TVP Historia Poniedziałek, 09.09.2024 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 9 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1901 - zmarł Henri Toulouse - Lautrec; 1939 - początek bitwy nad Bzurą. ; 1976 - zmarł Mao Tse Tung (Mao Ze Dong); 07:05 TEATR HISTORII - WESTERPLATTE. HONOR ŻOŁNIERZA Widowisko, 27 min, Polska, 2011 Reżyseria: Bogusław Wołoszański, Ewa Dejmek Scenariusz: Bogusław Wołoszański Spektakl opowiada o bohaterskiej obronie Westerplatte. Rekonstrukcja ma charakter fabularyzowanego dokumentu. Oto nasi bohaterowie: dowódca Promu, porucznik Leon Pająk, 30 lat, zawodowy oficer; chorąży Jan Gryczman, 39 lat; plutonowy Władysław Baran, 33 lata; kapral Edmund Szamlewski, dwudziestodwuletni zawodowy żołnierz. W sumie było ich dwudziestu jeden, wyznaczonych do obsługi placówki Prom, wybudowanej na wprost bramy wyjazdowej do Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte. Nie było wątpliwości, że w przypadku ataku placówka Prom pierwsza znajdzie się w ogniu walki. Pancernik Schleswig Holstein stał zakotwiczony w odległości ok. 500 m od Składnicy. O godz. 4.47 otworzył ogień z najcięższych dział kalibru 280 mm. Stary pancernik nie miał wielkiej wartości w bojowym starciu na morzu, ale jego wielkie działa stanowiły śmiertelne zagrożenie dla Westerplatte. Bohaterska obrona polskiej placówki odparła pierwszy atak. O godz. 6.22 komandor pancernika, Kleikamp, dostał wiadomość: "Ofiary za duże, wycofujemy się". Niemcy odstępowali, zabierając z pola bitwy 40 - 50 zabitych i rannych. O 8.55 niemiecka piechota morska, wsparta oddziałem SS - Heimwehr ponowiła atak. Siły naszej placówki już zmniejszyły się do osiemnastu obrońców. Chorąży Gryczman uzyskał od dowódcy, majora Sucharskiego zgodę na wycofanie załogi do wartowni. Pierwszego dnia niemieckie szturmy zostały odparte. Walka z dziesięciokrotnie silniejszym wrogiem trwała siedem dni, podczas których garstka obrońców, dziesięciokrotnie mniej liczna niż atakujący, wykazała się niezwykłym męstwem. 07:35 PRZYPADEK POLSKI. POLITYKA I IDEE - ODC. 31 Magazyn historyczny, 15 min, Polska, 2024 Scenariusz: Jacek Kloczowski Zdjęcia: Wojciech Kursa "Przypadek Polski. Polityka i idee" to cykl programów przedstawiających najważniejsze postacie polskiej myśli politycznej XIX i XX wieku, reprezentujące różne nurty i środowiska ideowe. Wśród proponowanych ponad trzydziestu postaci są m.in. Stanisław Koźmian, Maurycy Mochnacki, Adam Jerzy Czartoryski, Zygmunt Krasiński, Stanisław Cat - Mackiewicz. Autorem scenariuszy poszczególnych odcinków jest dr Jacek Kloczowski, wiceprezes Ośrodka Myśli Politycznej w Krakowie. Realizacja cyklu łączy wypowiedzi narratora nagrywane w wybranych miejscach nawiązujących do biografii i idei politycznych przedstawianych postaci z uzupełniającymi je wypowiedziami ekspertów nagrywanymi w studio na odpowiednio graficznie zaaranżowanym tle. Całość uzupełnią ujęcia filmowe oraz ikonografia dotycząca danego tematu /zdjęcia, pisma, dzieła malarskie/ przedstawiona przy użyciu grafiki komputerowej. Towarzyszyć im będzie narracja prowadzona z offu. 08:00 LUDZIE I BOGOWIE - ODC. 4 - KUZYN DIABŁA Serial historyczny, 44 min, Polska, 2020 Reżyseria: Bodo Kox Scenariusz: Wenanty Nosul, Krzysztof Węglarz Aktorzy: Dawid Dziarkowski, Jacek Feliks Knap, Kamil Studnicki, Mirosław Haniszewski, Patryk Szwichtenberg, Marianna Zydek, Julian Świeżewski, Jakub Kamieński, Filip Gurłacz, Aleksandra Justa, Marek Kossakowski, Stefan Weineret, Jędrzej Hycnar, Krzysztof Szekalski, Karol Szekalski Józef, Onyks i Dager informują Kurkę i Waleta, że konsekwencją ich zdrady jest śmierć. Oni upierają się jednak, że nigdy nie zdradziliby Polski. Okazuje się, że Kuzyn - pułkownik, któremu przysięgali, pracuje dla Niemców. W wyniku strzelaniny w restauracji Akwarium, w którą zamieszany jest Dager, ginie współpracownik Kuzyna - Biały. Generał Grot nakazuje wstrzymać się z wykonaniem wyroku na Kuzynie, dopóki nie dostanie informacji z Londynu. Gdy Londyn potwierdza, że rząd na uchodźstwie nie ma nic wspólnego z operacją Klosz, generał Grot podpisuje wyrok na Kuzyna. 08:50 HISTORIA POLSKI - PUŁKOWNIK DĄBEK. OBRONA GDYNI 1939 Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2009 Reżyseria: Bartosz Paduch Scenariusz: Bartosz Paduch Aktorzy: Bogdan Smagacki, Grzegorz Wolf, Michał Kowalski, Krzysztof Matuszewski, Dariusz Szymaniak, Jarosław Tyranski, Eugeniusz Kujawski, Cezary Rybiński, Robert Olech, Tomasz Podsiadły, Maciej Brzozka Zdjęcia: Bartosz Bieniek Film dokumentalny o historii bohaterskiej obrony Gdyni i Kępy Oksywskiej, dowodzonej przez pułkownika, który do końca pozostawał niezłomnym żołnierzem, wiernym swoim podkomendnym, który cenił wolną ojczyznę nad własne życie. Film bogaty w sceny fabularyzowane i rekonstrukcje walk przenosi nas w realia ciężkich starć na gdyńskiej Kępie Oksywskiej, pokazuje zmagania polskich żołnierzy z atakującymi w wielkiej przewadze wojskami niemieckimi i z własnymi słabościami. Bogata warstwa faktograficzna upamiętnia najważniejsze wydarzenia tamtych dni, nie pozwalając im popaść w zapomnienie. 09:50 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - GENERAŁ MRÓZ Cykl dokumentalny, 19 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony hitlerowskiej agresji na ZSRR. W programie wykorzystano czarno - białe archiwalne materiały filmowe. 10:15 ZIEMIA WIDZIANA Z KOSMOSU - ODC. 3 (EARTH FROM SPACE. 3. COLOURFUL PLANET) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Chloe Sarosh, Barny Revill Odcinek: 3. Colourful Planet. Zorza polarna. Największe naturalne widowisko na naszej planecie. Energia ze Słońca oddziałuje na naszą atmosferę i tworzy barwne światło. Na arktycznym niebie powiewają zielone, świetliste wstęgi. Ale widok zorzy polarnej z kosmosu jest jeszcze bardziej niezwykły. Jedynie z góry można było dostrzec, że tworzy ona okręgi okalające bieguny Ziemi. Z delikatnych wstęg wyrastają pionowe snopy światła wysokie na setki kilometrów. Naukowcy zaobserwowali, że 300 kilometrów nad Ziemią barwa światła zmienia się z zielonej na czerwoną. Wyraźnie widać to z orbity. Jest to efekt oddziaływania słonecznych cząstek na tlen. Widok z kosmosu pokazuje skalę i potęgę tego niezwykłego zjawiska. Dzięki zdjęciom satelitarnym możemy oglądać ziemskie zjawiska przyrodnicze z zupełnie nowej perspektywy. Wiosną ocean u wybrzeży Alaski przechodzi niezwykłe przeobrażenie. Zielono - turkusowe zawirowania to zakwity planktonu. Rozciągają się na długości setek kilometrów. Kształt nadają im prądy morskie. Te gigantyczne zakwity powstają z jednych z najmniejszych form życia, jakie spotykamy na naszej planecie. Obecnie satelity pozwalają nam skutecznie monitorować stan naszej planety. Sprawdzać, gdzie życie kwitnie i - co kluczowe - gdzie jest zagrożone. Jako ludzie mamy olbrzymi wpływ na nasz kolorowy dom, dlatego za wszelką cenę musimy go chronić. 11:10 SPÓR O HISTORIĘ - OD SUKCESU DO PORAŻKI Debata, 30 min, Polska, 2019 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Tomasz Muller W 1587 roku, po śmierci Stefana Batorego na tronie polskim zasiadł królewicz szwedzki Zygmunt, wnuk Zygmunta I Starego. Panował jako Zygmunt III, był też królem Szwecji. Usunięty z tronu szwedzkiego walczył o jego odzyskanie, wciągając Rzeczpospolitą w swoją dynastyczną wojnę ze Szwecją. Panował aż 45 lat. Po nim tron Rzeczypospolitej objął jego najstarszy syn Władysław. W czasie szesnastoletniego panowania prowadził on wojny z Moskwą, Szwecją i Turcją. Ostatnim polskim monarchą z dynastii Wazów był Jan II Kazimierz, przyrodni brat Władysława IV. Jego Koronacja odbyła się w 1649 roku. Panowanie Jana Kazimierza naznaczone było wojnami za Szwecją, Moskwą i Kozakami. Abdykował w 1668 roku. Wazowie panowali w Rzeczpospolitej 80 lat. Gdy obejmowali państwo, było ono mocarstwem, gdy odchodzili, Rzeczpospolita była spustoszona, bezbronna i mało licząca się w Europie. Kwestie do dyskusji: w jakich okolicznościach Zygmunt III Waza zasiada na tronie Rzeczypospolitej? Kto był największym rywalem syna Jana III i Katarzyny Jagiellonki? [starcie z Habsburgami]. Dlaczego na Północy szukaliśmy kandydata na króla Rzeczypospolitej? Krótko o dynastii Wazów - skąd pochodzi. Koronacja na króla Szwecji. Unia personalna. Detronizacja Zygmunta III w Szwecji. W jakich okolicznościach? Co Szwedzi proponowali Zygmuntowi? Roszczenia Zygmunta do tronu szwedzkiego. Wojny ze Szwecją. Zwycięstwo Jana Karola Chodkiewicza pod Kircholmem 1605 roku. Początek wieku wojen! Skutki. Zwolennik kontrreformacji z luterańskiej Szwecji. Bilans panowania Zygmunta III. Wiele zwycięskich bitew, ale czy przyniosły korzyści Rzeczypospolitej? A także pytanie: czy Zygmuntowi bliższa była korona szwedzka? W jakich okolicznościach zasiada na tronie Władysław? Pretensje do tronu szwedzkiego. Korona należała mu się prawem dziedziczenia po ojcu; parlament szwedzki miał inne zdanie w tej kwestii. Czy miał szansę na koronę w Szwecji? Podpisanie 26 - letniego rozejmu w Sztumskiej Wsi, bez ustaleń dotyczących pretensji Władysława IV do korony szwedzkiej. Polityka w oparciu o plany matrymonialne. Kim był ostatni z Wazów na polskim tronie? Jaką miał przeszłość? W jakich okolicznościach Jan Kazimierz zasiada na tronie Rzeczypospolitej? Początek panowania - Jan Kazimierz obejmuje władzę w czasie, kiedy Ukrainę zdążyła już opanować rebelia Chmielnickiego. Wojna z Moskwą. [1654] Szwecja szykuje się do wojny. "Potop szwedzki"; śluby Jana Kazimierza. Okoliczności abdykacji Jana Kazimierza. Wyjazd do Francji. Na tronie Rzeczypospolitej zasiada Michał Korybut Wiśniowiecki. Bilans panowania Wazów w Rzeczypospolitej. Gdzie im było bliżej? Do Polski czy do Szwecji? Dokumentacja: Wazowie - dynastia szwedzka, której nazwa pochodzi od majątku Vasa nieopodal Uppsali lub od snopka (po szwedzku: vase) będącego w herbie rodu. Panowała w Szwecji w latach 1523 - 1654 i w Polsce w latach 1587 - 1668. W przeciwieństwie do innych domów królewskich Wazowie byli skromnego pochodzenia i nie mogli pochwalić się długim pocztem wspaniałych przodków. 11:45 WIARA 44 Film dokumentalny, 30 min, Polska, 2023 Reżyseria: Kork Bojanowski Scenariusz: Kork Bojanowski W latach międzywojennych Warszawa nie była miastem nadmiernie religijnym. Ten stan rzeczy uległ zmianie po wybuchu II wojny światowej. Podczas okupacji, pod wpływem szoku wywołanego upadkiem państwa i stałego zagrożenia życia, tysiące warszawiaków wróciło do regularnych praktyk religijnych. Z kolei trudne warunki życia podczas powstania warszawskiego spowodowały dalsze pogłębienie wiary w opiekę Bożą i potrzebę życia sakramentalnego. W ogarniętym walkami mieście posługę kapłańską pełniło ok. 150 księży katolickich. Dzielili oni powstańczy los zarówno z ludnością cywilną, jak i z walczącymi żołnierzami. Odprawiali nabożeństwa na warszawskich podwórkach, w ocalałych kościołach, piwnicach i szpitalach. Udzielali ślubów, chrztów, absolucji zbiorowej żołnierzom i organizowali pogrzeby. Pomagali również w łączeniu rodzin, zabiegali o żywność i lekarstwa. 12:15 NAJWAŻNIEJSZY DZIEŃ ŻYCIA - ODC. 7/9 - KATASTROFA Serial obyczajowy, 52 min, Polska, 1974 Reżyseria: Ryszard Ber Scenariusz: Andrzej Zbych Zdjęcia: Maciej Kijowski Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Zbigniew Józefowicz, Jan Machulski, Hanna Okuniewicz, Janusz Bukowski, Jerzy Cnota, Ireneusz Karamon, Andrzej Krasicki Reporter radiowy zadaje przypadkowo napotkanym na ulicy ludziom pytanie, jaki był najważniejszy dzień ich życia. Odpowiedzi stanowią motyw przewodni i treść poszczególnych 9 filmów fabularnych tego cyklu. W kopalni dochodzi do tragedii. Kilku górników zostaje uwięzionych pod ziemią. Przełożeni organizują akcję ratowniczą. Poszkodowanym śpieszą na pomoc sekretarz POP Michał Łoś i inżynier Urban Budny. Ekipa ratownicza zostaje również odcięta na dole. Budny ma skomplikowane złamanie nogi. Sytuacja staje się dramatyczna. Narasta atmosfera niepewności, napięcie potęguje konflikt na tle osobistym. Żona sekretarza zdradza męża z Budnym i jest zdecydowana na rozwód. Czy w obliczu zagrożenia sekretarz wybaczy rywalowi i podejmie walkę o jego życie? 13:20 JAK ROZPĘTAŁEM II WOJNĘ ŚWIATOWĄ, CZ. 1 - UCIECZKA (CZARNO - BIAŁY) Komedia, 81 min, Polska, 1970 Reżyseria: Tadeusz Chmielewski Scenariusz: Tadeusz Chmielewski Zdjęcia: Jerzy Stawicki Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Marian Kociniak, Wirgiliusz Gryń, Stanisław Milski, Ludwik Benoit, Mieczysław Stoor, Emil Karewicz, Elżbieta Starostecka, Tomasz Zaliwski, Zdzisław Kuźniar, Leon Pietraszkiewicz, Janusz Ziejewski, Bohdan Ejmont Odtwórca głównej roli Marian Kociniak (1936-2016) to pamiętny Maniek ze skeczów "Paramęt Pikczers" z programu "60 minut na godzinę", aktor wszechstronny. Występował także z sukcesem w filmach obyczajowych ("Czerwone berety") i kryminałach ("Trójkąt Bermudzki"). Film wyreżyserował Tadeusz Chmielewski, jeden z najwybitniejszych twórców polskiej komedii (m.in. "Nie lubię poniedziałku"). "Jak rozpętałem II wojnę światową" jest adaptacją popularnej powieści Kazimierza Sławińskiego "Przygody kanoniera Dolasa". To wojenna farsa o pechowym szeregowcu Franku Dolasie, który chce koniecznie zabłysnąć bohaterskimi czynami, ale plącze się w coraz bardziej niesamowite tarapaty. 31 sierpnia 1939 roku Dolas przybywa na granicę niemiecką w składzie plutonu mającego wzmocnić obronę stacji kolejowej. Zasypia, a jego karabin przypadkowo wypala. Franek jest przekonany, że rozpętał wojnę. Dostaje się do niewoli niemieckiej. W stalagu chce zorganizować ucieczkę, ale jego przesadny entuzjazm zraża obozowych konspiratorów. Franek nie rezygnuje jednak ze swego zamiaru. Zwłaszcza że jego pierwsza, nieudana próba wyrwania się z obozu, za którą Dolas dostaje trzy tygodnie karceru, zmienia stosunek kolegów do pechowego uciekiniera. 14:50 REJON UMOCNIONY HEL. LUDZIE I DZIEŁO. CZ. 1 Film dokumentalny, 35 min, Polska, 2022 Reżyseria: Leszek Wiśniewski Scenariusz: Jan Tarczyński, Tadeusz Kondracki Zdjęcia: Maciej Kaźmierski Wykonawcy: Kamil Smerdel Historia tworzenia Rejonu Umocnionego Hel, strażnicy morskiej II Rzeczpospolitej, opowiedziana poprzez historię jego infrastruktury i zilustrowana ciekawymi materiałami archiwalnymi. Osią scenariuszową filmu jest dychotomia: człowiek i jego dzieło. Człowiek to zespół ludzi, którzy obiekty zaprojektowali i zrealizowali: młodzi inżynierowie i technicy wojskowi i cywilni oraz robotnicy polskich firm, budujących infrastrukturę Rejonu Umocnionego Hel. To ludzie, dzięki którym w okresie niespełna ośmiu lat powstał zespół budownictwa obronnego, który jest przykładem polskiej myśli inżynierii wojskowej, tak znakomitej, że po upływie ponad 90 lat i doświadczeniach II wojny światowej, budzi podziw dla inwencji i pracowitości twórców, tworząc pomnik sztuki inżynierskiej. Filmową opowieść doprowadzimy do wybuchu II wojny światowej. Helskie walki z Niemcami to temat na odrębny film. 15:30 KORONA KRÓLÓW - ODC 66 Telenowela historyczna TVP, 24 min, Polska, 2017 Reżyseria: Wojciech Pacyna, Jacek Sołtysiak Scenariusz: Monika Zięba Zdjęcia: Krzysztof Pakulski, Jacek Fabrowicz Muzyka: Marcin Przybyłowicz Aktorzy: Halina Łabonaska, Mateusz Król, Marta Bryła, Agnieszka Mandat, Andrzej Deskur, Sławomir Orzechowski, Wenanty Nosul, Wojciech Żołądkowicz, Renata Berger, Marek Karpowicz, Marcin Bubółka, Karina Seweryn, Marta Sroka, Joanna Domańska, Krzysztof Pyziak Odc. 66 Jadwiga przygotowuje się do uroczystości obłóczyn. W tej ważnej chwili jest przy niej Elżbieta. Mimo oczekiwań Kazimierz nie przyjeżdża. Egle zostaje oskarżona i wtrącona do lochu. Ma poważne kłopoty. Królowa Anna z niepokojem przygląda się wydarzeniom, ale, niestety, nic nie może zrobić. 16:00 SENSACJE XX WIEKU - ZAGINIONE ARCHIWA, CZ. 1 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2001 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Prowadzący: Bogusław Wołoszański Pierwsza część odcinka poświęconego roli polskiego wywiadu w okresie II wojny światowej. 31 sierpnia 1939 roku pracownicy Ministerstwa Spraw Zagranicznych, archiwów wojskowych i wywiadu rozpoczęli gorączkowe palenie akt. Niestety, nie udało się zniszczyć lub zabezpieczyć wszystkich akt; niektóre bardzo ważne dokumenty trafiły w ręce Abwehry. Wiadomo, że na ich podstawie tylko w 1939 roku aresztowano 15 osób zwerbowanych przez wywiad polski, z których 10 skazano na śmierć. Śmierć poniosło także wielu oficerów II Oddziału, szczególnie zajadle tropionych przez Abwehrę. 16:30 SENSACJE XX WIEKU - ZAGINIONE ARCHIWA, CZ. 2 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2001 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Prowadzący: Bogusław Wołoszański Druga część odcinka poświęconego roli polskiego wywiadu w okresie II wojny światowej. 31 sierpnia 1939 pracownicy Ministerstwa Spraw Zagranicznych, archiwów wojskowych i wywiadu rozpoczęli gorączkowe palenie akt. Niestety nie udało się zniszczyć lub zabezpieczyć wszystkich akt; niektóre z bardzo ważnych dokumentów trafiły w ręce Abwehry. Wiadomo, że na ich podstawie tylko w 1939 roku aresztowano 15 osób zwerbowanych przez wywiad polski, z których 10 skazano na śmierć. Śmierć poniosło także wielu oficerów II Oddziału, szczególnie zajadle tropionych przez Abwehrę. 17:10 HISTORIA POLSKI - NA PÓŁNOC OD PIEKŁA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2020 Reżyseria: Maciej Janiszewski Scenariusz: Krzysztof Gutowski Film dokumentalny przedstawia nieznane wydarzenia z przedmieść Warszawy, wchodzących dziś w obszar dzielnicy Białołęka, w okresie od wkroczenia wojsk niemieckich do ich ucieczki we wrześniu 1944 roku. W latach 1939 - 1945 tereny te nie wchodziły w skład Warszawy i ich historia nie została opracowana tak dokładnie, jak dzieje okupacji stolicy. Do tej zbiorowej amnezji przyczynił się fakt, że większość przedwojennych mieszkańców zginęła, uciekła lub została wywieziona. Niewielu wróciło z powrotem. Domy, fabryki i gmachy użyteczności publicznej (szkoły, urzędy) uległy zniszczeniu. Postacie katów odpowiedzialnych za morderstwa, masowe egzekucje i inne formy prześladowania polskiej i żydowskiej społeczności pozostają do dziś anonimowe. 18:10 SZLAKIEM MIEJSC NIEZWYKŁYCH - POMNIKI HISTORII S.I - STRZEGOM Reportaż, 8 min, Polska, 2017 Reżyseria: Tomasz Drozdowicz Scenariusz: Tomasz Drozdowicz Prowadzący: Krzysztof Grzybowski Ta budowla majestatycznie góruje nad miastem i całą okolicą. To jeden z największych kościołów na całym Dolnym Śląsku i wyśmienity zabytek kamiennej architektury gotyckiej na terenie Polski. Powstał w XIV wieku z inicjatywy Joannitów, czyli zakonu który na nasze ziemie zawędrował aż z Ziemi Świętej. Już chyba samo to, wystarczy, by uznać, że Strzegom wart jest odwiedzenia. Ten imponujący Pomnik Historii zadziwia nie tylko rozmiarem ale też oryginalną, gotycką architekturą. Surowa bryła zdobiona jest wieloma detalami architektonicznymi. Uwagę zwracają misternie rzeźbione portale i tympanony. Najstarszy pochodzi z 1350 roku i przedstawia koronację trzech królowych. Od strony południowej znajdziemy tympanon ze sceną zaśnięcia Najświętszej Marii Panny. Najmłodszy i najcenniejszy portal znajduje się nad wejściem głównym i przestawia nawrócenia św. Szawła. To prawdziwy skarb architektury gotyckiej. 18:20 FLESZ HISTORII - ODC. 677 Cykl reportaży, 15 min, Polska, 2024 Autor: Piotr Mielech Program którego celem jest prezentowanie najciekawszych informacji o wydarzeniach historycznych, wystawach, inscenizacjach w całej Polsce. 18:50 LUDZIE I BOGOWIE - ODC. 5 - TRZEJ MUSZKIETEROWIE Serial historyczny, 44 min, Polska, 2020 Reżyseria: Bodo Kox Scenariusz: Wenanty Nosul, Krzysztof Węglarz Aktorzy: Dawid Dziarkowski, Jacek Feliks Knap, Adam Wietrzyński, Maja Rybicka, Bartosz Mikulak, Marianna Zydek, Edyta Olszówka, Jakub Kamieński, Anna Karmarczyk, Maciej Maciejewski, Maciej Kosmala, Piotr Bondyra, Jędrzej Hycnar, Filip Gurłacz, Anna Mrozowska Dager udaje się do Łomianek, aby ściągnąć do Warszawy braci Atosa, Portosa i Aramisa. Bracia uznają go jednak za kripowca i zanim Dager ma szansę się wytłumaczyć, kneblują go i wywożą do lasu, aby tam zabić. Na szczęście Dagerowi udaje się uciec. Pierwszą akcją przeprowadzoną wspólnie z muszkieterami ma być zlikwidowanie Bodyna, kapitana rezerwy, który przeszedł na stronę niemiecką we wrześniu 1939 r. Dager na akcję bierze Jadwigę; dziewczyna jest przekonana, że idzie na randkę. Gdy dowiaduje się, że ma wziąć udział w akcji, panikuje i płoszy Bodyna. Atos nie podporządkowuje się wyraźnemu rozkazowi przerwania akcji. 19:40 CZAS PIENIĄDZA - ODC. 4. BANKOWOŚĆ CENTRALNA W POLSCE Cykl historyczny, 15 min, Polska, 2021 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Bartłomiej Grudnik Dzisiaj wydaje się, że Narodowy Bank Polski, który jest jedynym emitentem środków płatniczych w Polsce, działa od zawsze. Tymczasem NBP powstał w 1945 roku, po zakończeniu II wojny światowej. Ale nie oznacza to że w Polsce nie było wcześniej banku centralnego. Jego historia sięga jeszcze czasów I Rzeczpospolitej. Pomysł stworzenia w Polsce banku, który miał charakter narodowego emitenta pojawił się w drugiej połowie XVIII w, jego powołanie rozważano podczas prac Sejmu Czteroletniego. Kwestia stworzenia banku emisyjnego powróciła kilkadziesiąt lat później już po zaborach - w Królestwie Polskim. Powstały wówczas z inicjatywy księcia Ksawerego Druckiego - Lubeckiego dwie instytucje: Towarzystwo Kredytowe Ziemskie i Bank Polski. Bank Polski rozpoczął działalność 6 maja 1828 roku jego siedziba znajdowała się w specjalnie wybudowanym gmachu u zbiegu ulic Elektoralnej i Senatorskiej w Warszawie. Bank Polski był bankiem państwowym. Załamanie Banku przyniósł wybuch powstania listopadowego. Kiedy Polska odzyskała niepodległość, trudna sytuacja gospodarcza sprawiła, że bank centralny odrodzonego państwa powstał dopiero 28 kwietnia 1924 roku, wraz z reformami Władysława Grabskiego. Bank uruchomił oddziały w większych miastach Polski, oprócz emisji pieniędzy wykonywał także operacje kredytowe. Po wybuchu II wojny światowej zabezpieczano do ewakuacji złoto, waluty obce, bilety złotowe, klisze i dokumenty. Władze banku ewakuowały się do Paryża. Od 1 lipca 1940 roku Bank znalazł się w Londynie. W 1945 roku nowa, komunistyczna władza, powołała Narodowy Bank Polski. Bank Polski w styczniu 1952 roku przestał istnieć. Pierwszym i podstawowym zadaniem Narodowego Banku Polskiego jest emisja znaków pieniężnych będących prawnym środkiem płatniczym w Polsce. Dba, aby pieniądze, którymi się posługujemy, były należycie zabezpieczone przed fałszowaniem. Ale NBP także nadzoruje ilość pieniądza w gospodarce, prowadzi obsługę bankową budżetu państwa, rachunki bankowe rządu i centralnych instytucji państwowych. Narodowy Bank Polski to zwornik polskiego systemu bankowego i polskiej gospodarki. 20:00 KTO ZABIŁ SEKRETARZA GENERALNEGO ONZ? (COLD CASE HAMMARSKJÖLD) Film dokumentalny, 118 min, Norwegia/Szwecja/Belgia, 2018 Reżyseria: Mads Brügger W 1961 roku w tajemniczych okolicznościach w Rodezji Północnej (dziś Zambia) rozbił się samolot sekretarza generalnego ONZ Daga Hammarskjölda. W katastrofie nikt nie przeżył. Hammarskjöld leciał na negocjacje w sprawie zawieszenia broni pomiędzy siłami ONZ a oddziałami z separatystycznego stanu Katanga. Był równie popularny co kontrowersyjny, bo wierzył, że może zaprowadzić pokój w Afryce, oddając kontynent Afrykanom. Okoliczności katastrofy lotniczej nie były jasne. Powszechnie wiadomo, że Hammarskjöld był wówczas zwolennikiem niepodległości Konga wbrew woli europejskich firm górniczych i innych potężnych podmiotów, a katastrofa była zamachem. Kto chciał zabić Hammarskjölda i czy prawdę można dziś ujawnić? Ponad pół wieku od tego zdarzenia znany duński dziennikarz, filmowiec i prowokator postanawia zgłębić ten temat. We współpracy z prywatnym detektywem oraz grupą zakonspirowanych współpracowników podążają krętą ścieżką wskazówek i wątków, które okazują się coraz bardziej skomplikowane. A kiedy odkrywa kluczową dla katastrofy tajemnicę, która może wstrząsnąć całym światem, okazuje się, że czasami absurd i ironia są narzędziami potrzebnymi do stawienia czoła temu, co naprawdę wydaje się złowrogie. 22:15 WOJNA O TRONY. PRAWDZIWA HISTORIA EUROPY S.IV - LUDWIK XIV, MONARCHA ABSOLUTNY. 1661 - 1669. ODC. 3/6 (REAL WAR OF THRONES. ODC. 3/6) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2020 Reżyseria: Vanessa Pontet, Alain Brunard W burzliwych czasach średniowiecznej Europy żądne władzy dynastie walczyły o dominację na kontynencie. Walczono na polach bitew, jednak często decydujące boje rozgrywały się w kuluarach. Za grubymi murami zamków zawierano strategiczne sojusze, dochodziło do aktów cudzołóstwa, spisków, zdrad i morderstw. Bezlitosne intrygi doprowadziły do zerwania więzi w wielu znamienitych rodach i wpłynęły na sposób, w jaki kierowały one swoimi imperiami. Serial przybliża losy postaci bezpośrednio zaangażowanych w spory dynastyczne, przedstawia ich motywacje w dążeniu do osiągnięcia celu oraz prezentuje skutki ich dobrych i złych decyzji. Dokument ukazuje również, jak pragnienie władzy i ludzkie namiętności były istotnymi czynnikami w tworzeniu się narodów europejskich. 23:10 KGB: TARCZA I MIECZ - ODC. 1/3 (KGB - THE SWORD AND THE SHIELD) Cykl dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Jamie Doran Film dokumentalny wyreżyserowany i wyprodukowany przez zdobywcę 4 nagród Emmy, Jamie Dorana. To historia opowiadana przez weteranów KGB i ich ofiary. Odcinek pierwszy dotyczy początków służb bezpieczeństwa w Rosji Sowieckiej, które w pierwszych latach związane były z osobą Feliksa Dzierżyńskiego. Opis cyklu: Rosja to największy kraj na Ziemi. Przez wielu niezrozumiany, w innych wzbudzający przerażenie. W XX wieku historia Rosji była także historią jej służb bezpieczeństwa wykorzystywanych przez państwo sowieckie do tłumienia wszelkich przejawów sprzeciwu wobec władzy. Z ich rąk ucierpiały miliony osób. Ich agenci mają na swoim koncie masowe egzekucje, tajne wojny, zamachy stanu, kradzież bomby atomowej z USA, hakowanie i otrucia. To najbardziej niebezpieczne służby bezpieczeństwa na świecie. Ale choć w dzisiejszej Rosji wiele się zmieniło, służby te są prawdopodobnie silniejsze niż kiedykolwiek. Stało się tak za sprawą podoficera operacyjnego KGB, który został prezydentem, Władimira Putina. 00:10 SENSACJE XX WIEKU - SKARBY TRZECIEJ RZESZY Widowisko kameralne, 48 min, Polska, 2003 Reżyseria: Bogusław Wołoszański, Adek Drabiński Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Jedna z najbardziej tajemniczych spraw II wojny - zaginięcie części skarbu III Rzeszy, rezerw walutowych i złota Reichsbanku. Miliardy dolarów zostały wykradzione w celu finansowania ucieczek esesmanów i tworzeniu organizacji neonazistowskich po wojnie. Widowisko przedstawia, jak przebiegał rabunek i ukrywanie skarbów Rzeszy w końcu wojny. 01:15 POLSKIE TERMOPILE Film dokumentalny, 41 min, Polska, 2009 Reżyseria: Leszek Wiśniewski Scenariusz: Leszek Wiśniewski W dniach 7 - 10 września 1939 roku rozegrała się bitwa pod Wizną, jedna z bohaterskich epopei Wojny Obronnej 1939 roku. Punkt oporu "Wizna" na strategicznej przeprawie przez Narew tworzyła nieukończona linia fortyfikacji polowych budowana od wiosny 1939 roku. Składała się z 16 ciężkich i lekkich schronów bojowych. Naprzeciwko 720 polskich żołnierzy dowodzonych przez kapitana Władysława Raginisa stanęły jednostki XIX Korpusu Pancernego gen. Heinza Guderiana. Przewaga Niemców w ludziach i sprzęcie była ogromna, mimo to żołnierzom polskim udało się przez trzy dni powstrzymać marsz hitlerowskich kolumn pancernych. Bunkry broniły się w izolacji, zdobywane pojedynczo z użyciem miotaczy płomieni i materiałów wybuchowych. Z pola walki udało się wycofać jedynie 40 żołnierzom polskim, a dowódca odcinka kpt. Władysław Raginis popełnił samobójstwo w bunkrze koło Strękowej Góry. Obrona Wizny przeszła do historii i legendy jako "Polskie Termopile". 02:05 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - "WYPRAWA RATUNKOWA" ODC. 314 Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2023 Autor: Bartek Wieczorek Reżyseria: Adam Sikorski Scenariusz: Izabela Fatalska W tym odcinku przyjeżdżamy na Podkarpacie w poszukiwaniu kół napędowych do silników stałych, które są wykorzystywane przez Grzegorza Smelę, właściciela Muzeum Silników Stacjonarnych w Konieczkowie. Adam Kania, który miał odpowiednie koła, ogłosił, że może je podarować pasjonatowi. Drugi temat to bolszewickie natarcie w 1920 roku, w kierunku Warszawa. Piękny krajobraz Łomży i Zambrowa. Marynarze z 1. Batalionu Morskiego odpierają sowietów i przepędzają dowództwo rosyjskie. Miejscowa ludność dokonuje prowizorycznych pochówków polskich żołnierzy, a potem przenosi zwłoki na cmentarz w Kołakach Kościelnych. Dziś, po latach tutejsi mieszkańcy na czele z księdzem proboszczem organizują okazałą uroczystość i budują nowy grób, by oddać hołd polskim marynarzom, którzy poświęcili swe życie tak daleko od morza. Ignacy Śmigielski - historyk regionalista opowiada o walkach, jakie miały miejsce w tych rejonach w sierpniu 1920 roku. Głos zabierają też: Tomasz Miegoń - dyrektor Muzeum Morskiego w Gdyni, Sylwester Jaworowski - wójt gminy Kołaki Kościelne i Dariusz Szymanowski ze Stowarzyszenia Wizna. 02:35 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - SPALIĆ LONDYN CZ. 1 Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Ułłowicz Prowadzący: Bogusław Wołoszański Program cykliczny popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony niemieckim przygotowaniom do zniszczenia Londynu. W programie wykorzystano materiały archiwalne.