TVP Historia Sobota, 14.09.2024 07:20 BYŁ TAKI DZIEŃ - 14 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1812 - pożar Moskwy; 1870 - wysłano pierwszą pocztówkę; 1953 - początek procesu biskupa Czesława Kaczmarka; 2000 - zmarł Jerzy Giedroyc; 07:30 KORONA KRÓLÓW. JAGIELLONOWIE - ODC. 184 (SEZON 2 ODC. 59) Serial historyczny TVP, 24 min, Polska, 2024 Reżyseria: Krzysztof Łukaszewicz, Tomasz Matuszczak, Piotr Fiedziukiewicz Scenariusz: Anna Krasuska, Ewa Bulanda, Katarzyna Sikorska Aktorzy: Joanna Moro, Krzysztof Brzazgoń, Sebastian Skoczeń, Maria Pawłowska, Maja Szopa, Przemysław Stippa, Jacek Kopczyński, Dariusz Toczek, Wiktor Korzeniewski, Mateusz Weber, Wojan Trocki, Michał Chorosiński, Klara Williams, Julia Łukowiak, Żaneta Homa "Zjazd władców" Styczeń 1429. Jagiełło (Sebastian Skoczeń), Zygmunt (Wojan Trocki) i Witold (Michał Chorosiński) spotykają się w Łucku, na zjeździe monarchów. Władcy omawiają obronę przed Turkami, sprawy husyckie i szanse Witolda na koronę. Oleśnicki (Przemysław Stippa) prezentuje stanowisko panów polskich, którzy nie wyrażają zgody na koronację. Zofia (Maria Pawłowska) próbuje rządzić. Przeszkadza jej w tym Głowacz (Marcin Weber). Wcześniej jednak niestosownie zachowuje się wobec Doroty z Rytwian (Monika Cieciora). Grzymek (Krzysztof Brzazgoń), Sambor (Kacper Młynarkiewicz) i Pietrek (Mateusz Tomaszewski) wracają do Krakowa ze zbroją Zawiszy. Krakowianie oddają hołd wielkiemu rycerzowi. Także na Wawelu godnie żegnają wielkiego rycerza. Szczęśliwa Femka (Żaneta Homa) wita syna, a nieszczęśliwy Honzik (Kamil Drężek) pije w karczmie. Pietrek nie godzi się na ślub matki. Ale będzie ślub. Sobiesław (Marek Siudym) mści się na Niemirze (Renia Gosławska), uprzykrzając jej codzienne życie. A Lecha (Mariusz Jakus) oskarża o kradzież rękawiczek. 08:05 FLESZ HISTORII - ODC. 678 Cykl reportaży, 15 min, Polska, 2024 Autor: Piotr Mielech Program którego celem jest prezentowanie najciekawszych informacji o wydarzeniach historycznych, wystawach, inscenizacjach w całej Polsce. 08:30 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 333 ZAGINIONE MORSY Magazyn historyczny, 22 min, Polska, 2024 Autor: Adam Sikorski Scenariusz: Adam Sikorski Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. "Zaginione "Morsy" Każda wojna pozostawia po sobie skomplikowany splot zagadek. To będzie jedna z takich właśnie tajemnic. Nasz dzisiejszy cel to Tereszpol Zaorenda. To tędy 27 września 1939 roku maszerowały oddziały 39 Dywizji Piechoty. Przy kolejowych torach żołnierze zrzucali swoja broń - połamane karabiny, pokrzywione lufy, które celowo niszczyli, by przyzwoita broń nie wpadła w ręce Niemców. Wszystko, co stanowiło uzbrojenie 39 Dywizji legło tutaj. Zabrakło tylko jednego - pistoletów maszynowych "Mors". Gdzieś w tym właśnie terenie zostały one ukryte. Nas - co oczywiste - intryguje los zaginionych Morsów. "Podlaski Tesla" Zabieramy Państwa na Podlasie, gdzie poznamy historię Stanisława Szepietowskiego, podlaskiego wynalazcy. Urodzony w Warszawie w 1900 roku, prowadził wraz z ojcem zakład ślusarski. W wieku 25 lat przybył na Podlasie i poza pracą rzemieślnika zajął się pracą wynalazczą. Nas zaintrygowały jego wczesne próby pozyskania energii elektrycznej z wyładowań atmosferycznych. To dlatego miejscowi do dziś nazywają go łowcą piorunów. 09:00 SAMOCHODZIK I TEMPLARIUSZE - ODC. 5/5 SKARB TEMPLARIUSZY Serial TVP, 34 min, Polska, 1971 Reżyseria: Hubert Drapella Scenariusz: Zbigniew Nienacki Zdjęcia: Wacław Dybowski Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Stanislaw Mikulski, Grażyna Marzec, Irena Skwierczyńska, Ewa Szykulska, Tadeusz Gwiazdowski, Michał Szewczyk, Roman Mosior, Stefan Niemirowski, Tomasz Samosionek W podziemnym labiryncie Pan Samochodzik wpada w pułapkę. W lochu natyka się na szkielet człowieka, który zapewne poszukiwał skarbu templariuszy przed wiekami, tak jak on teraz. Pan Tomasz wie jednak, że zakonnicy byli mistrzami w budowaniu tajemnych przejść, nie traci więc nadziei, że uda mu się znaleźć wyjście z podziemia. Nieoczekiwanie przychodzi mu z pomocą Karen Petersen, która wraz z ojcem i kuzynem, ślamazarnym Michałem, wytrwale podąża tropem skarbu. Wdzięczny za uwolnienie z potrzasku pan Tomasz postanawia działać wspólnie z konkurencyjną ekipą poszukiwaczy. Razem przeżywają jeszcze jedną, niebezpieczną przygodę, lecz docierają wreszcie do legendarnego skarbu templariuszy. Jednocześnie udaje im się zdemaskować tajemniczego Bahometa, który okazuje się zwyczajnym szantażystą, i kidnapera, który w ostatniej chwili próbuje uprowadzić Karen. 09:45 STAWIAM NA TOLKA BANANA - ODC. 1/7 KLONDIKE Serial dla młodych widzów, 32 min, Polska, 1973 Reżyseria: Stanisław Jędryka Scenariusz: Adam Bahdaj Zdjęcia: Jacek Korcelli Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Agata Siecińska, Henryk Gołębiewski, Andrzej Kowalewicz, Lidia Korsakówna, Teresa Lipowska, Teresa Szmigielówna, Józef Nowak, Filip Łobodziński, Teofila Koronkiewicz, Ludwik Pak, Sergiusz Lach Serial podejmujący problemy tzw. trudnej młodzieży, wyróżniony nagrodą zespołową Komitetu ds. Radia i Telewizji w dziedzinie filmowej twórczości telewizyjnej w 1972 - 73 - dla scenarzysty Adama Bahdaja i reżysera Stanisława Jędryki (łącznie z serialami "Do przerwy 0:1", "Podróż za jeden uśmiech" i "Wakacje z duchami" tego samego tandemu twórców). Nastoletni bohaterowie filmu - czterej chłopcy i dziewczyna - pozostają w ciągłym konflikcie z dorosłymi. Ucieleśnieniem marzeń członków bandy zadziornej Karioki jest tajemniczy Tolek Banan, za którym wędruje sława uciekiniera z poprawczaka. Mit "twardego faceta" działa na wyobraźnię młodzieżowej szajki. Tolek Banan, postać romantyczna i w istocie szlachetna, wykorzystuje to - dzięki niemu bohaterowie uczą się innego życia, przyjaźni, uczciwości, lojalności wobec grupy, w myśl zasady "jeden za wszystkich, wszyscy za jednego". 10:25 KRAINA SKARBÓW. PODRÓŻ PO WŁOSZECH - OD SYCYLII PO APULIĘ. ODC. 2/6 (MERAVIGLIE THE LAND OF TREASURE) Esej dokumentalny, 52 min, Włochy, 2018 Reżyseria: Gabriele Cipollitti Lektor: Marek Ciuniel Seria dokumentalna, w której autorzy zabierają widza na wycieczkę po Włoszech, ich dziełach, miejscach i wyjątkowym stylu życia, dając świadectwo kreatywności mieszkańców tego kraju. Są to miejsca wpisane przez UNESCO na Listę Światowego Dziedzictwa, a tych Włochy mają najwięcej na świecie. Ślady przeszłości rozsiane są po całym kraju i obejmują wszystkie epoki historyczne, od neolitu i klasycznego antyku do średniowiecza, renesansu, baroku i epoki oświecenia. Ta podróż jest więc okazją do zaprezentowania dzieła rąk i przedmiotu dumy mieszkańców Włoch. 11:30 CZTERY STRONY ŚWIATA - SYRENY JANGCY. ODC. 12 (LANDS OF THE EARTH) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2022 Lektor: Maciej Guzowski Dziś zwiedzanie świata nie jest już tak odkrywcze jak dawniej. Niewiele jest bowiem zakątków naszej planety, które pozostają nieznane. Autorzy serii z wielką pasją i ciekawością eksplorują miejsca spoza utartych szlaków, małe wioski, których piękno do tej pory nie zostało odkryte. Docierają do nich pieszo, pociągiem lub łodzią i niezwykle uważnie przyglądają się temu, co napotkali. 12:35 ZIEMIA WIDZIANA Z KOSMOSU - ODC. 4 (EARTH FROM SPACE. 4. CHANGING PLANET) Serial dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Chloe Sarosh, Barny Revill Odcinek: 4. Changing Planet. Ludzie zamieszkują każdy większy ląd na ziemi. Zakres naszej kolonizacji jest najbardziej widoczny nocą. Naukowcy połączyli wiele zdjęć i stworzyli szczegółowy nocny obraz całego globu. Nasze miasta rozciągają się na powierzchni ziemi. Dzięki zdjęciom robionym przez lata możemy zobaczyć, jak szybko te miasta się rozrastają. W ciągu ostatnich czterdziestu lat powierzchnia Las Vegas wzrosła trzykrotnie. Jego przedmieścia sięgają się na pustynię Nevada. W Tokio mieszka dziś 38 milionów ludzi. Więcej niż w jakimkolwiek innym mieście na świecie. W ciągu zaledwie trzydziestu pięciu lat mała wioska rybacka Shenzen w Chinach stała się nowoczesną, dziesięciomilionową metropolią. Po połączeniu z dziewięcioma sąsiednimi miastami powstało gigantyczne skupisko aglomeracji miejskich zamieszkane przez ponad 60 milionów ludzi. Jego powierzchnia ma ponad 50 tysięcy kilometrów kwadratowych. Każdego dnia człowiek zajmuje nowe obszary i wypiera z nich przyrodę. Z dużej wysokości ulice w Indiach wyglądają jak ciasny, szary, betonowy labirynt. To zmienia nasze pojęcie o funkcjonowaniu ziemi i o tym, jakie miejsce na niej zajmujemy. 13:35 WOJOWNICY CZASU - WUNDERWAFFE NAD POLSKĄ, CZYLI BLIZNA 1941 ODC. 90 Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2024 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Grzegorz Gajewski, Krzysztof Krzyżanowski Muzyka: Krzysztof Ridan Kiedy nocą z 17 na 18 sierpnia 1943 roku potężny nalot RAF - u obrócił Peenemünde w perzynę, produkcję tajnej broni V - 1 i V - 2 przeniesiono w kilka różnych miejsc. Między innymi do podziemnych kompleksów w Turyngii i Górach Sowich. Na ziemiach polskich pierwsze oddziały rakietowe zaczęły powstawać na poligonie w Pustkowie, w miejscowości Blizna. Pierwszy start rakiety V - 2 odbył się 5 listopada 1943 r. Przeprowadziła go przybyła z Peenemunde specjalna bateria. W sumie odpalono z Blizny około 200 rakiet. Polscy wojskowi, leśnicy, kolejarze, rolnicy i robotnicy z narażeniem życia zdobywali informacje i części rakiet na poligonie Pustków - Blizna, na szlakach komunikacyjnych i miejscach upadków V - 2. Zdobyte przez wywiad materiały, trafiały do Biura Studiów Przemysłowych Oddziału II Komendy Głównej AK w Warszawie. 20 maja 1944 r. w Sarnakach nad Bugiem Armia Krajowa zdobyła kompletną rakietę, która nie eksplodowała. Materiały wywiadowcze zostały gruntownie przebadane i opracowane. Setki meldunków, analiz i raportów oraz elementy rakiet trafiły do Wielkiej Brytanii, zanim pierwsze pociski balistyczne spadły na Londyn. 14:20 DWIE JOASIE Komedia, 84 min, Polska, 1935 Reżyseria: Mieczysław Krawicz Zdjęcia: Zbigniew Gniazdowski Aktorzy: Jadwiga Smosarska, Franciszek Brodniewicz, Michał Znicz, Aleksander Zelwerowicz, Lucyna Szczepańska, Janina Janecka, Tadeusz Fijewski, Władysław Grabowski Panna Joasia jest miłą, ładną, wzorowo pracującą maszynistką. Jednak co chwila traci posady. Nie znosi bowiem umizgów szefów. Wpada więc na szatański pomysł. Kładąc na nos okulary, czesząc się jak straszydło, sądzi, że wreszcie zazna spokoju w pracy. Lecz tym razem sama zakochała się w kolejnym szefie, choć pan mecenas Robert Rostalski jest lekkomyślny, niedbały i trwoni pieniądze dla swej przyjaciółki Flory, osoby kapryśnej i wymagającej. Joasia postanawia pójść na Bal Mody, na którym członkiem jury jest mecenas. Pożycza wytworną toaletę balową i z brzydkiej poczwarki zmienia się w piękność. Staje się sensacją balu. Wywiera też ogromne wrażenie na mecenasie. Jednogłośnie zostaje wybrana "królową mody". Następuje kilka nieporozumień i tragikomicznych sytuacji. Jednak miłość czyni cuda. 15:50 MONOLOG TRĘBACZA Film TVP, 21 min, Polska, 1965 Reżyseria: Andrzej Kondratiuk Scenariusz: Andrzej Kondratiuk Zdjęcia: Antoni Wójtowicz Aktorzy: Michał Żołnierkiewicz Zrealizowana w 1965 roku na czarno - białej taśmie groteska filmowa, ukazująca szare, zamglone ulice Warszawy tamtych lat i zwykłych ludzi, równie bezbarwnych i mających obojętny stosunek do wszystkiego, co się wokół nich dzieje. Kamera koncentruje się na jednym człowieku spośród tłumu - bezradnym, zagubionym, którego nikt nie zauważa. Bo i nie wyróżnia się niczym szczególnym, z wyglądu przypomina skromnego urzędniczynę. Nosi lichy prochowiec i zwykły kapelusz, do tego ma starą skórzaną teczkę. Idący ulicą bezimienny bohater filmu dostrzega plakat zapraszający na występy artystyczne do restauracji "Melodia". Zagląda do lokalu i stojąc przy stoliku, próbuje przywołać kogoś z obsługi. Ale żaden z kelnerów kompletnie nie zwraca na niego uwagi, bo któż chciałby obsługiwać klienta, który nie śmierdzi groszem. Zrezygnowany gość wychodzi z restauracji i na ulicy spotyka dyrektora. Kłania mu się nisko, ale i w tym wypadku skromny urzędnik zostaje zignorowany. Chwilę później swoją wyższość nad nim demonstracyjnie pokazuje także kierowca autobusu, który zamyka mu drzwi przed nosem i odjeżdża. Na domiar złego nieomal rozjeżdża bohatera furgonetka, kiedy ten próbuje przejść na drugą stronę ulicy. Lekceważony, ignorowany urzędnik czuje się zupełnie wyobcowany w swoim mieście. Nie wie co począć ze sobą. Gdy dostrzega na wystawie sklepu muzycznego trąbkę, przelicza gotówkę w portmonetce i decyduje się na kupno. Ale ekspedientka chce mu wcisnąć całkiem inne instrumenty, byle nie trąbkę, bo to ekspozycja stała. Wreszcie odsyła go do swojej siostry, prowadzącej - jak się okazuje - kiosk z drobiazgami. Uzbrojony w trąbkę zabawkę bohater kontynuuje swoją wędrówkę po mieście, grając i wciąż próbując zwrócić na siebie uwagę, ale wszyscy przechodzą obok niego obojętnie, jakby w ogóle nie istniał. Wdrapuje się nawet po rusztowaniu na dach domu, ale ten akt rozpaczy kończy się jedynie interwencją straży pożarnej. W końcu dostrzega maszerującą ulicą orkiestrę dętą i zapragnie dołączyć do oklaskiwanych przez tłumy muzyków. 16:15 HISTORIA KUCHNI POLSKIEJ - JAK KUCHARKA MIESZCZAŃSKA STAŁA SIĘ KUCHARZEM DOSKONAŁYM Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2024 Reżyseria: Tomasz Rostworowski, Mirosław Bork Scenariusz: Jarosław Dumanowski, Mirosław Bork Trudno uwierzyć, że do tej pory nie powstał serial na temat polskiej kuchni pokazujący, w sposób systematyczny i zgodny z najnowszymi badaniami, dziedzictwo kulinarne otrzymane od naszych przodków. "Historia kuchni polskiej" w 26 czterdziestominutowych odcinkach wypełnia tę lukę zabierając widzów w podróż przez niezwykłe smaki, tradycje i obyczaje. Scenariusz serialu powstał w oparciu o prace naukowe prof. Jarosława Dumanowskiego - głównego eksperta i prowadzącego narrację. Odtworzenia potraw obecnych na polskich stołach od czasów Chrztu Polski do współczesności, dokonał Maciej Nowicki, twórca nowego trendu w polskiej kuchni - historycznej rekonstrukcji kulinarnej. Wnikliwe przedstawienie tła historycznego pozwala na zrozumienie okoliczności, w których kształtowała się polska kuchnia. Rozmowy ze specjalistami z Polski i ze świata uzupełniają narrację ukazując przenikanie idei i potraw ponad europejskimi granicami. Przywołanie konkretnych przepisów i ich odtworzenie w profesjonalnym studiu kulinarnym, ułatwia widzom zrozumienie smaków i technik przygotowywania potraw z przeszłości, a chronologia odcinków odpowiada najważniejszym zmianom zachodzącym w polskiej kuchni w kolejnych okresach historycznych. "Historia kuchni polskiej" to historia polskiej kultury materialnej w wersji dla każdego. Pod koniec XVIII wieku świat przeżywa ogromne zmiany. Kończy się wojna o niepodległość kolonii amerykańskich, powstańcy z pomocą Francji pokonują Anglię. Opromieniony sławą Kościuszko, w randze generała brygady, wraca do Polski. Francja triumfuje już nie tylko stolica elegancji, sztuki i literatury, ale i potęga militarna oraz gospodarcza. W Polsce następuje niewielka stabilizacja po pierwszym rozbiorze. Stanisław August, mimo rosyjskich nacisków podejmuje ostrożne reformy. Opozycja sięga po hasła narodowe powołując się na tradycje, ustrój i modę. A co z kuchnią? Jakie zmiany przyniosły ze sobą wpływy kuchni francuskiej? Trzeba było 100 lat, żeby obok wciąż wydawanego Czernieckiego pojawiła się kolejna popularna polska książka kucharska. Wojciech Wielądko, autor wydanego w 1783 roku "Kucharza doskonałego" to postać historykom dość dobrze znana, ale i jednocześnie ciągle tajemnicza. Kim był Wielądko, jak to to się stało, że jego "Kucharz doskonały" stał się bestsellerem swojej epoki? Na te i inne pytania odpowiada historyk Jarosław Dumanowski oraz zaproszeni do programu eksperci. Dawne potrawy rekonstruuje historyk i kucharz Maciej Nowicki. 17:05 ROZKWIT BAŁKAŃSKICH MIAST - SARAJEWO (BALKAN BOOM TOWNS SARAJEVO / METROPOLEN DES BALKAN) Cykl dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Mirjana Momirovic Scenariusz: Ann - Christin Hornberger Seria dokumentalna, w której poznamy największe miasta bałkańskie: Lublanę, Sarajewo, Belgrad, Sofię i Bukareszt. Rosną w siłę, są głównymi ośrodkami kulturalnymi. Wielu Europejczyków nadal kojarzy je z socjalistyczną dyktaturą. Dla większości są to miejsca krwawych wojen lat 90. Ale dla młodych, kreatywnych umysłów te miasta należą do pożądanych list miejsc, w których należy być. Miasta mają długą, trudną przeszłość, a teraz oferują ekscytującą i inspirującą teraźniejszość z dużym potencjałem na przyszłość. To wystarczający powód, aby wybrać się na wycieczkę do starych i nowych miast Bałkanów. W odcinku drugim - Sarajewo. W górskiej kotlinie nad rzeką Miljacką leży Sarajewo, stolica Federacji Bośni i Hercegowiny. Pełno tu kontrastów, bo miasto leży na styku Wschodu i Zachodu. Sarajewo bywa nazywane Małą Jerozolimą ze względu na wyznawaną tu mnogość religii. Miasto ma bogatą historię. Należało do Imperium Osmańskiego, a potem do Cesarstwa Austro - Węgierskiego. Trzykrotnie znalazło się w centrum światowych wydarzeń politycznych. W roku 1914, po zamachu na austriackiego następcę tronu Franciszka Ferdynanda, wybuchła pierwsza wojna światowa. W roku 1984 odbyła się tu zimowa olimpiada, a w 1992 miasto przetrwało najdłuższe oblężenie od czasu drugiej wojny światowej. Obecnie trzystutysięczne Sarajewo jest domem dla Bośniaków, ortodoksyjnych Serbów i katolickich Chorwatów, którzy żyją w harmonii mimo wydarzeń najnowszej historii. 18:00 NA KŁOPOTY... BEDNARSKI - ODC. 3/7 - ZŁOTE RUNO Serial sensacyjny, wojenny, 50 min, Polska, 1986 Reżyseria: Paweł Pitera Scenariusz: Wojciech Jędrkiewicz Zdjęcia: Janusz Pawłowski Muzyka: Henryk Kuźniak Aktorzy: Stefan Friedmann, Marta Żak, Marek Barbasiewicz, Zdzisław Kuźniar, Aleksander Wołejko, Wiktor Sadecki, Włodzimierz Bednarski, Zdzisław Wardejn, Wojciech Kościelniak Horst Filipiak prowadzi w porcie agencję "Złote Runo", która zajmuje się rekrutacją osób zainteresowanych pracą na plantacjach w Brazylii. W rzeczywistości chodzi jednak o handel "białymi niewolnikami". Tę podejrzaną działalność próbuje rozpracować dziennikarz Lenz, który zostaje uprowadzony przez ludzi Filipiaka. W ręce nieuczciwego właściciela agencji trafia również Jerzy Stawicki, syn polskiego konstruktora torped. Filipiak wydaje wywiadowi niemieckiemu Jurka, który zostaje uwięziony. Niemcy proponują inżynierowi Stawickiemu układ. W zamian za dostarczenie planów torpedy najnowszej konstrukcji obiecują uwolnić jego syna. Kapitan Mokrowiecki z polskiego kontrwywiadu zwraca się z prośbą o pomoc do Bednarskiego. Polacy przygotowują fałszywe plany. Tymczasem Niemcy porywają inżyniera Stawickiego i ochraniającą go agentkę. Do akcji wkracza Bednarski, który dociera do siedziby Horsta Filipiaka. Likwiduje jego i jego ludzi. 19:00 NA SZLAKU "SPOTKAŃ Z HISTORIĄ" Reportaż, 25 min, Polska, 2024 Scenariusz: Magdalena Kołodziejczyk Reportaż z festiwalu, w którym obok przedstawionych w tle wydarzeń kulturalnych towarzyszących temu wydarzeniu, skupimy się na filmach konkursowych, których w tym roku do konkursu zakwalifikowało się czternaście. Będzie to okazja do rozmów z twórcami filmów biorących udział w konkursie na temat kondycji współczesnego kina historycznego. Jakie tematy są obecnie najchętniej poruszane przez twórców, jakie techniki realizacyjne i metody są dziś używane w celu zaciekawienia i zatrzymania uwagi widzów? Czy tematyka historyczna jest łatwym czy trudnym punktem wyjścia do tworzenia filmowego dokumentu? Przytoczymy fragmenty filmów konkursowych, porozmawiamy z twórcami o tym co w ich obrazach najważniejsze, najbardziej poruszające czy najciekawsze. 19:30 DZIEWCZYNY Film dokumentalny, 21 min, Polska, 2009 Reżyseria: Małgorzata Brama, Rafał Skalski Scenariusz: Małgorzata Brama, Rafał Skalski Zdjęcia: Jan Prosiński, Filip Drożdż Ilustrowany archiwalnymi materiałami portret odchodzącego pokolenia, uczestniczek powstania warszawskiego. Tytułowe bohaterki tego filmu łączy właśnie wojenna przeszłość. To dziewczyny z batalionu Parasol. Czym obecnie żyją? Czy wojna była najważniejszym wydarzeniem w ich życiu? Czy wreszcie ich przyjaźń przetrwała próbę czasu? W 1944 r. "Dewajtis" miała zaledwie 15 lat, "Kama" 18, "Jeanette" 21, a "Wacka" 19. Oprócz pierwszej z nich, która poświęciła się karierze naukowej i zazwyczaj unika życia publicznego, pozostałe bohaterki filmu chętnie biorą udział w zjazdach, spotkaniach z młodzieżą i dziećmi, podczas których wspominają dramatyczne dni powstania, opowiadają o swoich wojennych przeżyciach i doświadczeniach. Mimo sędziwego już wieku doskonale pamiętają czasy młodości, kiedy najpiękniejsze lata życia bez żalu oddawały walce o wolność ojczyzny. Elżbieta Dziębowska "Dewajtis" brała udział w akcjach Kutschera i Koppe, walczyła w powstaniu jako łączniczka pułkownika "Radosława". W powojennej Polsce zapisała się jako wykładowczyni muzykologii na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz jako autorka encyklopedii muzycznej. Od ponad 30 lat mieszka we wsi Jurgów malowniczo położonej pod Tatrami. Trzy pozostałe bohaterki dokumentu są mieszkankami Warszawy. Janina Szczęsna "Jeanette" w powstaniu była sanitariuszką, jako jedyna dziewczyna po upadku Czerniakowa przepłynęła Wisłę. Po wojnie pracowała w Instytucie Wydawniczym PAX. Wacława Jurczakowska "Wacka" była sanitariuszką, została ciężko ranna na Starym Mieście. Po wojnie skończyła medycynę, wydział stomatologii. Maria Stypułkowska - Chojecka "Kama" brała udział w siedmiu zbrojnych akcjach, m. in. Kutschera, Koppe, Weffels. Jako sanitariuszka w powstaniu przeszła cały szlak bojowy batalionu Parasol. Obecnie jest wiceprzewodniczącą Rady Nadzorczej Stowarzyszenia Szarych Szeregów. W 2009 r. została powołana do Komitetu Honorowego obchodów 65. rocznicy Powstania Warszawskiego. Film dokumentalny, Polska 2009 Scenariusz i reżyseria: Małgorzata Brama, Rafał Skalski Zdjęcia: Jan Prosiński, Filip Drożdż, Jakub Giza 20:00 JAK ROZPĘTAŁEM II WOJNĘ ŚWIATOWĄ, CZ. 2 - ZA BRONIĄ (CZARNO - BIAŁY) Komedia, 71 min, Polska, 1970 Reżyseria: Tadeusz Chmielewski Scenariusz: Tadeusz Chmielewski Aktorzy: Marian Kociniak, Piotr Fronczewski, Wacław Kowalski, Kazimierz Rudzki, Lech Ordon, Zdzisław Kuźniar, Zdzisław Maklakiewicz, Andrzej Krasicki, Krystyna Borowicz, Jerzy Duszyński, Witold Kałuski Franek Dolas (Kociniak) trafia jako "przymusowy ochotnik" do Legii Cudzoziemskiej. Przez pomyłkę przypada mu funkcja kucharza. Ogrywa Arabów w grę trzy karty i zdobywa w ten sposób świeżą żywność. Legioniści po apelu generała de Gaulle'a przechodzą na stronę Wolnych Francuzów. Anglicy traktują Dolasa jako jeńca. Obozowisko Brytyjczyków atakują Włosi. Franek dostaje się do ich obozu, gdzie wywołuje wielkie zamieszanie. 21:25 NIEZNANA WOJNA NA PÓŁNOCY - ODC. 6/6 (UNTOLD ARCTIC WARS) Serial dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Teemu Hostikka, Anna - Reeta Eksyma Scenariusz: Teemu Hostikka, Anna - Reeta Eksyma To pierwsza w historii seria, która ujawnia rolę państw regionu arktycznego w II wojnie światowej i próbuje odtworzyć militarne zmagania w tym rejonie. Widzowie będą mogli obejrzeć w akcji nurków odnajdujących zatopione niemieckie wraki samolotów, archeologów badających ukryte masowe groby i historyków tropiących tajne nadmorskie fortece. W serii kolorowe materiały archiwalne oraz wysokiej jakości animacje komputerowe. 22:30 RZYM. OSIEM PRZEŁOMOWYCH DNI - ODC. 1. OSTATNIA BITWA HANNIBALA (8 DAYS THAT MADE ROME) Serial dokumentalny, 45 min, Polska, 2017 Reżyseria: Jim Greayer Wielokrotnie nagradzana historyk Bettany Hughes przemierza rzymski świat w tej ośmioczęściowej historii starożytnego Rzymu. W serii widzowie poznają osiem przełomowych dni, które definiują niezwykły sukces Imperium Rzymskiego oraz serię wydarzeń, które ostatecznie zakończyły się upadkiem rzymskiej republiki. 23:30 ERYNIE - KOKYTOS Serial kryminalny, 44 min, Polska, 2021 Reżyseria: Borys Lankosz Scenariusz: Igor Brejdygant, Borys Lankosz, Władysław Pasikowski, Magdalena Lankosz Zdjęcia: Marcin Koszałka Aktorzy: Paweł Przybyszewski, Jan Mazurkiewicz, Piotr Spyra, Rafał Turzański, Danceusz Sumikowski, Irena Wójcik-Świtała, Krystian Łysoń, Glib Jatkin, Zuzanna Galewicz, Olga Trembach, Grzegorz Przybył, Natalia Dinges, Jacek Tyszkiewicz, Beata Czernecka, Łukasz Mąka Dwóch lwowskich bandziorów, znany nam Zygmunt Hanas i Mosze Kiczałes, próbuje odnaleźć porywacza Elżbiety Hanasówny, upośledzonej córki Zygmunta. Elżbieta jest w rękach zboczeńca, który odgrywa rytualne sceny gwałtu, obsypując ofiarę białymi płatkami kwiatów. Jednakże silny wstrząs alergiczny nie pozwala mu w pełni panować nad swoimi rządzami. Elżbieta zostaje zwrócona do ojca, ale po badaniu przeprowadzonym przez doktora Pidhirnego okazuje się, że była zgwałcona. Hanas zakazuje Pidhirnemu rozgłaszać tę informację. Edward dostaje wiadomość od Hanasa, że Lodzia jest w jego rękach i musi znaleźć zboczeńca lub ona podzieli los jego córki, tylko że sprawcami będą jego oprychy. Edward zgadza się na współpracę z Hanasem. Podczas śledztwa Popielski udaje się do Kulparkowa, szpitala psychiatrycznego. Tam spotyka się z lekarzem Elżuni, doktorem Lewickim, który charakteryzuje pacjentkę oraz prezentuje mu badania nad muzykoterapią. Lewicki podkreśla też, że Ela ma wyostrzony słuch i choć nie widzi, to po głosie rozpozna oprawcę. Edward zaczyna podejrzewać Lewickiego. Doktor ma alibi, podczas porwania był w Paryżu, co wyklucza go z kręgu podejrzanych. W tym samym czasie Zaremba, pomagając Popielskiemu, dowiaduje się, że białe kwiatki na ciele ofiary to Jasminum o odurzającym zapachu. Równolegle, za pomocą dość osobliwego dziennikarza Sterna, Popielski odnajduje dom publiczny przy ulicy Balonowej, w którym realizowane są różne zachcianki klientów. Popielski składa zamówienie na dziewczynkę - prawie dziecko. 00:30 BÓG JEST Z NAMI MĘŻCZYZNAMI Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2005 Reżyseria: Jan Sosiński Scenariusz: Jan Sosiński Współczesna Albania - państwo w południowo - wschodniej Europie na Bałkanach. Ekipa filmowa odwiedza wioskę malowniczo położoną w rejonie Bajram Curi, około godziny jazdy z miasta. Mieszka tu liczna rodzina Gosturani, hołdująca starym tradycjom i zwyczajom. W Albanii w domach rządzi mężczyzna, obowiązkiem młodej żony jest mu służyć, przygotowywać posiłki, podawać do stołu, wyrzucać popiół z popielniczek. Kobieta powinna stać przy stole i z góry wiedzieć, czego chce jej mąż, zanim on wypowie słowo. Tak mówi przed kamerą Islam Gosturani, z zawodu nauczyciel. Jako najstarszy z rodu jest głową rodziny. Ma żonę, czworo dzieci - trzy córki i syna; wszyscy mieszkają w jednym pokoju. Młodszy brat ze swoją rodziną zajmuje kuchnię. W domu jest wydzielony pokój dla mężczyzn, gdzie się nie śpi, i gdzie dzieci nie mają wstępu. Tu panowie rozmawiają o sprawach rodzinnych, palą tytoń, piją. Choć rodzina jest uboga, rakiji i kawy nigdy nie braknie w jej codziennym menu. Rodzeństwo Gosturani: Islam, Ukshin i Shelizen mają jeszcze jednego brata, a właściwie siostrę Bedri, która z własnego wyboru została męskim członkiem rodziny. W północnej Albanii kobieta może "zostać mężczyzną", przejąć jego prawa i obowiązki. Musi jednak do końca życia pozostać dziewicą. Bedri wyrzekła się miłości, pogodziła z faktem, że nigdy nie będzie miała dzieci. To był jej świadomy wybór, bunt przeciwko ojcu, który wyrzekł się córki, kiedy została niesłusznie skazana na karę więzienia. Bedri skończyła z dobrym wynikiem liceum. Była sekretarzem młodzieżowej organizacji. Reżim komunistyczny przyznał jej prawo do studiów, ale w wybranym przez władze kierunku. Studia na inżynierii budowlanej nie odpowiadały młodej dziewczynie, więc z nich zrezygnowała. Przyjęła pracę księgowej i po trzech miesiącach została oskarżona o defraudację. Za kratkami niemal postradała zmysły. Wtedy poprzysięgła sobie, że zostanie mężczyzną. Dziś ma męską fryzurę, nosi spodnie, nawet porusza się jak mężczyzna. Stale przebywa w towarzystwie braci. Bedri cieszy się ogólnym poważaniem i szacunkiem w całym okręgu. Ma posłuch większy od mężczyzn. 01:25 VOLVER Dramat, 115 min, Hiszpania, 2006 Reżyseria: Pedro Almodovar Scenariusz: Pedro Almodovar Muzyka: Alberto Iglesias Zdjęcia: Jose Luis Alcaine Aktorzy: Penelope Cruz, Carmen Maura, Lola Duenas, Blanca Portillo, Yohana Cobo, Chus Lampreave "Volver" to niezapomniany klimat filmu i mieszanina stylów: w obyczajową opowieść wplatają się elementy czarnej komedii, melodramatu, kryminału i groteski. W swoim kolejnym dziele reżyser Pedro Almodovar ("Kwiat mego sekretu", "Drżące ciało", "Kika", "Kobiety na skraju załamania nerwowego", "Wszystko o mojej matce", "Porozmawiaj z nią") na planie filmowym zgromadził ulubione aktorki, Carmen Maurę oraz piękną i zmysłową Penelope Cruz, która za główną rolę otrzymała nominację do Oscara. Nie można przeoczyć w tym filmie tytułowej piosenki i innych utworów w niezapomnianym wykonaniu Penelope Cruz (właściwie śpiewa hiszpańska śpiewaczka flamenco, Estrella Morente). Głównym tematem filmu jest - podobnie jak w "Kwiecie mego sekretu" - samotność, potrzeba miłości i bliskości drugiej osoby, ale to także film o śmierci. Opowieść o kobietach - bo one są tu pierwszoplanowymi postaciami - które z różnych względów pozostały same i muszą podołać trudom codziennego życia, zmierzyć się z przeciwnościami losu, a na koniec ostatecznie wyjaśnić mroczną tajemnicę rodziny. Samotna jest Raimunda, mieszkająca w Madrycie. Ona wprawdzie ma męża Paco, ale nie łączy ją z nim nic oprócz marnego świstka papieru o zawartym ślubie. Nawet 14-letnia Paula nie jest jego córką, co matka przez tyle lat ukrywała przed dziewczyną. Paco to nieudacznik i leń, z każdej pracy go zwalniają. Jego główne zajęcie to siedzenie na kanapie przed telewizorem i raczenie się piwem, a żona ma mu jeszcze usługiwać. W nocy żąda uległości od Raimundy, która po całodziennej pracy fizycznej nie myśli o amorach, a raczej o wzięciu dodatkowego zajęcia w niedziele, by jeszcze dorobić do skromnej pensji. Zresztą ciągle pijany mąż napawa ją jedynie wstrętem. A Paco, nie zaspokoiwszy swoich potrzeb w małżeńskiej sypialni, coraz bardziej natarczywie gapi się na Paulę, co w rezultacie prowadzi do tragedii. Kiedy pod nieobecność Raimundy podpity mężczyzna próbuje dobrać się do nastolatki w kuchni, dziewczyna wyciąga z szuflady nóż i zadaje ojcu śmiertelne ciosy, choć chciała go tylko nastraszyć. Przerażona swoim czynem Paula czeka na matkę wieczorem na przystanku autobusu. Gdy Raimunda dowiaduje się o tym, co zaszło w ich domu, zachowuje zimną krew. Uważa, że sama rozwiąże ten problem, jak zresztą większość życiowych spraw, z którymi zawsze musiała radzić sobie sama. Dopiero teraz wyjawia córce, że Paco nie był jej biologicznym ojcem. U Raimundy akurat zjawia się sąsiad Emilio, który wyjeżdża do Barcelony na stałe. Zostawia jej klucze, gdyby trafił się klient zainteresowany jego restauracją naprzeciwko, którą wystawił na sprzedaż. Kobieta ukrywa tam ciało męża w chłodziarce. Tymczasem zgłaszają się do niej członkowie ekipy filmowej, którzy pytają o lokal. Na czas kręcenia zdjęć chcieliby się tu stołować. Razem 30 osób, proponują dobre wynagrodzenie. Chęć szybkiego zarobku nie pozwala jej długo się zastanawiać. Raimunda podejmuje się codziennego gotowania obiadów w restauracji. Okazuje się, że jest świetną organizatorką i jeszcze lepszą kucharką. Ekipa jest zachwycona "właścicielką", która do tego potrafi umilić im czas, śpiewając. Pozostałe bohaterki "Volvera" to siostra Raimundy, Sole, która także mieszka Madrycie. Sole rozwiodła się z mężem. Pewnego dnia zjawia się u niej ich zmarła matka, Irene, która postanawia z nią zamieszkać i pomóc w prowadzeniu nielegalnego biznesu. Samotna jest także ich przyjaciółka Augustina z rodzinnej wioski, która opiekuje się swoją ciotką. Stara kobieta umiera, Sole jedzie na pogrzeb, ale Raimunda wymiguje się od wyjazdu, tłumacząc się rzekomą kłótnią z mężem. Wkrótce do Madrytu przyjeżdża Augustina, u której lekarze wykryli raka. Przyjaciółka będzie się chciała spotkać z matką Raimundy i Sole, by wyjaśnić okoliczności pożaru, w którym nie tylko zginęła Irene, ale także jej matka.