TVP Historia Poniedziałek, 09.09.2024 Zmiany z dnia 27.08.2024 w stosunku do raportu z dnia 08.08.2024 (dodano pozycję programową) 07:00 TEATR HISTORII - WESTERPLATTE. HONOR ŻOŁNIERZA Widowisko, 27 min, Polska, 2011 Reżyseria: Bogusław Wołoszański, Ewa Dejmek Scenariusz: Bogusław Wołoszański Spektakl opowiada o bohaterskiej obronie Westerplatte. Rekonstrukcja ma charakter fabularyzowanego dokumentu. Oto nasi bohaterowie: dowódca Promu, porucznik Leon Pająk, 30 lat, zawodowy oficer; chorąży Jan Gryczman, 39 lat; plutonowy Władysław Baran, 33 lata; kapral Edmund Szamlewski, dwudziestodwuletni zawodowy żołnierz. W sumie było ich dwudziestu jeden, wyznaczonych do obsługi placówki Prom, wybudowanej na wprost bramy wyjazdowej do Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte. Nie było wątpliwości, że w przypadku ataku placówka Prom pierwsza znajdzie się w ogniu walki. Pancernik Schleswig Holstein stał zakotwiczony w odległości ok. 500 m od Składnicy. O godz. 4.47 otworzył ogień z najcięższych dział kalibru 280 mm. Stary pancernik nie miał wielkiej wartości w bojowym starciu na morzu, ale jego wielkie działa stanowiły śmiertelne zagrożenie dla Westerplatte. Bohaterska obrona polskiej placówki odparła pierwszy atak. O godz. 6.22 komandor pancernika, Kleikamp, dostał wiadomość: "Ofiary za duże, wycofujemy się". Niemcy odstępowali, zabierając z pola bitwy 40 - 50 zabitych i rannych. O 8.55 niemiecka piechota morska, wsparta oddziałem SS - Heimwehr ponowiła atak. Siły naszej placówki już zmniejszyły się do osiemnastu obrońców. Chorąży Gryczman uzyskał od dowódcy, majora Sucharskiego zgodę na wycofanie załogi do wartowni. Pierwszego dnia niemieckie szturmy zostały odparte. Walka z dziesięciokrotnie silniejszym wrogiem trwała siedem dni, podczas których garstka obrońców, dziesięciokrotnie mniej liczna niż atakujący, wykazała się niezwykłym męstwem. (dodano pozycję programową) 07:35 PRZYPADEK POLSKI. POLITYKA I IDEE - ODC. 31 Magazyn historyczny, 15 min, Polska, 2024 Scenariusz: Jacek Kloczowski Zdjęcia: Wojciech Kursa "Przypadek Polski. Polityka i idee" to cykl programów przedstawiających najważniejsze postacie polskiej myśli politycznej XIX i XX wieku, reprezentujące różne nurty i środowiska ideowe. Wśród proponowanych ponad trzydziestu postaci są m.in. Stanisław Koźmian, Maurycy Mochnacki, Adam Jerzy Czartoryski, Zygmunt Krasiński, Stanisław Cat - Mackiewicz. Autorem scenariuszy poszczególnych odcinków jest dr Jacek Kloczowski, wiceprezes Ośrodka Myśli Politycznej w Krakowie. Realizacja cyklu łączy wypowiedzi narratora nagrywane w wybranych miejscach nawiązujących do biografii i idei politycznych przedstawianych postaci z uzupełniającymi je wypowiedziami ekspertów nagrywanymi w studio na odpowiednio graficznie zaaranżowanym tle. Całość uzupełnią ujęcia filmowe oraz ikonografia dotycząca danego tematu /zdjęcia, pisma, dzieła malarskie/ przedstawiona przy użyciu grafiki komputerowej. Towarzyszyć im będzie narracja prowadzona z offu. (dodano pozycję programową) 11:10 SPÓR O HISTORIĘ - OD SUKCESU DO PORAŻKI Debata, 30 min, Polska, 2019 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Tomasz Muller W 1587 roku, po śmierci Stefana Batorego na tronie polskim zasiadł królewicz szwedzki Zygmunt, wnuk Zygmunta I Starego. Panował jako Zygmunt III, był też królem Szwecji. Usunięty z tronu szwedzkiego walczył o jego odzyskanie, wciągając Rzeczpospolitą w swoją dynastyczną wojnę ze Szwecją. Panował aż 45 lat. Po nim tron Rzeczypospolitej objął jego najstarszy syn Władysław. W czasie szesnastoletniego panowania prowadził on wojny z Moskwą, Szwecją i Turcją. Ostatnim polskim monarchą z dynastii Wazów był Jan II Kazimierz, przyrodni brat Władysława IV. Jego Koronacja odbyła się w 1649 roku. Panowanie Jana Kazimierza naznaczone było wojnami za Szwecją, Moskwą i Kozakami. Abdykował w 1668 roku. Wazowie panowali w Rzeczpospolitej 80 lat. Gdy obejmowali państwo, było ono mocarstwem, gdy odchodzili, Rzeczpospolita była spustoszona, bezbronna i mało licząca się w Europie. Kwestie do dyskusji: w jakich okolicznościach Zygmunt III Waza zasiada na tronie Rzeczypospolitej? Kto był największym rywalem syna Jana III i Katarzyny Jagiellonki? [starcie z Habsburgami]. Dlaczego na Północy szukaliśmy kandydata na króla Rzeczypospolitej? Krótko o dynastii Wazów - skąd pochodzi. Koronacja na króla Szwecji. Unia personalna. Detronizacja Zygmunta III w Szwecji. W jakich okolicznościach? Co Szwedzi proponowali Zygmuntowi? Roszczenia Zygmunta do tronu szwedzkiego. Wojny ze Szwecją. Zwycięstwo Jana Karola Chodkiewicza pod Kircholmem 1605 roku. Początek wieku wojen! Skutki. Zwolennik kontrreformacji z luterańskiej Szwecji. Bilans panowania Zygmunta III. Wiele zwycięskich bitew, ale czy przyniosły korzyści Rzeczypospolitej? A także pytanie: czy Zygmuntowi bliższa była korona szwedzka? W jakich okolicznościach zasiada na tronie Władysław? Pretensje do tronu szwedzkiego. Korona należała mu się prawem dziedziczenia po ojcu; parlament szwedzki miał inne zdanie w tej kwestii. Czy miał szansę na koronę w Szwecji? Podpisanie 26 - letniego rozejmu w Sztumskiej Wsi, bez ustaleń dotyczących pretensji Władysława IV do korony szwedzkiej. Polityka w oparciu o plany matrymonialne. Kim był ostatni z Wazów na polskim tronie? Jaką miał przeszłość? W jakich okolicznościach Jan Kazimierz zasiada na tronie Rzeczypospolitej? Początek panowania - Jan Kazimierz obejmuje władzę w czasie, kiedy Ukrainę zdążyła już opanować rebelia Chmielnickiego. Wojna z Moskwą. [1654] Szwecja szykuje się do wojny. "Potop szwedzki"; śluby Jana Kazimierza. Okoliczności abdykacji Jana Kazimierza. Wyjazd do Francji. Na tronie Rzeczypospolitej zasiada Michał Korybut Wiśniowiecki. Bilans panowania Wazów w Rzeczypospolitej. Gdzie im było bliżej? Do Polski czy do Szwecji? Dokumentacja: Wazowie - dynastia szwedzka, której nazwa pochodzi od majątku Vasa nieopodal Uppsali lub od snopka (po szwedzku: vase) będącego w herbie rodu. Panowała w Szwecji w latach 1523 - 1654 i w Polsce w latach 1587 - 1668. W przeciwieństwie do innych domów królewskich Wazowie byli skromnego pochodzenia i nie mogli pochwalić się długim pocztem wspaniałych przodków. (dodano pozycję programową) 11:45 WIARA 44 Film dokumentalny, 30 min, Polska, 2023 Reżyseria: Kork Bojanowski Scenariusz: Kork Bojanowski W latach międzywojennych Warszawa nie była miastem nadmiernie religijnym. Ten stan rzeczy uległ zmianie po wybuchu II wojny światowej. Podczas okupacji, pod wpływem szoku wywołanego upadkiem państwa i stałego zagrożenia życia, tysiące warszawiaków wróciło do regularnych praktyk religijnych. Z kolei trudne warunki życia podczas powstania warszawskiego spowodowały dalsze pogłębienie wiary w opiekę Bożą i potrzebę życia sakramentalnego. W ogarniętym walkami mieście posługę kapłańską pełniło ok. 150 księży katolickich. Dzielili oni powstańczy los zarówno z ludnością cywilną, jak i z walczącymi żołnierzami. Odprawiali nabożeństwa na warszawskich podwórkach, w ocalałych kościołach, piwnicach i szpitalach. Udzielali ślubów, chrztów, absolucji zbiorowej żołnierzom i organizowali pogrzeby. Pomagali również w łączeniu rodzin, zabiegali o żywność i lekarstwa. (dodano pozycję programową) 13:20 JAK ROZPĘTAŁEM II WOJNĘ ŚWIATOWĄ, CZ. 1 - UCIECZKA (CZARNO - BIAŁY) Komedia, 81 min, Polska, 1970 Reżyseria: Tadeusz Chmielewski Scenariusz: Tadeusz Chmielewski Zdjęcia: Jerzy Stawicki Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Marian Kociniak, Wirgiliusz Gryń, Stanisław Milski, Ludwik Benoit, Mieczysław Stoor, Emil Karewicz, Elżbieta Starostecka, Tomasz Zaliwski, Zdzisław Kuźniar, Leon Pietraszkiewicz, Janusz Ziejewski, Bohdan Ejmont Odtwórca głównej roli Marian Kociniak (1936-2016) to pamiętny Maniek ze skeczów "Paramęt Pikczers" z programu "60 minut na godzinę", aktor wszechstronny. Występował także z sukcesem w filmach obyczajowych ("Czerwone berety") i kryminałach ("Trójkąt Bermudzki"). Film wyreżyserował Tadeusz Chmielewski, jeden z najwybitniejszych twórców polskiej komedii (m.in. "Nie lubię poniedziałku"). "Jak rozpętałem II wojnę światową" jest adaptacją popularnej powieści Kazimierza Sławińskiego "Przygody kanoniera Dolasa". To wojenna farsa o pechowym szeregowcu Franku Dolasie, który chce koniecznie zabłysnąć bohaterskimi czynami, ale plącze się w coraz bardziej niesamowite tarapaty. 31 sierpnia 1939 roku Dolas przybywa na granicę niemiecką w składzie plutonu mającego wzmocnić obronę stacji kolejowej. Zasypia, a jego karabin przypadkowo wypala. Franek jest przekonany, że rozpętał wojnę. Dostaje się do niewoli niemieckiej. W stalagu chce zorganizować ucieczkę, ale jego przesadny entuzjazm zraża obozowych konspiratorów. Franek nie rezygnuje jednak ze swego zamiaru. Zwłaszcza że jego pierwsza, nieudana próba wyrwania się z obozu, za którą Dolas dostaje trzy tygodnie karceru, zmienia stosunek kolegów do pechowego uciekiniera. (usunięto pozycję programową) 17:05 HISTORIA POLSKI - MAŁA POLSKA W INDIACH (dodano pozycję programową) 17:10 HISTORIA POLSKI - NA PÓŁNOC OD PIEKŁA Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2020 Reżyseria: Maciej Janiszewski Scenariusz: Krzysztof Gutowski Film dokumentalny przedstawia nieznane wydarzenia z przedmieść Warszawy, wchodzących dziś w obszar dzielnicy Białołęka, w okresie od wkroczenia wojsk niemieckich do ich ucieczki we wrześniu 1944 roku. W latach 1939 - 1945 tereny te nie wchodziły w skład Warszawy i ich historia nie została opracowana tak dokładnie, jak dzieje okupacji stolicy. Do tej zbiorowej amnezji przyczynił się fakt, że większość przedwojennych mieszkańców zginęła, uciekła lub została wywieziona. Niewielu wróciło z powrotem. Domy, fabryki i gmachy użyteczności publicznej (szkoły, urzędy) uległy zniszczeniu. Postacie katów odpowiedzialnych za morderstwa, masowe egzekucje i inne formy prześladowania polskiej i żydowskiej społeczności pozostają do dziś anonimowe. (dodano pozycję programową) 18:10 FLESZ HISTORII - ODC. 677 Cykl reportaży, 15 min, Polska, 2024 Autor: Piotr Mielech Program którego celem jest prezentowanie najciekawszych informacji o wydarzeniach historycznych, wystawach, inscenizacjach w całej Polsce. (zmodyfikowano opis: Omówienie) 23:10 KGB: TARCZA I MIECZ - ODC. 1/3 (KGB - THE SWORD AND THE SHIELD) Cykl dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Jamie Doran Film dokumentalny wyreżyserowany i wyprodukowany przez zdobywcę 4 nagród Emmy, Jamie Dorana. To historia opowiadana przez weteranów KGB i ich ofiary. Odcinek pierwszy dotyczy początków służb bezpieczeństwa w Rosji Sowieckiej, które w pierwszych latach związane były z osobą Feliksa Dzierżyńskiego. Opis cyklu: Rosja to największy kraj na Ziemi. Przez wielu niezrozumiany, w innych wzbudzający przerażenie. W XX wieku historia Rosji była także historią jej służb bezpieczeństwa wykorzystywanych przez państwo sowieckie do tłumienia wszelkich przejawów sprzeciwu wobec władzy. Z ich rąk ucierpiały miliony osób. Ich agenci mają na swoim koncie masowe egzekucje, tajne wojny, zamachy stanu, kradzież bomby atomowej z USA, hakowanie i otrucia. To najbardziej niebezpieczne służby bezpieczeństwa na świecie. Ale choć w dzisiejszej Rosji wiele się zmieniło, służby te są prawdopodobnie silniejsze niż kiedykolwiek. Stało się tak za sprawą podoficera operacyjnego KGB, który został prezydentem, Władimira Putina. (dodano pozycję programową) 02:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - "WYPRAWA RATUNKOWA" ODC. 314 Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2023 Autor: Bartek Wieczorek Reżyseria: Adam Sikorski Scenariusz: Izabela Fatalska W tym odcinku przyjeżdżamy na Podkarpacie w poszukiwaniu kół napędowych do silników stałych, które są wykorzystywane przez Grzegorza Smelę, właściciela Muzeum Silników Stacjonarnych w Konieczkowie. Adam Kania, który miał odpowiednie koła, ogłosił, że może je podarować pasjonatowi. Drugi temat to bolszewickie natarcie w 1920 roku, w kierunku Warszawa. Piękny krajobraz Łomży i Zambrowa. Marynarze z 1. Batalionu Morskiego odpierają sowietów i przepędzają dowództwo rosyjskie. Miejscowa ludność dokonuje prowizorycznych pochówków polskich żołnierzy, a potem przenosi zwłoki na cmentarz w Kołakach Kościelnych. Dziś, po latach tutejsi mieszkańcy na czele z księdzem proboszczem organizują okazałą uroczystość i budują nowy grób, by oddać hołd polskim marynarzom, którzy poświęcili swe życie tak daleko od morza. Ignacy Śmigielski - historyk regionalista opowiada o walkach, jakie miały miejsce w tych rejonach w sierpniu 1920 roku. Głos zabierają też: Tomasz Miegoń - dyrektor Muzeum Morskiego w Gdyni, Sylwester Jaworowski - wójt gminy Kołaki Kościelne i Dariusz Szymanowski ze Stowarzyszenia Wizna.