TVP Dokument Poniedziałek, 16.09.2024 05:40 DZIKA POLSKA - CZAROWNICY Z BAGIEN Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2007 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Tym razem ekipa "Dzikiej Polski" udaje się w dzicz, na bagna. A te ostały się w Polsce przede wszystkim nad Biebrzą. Dotąd muskaliśmy je tylko kamerą w ciągu kilku wyjazdów. Teraz całkiem w nie wpadliśmy. Takie błotne pułapki czyhają nad Biebrzą tylko tam, gdzie strukturę torfowisk naruszył człowiek, kopiąc rowy, wydobywając torf, rozjeżdżając podmokłe łąki ciągnikami. Przeważają jednak tereny nieomalże dziewicze, gdzie ziemia wprawdzie ugina się pod nami i trzęsie, ale nie wsysa i można bezpiecznie czuć się na bagiennej i łąkowej darni. Niewygody wynagradza nam tutejsza przyroda kobiercami kwiatów, śpiewem ptaków od słodkich tonów słowika czy dziwonii po tajemniczy szmer świerszczaka czy brzęczki, wieczorne buczenia bekasów, nocne koncerty pasikoników, rzekotek i żab. Motyl niepylak mnemozyna zakłada swej samicy chemiczny pas cnoty, by nie pląsała w majowym słońcu z innymi. Storczyk obuwik zamyka owady w pułapkach, by zapylić swe kwiaty. U rybitw białoskrzydłych kwitnie jawne przekupstwo. Samiec musi upatrzonej samicy przynieść prezent w postaci owada lub rybki. Jak się jej ten dar nie spodoba, to fora ze dwora, poczekam na lepszego darczyńcę. Tu w miejscu miłości najwyraźniej triumfuje gospodarka rynkowa, której, wbrew złudzeniom, wcale nie wymyślili ludzie. O motylach opowiada nam dr Krzysztof Frąckiel z Biebrzańskiego Parku Narodowego, o storczykach dr Cezary Werpachowski, też pracownik naukowy Parku, a z kolei w świat podwodny Biebrzy wprowadzi nas Mirek Kobeszko - miejscowy miłośnik przyrody. Program prowadzą Tomasz Kłosowski i Marcin Kostrzyński. 06:10 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.V - ODC. 47 SKARB POLSKICH PÓL Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Nie tak wcale dawno temu, aby zrobić sobie ubranie nie wystarczyło wyłącznie wykonanie odpowiedniego kroju, ale trzeba było utkać od podstaw sam materiał. Dlatego przez całe stulecia nasze babcie zajmowały się uprawą i obróbką lnu. Radosław Kotarski podąża tym tropem i pod czujnym okiem p. Krystyny stara się przerobić zebrany len na nici. 06:50 STEVE BACKSHALL - WYZWANIE W GÓRACH - CZĘŚĆ 2 (STEVE BACKSHALL VS THE VERTICAL MILE) Cykl dokumentalny, 48 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Eoin O'Shea Mini - seria dokumentalna. Bohater filmu i poszukiwacz przygód Steve Backshall wciela się w jednego z najbardziej znanych wspinaczy górskich na świecie - atakuje północną ścianę Eiger. Po miesiącach wyczerpujących treningów Steve i jego ekipa przybywają do Szwajcarii, aby podjąć próbę wspięcia się na górę zwaną ogrem. Szybko jednak odkrywają, że nie jest to łatwe. Steve czuje się popchnięty do granic swojej możliwości. Część 2. Steve 10 dni temu przybył do Szwajcarii. Zamierza zdobyć północną ścianę Eigera. Kulminacja wyczerpujących, czteromiesięcznych treningów. Na miejscu szybko odkrywa, że w Alpach nie ma czegoś takiego, jak wejście treningowe. Nareszcie jest gotowy na tak zwaną Ścianę Śmierci. Obecnie wejście na Eiger jest trudniejsze niż kiedyś. 80 lat temu, gdy zdobywano go po raz pierwszy, ściana północna była trasą letnią. Niestety, wskutek ocieplenia i topnienia, skała się kruszy. Dlatego można wchodzić tylko w czasie surowej zimy. Czas na okno pogodowe. Niestety zimny front znad Syberii... przynosi temperatury nienotowane w Alpach od 40 - tu lat. Ekipa rusza w drogę przy minus 30 - tu stopniach. Przeciera szlak do podnóża Eigera. Prowadzi Lorenz Frutiger. Warunki są fatalne. Kulminacja to wejście na szczyt. Wspinając się na wielką górę alpiniści doświadczają głodu, strachu i wyczerpania. Satysfakcja na szczycie to najwspanialsze uczucie na świecie. 07:45 JEDNA PLANETA. SIEDEM KONTYNENTÓW - CZ. 5. EUROPA (ONE PLANET: SEVEN WORLDS. EUROPE. THE SECRET) Serial dokumentalny, 57 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Scott Alexander Lektor: Krystyna Czubówna Piąta część serii to opowieść o Europie. Ten kontynent jest domem dla 850 milionów ludzi. Na tym zatłoczonym kontynencie żyją najbardziej zaskakujące dzikie zwierzęta w ich naturalnych ekosystemach. Powyżej Gibraltaru żyje jedyny w Europie przedstawiciel naczelnych. Na wiedeńskich cmentarzach usadowiły się europejskie chomiki i toczą boje i rozboje w tym przedziwnym miejscu. Górskie wioski we Włoszech o zmroku są terenem łowieckim rzadko widywanych wilków, a rysie czają się w lasach Hiszpanii. Głęboko pod ziemią słoweńskich jaskiń małe smoki żyją nawet sto lat. Tymczasem na powierzchni kontynent rozwinął się nie do poznania. Ciepły, stabilny klimat Europy i długie ciepłe letnie dni pomagają podtrzymywać życie najbardziej spektakularnym osobnikom flory i fauny. Będziemy na Węgrzech nad rzeką Cisą. Zobaczymy potężną, rumuńską deltę Dunaju, która przyciąga ptaki z całego świata. Niestety, obecnie tylko 4% obszaru Europy podlega ochronie. Wiele zwierząt w Europie ucierpiało przez człowieka od tysięcy lat. Na skraju wyginięcia jest ryś iberyjski, który powoli powraca na wzgórza Hiszpanii. Tylko ochrona pozostałej dzikiej przyrody i tworzenie nowych rezerwatów i parków narodowych może zapewnić przyszłość cennej faunie europejskiej. 08:55 PLANETY - LODOWE ŚWIATY. ODC. 5/5 (THE PLANETS) Cykl dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Martin Johanson Ta niezwykle ambitna seria pokazuje najważniejsze momenty z historii Układu Słonecznego. Dzięki wykorzystaniu efektów specjalnych przybliża ekscytującą historię wszystkich ośmiu planet. Przenosi widzów na powierzchnię tych, często bardzo dynamicznie zmieniających się, światów, a dzięki temu mogą uczestniczyć w dramatycznych zjawiskach, które je ukształtowały. 09:55 JEZIORA Z SIMONEM REEVEM - CZĘŚĆ 2. (THE LAKES WITH SIMON REEVE) Serial dokumentalny, 58 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Sam Bagnall Trzyczęściowa seria BBC Studios. Od pracowników łodzi podwodnych po farmerów górskich, Simon Reeve spotyka mieszkańców Cumbrii, odkrywając nowe spojrzenie na ten wspaniały zakątek Wielkiej Brytanii. Kraina Jezior to największy park narodowy w Anglii. Rozsławiony przez poetę Williama Wordswortha, jego surowe piękno zajmuje wyjątkowe miejsce w brytyjskim życiu. Ale jest to również sedno wielu kluczowych problemów, przed którymi stoi świat od zrównoważonego rozwoju po zmiany klimatyczne. Simon Reeve spotyka najbardziej fascynujące postacie z Krainy Jezior, dowiaduje się o zagrożeniach dla jej delikatnej przyrody i odwiedza niektóre ze spektakularnych i kontrowersyjnych projektów energetycznych znajdujących się w jej granicach. 11:00 ZWYKŁY NIEDZIELNY DYŻUR Reportaż, 17 min, Polska, 1978 Scenariusz: Marek Piestrak Zdjęcia: Jerzy Augustyński Niedzielny dyżur koordynatora holowników, wprowadzających i wyprowadzających statki z portu. Odpowiedzialna praca człowieka, polegająca na zgraniu wejść i wyjść statków z portu, ustalenia z Kapitanatem Portu miejsca ich postoju przy nabrzeżach. Osoba zatrudniona na tym stanowisku powinna władać kilkoma językami obcymi, być decyzyjna, wytrzymała i odporna na stres. Krajobrazy morskie, statki na morzu. 11:30 POLSKIE DZIEDZICTWO S.II - SEZON 2 ODC. 10 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2022 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Tomasz Kępski, Bartosz Kucharski, Kamil Szymański W drugim sezonie programu "Polskie dziedzictwo" przybliżona zostanie widzom zapomniana historia polskiej spuścizny na Litwie, Łotwie oraz w Estonii. W tym odcinku poznamy posiadłości rodu Komarów. 12:05 FILARY CZASU - ODC. 7 KAROL V - ŚLADAMI CESARZA (LOS PILARES DEL TIEMPO EP. 07_LA HUELLA DEL EMPERADOR) Serial dokumentalny, 55 min, Hiszpania, 2022 Reżyseria: Leonor Martn, Antonio Lopez Pulido, Lidia San Jos, Aitor Antepara Zuza Serial dokumentalny (10 odcinków), który dosłownie prześwietla najbardziej imponujące zabytki w Hiszpanii, aby pokazać je jak nigdy dotąd. Cykl, który pozwala zrozumieć architekturę i przeznaczenie budynków na przestrzeni dziejów. Każdy odcinek to podróż na historyczne lub architektoniczne szlaki. Odc. 7 - "Karol V - śladami cesarza". Nasz dzisiejszy bohater to jedyny król Hiszpanii, który był również cesarzem. Gdyby porównać jego dominia z obecną mapą Europy, rządziłby dziesięcioma krajami. Był władcą Hiszpanii, Niemiec, Niderlandów, Belgii, Luksemburga, Austrii, Szwajcarii, Włoch i Francji, nie licząc terytoriów zamorskich. Został koronowany w kościele w Valladolid. Za nim znajduje się Kolegium św. Grzegorza, w którym obradowały pierwsze Kortezy Generalne. To kolegium jest budynkiem na poły cywilnym, na poły religijnym. To jeden z najlepszych przykładów późnego gotyku hiszpańskiego. Będziemy też w Toledo, żeby odwiedzić inny zabytek związany z bohaterem odcinka. Zwiedzimy najważniejsze zabytki, w których bywał i dowiemy się, jak wyglądały jego ostatnie dni. 13:05 NIEBO BEZ GWIAZD Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2017 Reżyseria: Katarzyna Dąbkowska - Kułacz Scenariusz: Katarzyna Dąbkowska - Kułacz Zdjęcia: Grzegorz Hartwiel, Piotr Chodura, katarzyna Dąbkowska - Kułacz, Michał Rytel - Przełomiec, Jakub Stolecki Muzyka: Hubert Kułacz Historia o ojcu i synu. Robert, który wskutek choroby niedługo zupełnie straci wzrok wraz ze swoim 5 - letnim synem, również słabo widzącym, wyrusza w podróż po Polsce. Robert chce odwiedzić te miejsca, które zobaczy po raz pierwszy i ostatni, ale najważniejsze dla niego jest to, że będzie mógł nauczyć syna rzeczy, których już później nie będzie mógł mu pokazać. To, co w tej historii najbardziej porusza, to sposób, w jaki ojciec przekazuje dziecku wiedzę, uczy życia, ale przede wszystkim ich wyjątkowa relacja, którą można by opisać, parafrazując znane powiedzenie: miłość jest niewidoczna dla oczu. 14:05 MALIKA: KRÓLOWA LWICA - CZĘŚĆ 1. (MALIKA: THE LION QUEEN) Cykl dokumentalny, 42 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Karin Slater Scenariusz: Tom Hugh - Jones Dwuczęściowa opowieść o królowej lwicy imieniem Malika. Widzowie poznają jej niezwykłe życie, od lwiątka do pięknej, dumnej samicy. Zobaczymy jak każdego dnia zdobywa doświadczenie, ciągle walczy o przetrwanie, a to wszystko na przepięknej sawannie. Poznamy również innych członków królestwa lwów. Ten film jest zachwycającym spektaklem, epicką historią o zwierzętach. Oferuje wyjątkowo bliski wgląd w ekosystem i otoczenie jednego z najpotężniejszych i najpiękniejszych zwierząt, jakie żyją na Ziemi. Film zrealizowali zdobywcy nagrody Emmy za produkcję serii BBC: Planet Earth II, Blue Planet i Hostile Planet. 14:55 WALIA - DZIKA KRAINA - ODC. 1 POWRÓT SŁOŃCA (WALES: LAND OF THE WILD EP 1: THE RETURN OF THE SUN) Serial dokumentalny, 47 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Adrian Seymur Seria dokumentalna (4 odcinki) o dzikich ekosystemach Walii na przestrzeni dwunastu miesięcy w roku. Każdy odcinek to opowieść o najbardziej dramatycznych momentach jednej z czterech pór roku. Narodziny i regeneracja po zimie w wiosennych miesiącach, dorastanie i budowanie nowego życia przez lato, przygotowywanie się do zmian jesienią, aż po nastanie i przetrwanie zimy. Będziemy się przyglądać niektórym z najbardziej niezwykłych i charyzmatycznych zwierząt Walii. Odc. 1 - "Powrót Słońca". Niby nadszedł pierwszy dzień wiosny, ale Walia wygląda jak spowita arktyczną zimą. Idące od wschodu zadymki pokryły kraj śniegiem. To kraina gór i postrzępionych brzegów, gdzie bujne łąki graniczą z odwiecznymi puszczami i gdzie nigdy się nie jest daleko od zwierząt. Żyje ich tu pięćdziesiąt tysięcy gatunków, urzekających i dziwacznych. Wskutek zimna niebo nad Brecon Beacons jest przejrzyste. Ten park narodowy znalazł się na liście "międzynarodowych rezerwatów ciemnego nieba". Na świecie jest ich tylko trzynaście. 15:55 NA KRAWĘDZI - ODC. 5 WYSOKOŚĆ (ON THE EDGE 5. ALTITUDE) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2018 Reżyseria: Laurent Ramamonjiarisoa Mini - seria dokumentalna (6 odcinków) opowiadająca o tym, co dzieje się z ludzkim organizmem w ekstremalnych warunkach. Marc poddaje się kolejnym wyzwaniom, które spowodują, że znajdzie się w ekstremalnie niskich lub wysokich temperaturach, na wysokości lub bardzo głęboko oraz poddany będzie ogromnym prędkościom lub bardzo wymagającym testom na refleks. Spotka się z różnymi specjalistami, naukowcami i sportowcami, którzy będą go trenować, testować i dawać rady jak robić postępy. Odc. 5 - "Wysokość". W tym odcinku Marc zmierzy się z wysokościami i przygotowaniem się do ekstremalnego górskiego środowiska i wysiłku fizycznego, aby wspiąć się na sześciotysięcznik w Andach. Fascynują nas alpiniści, którzy przekraczają własne uwarunkowania. Jak udaje im się przetrwać przy braku tlenu? Atmosfera ziemska ma około 14 - stu kilometrów grubości na równiku i tylko 8 kilometrów na biegunach. Im dalej na południe, tym bardziej powietrze jest rozrzedzone. Na wysokości powyżej 5 - ciu i pół tysiąca metrów brak tlenu zaczyna być uciążliwy dla organizmu. Wraz ze wzrostem wysokości maleje ciśnienie powietrza. Powietrze się rozrzedza, więc mniej tlenu dociera do mózgu, który przestaje prawidłowo funkcjonować. 17:00 NAJPIĘKNIEJSZE PARKI EUROPY - ODC. 1 HYDE PARK I OGRODY KENSINGTON W LONDYNIE (PARK LIFE EP. 1 LONDON: HYDE PARK & KENSINGTON GARDENS) Cykl dokumentalny, 43 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Sebastian Kentner Seria dokumentalna (5 części) o najpiękniejszych parkach w Europie, w miastach, gdzie stanowią miejsce wytchnienia i oazę spokoju mieszkańców. Są również ekosystemem dla tysięcy roślin i zwierząt. Odc. 1. Hyde Park i Ogrody Kensington w Londynie są sanktuariami przyrody, ludzi i kultury. To jeden z najsłynniejszych parków na świecie. Sztuczne jezioro Serpentine łączy Hyde Park z Ogrodami Kensington i razem tworzą najwspanialszy zakątek Londynu. Brytyjczycy kochają konie. Nic dziwnego, że w Hyde Parku są specjalnie wytyczone trasy jeździeckie. Wiewiórki szare, które pochodzą z Ameryki Północnej też zadomowiły się w całym Hyde Parku. Henryk VIII stworzył Hyde Park w roku 1536 - dla arystokracji. Od 1637 teren jest powszechnie dostępny. Stwarza londyńczykom wyjątkową możliwość obcowania z przyrodą w sercu metropolii. Pałac Kensington jest nadal rezydencją królewską. Do swojej przedwczesnej śmierci mieszkała tu księżna Diana. Czy zimą, czy latem, Hyde Park jest pełen cudów i niespodzianek. Jest wytchnieniem od londyńskiego zgiełku. Miejscem rozrywki, zabawy, kultury i rekreacji. Jest prawdziwą miejską oazą. 17:55 FILARY CZASU - ODC. 8 CYD - SZLAKIEM LEGENDY (LOS PILARES DEL TIEMPO EP. 08_EL_CID) Serial dokumentalny, 56 min, Hiszpania, 2022 Reżyseria: Leonor Martn, Antonio Lopez Pulido, Lidia San Jos, Aitor Antepara Zuza Serial dokumentalny (10 odcinków), który dosłownie prześwietla najbardziej imponujące zabytki w Hiszpanii, aby pokazać je jak nigdy dotąd. Cykl, który pozwala zrozumieć architekturę i przeznaczenie budynków na przestrzeni dziejów. Każdy odcinek to podróż na historyczne lub architektoniczne szlaki. Odc. 8 - "Cyd - szlakiem legendy". Naszą podróż zaczynamy od jednego z najbardziej znanych i najważniejszych dzieł naszej literatury, "Pieśni o Cydzie". Dziś odwiedzimy miejsca, w których pojawiła się ta na wpół legendarna postać. Przenikniemy przez mury i wieki historii. Zwiedzimy najbardziej reprezentatywne budowle na jego drodze. Ten rycerski epos opowiada historię życia i przygód Rodriga Daza de Vivara. Ta książka jest przechowywana w hiszpańskiej Bibliotece Narodowej niemal jak cenny skarb. To dzieło o wielkiej wartości, które trzeba przechowywać w odpowiednich warunkach. Kiedy ludzie czytają epos o Cydzie, poznają bohatera wymyślonego, który ma tło historyczne. Pomnik Cyda to jeden z najbardziej znanych symboli Burgos. Według Pieśni o Cydzie wszystko zaczyna się w Vivar. Dzięki swoim licznym wyczynom Cyd stworzył legendę wielkiego rycerza. To właśnie sprowadziło nas do Burgos. Zaczynamy od katedry, ponieważ znajduje się w niej grób Cyda. 19:00 ŚPIEWAŁA EWA DEMARCZYK Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2020 Reżyseria: Maria Guzy Scenariusz: Maria Guzy Filmowa opowieść o Ewie Demarczyk i jej piosenkach, które poprowadzą nas przez jej biografię. Jak powiedział Zygmunt Konieczny, dziś młodzi ludzie nie wiedzą, kim była Ewa, nazwisko Demarczyk nic im nie mówi. Chyba najlepszym sposobem, żeby ją poznali, będzie poznanie jej poprzez jej piosenki. Na film złożą się wyciągnięte z archiwów TVP wykonania na festiwalu w Opolu i Sopocie, nagrania z dwóch koncertów telewizyjnych oraz pojedyncze utwory. Pokażemy Ewę Demarczyk do roku 1980, kiedy była wielka, kiedy śpiewała dla nas, kiedy nie kładł się na nią żaden cień. Konstrukcja filmu opiera się na wspomnieniach ludzi, którzy z nią pracowali i towarzyszyli jej w drodze artystycznej, ale też ją tworzyli. 20:10 TRUCIZNY PUTINA - ODC. 1. GROŹBY (POISON (S) 1. LA MENACE) Cykl dokumentalny, 53 min, Francja, 2023 Reżyseria: Jennifer Deschamps Film dokumentalny o serii prób unicestwienia wielu osób za pomocą trucizn. Wiktor Juszczenko. Trwale oszpecony przez dioksyny, kiedy próbował nakierować Ukrainę na bliższą integrację z Europą. Aleksander Litwinienko. Zabity radioaktywnym polonem po ucieczce do Wielkiej Brytanii i krytyce Putina. Siergiej Skripal. Namierzony za pomocą nowiczoka po szpiegowaniu dla Wielkiej Brytanii. Aleksiej Nawalny. Władimir Kara - Murza. Lista osób, które prawdopodobnie zostały otrute na rozkaz Putina, jest długa. W latach dwudziestych rosyjskie tajne służby utworzyły pierwsze laboratorium trucizn, którego zadaniem było zabijanie wrogów reżimu komunistycznego. Ale kiedy upadł Związek Radziecki, wydawało się, że wraz z nim umarło zatrucie wrogów. Wszystko zmieniło się, gdy do władzy doszedł Władimir Putin. Od dwudziestu lat rosyjska trucizna płynie w żyłach międzynarodowej dyplomacji. Autorów każdego zatrucia nigdy nie zidentyfikowano z całą pewnością, badanie tego, co działo się za kulisami, kiedy miały miejsce, rzuca światło na relacje między Kremlem a Zachodem. Za każdą z tych spraw toczy się ostateczna rozgrywka, w której stawką są główne kwestie dyplomatyczne i geostrategiczne. Walka o wpływy, zamach na integralność imperium i jego bogactwo energetyczne, każde zatrucie odsłania dno potężnej partii szachów rodem z czasów zimnej wojny. Odc. 1 - "Groźby". Jest to opowieść o zbrodniczej władzy i o jej orszaku duchów. Od ponad dwudziestu lat Władimir Putin sieje śmierć i karmi się naszymi słabościami. Zachód woli odwracać wzrok od kolejnych afer związanych z otruciem, szpiegostwem czy korupcją. To także opowieść o nas samych: świadkach, współwinnych, bohaterach unurzanych w rosyjskich toksynach. Aleksandr Litwinienko został otruty radioaktywnym polonem w Londynie, w 2006 roku, kiedy cały świat żył raczej w zgodzie z Putinem. Sprawa Litwinienki pokazała mi, czym jest Rosja w XXI wieku. W tym konflikcie Putin widzi wrogów w każdym, w tym także w kapitalistach, którzy, pełni dobrych intencji, chcieli ubijać z nim interesy. 21:25 WOJNY PRZYSZŁOŚCI. AUTONOMICZNA BROŃ I SZTUCZNA INTELIGENCJA (FLASH WARS: AUTONOMOUS WEAPONS, AI AND THE FUTURE OF ARMED CONFLICT) Film dokumentalny, 51 min, Francja, 2022 Reżyseria: Daniel Andrew Wunderer Film dokumentalny o nowej technice wojennej, szybkich wojnach, autonomicznej broni i sztucznej inteligencji wykorzystywanej coraz częściej w czasie konfliktów zbrojnych. Kijów, 12 marca 2022 roku. Siedemnasty dzień wojny na Ukrainie. Nad domami pikuje dron o metrowej rozpiętości skrzydeł. Na pozór nieuzbrojony, nie rzuca się w oczy. Zniszczony nie wyróżnia się na tle zniszczeń po rosyjskiej napaści. Ma jednak wyjątkowe znaczenie. To Kub BLA - dron - samobójca, sterowany przez sztuczną inteligencję. Krążąc samodzielnie nad obszarem wyznaczonym do ataku, w każdej chwili może uderzyć w cel. Jest zwiastunem wielkiego postępu w technice, który na zawsze zmienia oblicze wojny. Błyskawiczne operacje wojskowe, drony i samonaprowadzające się pociski, sztuczna inteligencja stosowana w powietrzu, w morzu i na lądzie. Niegdysiejsza science fiction staje się rzeczywistością. Sztuczna inteligencja nie tylko zastępuje kierowcę i tworzy teksty, ale też zmienia broń stosowaną w czasie wojny. Mimo międzynarodowych prób regulacji, trudno powstrzymać rozwój broni autonomicznych. Kolejne konflikty napędzają przemysł zbrojeniowy. Znawcy nowych technologii ostrzegają przed groźbą utraty kontroli. Sztuczna inteligencja jest znacznie groźniejsza niż głowice nuklearne. Nagłe wojny, przy zupełnym braku kontroli, to tragiczny scenariusz, do którego nie można dopuścić. Światowe potęgi z pewnością dostrzegają ryzyko rozwoju technologicznego. Demonstracja siły może doprowadzić do zagrożenia konfliktem nuklearnym. 22:30 CHIRURDZY - NEURORADIOLOGIA Serial dokumentalny, 45 min, Polska, 2023 Reżyseria: Piotr Poraj Poleski Scenariusz: Piotr Poraj Poleski Zdjęcia: Filip Pakuła Lektor: Paweł Bukrewicz Dr n. med. Michał Zawadzki ma medycynę we krwi. Jego ojciec był jednym z założycieli pracowni endoskopowej w szpitalu w Radomiu. Zarażony pasją ojca dr Zawadzki jest kierownikiem Pracowni Neuroradiologii Interwencyjnej i Radiologii w PIM MSWiA. To tu wraz z doświadczonym zespołem lekarzy i pielęgniarek walczy z udarami, wylewami i tętniakami starając się przywrócić pacjentom pełnię zdrowia i zabezpieczyć ich na przyszłość przed negatywnymi skutkami posiadanych chorób. Jakie sporty lubi uprawiać, kiedy nie pracuje? Czy jego dzieci również wiążą swoją przyszłość z medycyną? Który z zabiegów zapadł w pamięci dr Zawadzkiego szczególnie i dlaczego? W odcinku odpowiedzi na te i inne pytania dotyczące pracy i życia dra Zawadzkiego. 23:30 ŻĄDZA KRWI: PORTRET PSYCHOPATY (BLOODLUST - THE DESIRE TO KILL / MORDLUST - DIE DUNKLE SEITE IN UNS) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2021 Reżyseria: Sebastian Gunther Film dokumentalny docu - crime. Co czyni człowieka mordercą? Czy to kwestia genetyki czy uwarunkowań społecznych? To pytania, które zadają sobie nie tylko naukowcy, ale także miłośnicy kryminałów, zarówno tych literackich i filmowych, jak i z życia wziętych. Autorzy filmu rozmawiają z reporterką sądową i autorką kryminałów o fikcji i rzeczywistości w jej najgorszej sprawie o morderstwo. Spotykają neurobiologa badającego mózgi psychopatów i pytają mordercę o to, jak się nim stał. 00:30 NA HOŻEJ, JASNEJ I SŁONECZNEJ (KAZIMIERZ MOCZARSKI) Film dokumentalny, 55 min, Polska, 1994 Reżyseria: Andrzej Titkow Scenariusz: Andrzej Titkow Zdjęcia: Andrzej Adamczak, Jacek Knop Wykonawcy: Adam Ferency Jedyną pryczę w celi zajmował gruppenfuehrer. Po przyjściu nowego więźnia natychmiast przeniósł swój siennik na podłogę. - "Panu przysługuje łóżko - powiedział przybyszowi - ponieważ pan jest członkiem narodu zwycięskiego, a więc narodu panów". To nie była ironia, poza, czy służalcza grzeczność - generał SS Juergen Stroop miał silnie wpojone poczucie hierarchii. Z pewnością jednak ironią losu było spotkanie w marcu 1949 roku w celi mokotowskiego więzienia oprawcy i ofiary, kata warszawskiego getta i sztabowego oficera AK. Na obu padał cień szubienicy, obu zrównało prawo za popełnione zbrodnie: ludobójstwa w pierwszym, działalności przeciw władzy ludowej w drugim przypadku... Kazimierz Moczarski aresztowany został w 1945 roku, w więziennej celi spędził 10 lat, osiem miesięcy i trzynaście dni. Jednak, znowu paradoks, z tej wieloletniej gehenny w powszechnym odbiorze funkcjonuje jedynie kilkumiesięczny epizod dzielenia celi ze zbrodniarzem hitlerowskim, ten okres zaowocował bowiem opublikowanym po latach wielokrotnie wznawianym bestsellerem czytelniczym, książką "Rozmowy z katem" dziełem niemal bezprecedensowym w naszej literaturze faktu. Czas najwyższy przybliżyć szerszej publiczności postać autora, bojownika Polski Podziemnej, sztabowca Komendy Głównej Armii Krajowej, bliskiego współpracownika gen. Okulickiego. O Kazimierzu Moczarskim opowiadają w filmie jego bliscy, przyjaciele, towarzysze broni, historycy, ukazując nam zmienne koleje losu człowieka, który jeszcze za życia stał się symbolem tak ciężko doświadczonej generacji. Wykorzystano także fragmenty spektaklu teatralnego opartego na "Rozmowach z katem", fragmenty wystąpienia pełnomocnika córki autora, Elżbiety Moczarskiej w procesie przeciwko Adamowi Humerowi i innym, wreszcie - listy i dziennik bohatera filmu wspominającego najlepsze chwile swojej życiowej drogi, spędzone z żoną na Hożej, Jasnej i Słonecznej... 01:35 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - "RWD - 6 - PIERWSZY KROK W CHMURY" ODC. 301 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2023 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 02:10 OCALONE Film dokumentalny, 42 min, Polska, 2005 Reżyseria: Jadwiga Wolska, Michael Sobelman Scenariusz: Jadwiga Wolska, Michael Sobelman Filmowa opowieść o losach dwóch kobiet, które urodziły się w tym samym roku (1931) w Polsce, w środowisku żydowskim. Jako dziewczynki doświadczyły piekła wojny, gett i hitlerowskich obozów koncentracyjnych, ale uniknęły zagłady. Haną Mandelberger - Avrutzky zaopiekowały się urszulanki, a Edith Zierer zawdzięcza swoje ocalenie Karolowi Wojtyle. Postać Karola Wojtyły, a potem papieża Jana Pawła II przewija się jednak przez życiorysy obu tych kobiet. Podczas gdy w Polsce ich losy są zupełnie nieznane, w Izraelu wiedzą o nich niemal wszyscy. Hana wydała książkę, która jest obowiązkową lekturą w izraelskich szkołach, o Edith nakręcono film i napisano dziesiątki artykułów na całym świecie. W czasie II wojny światowej zginęło półtora miliona żydowskich dzieci. Hana i Edith ocalały dzięki pomocy Polaków. Dziś obie mają już po 75 lat, ale ciągle o tym pamiętają. 03:05 MARIA KONOPNICKA Film dokumentalny, 47 min, Polska, 1996 Reżyseria: Elżbieta Rottermund, Krzysztof Koehler Scenariusz: Elżbieta Rottermund, Krzysztof Koehler Jej teksty wzbudzały kontrowersje, wywoływały polemiki, często bywały ostro krytykowane, a przecież w swoich czasach była Konopnicka szalenie popularna i czytana przez wszystkich. Pisała nie tylko wiersze, lecz i poematy, nowele, szkice, obrazki, teksty publicystyczno - reportażowe, prace krytycznoliterackie. Była też tłumaczką. Przyswajała polskim czytelnikom utwory m.in. Heinego, Rostanda, Hauptmanna, Vrchlickiego, d'Annunzia. Młodzieży udostępniła "Serce" de Amicisa. A jej własne utwory dla dzieci były w owej epoce rewelacją. Nie wszystko, co stworzyła, przetrwało próbę czasu. W jej utworach można jednak odnaleźć i śmiałość tematyki, i subtelność analizy psychologicznej, bogactwo oryginalnych form narracyjnych, nowatorstwo i wysoki kunszt pisarski. A poezje, będące pokłosiem jej pobytu we Włoszech i Francji, należą bez wątpienia do najlepszych osiągnięć poezji współczesnej. Przebijała się do literatury o własnych siłach. Była nie tylko pisarką, lecz i działaczką społeczną. Kosztem wielu wyrzeczeń samotnie wychowywała sześcioro dzieci. Przez wiele lat tułała się po Europie, nie zrywając kontaktów z krajem. Była jedną z czołowych organizatorek protestu opinii publicznej świata przeciw okrucieństwom Prus we Wrześni. Na drugą pruską ustawę wywłaszczeniową zareagowała w 1908 r. tekstem "Roty" - pieśnią tak popularną, że dziś mało kto pamięta, iż Konopnicka jest jej autorką. W filmie znalazły się materiały ikonograficzne ukazujące postać i życie jednej z najciekawszych kobiet pióra w naszej literaturze oraz wypowiedzi Aliny Brodzkiej, Zygmunta Kubiaka i Pawła Hertza, przybliżające widzom jej twórczą sylwetkę.