TVP Nauka Niedziela, 15.09.2024 06:00 CZY WIESZ, ŻE? - /126/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 20 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 06:25 CZY WIESZ, ŻE? - /127/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 19 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 07:00 WSPÓŁCZESNE DINOZAURY - KIWI (MODERN DINOSAURS) Serial dokumentalny, 47 min, Nowa Zelandia/Niemcy, 2017 Seria "Modern Dinosaurs" ukazuje przyrodę Nowej Zelandii, a szczególnie uważnie przygląda się niezwykłym znaleziskom kopalnym, dzięki czemu dowiemy się, dlaczego fauna tutaj jest tak wyjątkowa. W każdym odcinku zarówno naukowcy jak i poszukiwacze przygód zabierają nas w odległe, spektakularne miejsca wysp Nowej Zelandii. Odkrywamy także niezwykle zróżnicowane krajobrazy i dziką przyrodę Australii, najbliższego sąsiada Nowej Zelandii, z którym kiedyś była połączona. "Modern Dinosaurs" ukazuje ewolucję nowozelandzkiej przyrody na przestrzeni tysiącleci i szuka odpowiedzi na pytania, jak powstała Nowa Zelandia, jak się zmienia i jaka przyszłość czeka tutejszą faunę. 08:00 RAPORT NAUKOWY - 90 23 min, Polska, 2023 Scenariusz: Artur Onacki, Bogumił Radajewski 08:35 RYTMY ZDROWIA - CHOROBY PŁUC Magazyn medyczny, 20 min, Polska, 2021 Autor: Piotr Poraj Poleski Prowadzący: Piotr Poraj - Poleski Magazyn medyczny omawiający najczęstsze schorzenia oraz diagnostykę i leczenie. W tym odcinku między innymi o nowych metodach leczenia płuc. Wiemy, że aby żyć, musimy oddychać. Oddychamy dzięki płucom, które są swoistym filtrem. Powstrzymują przed wtargnięciem do naszego organizmu wszelkie zanieczyszczenia i inne niepożądane substancje. Kształt odchodzących od tchawicy oskrzeli i oskrzelików przypomina silnie rozgałęzione drzewo, którego pniem jest tchawica, a koroną płuca. Lekarze nazywają je drzewem oskrzelowym. My nazwaliśmy je drzewem życia. Za najważniejsze choroby płuc uważa się nowotwory płuc, astmę oraz POCHP, czyli przewlekłą obturacyjną chorobę płuc. Za najczęstsze przyczyny tych chorób - kontakt ze szkodliwymi substancjami w powietrzu. Szczególnie w postaci dymu papierosowego oraz pyłów węglowych. W tym odcinku zajmiemy się diagnostyką i leczeniem chorób płuc. 09:05 PRZYRODNIK NA TROPIE - /40/ JESIOTR BAŁTYCKI Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz: Łukasz Bożycki Prowadzący: Łukasz Bożycki Serial przyrodniczy, w którym prowadzący dr Łukasz Bożycki, porusza różne aspekty życia zwierząt w kontekście ich wzajemnych powiązań i oddziaływań. Młody biolog, jednocześnie uznany międzynarodowy fotograf przyrody, podpatruje z kamerą w naturalnym środowisku wybrane gatunki rodzimej fauny i flory. Bohaterem tego odcinka jest jesiotr bałtycki. Ostatnie stulecia przyniosły dramatyczny spadek liczebności tego gatunku, w konsekwencji w drugiej połowie XX wieku uznano go za gatunek wymarły na obszarze wszystkich państw zlewni Morza Bałtyckiego. Przyczyniło się do tego m.in przełowienie oraz liczne zmiany w środowisku wywołane przez człowieka. Na całe szczęście, od 1996 roku podejmuje się skuteczne próby restytucji jesiotra bałtyckiego. 09:40 ASTRONARIUM - 89 - POSZUKIWANIA DRUGIEJ ZIEMI Magazyn, 23 min, Polska, 2019 Scenariusz: Krzysztof Czart, Maciej Mikołajewski, Bogumił Radajewski Prowadzący: Bogumił Radajewski Lektor: Maciej Gudowski Jednym z najważniejszych pytań, jakie stawiamy odnośnie Wszechświata, jest to, czy gdzieś wśród gwiazd istnieją planety podobne do naszej własnej. W tym programie pokażemy, jak wyglądają poszukiwania takiej drugiej Ziemi. I jak bliscy jesteśmy jej odnalezienia. 10:10 ROZSZYFROWAĆ TAJEMNICĘ NIEBA - CENTRUM ŚWIATA (ANCIENT SKIES) Serial dokumentalny, 53 min, Wielka Brytania, 2019 Trzyodcinkowa mini seria "Rozszyfrować tajemnicę nieba" patrzy w kosmos oczami naszych przodków, przedstawiając zmieniające się na przestrzeni dziejów poglądy na temat otaczającego nas Wszechświata. Udajemy się w podróż przez minione wizje niebios, pochodzące z różnych zakątków naszej planety, od początków cywilizacji do niedawnej przeszłości. Od łowców - zbieraczy po Edwina Hubble'a, zobaczymy niezliczone sposoby, w jakie obserwowaliśmy i opisywaliśmy ruchy niebios. Razem z doświadczonymi historykami i astronomami wyjaśniamy naukę stojącą za zjawiskami, które nasi przodkowie starali się wyjaśnić za pomocą mitologii. Niezwykłe animacje pomagają prześledzić nasze ewoluujące rozumienie działania wszechświata i dostrzec nasze miejsce w stale rozszerzającym się kosmosie. 12:20 DORWAĆ WIRUSA - COVID - 19. POCZĄTEK HISTORII PANDEMII Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2022 Reżyseria: Aleksandra Ciekot Scenariusz: Bogumił Radajewski W odcinku poznajemy pierwsze przypadki zachorowań, drogi przemieszczania się wirusa, moment zdefiniowania przez WHO Sars-CoV-2 i choroby Covid-19 i przypominamy, jakie działania sanitarne zostały podjęte na świecie owładniętym pandemią. "Dorwać wirusa" - cykl dokumentalny ukazujący osiągnięcia naukowców pracujących na froncie walki z chorobami wirusowymi. Przez pryzmat pandemii koronawirusa w przystępny i zrozumiały sposób wyjaśniamy, co wiadomo na temat najgroźniejszych patogenów, w jaki sposób zapobiega się ich rozprzestrzenianiu, jak pracuje się nad szczepionkami i lekami przeciwwirusowymi, jak przewiduje się kierunki mutacji i pojawianie się nowych odmian wirusów. Każdy odcinek poświęcony jest innemu aspektowi badań nad wirusami. Tajniki wirusologii tłumaczą wybitni eksperci z kraju i ze świata. Program bogato ilustrowany ujęciami z okresu pandemii SARS-CoV-2, zdjęciami z laboratoriów oraz grafiką komputerową wyjaśniającą działanie wirusów, terapii i innych omawianych zjawisk. 13:00 RAPORT NAUKOWY - 90 23 min, Polska, 2023 Scenariusz: Artur Onacki, Bogumił Radajewski 13:30 RYTMY ZDROWIA - CHOROBY PŁUC Magazyn medyczny, 20 min, Polska, 2021 Autor: Piotr Poraj Poleski Prowadzący: Piotr Poraj - Poleski Magazyn medyczny omawiający najczęstsze schorzenia oraz diagnostykę i leczenie. W tym odcinku między innymi o nowych metodach leczenia płuc. Wiemy, że aby żyć, musimy oddychać. Oddychamy dzięki płucom, które są swoistym filtrem. Powstrzymują przed wtargnięciem do naszego organizmu wszelkie zanieczyszczenia i inne niepożądane substancje. Kształt odchodzących od tchawicy oskrzeli i oskrzelików przypomina silnie rozgałęzione drzewo, którego pniem jest tchawica, a koroną płuca. Lekarze nazywają je drzewem oskrzelowym. My nazwaliśmy je drzewem życia. Za najważniejsze choroby płuc uważa się nowotwory płuc, astmę oraz POCHP, czyli przewlekłą obturacyjną chorobę płuc. Za najczęstsze przyczyny tych chorób - kontakt ze szkodliwymi substancjami w powietrzu. Szczególnie w postaci dymu papierosowego oraz pyłów węglowych. W tym odcinku zajmiemy się diagnostyką i leczeniem chorób płuc. 14:00 GIGANCI NAUKI - ZAŁOGOWE MISJE KOSMICZNE Teleturniej, 45 min, Polska, 2022 Reżyseria: Tomasz Motyl Prowadzący: Łukasz Nowicki Czy poza Ziemią jest życie? Jak wyglądają inne planety? Jak wielki jest wszechświat? Ciekawość, odwaga i rywalizacja ludzi sprawiły, że znamy już część odpowiedzi na te pytania. Od lat 60. dwudziestego wieku realizujemy wielkie marzenie pokoleń o poznaniu pozaziemskiej rzeczywistości. W tym odcinku teleturnieju historia załogowych lotów w kosmos, czyli jak wielki dla ludzkości okazał się mały krok człowieka postawiony na Księżycu w 1969 roku. "Giganci nauki" to teleturniej oparty na oryginalnym formacie TVP, dedykowany wyłącznie wiedzy naukowej, znakomite połączenie emocji i zabawy z edukacją i misją popularyzacji nauki. Każdy odcinek to jeden temat i jeden zwycięzca, ten, który zna najlepsze odpowiedzi na pytania przygotowywane przez ekspertów, dziennikarzy i konkurentów. Teleturniej, w którym liczy się wyłącznie wiedza. Dla zawodników to rywalizacja, dla widzów pełna emocji przygoda z zagadkami i tajemnicami nauki. Na zwycięzcę teleturnieju czeka tytuł Giganta Nauki i nagroda 20 tys. PLN. Teleturniej składa się z 3 rund i finału wieńczącego dzieło. Zasady poszczególnych rund różnią się od siebie, punkty poszczególnych rund sumują się. 15:30 DAVID ATTENBOROUGH I GŁOSY NATURY (ATTENBOROUGH’S WONDER OF SONG) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Mike Birkhead, Beth Jones Film dokumentalny, w którym Sir David Attenborough słucha niezwykłych dźwięków świata przyrody, festiwalu pieśni o przetrwaniu na świeżym powietrzu. Ale czy wkrótce już ich nie usłyszymy? Nowe pokolenie naukowców odkryło, że pieśń zwierząt nie jest domeną tylko samców. Samice też śpiewają. Ale są obawy, że nie mamy już dużo czasu, żeby to usłyszeć. Ponieważ ludzkość staje się głośniejsza, reszta planety cichnie. Radosna, zaskakująca i wzruszająca historia pionierskich badań i zdumiewających spostrzeżeń. W pogodny, wiosenny poranek niezwykły chór rozbrzmiewa najpełniej. Trudno o bardziej urzekający pejzaż dźwiękowy. Skrzydlaty chór nie śpiewa jednak dla nas. Te pieśni mają uwodzić i służyć za narzędzie walki. Samce bronią terytorium i wabią partnerki. Śpiew może być niebezpieczny. Zdradza położenie ptaka drapieżnikom. Ale przynosi też korzyści - szansę na zwabienie samicy i przekazanie swoich genów kolejnemu pokoleniu. To dlatego - jak mówił Karol Darwin - wyewoluowała pieśń. Miała być przykładem doboru płciowego. Dziś najnowsze odkrycia rzucają nowe światło na dawne teorie. W tym filmie przedstawiam moje ulubione nagrania głosów natury, które zrewolucjonizowały wiedzę o pieśniach zwierząt. Przed nami siedem szczególnie interesujących nagrań. Są śliczne, zaskakujące, a jedno niemal złamało mi serce. Wszystkie przetarły nowe szlaki. 17:00 DZIKA POLSKA - GALAKTYKA OWADÓW Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2009 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Artur Tabor W bezkresnej przestrzeni podmokłej łąki, okrytej ciemnością nocy bieleje płachta, oświetlona dwoma zasilanymi z akumulatora żarówkami. Wokół - wirująca galaktyka owadów. Bohater tego odcinka, entomolog, skupia uwagę na małych nocnych motylach, których obyczaje, do dziś są owiane tajemnicą. Bada ich rozmieszczenie i wędrówki. Ale do jego świetlistej pułapki przylatują też okazałe, bajkowo kolorowe zawisaki, gamy, gosposie. Kto słyszał o takich motylach? A tymczasem dowiadujemy się, że to właśnie ćmy, czyli nocne motyle, stanowią przeważającą większość. Motyle dzienne - rusałki, niepylaki, modraszki - to tylko kilka procent ogółu. Ale i je poznajemy za dnia dzięki doświadczeniu naszego przewodnika. 18:00 EINSTEIN I HAWKING: GENIUSZE NASZEGO WSZECHŚWIATA/ 2/ (EINSTEIN AND HAWKING: MASTERS OF OUR UNIVERSE 2) 51 min, Wielka Brytania, 2019 Albert Einstein i Stephen Hawking. Dwa największe umysły XX wieku. Einstein stworzył teorię względności, narzędzie do badania i przewidywania sposobu działania wszechświata od samego powstania do ostatecznego końca. A Hawking chciał użyć tego narzędzia do odkrycia lepszego zrozumienia wszechświata na poziomie kwantowym. Jego dążenie: stworzyć teorię wszystkiego. Wykorzystując wywiady i nagrania Einsteina i Hawkinga, ten dokument przywraca obu naukowców do życia, wywołując nowe dyskusje, spory i wgląd w ich życie. Dwóch tytanów nauki. Dwie oszałamiające teorie. Ale kto był prawdziwym panem wszechświata? 19:00 CZY WIESZ, ŻE? - /128/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 19 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 19:30 CZY WIESZ, ŻE? - /129/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 19 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 20:00 DAVID ATTENBOROUGH I GŁOSY NATURY (ATTENBOROUGH’S WONDER OF SONG) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Mike Birkhead, Beth Jones Film dokumentalny, w którym Sir David Attenborough słucha niezwykłych dźwięków świata przyrody, festiwalu pieśni o przetrwaniu na świeżym powietrzu. Ale czy wkrótce już ich nie usłyszymy? Nowe pokolenie naukowców odkryło, że pieśń zwierząt nie jest domeną tylko samców. Samice też śpiewają. Ale są obawy, że nie mamy już dużo czasu, żeby to usłyszeć. Ponieważ ludzkość staje się głośniejsza, reszta planety cichnie. Radosna, zaskakująca i wzruszająca historia pionierskich badań i zdumiewających spostrzeżeń. W pogodny, wiosenny poranek niezwykły chór rozbrzmiewa najpełniej. Trudno o bardziej urzekający pejzaż dźwiękowy. Skrzydlaty chór nie śpiewa jednak dla nas. Te pieśni mają uwodzić i służyć za narzędzie walki. Samce bronią terytorium i wabią partnerki. Śpiew może być niebezpieczny. Zdradza położenie ptaka drapieżnikom. Ale przynosi też korzyści - szansę na zwabienie samicy i przekazanie swoich genów kolejnemu pokoleniu. To dlatego - jak mówił Karol Darwin - wyewoluowała pieśń. Miała być przykładem doboru płciowego. Dziś najnowsze odkrycia rzucają nowe światło na dawne teorie. W tym filmie przedstawiam moje ulubione nagrania głosów natury, które zrewolucjonizowały wiedzę o pieśniach zwierząt. Przed nami siedem szczególnie interesujących nagrań. Są śliczne, zaskakujące, a jedno niemal złamało mi serce. Wszystkie przetarły nowe szlaki. 21:40 WSPÓŁCZESNE DINOZAURY - KIWI (MODERN DINOSAURS) Serial dokumentalny, 47 min, Nowa Zelandia/Niemcy, 2017 Seria "Modern Dinosaurs" ukazuje przyrodę Nowej Zelandii, a szczególnie uważnie przygląda się niezwykłym znaleziskom kopalnym, dzięki czemu dowiemy się, dlaczego fauna tutaj jest tak wyjątkowa. W każdym odcinku zarówno naukowcy jak i poszukiwacze przygód zabierają nas w odległe, spektakularne miejsca wysp Nowej Zelandii. Odkrywamy także niezwykle zróżnicowane krajobrazy i dziką przyrodę Australii, najbliższego sąsiada Nowej Zelandii, z którym kiedyś była połączona. "Modern Dinosaurs" ukazuje ewolucję nowozelandzkiej przyrody na przestrzeni tysiącleci i szuka odpowiedzi na pytania, jak powstała Nowa Zelandia, jak się zmienia i jaka przyszłość czeka tutejszą faunę. 23:15 RAPORT NAUKOWY - 90 23 min, Polska, 2023 Scenariusz: Artur Onacki, Bogumił Radajewski 23:55 ROZSZYFROWAĆ TAJEMNICĘ NIEBA - CENTRUM ŚWIATA (ANCIENT SKIES) Serial dokumentalny, 53 min, Wielka Brytania, 2019 Trzyodcinkowa mini seria "Rozszyfrować tajemnicę nieba" patrzy w kosmos oczami naszych przodków, przedstawiając zmieniające się na przestrzeni dziejów poglądy na temat otaczającego nas Wszechświata. Udajemy się w podróż przez minione wizje niebios, pochodzące z różnych zakątków naszej planety, od początków cywilizacji do niedawnej przeszłości. Od łowców - zbieraczy po Edwina Hubble'a, zobaczymy niezliczone sposoby, w jakie obserwowaliśmy i opisywaliśmy ruchy niebios. Razem z doświadczonymi historykami i astronomami wyjaśniamy naukę stojącą za zjawiskami, które nasi przodkowie starali się wyjaśnić za pomocą mitologii. Niezwykłe animacje pomagają prześledzić nasze ewoluujące rozumienie działania wszechświata i dostrzec nasze miejsce w stale rozszerzającym się kosmosie. 01:00 CZY WIESZ, ŻE? - /130/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 19 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 01:30 POLSKIE PARKI NARODOWE - WIGIERSKI PARK NARODOWY Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Rafał Kołodziej Scenariusz: Agnieszka Niwińska Prowadzący: Dariusz Gross Dariusz Gross, dziennikarz zafascynowany przyrodą, pokazuje parki narodowe, które znamy jako turyści, z innej, zaskakującej strony, przez pryzmat pracy naukowców zgłębiających sekrety ekosystemów i pracujących nad ich zachowaniem.