TVP Dokument Czwartek, 19.09.2024 05:40 DZIKA POLSKA - POŻERACZ SŁOŃC Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2007 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Tym razem wyruszyliśmy na Podlasie, na spotkanie z Wiktorem Wołkowem, uznanym na całym świecie artystą fotografikiem. Specjalizuje się on w fotografii pejzażu i przyrody Polski północno-wschodniej. Od lat utrwala na kliszy i ukazuje piękno Podlasia. Udział w licznych konkursach ogólnopolskich i międzynarodowych przyniósł mu ponad 100 nagród i wyróżnień. Na swoim koncie ma szereg wystaw indywidualnych i albumów autorskich. Jednym z tematów jego zdjęć jest rzeka Biebrza - jedyna w Europie nizinna rzeka zachowana w naturalnym stanie, kraina bobrów, niedostępnych bagien i mokradeł, raj niezliczonych gatunków ptaków. Właśnie nad Biebrzą ekipa "Dzikiej Polski" miała przyjemność porozmawiać z jej wielkim miłośnikiem i wspaniałym fotografikiem. Poza tym jego tematem "numer jeden" jest słońce, od którego, jak mówi, nie może się wyzwolić. Szczególnie fascynuje go jego wschód, który - według szamanów - przynosi bardzo pozytywną energię dla organizmu. Zapraszamy na wschód słońca nad Biebrzą z Wiktorem Wołkowem. 06:10 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.V - ODC. 50 JAK POWSTAŁY NASZE NAZWISKA? Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 2017 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Radosław Kotarski przybywa do średniowiecznej osady, aby w niej prześledzić procesy, które dały początek naszym, współczesnym nazwiskom. Stara się także znaleźć odpowiedź na pytanie kiedy przydomki zamieniły się w pełnoprawne nazwiska i jakimi drogami się to stało. Odpowiada również na pytanie czy faktycznie nazwiska z końcówką na - ski świadczą o pochodzeniu szlacheckim. 06:50 MALUCHY - ODC. 1 POCZĄTKI (BABY STEPS / A PETITS PAS / EP1 THE BEGINNING) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2016 Trzyodcinkowa mini - seria dokumentalna o najmłodszych zwierzętach. Roczna obserwacja trzech wyjątkowych, małych zwierząt i ich hodowców, od ich narodzin, poprzez pierwsze kroki i zmieniające życie doświadczenia. Poznamy bliżej lemury o turkusowych oczach, od których zależy przetrwanie tego gatunku. Bohaterem odcinka będzie też źrebak, dla którego scena stanie się prawdziwym placem zabaw, oraz szczeniak, który ma zostać psem pasterskim. Odcinek 1 - "Początki". We Francji urodzą się trzy maluchy - a każde wiąże swój los z człowiekiem. Będziemy im towarzyszyć od urodzenia do pierwszego życiowego wyzwania. Oto ich historia. Gospodarzem jest Jean - Francois, który wychowywał się z końmi. Był synem farmera i mieszkał na wsi, pilnując stada koni rasy Camargue. Dziś opiekuje się swoim ogierem i dwiema źrebnymi klaczami. Dwa źrebaki, które się wkrótce urodzą, dołączą do stada 16 koni w różnym wieku, które Jean - Francois szkoli do końskich pokazów. Maluchy wkrótce pojawią się na świecie, ale która z dwóch klaczy oźrebi się pierwsza? 07:50 WALIA - DZIKA KRAINA - ODC. 3 NA GORĄCO (WALES: LAND OF THE WILD EP. 3 THE HEAT IS ON) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Adrian Seymur Seria dokumentalna (4 odcinki) o dzikich ekosystemach Walii na przestrzeni dwunastu miesięcy w roku. Każdy odcinek to opowieść o najbardziej dramatycznych momentach jednej z czterech pór roku. Narodziny i regeneracja po zimie w wiosennych miesiącach, dorastanie i budowanie nowego życia przez lato, przygotowywanie się do zmian jesienią, aż po nastanie i przetrwanie zimy. Będziemy się przyglądać niektórym z najbardziej niezwykłych i charyzmatycznych zwierząt Walii. Odc. 3 - "Na gorąco". Nastał czerwiec. Temperatura stale rośnie. W Walii zaczyna się być może najgorętsze i najsuchsze lato w tym pokoleniu. Cały kraj praży się na słońcu. To powinien być czas szczodrobliwości przyrody, ale walijską faunę czeka ciężka przeprawa. W tym czasie skrajności mniejsze i mniej pospolite gatunki mają okazję zabłysnąć. Północna Walia. Na plaży Gronant, o rzut kamieniem od Prestatyn, szukają orzeźwienia wymęczeni skwarem urlopowicze. Są tu również goście, którzy przybyli z odleglejszych terenów. Rybitwy białoczelne. Przyleciały tu aż z zachodniej Afryki - na lęgi. Linia brzegowa Walii charakteryzuje się pięknem i zróżnicowaniem. To jedyny na świecie kraj, w którym nadmorska droga ciągnie się przez całą jego długość. I znaleźć tu można niezwykłe bogaty świat zwierząt. 08:50 ZABIĆ CZY LECZYĆ - SEKRETY JADU (KILL OR CURE: THE STORY OF VENOM) Film dokumentalny, 55 min, Australia, 2021 Poznamy naukowców, którzy zajmują się pracą nad nowymi lekami z jadu śmiercionośnych stworzeń. Australia jest domem dla jednych z najbardziej jadowitych zwierząt na świecie. Niektóre są tak śmiercionośne, że mogą zabić człowieka w ciągu kilku minut. Ale w jadzie mogą być też ukryte leki przyszłości. Uczeni sądzą, że drzemie w nim potencjał do zupełnie nowych terapii i medykamentów, które mogą ratować życie. Jad składa się ze złożonych cząsteczek, które ewoluowały przez tysiąclecia, aby atakować określoną zdobycz. Niektóre skupiają się na układzie nerwowym, inne atakują tkankę lub układ krążenia. Z tego powodu jad może oferować szerokie zastosowania medyczne od ochrony serca i mózgu po potencjalne leczenie stwardnienia rozsianego i epilepsji. W tym filmie poznamy naukowców, którzy przewodzą światu w tej rewolucyjnej, nowoczesnej medycynie i stają twarzą w twarz z pająkami, wężami i meduzami. 09:55 NAJPIĘKNIEJSZE PARKI EUROPY - ODC. 3 TUILERIES I OGRÓD LUKSEMBURSKI W PARYŻU (PARK LIFE EP. 3 PARIS: TUILERIES & JARDIN DU LUXEMBOURG) Cykl dokumentalny, 43 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Sebastian Kentner Seria dokumentalna o najpiękniejszych parkach w Europie, w miastach, gdzie stanowią miejsce wytchnienia i oazę spokoju mieszkańców. Są również ekosystemem dla tysięcy roślin i zwierząt. Odc. 3 - "Tuileries i Ogród Luksemburski w Paryżu". 10:45 TYLKO SAMOTNOŚĆ Reportaż, 20 min, Polska, 1982 Scenariusz: Krzysztof Kalukin, Barbara Balińska Zdjęcia: Krzysztof Kalukin Opowieść o Franciszku Bemie, rozpoczyna się fragmentem reportażu Zbigniewa Bożyczki "Bem z Gietrzwałdu" z 1971 roku. Ciąg dalszy opowieści o człowieku, który całe życie walczył o zachowanie polskości. Obecnie 86 - letni Franciszek pracuje nadal na roli, mówi o swojej miłości do ziemi. Wspomina wywiezienie do przymusowej pracy w III Rzeszy oraz lata po wyzwoleniu. Mówi o ojcu, który żył ponad 100 lat, a on sam chciałby ten wiek przekroczyć. Jest patriotą, ale we wsi uznawany jest za dziwaka, bo nie popiera wyjazdów Warmiaków do Niemiec. 11:15 POLSKIE DZIEDZICTWO S.III - SEZON 3 ODC. 3 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2023 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski, Kamil Szymański W kolejnym odcinku cyklu "Polskie Dziedzictwo" prowadzący Stefan Tompson zabierze widzów w niezwykle ciekawą, historyczną podróż śladami polskiego dziedzictwa po włościach rodu Borchów, czyli potomkach starej, niemieckiej szlachty, którzy w Rzeczpospolitej odnaleźli swoją nową ojczyznę. Odwiedzimy miejscowość Preli, gdzie zachowały się ruiny pierwszego zamku Borchów na tych terenach, a także świeżo odrestaurowany późniejszy ich zamek oraz pozostałości zabudowań gospodarczych, które dobrze świadczą o wysokich umiejętnościach rodu Borchów w tej materii. Pokażemy także łotewską Częstochowę, czyli Agłonę, największy ośrodek kultu maryjnego na Łotwie. Opowiemy historię pałacu w Warklanach oraz zamku w Lucynie, a także przypomnimy twórczość Ferdynanda Ossendowskiego, który właśnie w Lucynie przyszedł na świat. 11:50 FILARY CZASU - ODC. 10 PAŁACE - SYMBOLE WŁADZY (LOS PILARES DEL TIEMPO EP. 10_PALACIOS) Serial dokumentalny, 57 min, Hiszpania, 2022 Reżyseria: Leonor Martn, Antonio Lopez Pulido, Lidia San Jos, Aitor Antepara Zuza Serial dokumentalny (10 odcinków), który dosłownie prześwietla najbardziej imponujące zabytki w Hiszpanii, aby pokazać je jak nigdy dotąd. Cykl, który pozwala zrozumieć architekturę i przeznaczenie budynków na przestrzeni dziejów. Każdy odcinek to podróż na historyczne lub architektoniczne szlaki. Odc. 10 - "Pałace - symbole władzy". Wieki temu pojazd wojskowy stał się symbolem władzy. By ją zademonstrować, trzeba było myśleć z rozmachem. Imponujące pałace są tego dobitnym przykładem. Przez wieki oznajmiały one sąsiednim królestwom, kto rządzi okolicznymi ziemiami. Rządzący królowie i rządzeni poddani. Twórcy cyklu odwiedzają trzy imponujące symbole władzy w Hiszpanii. Pomniki, które były świadkami doniosłych wydarzeń. Od sali królewskiej w Santa Mara del Naranco po Alczar w Segowii i Pałac Królewski w Madrycie. W IX - tym wieku król Asturii Ramiro I - szy postanowił zbudować kompleks pałacowy na górze Naranco w pobliżu Oviedo. Powstały koszary, łaźnie i budynek, który stanowił wówczas swoistą rewolucję architektoniczną. Architektura jako symbol dominacji pozostawiła fascynujące dziedzictwo. Za jedną z najbardziej ambitnych konstrukcji w Hiszpanii uchodzi Alczar w Segowii, odzwierciedlenie średniowiecznego splendoru i jeden z najbardziej ikonicznych pałaców na świecie. 12:55 WARSZAWSKIE DZIECI '44 Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2024 Reżyseria: Jolanta Kessler Scenariusz: Jolanta Kessler - Chojecka Zdjęcia: Andrzej Adamczak Film poświęcony pokoleniu, które w momencie wybuchu II wojny światowej jeszcze nie wyszło z dzieciństwa, dojrzewało w okresie okupacji, kształtowało swój charakter i patriotyzm, pomagało i walczyło na barykadach stolicy. Jeszcze żyją ostatni kombatanci, dawni małoletni powstańcy, którzy włączyli się do walki o swoje miasto. Podzielili też los żołnierzy Armii Krajowej po zakończeniu Powstania idąc do niewoli niemieckiej, która była dla polskiej młodzieży/dzieci szokującym doświadczeniem: poczynając od przeżyć w obozie przejściowym Lamsdorf/Łambinowice, po ciężką pracę (po pozbawieniu ich statusu jeńców wojennych) w różnych zakładach produkcyjnych Niemiec. Ich cierpienia w niewoli, głód, choroby i w wielu wypadkach śmierć, są stosunkowo mało znanym fragmentem naszej historii. Przed laty badania rozpoczął prof. Damian Tomczyk, dzisiaj temat ten czeka na młodych historyków. Inspiracją do filmu była ocalona przez ś. p. Jana Łompierza i jego kolegów kolekcja zdjęć chłopców - byłych powstańców warszawskich, wykonana przez czeskiego robotnika w okresie ich niewolniczej pracy w Brockwitz. Wspomnienia czterech kombatantów - dawnych młodocianych jeńców wojennych: Jana Łompierza, Andrzeja Łysakowskiego, Stanisława Woźniaka i Juliana Kulskiego, dają szansę poznania wyjątkowego pokolenia, które w dzieciństwie musiało chwycić za broń, a po przegranej walce doświadczyło niewoli, nienawiści i okrucieństwa niemieckiego. Film jest wyrazem hołdu dla najmłodszych żołnierzy powstania warszawskiego. 14:00 MALUCHY - ODC. 2 KROK ZA KROKIEM (BABY STEPS / A PETITS PAS / EP02: STEP BY STEP) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2016 Trzyodcinkowa mini - seria dokumentalna o najmłodszych zwierzętach. Roczna obserwacja trzech wyjątkowych, małych zwierząt i ich hodowców, od ich narodzin, poprzez pierwsze kroki i zmieniające życie doświadczenia. Poznamy bliżej lemury o turkusowych oczach, od których zależy przetrwanie tego gatunku. Bohaterem odcinka będzie też źrebak, dla którego scena stanie się prawdziwym placem zabaw, oraz szczeniak, który ma zostać psem pasterskim. Odcinek 2 - "Krok za krokiem". Po urodzeniu się - trzy maluchy spędziły pierwsze dni z właścicielami i opiekunami. Teraz zaczyna się drugi etap ich życia: nauka. Od 5 tygodni Natasza spędza cały czas z 4 szczeniaczkami. Zaczyna je rozumieć i rozróżniać. Dziś jest pierwsza próba szkolenia na psy pasterskie. Na razie nie można ich zetknąć z dużymi owcami. Muszą mieć coś na swoją miarę czyli kaczki. Zobaczymy jak bada się charakter małych zwierząt, aby dopasować zadania do ich możliwości. Poznamy sposoby przygotowania młodych osobników do pracy, pokazów, bycia z ludźmi i innymi zwierzętami. To bardzo ciekawe jak, krok za Krokiem, każdego dnia młode zwierzęta uczą się, poznają świat i stają się samodzielne. 15:00 WALIA - DZIKA KRAINA S.I - ODC. 4 OZNAKI BURZY (WALES: LAND OF THE WILD EP. 4 THE GATHERING STORM) Serial dokumentalny, 47 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Adrian Seymur Seria dokumentalna (4 odcinki) o dzikich ekosystemach Walii na przestrzeni dwunastu miesięcy w roku. Każdy odcinek to opowieść o najbardziej dramatycznych momentach jednej z czterech pór roku. Narodziny i regeneracja po zimie w wiosennych miesiącach, dorastanie i budowanie nowego życia przez lato, przygotowywanie się do zmian jesienią, aż po nastanie i przetrwanie zimy. Będziemy się przyglądać niektórym z najbardziej niezwykłych i charyzmatycznych zwierząt Walii. Odc. 4 - "Oznaki burzy". Nastała jesień. Dni są jeszcze ciepłe, ale widać oznaki zmiany. Żółkną liście, gromadzą się burzowe chmury, zwierzęta rozpoczynają wędrówkę. Dla nich to ważny czas, czas przygotowania się na nadchodzące dni chude. Trzeba stoczyć walki i zdobyć miłość. Czasu jest niewiele - nadchodzi zima. Początek jesieni. Walijskie drzewa nie zgubiły jeszcze listowia i tworzą nieprzenikliwy baldachim. Połowa września. Choć dni są coraz krótsze, południowa Walia wciąż jest skąpana w słońcu. Długie, upalne lato pozostawiło po sobie obfitość strawy. W południowej Walii, o rzut kamieniem od Port Talbot, znajduje się park Margam. Jelenie szlachetne to największe ssaki lądowe na wyspach brytyjskich. O tej porze roku samce, czyli byki, kroczą dumnie. W listopadzie nie tylko zwierzęta przygotowują do zimy. Drzewa także. 16:00 WIELKIE WYZWANIE AUSTRALIJSKIEJ PSZCZOŁY MIODNEJ - CZĘŚĆ 1. (THE GREAT BEE CHALLENGE) Film dokumentalny, 59 min, Australia, 2019 Reżyseria: Paul West W tym dwu częściowym filmie dokumentalnym poznamy lepiej życie pszczół, ich naturę oraz zagrożenia jakie doprowadzają do zmniejszenia się populacji tych zwierząt. Australijczycy współdzielą kraj z miliardami pięknych, pracowitych i delikatnych stworzeń. I bardzo chcą im pomóc. Okazuje się, że Australijczycy naprawdę interesują się pszczołami. Cztery rodziny będą rywalizować ze sobą, aby zbudować dobrze prosperujące ule, które wyprodukują pyszny miód. Miód od zwycięskiego zespołu zostanie użyty w popisowym daniu przez uznanego szefa kuchni Petera Gilmore'a z renomowanej restauracji Bennelong w Sydney Opera House. Zespoły początkujących pszczelarzy zagłębiają się w najnowszą naukę o komunikacji, mózgach i zachowaniu pszczół, ucząc się i napotykając na różnego rodzaju wyzwania. Film dostał wiele nagród na festiwalach filmowych. Część 1. Narodziny pszczoły to prawdziwy cud. Istnieją na Ziemi od około 130 - tu milionów lat. Ocenia się, że dzięki zapylaniu przyczyniają się do produkcji jednej trzeciej naszej żywności, dlatego są tak cenne. W Australii żyje ponad 1600 gatunków pszczół. Europejską pszczołę miodną sprowadzono w 1822 - gim roku, produkuje duże ilości miodu, chociaż ma pewne wady. Pszczoły wytworzyły niezwykle złożony sposób porozumiewania się. Są delikatne, mogą być zestresowane i podatne na choroby. Ogólnie pszczoły australijskie mają się lepiej od europejskich czy północnoamerykańskich. Mózg pszczeli jest około pół miliona razy mniejszy od ludzkiego. Pszczoły mają jednak niezwykłe zdolności poznawcze, zwłaszcza na podstawie tego, co widzą. Rozróżniają różne gatunki kwiatów, otoczenie, a nawet ludzkie twarze. Badacze dowiedli, że pszczoły potrafią znacznie więcej. 17:10 NAJPIĘKNIEJSZE PARKI EUROPY - ODC. 4 VILLA BORGHESE W RZYMIE (PARK LIFE EP. 4 ROME: VILLA BORGHESE) Cykl dokumentalny, 43 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Sebastian Kentner Seria dokumentalna (5 części) o najpiękniejszych parkach w Europie, w miastach, gdzie stanowią miejsce wytchnienia i oazę spokoju mieszkańców. Są również ekosystemem dla tysięcy roślin i zwierząt. Odc. 4 - "Villa Borghese w Rzymie". Dzisiaj zwiedzimy ogrody Villi Borghese w Rzymie. Projektant mody zabierze nas na sesję zdjęciową w tych ogrodach, zobaczymy elegancki świat w hotelu De Russie i odkryjemy olbrzymią kolekcję sztuki w Galerii Borghese. W centrum Rzymu leży park Villa Borghese - jeden z największych i najpiękniejszych w Europie. Ogrody leżały niegdyś poza murami miasta. Otaczały letnią rezydencję kardynała Scypiona Borghese - kolekcjonera i mecenasa sztuki doby włoskiego baroku. W swojej willi gromadził dzieła Leonarda da Vinci, Tycjana i Caravaggia. Dla mieszkańców Rzymu ogrody na wzgórzu Pincio są darem niebios. To miejsce wyróżnia się wśród parków Europy. Ogrody bogatego kardynała stały się zielonymi płucami Rzymu - oazą cudowności w jednym z najwspanialszych miast świata. 18:05 ODYSEJA NADZIEI - CZĘŚĆ. 1 (HELL OR HIGH SEAS EP. 1) Cykl dokumentalny, 46 min, USA, 2021 Reżyseria: Taylor Grieger, Stephen O’Shea Ta dwuczęściowa seria dokumentalna śledzi losy weterana Marynarki Wojennej Stanów Zjednoczonych Taylora Griegera i pisarza Stephena O'Shei, którzy wyruszają, aby odbyć przygodę życia. Żeglują wokół Przylądka Horn, najbardziej zdradzieckich wód oceanicznych na świecie. Dokument jest poruszającym portretem weterana, który przeżywa własną bolesną podróż z zespołem stresu pourazowego, aby znaleźć lekarstwo dla siebie i utorować łatwiejszą ścieżkę dla weteranów powracających do życia w cywilu. Film przygodowy z głębokim, uniwersalnym przesłaniem o wytrwałości i nadziei. 19:05 BRUNO SCHULZ Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2014 Reżyseria: Adam Sikora Scenariusz: Agata Tuszyńska Bruno Schulz - 123 lata od urodzin i 73 lata od śmierci - nadal należy do grona najbardziej znanych i inspirujących twórców polskich XX wieku. Galicyjską prowincję, której nie potrafił opuścić, gdyż była najważniejszym źródłem jego twórczości, podniósł Schulz do rangi ziemi obiecanej. Gleby dusz niespokojnych, podróżujących ku własnej prawdzie. Prozaik, malarz, rysownik, w każdej z tych dziedzin poeta, był Schulz wyznawcą genialnej epoki powtórnego dzieciństwa. Nie umiał się bronić przed brutalnością świata. Nie zdecydował się na ucieczkę z getta. Zawiodło schronienie, którego szukał w sobie. Zginął kilkaset metrów od miejsca, w którym się urodził. Na skutek pojedynku dwóch gestapowców: "ty zabiłeś mojego Żyda, ja zabiłem twojego..." Nie ma grobu. Zostawił "Xięgę". Ów dokument - tematyczny, labiryntowy przewodnik po losach Brunona Schulza połączy i zderzy wątki biograficzne z artystycznymi. Poprowadzi nas śladami pojedynczych tajemnic, rękopisów, rysunków, kobiet. Wspomnienia świadków uzupełni obrazami z pogranicza schulzowskiej jawy i snu. Los Brunona Schulza jako artysty i człowieka opowiedziany jest na dwu przeciwstawnych planach, wykorzystuje dwie - pozornie sprzeczne - metody filmowej narracji. Wizyjność sztuki wyobraźni konfrontuje z dokumentem i relacjami uczestników biografii nierozumianego za życia i nieprzystosowanego doń artysty. O Schulzu, postrzeganym przez świat - jako nauczycielu rysunku, mężczyźnie, pisarzu, ofiarze niemieckiej przemocy - opowiedzą świadkowie tamtych zdarzeń. O Schulzu postrzegającym świat - jako twórcy, autorze "Xięgi bałwochwalczej" i "Sklepów cynamonowych" autorzy filmu opowiadają niejako "z brzucha" jego talentu, wchodząc do wnętrza jego wyobraźni i artystycznego wszechświata. Dokumentalnej relacji towarzyszą animacje, których autorem jest Marcin Podolec. Powstawały one pod opieką artystyczną Piotra Dumały. 20:15 UPADEK. JAK UKRAIŃCY ZNISZCZYLI IMPERIUM ZŁA - ODCINEK 1 DZIEŃ STRACHU (THE СOLLAPSE: HOW UKRAINIANS DESTROYED THE EVIL EMPIRE / KOLAPS. JAK UKRAJINCI ZRUJNUWAŁY IMPERIJU ZŁA) Film dokumentalny, 46 min, Ukraina, 2020 Reżyseria: Sergij Łysenko Dokładna i jak dotąd najpełniejsza opowieść o tym, jak deklaracja niepodległości Ukrainy umożliwiła ostateczny upadek ZSRR. W cyklu dokumentalnym widzowie zobaczą nigdy wcześniej nieprezentowane tajne dokumenty CIA i KGB; zeznania uczestników i świadków wydarzeń czy wypowiedzi amerykańskich, ukraińskich, rosyjskich oraz polskich polityków i historyków, po raz pierwszy omawiających tak szczegółowo wydarzenia z 1991 roku. 30 lat po upadku imperium zła mamy dostęp do tajnych niegdyś dokumentów CIA i KGB, wspomnień ludzi, którzy podejmowali decyzje oraz bezpośrednich świadków i uczestników masowych procesów w całym ZSRR. Obecnie nie ma ani jednej książki czy filmu, które w sposób całościowy i pełny przedstawiałyby upadek ZSRR. Opisy ówczesnych wydarzeń koncentrują się wokół Moskwy, pozostawiając w cieniu kluczowe procesy, które rozgrywały się poza nią i które faktycznie doprowadziły do upadku imperium zła. 21:20 SAN FRANCISCO - ŚWIATOWA STOLICA NOWYCH TECHNOLOGII (SAN FRANCISCO, WORLD CAPITAL 3.0 / SAN FRANCISCO, CAPITALE DU MONDE 3.0) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2018 Reżyseria: Antoine Dufeu Film dokumentalny o San Francisco, które jest miastem szacownych rodów zaangażowanych w życie kulturalne, przedsiębiorców z branży zaawansowanych technologii, prezesów korporacji i młodych twórców start - upów. Mieszka tu stu trzech miliarderów. Wśród dziesięciu najbogatszych, siedmiu jest z branży zaawansowanych technologii. Miasto znane jest z jogi, wegan, wyluzowanego trybu życia i łatwego dostępu do marihuany. Tu mają swoje siedziby Facebook, Google, Amazon, Pinterest, Twitter, Linkedin. To elementy naszego codziennego życia, one wiedzą o nas wszystko, ale ile my wiemy o nich? Osiedleni w Dolinie Krzemowej i San Francisco, walczą o zwycięstwo w wyścigu technologii i innowacji. Podobnie jak Twitch lub Front, przyciągają talenty z całego świata, aby szybko się rozwijać, a przepis na ich utrzymanie jest prosty: pokoje gier, bezpłatne kawiarnie, elastyczne godziny pracy, cyfrowy detoks prawie jak w domu. Ten pośpiech technologiczny ma swoją cenę, a przepaść społeczna nigdy nie była tak dotkliwa. Gwałtownie rosną wskaźniki ubóstwa, a ponad 10% populacji tego obszaru zatoki to bezdomni. San Francisco jest miastem o największych nierównościach społecznych, przed Nowym Jorkiem i Miami. Tymczasem produkt brutto regionu wynosi 720 miliardów dolarów i wśród potęg gospodarczych zajmuje dwunaste miejsce na świecie. 22:25 TAJEMNICE BÓLU (PAIN SECRETS) Film dokumentalny, 51 min, USA, 2022 Reżyseria: Eli Brown Film dokumentalny o nowym, rewolucyjnym sposobie rozumienia bólu, metodach leczenia, które mogą pomóc rozwiązać, opanować, a w niektórych przypadkach skorygować przewlekły, codzienny ból. To kilka różnych strategii, które zbliżają umysł i ciało. Okazuje się, że wszyscy możemy wykorzystać moc naszego mózgu, aby pomóc przekształcić własny ból w podróż. Większość ludzi myśli o bólu w kategoriach urazu lub stanu zapalnego. Ten rodzaj bólu służy użytecznemu celowi, ponieważ kiedy jesteśmy zranieni, chronimy się, aby zapobiec dalszym obrażeniom i umożliwić uzdrowienie. Ale ból neuropatyczny, który pojawia się z powodu nieprawidłowej funkcji układu nerwowego, nie przynosi takich samych korzyści. Ten rodzaj bólu obejmuje szeroką gamę zaburzeń wpływających na dowolną część układu nerwowego. W niektórych przypadkach mózg może otrzymać sygnał, nawet jeśli nie ma bolesnego bodźca. W innych przypadkach sygnały czuciowe krzyżują się i są błędnie odczytywane jako ból. Zrozumienie różnorodności i złożoności ekspresji przewlekłego bólu w naszym ciele prowadzi do ulepszonych opcji leczenia niefarmaceutycznego i niechirurgicznego. 23:30 POLSCY. SERYJNI - ODC. 3 ZDZISŁAW MARCHWICKI Cykl dokumentalny, 44 min, Polska, 2022 Reżyseria: Piotr Litka Scenariusz: Przemysław Semczuk, Piotr Litka Wykonawcy: Przemysław Semczuk Zdjęcia: Jeremi Grzywa, Andrzej Misaczek, Maciej Mroziewski Jedna z najsłynniejszych, najgłośniejszych i do dziś budząca spory sprawa seryjnego mordercy w PRL. Dla jednych: ofiara systemu, który za wszelką cenę chciał mieć zabójcę i przykładnie ukarać go na oczach społeczeństwa. Dla drugich: sprawca kilku zabójstw, któremu przypisano kolejne zbrodnie, których nie popełnił. Jak było naprawdę? Okrutne zbrodnie, których ofiarami było 21 kobiet (14 z nich zmarło), miały miejsce na Śląsku w latach 1964 - 1970. Jedną z kobiet zamordowanych przez wampira z Zagłębia była bratanica ówczesnego I sekretarza KC PZPR - Edwarda Gierka. Stąd śledczym za wszelką cenę zależało na znalezieniu i ukaraniu sprawcy. Ostatnie morderstwo miało miejsce 4 marca 1970 r. To wówczas do bycia wampirem z Zagłębia przyznał się Piotr Olszowy, chory psychicznie rzemieślnik i mieszkaniec Sosnowca. Milicja wypuściła go jednak z powodu braku mocnych dowodów winy. W nocy z 14 na 15 marca Olszowy popełnił samobójstwo, zabijając wcześniej żonę i dzieci. Z kolei 11 marca na milicję przyszedł anonimowy list z informacją, że to było już ostatnie morderstwo, więcej już nie będzie i nigdy mnie nie złapiecie. Marchwickiego zatrzymano blisko dwa lata później, 6 stycznia 1972 roku w Dąbrowie Górniczej. Proces rozpoczął się 18 września 1974 roku w dużej sali Klubu Fabrycznego Zakładów Cynkowych Silesia w Katowicach i miał charakter pokazowy. Marchwickiego skazano na karę śmierci przez powieszenie. Wyrok wykonano. 00:25 BEZSENNOŚĆ Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2012 Reżyseria: Andrzej Titkow Scenariusz: Andrzej Titkow Zdjęcia: Jacek Knopp, Marcin Przylecki, Kacper Fertacz Leonard Borkowicz urodził się 4 stycznia 1912 roku w Wiedniu, w zasymilowanej rodzinie żydowskiej. Dzieciństwo i wczesną młodość spędził we Lwowie. Bardzo wcześnie zafascynował go ruch komunistyczny i już w wieku piętnastu lat wstąpił do KZMP (Komunistyczny Związek Młodzieży Polskiej), za co został relegowany ze szkół okręgu lwowskiego. To go jednak nie zniechęciło i działał nadal. Trafił do więzienia, w którym spędził ponad pięć lat. Po odbyciu wyroku, trafił do obozu w Berezie Kartuskiej, gdzie przebywał kolejne 14 miesięcy. Podczas wojny Leonard Borkowicz walczy jako żołnierz, a potem oficer w szeregach Armii Czerwonej, a następnie w I Dywizji im. Tadeusza Kościuszki. Po wojnie pełni wiele odpowiedzialnych funkcji. Jest m. in. pełnomocnikiem Tymczasowego Rządu, wojewodą szczecińskim, ambasadorem PRL w Pradze i prezesem Centralnego Urzędu Kinematografii. W roku 1968 Leonard Borkowicz ma 56 lat i pracuje jako redaktor w wydawnictwie Książka i Wiedza. Na fali partyjnej antysemickiej nagonki zostaje brutalnie wyrzucony z pracy. Te wydarzenia przyspieszają, dokonujący się w nim od lat, proces erozji ideologii, która uwiodła go we wczesnej młodości. Jego biografia jest na tyle bogata i skomplikowana, że można by nią obdzielić wiele osób. W swoim trudnym życiu bywał pod wozem i na wozie. Był żołnierzem i więźniem, partyjnym aparatczykiem i opozycjonistą, wytyczał granice państwowe i zmagał się z własną biedą i chorobami. Znana dziennikarka radiowa, Alicja Maciejowska, przeprowadzając z nim w roku 1986 radiowy wywiad, zapytała: Czy jest pan jeszcze komunistą? - Nie, komunistą nie jestem i nie tylko nie jestem komunistą, ale jestem antykomunistą - odpowiedział Leonard Borkowicz - Może się to wydać dziwne u człowieka, który z ruchem komunistycznym był związany od roku 1927, od piętnastego roku życia. Trzy lata później, 26 października 1989 roku, w wieku 77 lat, rozczarowany, zgorzkniały, schorowany, niepogodzony ze sobą i światem, w swym małym mieszkaniu na Saskiej Kępie, popełnia samobójstwo. 01:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - "A W DUSZY ŚLAD PODKOWY" ODC. 304 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2023 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki 1. wizyta w prywatnym muzeum siodeł kawaleryjskich na Mazowszu. 2. Spotkanie w pierwszym obozie przysposobienia wojskowego kobiet, który powstał w 1926 roku, w Garczynie, w Borach Tucholskich. Wspomnienie roli kobiet w polskiej walce o niepodległość od 1918 do 1945 roku. 2. Spotkanie w pierwszym obozie przysposobienia wojskowego kobiet, który powstał w 1926 roku, w Garczynie, w Borach Tucholskich. Wspomnienie roli kobiet w polskiej walce o niepodległość od 1918 do 1945 roku. Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 02:00 TO JA, ANTONI... Film dokumentalny, 53 min, Polska, 1999 Reżyseria: Andrzej Titkow Scenariusz: Andrzej Titkow, Waldemar Okoń Zdjęcia: Jacek Knopp Muzyka: Piotr Moss Lektor: Maciej Gudowski Aktorzy: Adam Ferency Antoni Słonimski (1895 - 1976), poeta, satyryk, publicysta, dramatopisarz, prozaik, krytyk teatralny - jedna z najbardziej znaczących postaci życia literackiego i umysłowego w dwudziestoleciu międzywojennym, twórca również w okresie Polski Ludowej. Ale to nie wszystko. Antoni Słonimski obdarzony był nie tylko talentem literackim. Wychowanek warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych, w młodości uprawiał malarstwo, grafikę i rysunek, współpracował m.in. z tygodnikiem satyrycznym "Sowizdrzał". Jako poeta zadebiutował w 1913 roku, swój pierwszy cykl pt. "Sonety" ogłosił w 1918 roku. Współpracował wówczas z miesięcznikiem "Pro arte et studio", zainicjował działalność sławnego potem kabaretu literackiego "Pikador". W 1920 roku współtworzył grupę literacką "Skamander", stał się jednym z jej filarów. Choć nie był obdarzony tak wielkim talentem jak Julian Tuwim, jego zasługi dla "Skamandra" i polskiej kultury literackiej są nie do przecenienia. Pisywał do "Wiadomości literackich", "Cyrulika Warszawskiego". W czasie II wojny światowej przebywał w Paryżu, a następnie w Londynie, a w latach 1946 - 48 kierował Sekcją Literatury UNESCO. Do Warszawy powrócił w 1951 roku, w 1956 został prezesem Związku Literatów Polskich. Był znakomitym felietonistą - najlepszym przykładem są jego "Kroniki tygodniowe", kipiące humorem, zwalczające wszelkie odmiany wstecznictwa i nietolerancji. Jego liryka to świadectwo nieustannych zmagań, jakie toczył ze sobą, odczuwając z jednej strony przemożną potrzebę swobodnego i szczerego wyrażania uczuć, z drugiej zaś - zamiłowanie do klasycystycznego porządku i umiaru. Był tradycjonalistą, wiele czerpał z myśli pozytywistycznej, wierzył w naukowy postęp i jego zbawczą siłę. Pod koniec życia wiara ta nieco osłabła, o czym świadczą coraz liczniejsze liryki katastroficzne. Film Andrzeja Titkowa ukazuje dwa światy - ten bliski Słonimskiemu w czasach jego największej aktywności, i ten dzisiejszy, w którym śladów po poecie zostało niewiele. Miejsca, w których mieszkał i w których spotykał się z przyjaciółmi, opiewane przez niego urocze zakątki starej Warszawy, które przestały istnieć, słynne kawiarnie, w których dawnych siedzibach obecnie znajdują się sklepy. Co zostało z miasta ukazanego we "Wspomnieniach warszawskich" i "Alfabecie wspomnień"? 03:05 POETA NIEZNANY (ZYGMUNT RUMEL) Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2004 Reżyseria: Wincenty Ronisz Scenariusz: Wincenty Ronisz Zdjęcia: Grzegorz Borowski Film poświęcony Zygmuntowi Rumlowi - "Poecie nieznanemu", tragicznie zmarłemu w 1943 roku artyście i żołnierzowi. Był spadkobiercą kresowej tradycji poetyckiej Malczewskiego i Goszczyńskiego, a przede wszystkim Słowackiego. Wyobraźnię poetycką Rumla ukształtowało Pogranicze z jego legendą, mitologią i głębokim patriotyzmem. Był cywilnym działaczem wołyńskiej delegatury rządu Polskiego Państwa Podziemnego. Związany z Krzemieńcem i ziemią wołyńską, walczący z nienawiścią i etnicznymi uprzedzeniami, stał się, niestety, ich ofiarą.