TVP Historia Wtorek, 17.09.2024 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 17 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1794 - powstał regiment żydowski Berka Joselewicza; 1822 - Jean - Franois Champollion odczytał egipskie hieroglify; 1939 - agresja Rosji Sowieckiej (oficjalnie ZSRS) na Polskę; 1980 - wymyślono nazwę i logo "Solidarności"; 06:59 SPÓR O HISTORIĘ - AGRESJA SOWIECKA. 17 WRZEŚNIA 1939 ROKU Debata, 30 min, Polska, 2020 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Tomasz Muller "17 września to poranek, który muszę zaliczyć do najtragiczniejszych, zmusił nas do całkowitego wyrzeczenia się wszelkiej nadziei" - mówił szef Oddziału III Sztabu Naczelnego Wodza, pułkownik Stanisław Kopański. W niedzielny wczesny ranek, między godziną czwartą a piątą, 17 września 1939 roku ze strażnic Korpusu Ochrony Pogranicza zaczęły spływać meldunki o ataku wojsk sowieckich. Siły wkraczającej Armii Czerwonej liczyły około sześćset dwadzieścia tysięcy żołnierzy, cztery tysiące siedemset czołgów i trzy tysiące trzysta samolotów. Dzień przed atakiem dało się zauważyć wzmożony ruch jednostek zmotoryzowanych i pancernych w pobliżu granicy. Tymczasem liczącej ponad tysiąc czterysta kilometrów granicy ze Związkiem Radzieckim broniło zaledwie 25 batalionów Korpusu Ochrony Pogranicza. Jeszcze pod koniec sierpnia gros polskich sił ulokowanych wzdłuż granicy wschodniej przerzucono w głąb kraju, szykując się do obrony przed Niemcami. Stalin mógł więc spokojnie przystąpić do realizacji podpisanego 23 sierpnia 1939 roku tajnego zapisu paktu Ribbentrop - Mołotow, łamiąc jednocześnie obowiązujący układ o nieagresji. Dlaczego Rosjanie zaatakowali dopiero 17 września? Czy Polacy dopuszczali możliwość walki z dwoma agresorami? Co wiedział wywiad KOP o działaniach Stalina? Gdzie znajdowały się oddziały niemieckie w nocy z 16/17 września? Uzbrojenie armii sowieckiej. Przebieg natarcia sowieckiego szczegółowo. Straty sowieckie. Bilans strat poniesionych przez Polaków w walkach z Armią Czerwoną. Reakcja Anglii i Francji na atak Sowietów. Jak ocenić dyrektywę ogólną Naczelnego Wodza z 17 września ["Z bolszewikami nie walczyć, chyba w razie natarcia z ich strony albo próby rozbrojenia oddziałów."] Kiedy rodzi się plan opuszczenia Polski przez władze państwowe? 07:35 FLESZ HISTORII - ODC. 678 Cykl reportaży, 15 min, Polska, 2024 Autor: Piotr Mielech Program którego celem jest prezentowanie najciekawszych informacji o wydarzeniach historycznych, wystawach, inscenizacjach w całej Polsce. 08:00 LUDZIE I BOGOWIE - ODC. 10 - FATUM Serial wojenny, 45 min, Polska, 2020 Reżyseria: Bodo Kox Scenariusz: Wenanty Nosul, Krzysztof Węglarz Aktorzy: Dawid Dziarkowski, Jacek Feliks Knap, Adam Wietrzyński, Julian Świeżewski, Bartosz Mikulak, Anna Mrozowska, Marianna Zydek, Dorota Landowska, Jakub Kamieński, Anna Kraczmarczyk, Maciej Maciejewski, Maciej Kosmala, Piotr Bondyra, Maja Rybicka, Edyta Olszówka Onyks z Bronką zamierzają udać się na dwutygodniowy urlop do Otwocka. Na ten czas dowództwo nad oddziałem Pazur przejmuje Dager. Para wyznaje sobie miłość. Dzwoni mama Onyksa i prosi, żeby pojawił się w domu - ma coś dla niego. Jadwiga wybiera się do ginekologa, który potwierdza jej obawy. Dager dowiaduje się od Wagi, że Jadwiga jest z nim w ciąży i zdecydowała się na aborcję. Dager jedzie do gabinetu i w ostatniej chwili powstrzymuje lekarza przed zabiegiem. Podejmują z Jadwigą decyzję o szybkim ślubie. W mieszkaniu matki Onyksa, na dawno niewidzianego narzeczonego, czeka Zosia. Nieświadomy niczego, szczęśliwy Onyks przedstawia matce swoją nową narzeczoną Bronkę i jej synka Józia. Maria jest zszokowana, ale Zosia rozumie sytuację, w której wszyscy się znaleźli. Przed wyjazdem do Otwocka Onyks wymyka się na ostatnią akcję. Grupa ma za zadanie odnaleźć broń zakopaną przez Gozdawę w 1939 roku. Akcja kończy się niepowodzeniem. Onyks zostaje zabrany na posterunek. 08:50 HISTORIA POLSKI - POD NOWYM DĘBSKIEM PADŁ... 16 WRZEŚNIA 1939 Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jacek Kubiak Scenariusz: Jacek Kubiak Film "Pod Nowym Dębskiem padł" opowiada o walce jednego z oddziałów Wojska Polskiego w bitwie nad Bzurą, w okolicy Nowego Dębska koło Sochaczewa. Jak mówi jeden z bohaterów filmu, po bitwie została cisza... oraz polegli. Niezależnie od narodowości, pochodzenia, religii doczekali się oni godnego pochówku w zbiorowej mogile w Nowym Dębsku. Pochówkiem zajęli się mieszkańcy okolicznych wsi, a dzięki skrupulatnie przygotowanemu spisowi ofiar, część ciał mogła wrócić do swoich rodzin. Mieszkańcy Nowego Dębska i okolicznych wsi pochowali poległych na wzgórzu, postawili krzyż, a później pomnik i do dziś opiekują się tym miejscem. 09:20 REJON UMOCNIONY HEL. LUDZIE I DZIEŁO. CZ. 2 Film dokumentalny, 40 min, Polska, 2022 Reżyseria: Leszek Wiśniewski Scenariusz: Tadeusz Kondracki, Jan Tarczyński Zdjęcia: Maciej Kaźmierski Wykonawcy: Kamil Smerdel Historia tworzenia Rejonu Umocnionego Hel, strażnicy morskiej II Rzeczpospolitej, opowiedziana poprzez historię jego infrastruktury i zilustrowana ciekawymi materiałami archiwalnymi. Osią scenariuszową filmu jest dychotomia: człowiek i jego dzieło. Człowiek to zespół ludzi, którzy obiekty zaprojektowali i zrealizowali: młodzi inżynierowie i technicy wojskowi i cywilni oraz robotnicy polskich firm, budujących infrastrukturę Rejonu Umocnionego Hel. To ludzie, dzięki którym w okresie niespełna ośmiu lat powstał zespół budownictwa obronnego, który jest przykładem polskiej myśli inżynierii wojskowej, tak znakomitej, że po upływie ponad 90 lat i doświadczeniach II wojny światowej, budzi podziw dla inwencji i pracowitości twórców, tworząc pomnik sztuki inżynierskiej. Filmową opowieść doprowadzimy do wybuchu II wojny światowej. Helskie walki z Niemcami to temat na odrębny film. 10:05 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - M - MAGINOTA LINIA Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 1991 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Lektor: Bogusław Wołoszański Program dokumentalny poświęcony kompleksowi podziemnych fortyfikacji o nazwie Four - a - Chaux, wybudowanych na linii Maginota pochodzącej z okresu międzywojennego. 10:40 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - NORWEGIA. WYPRAWA NA DALEKĄ PÓŁNOC (FLAVORS. NORTHERN NORWAY) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. W tym odcinku - Norwegia. 11:35 WOJOWNICY CZASU - ZA KRÓLA SASA, CZYLI ŚWIAT ZAPOMNIANY ODC. 92 Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2024 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Grzegorz Gajewski, Krzysztof Krzyżanowski Muzyka: Krzysztof Ridan Cykl "Wojownicy czasu" prezentuje historię i tradycję polskich formacji wojskowych. Kolejne odcinki opowiadają o wyjątkowych ludziach, zapomnianych bitwach i przedmiotach. Program jest zrealizowany we współpracy z pasjonatami historii, którzy możliwie wiernie i widowiskowo starają się ją odtworzyć. Gdzieś między wiktorią króla Sobieskiego pod Wiedniem, a czasami króla Stasia i Konstytucji 3 maja zapanowała w naszym kraju epoka, o której chcielibyśmy zapomnieć. Choć na tronie zasiadali królowie z saskiej dynastii Wettynów, przez 66 lat rządów nie zrobili dla swoich poddanych dostatecznie wiele, byśmy dziś zachowali ich we wdzięcznej pamięci, skoro zostało po nich państwo zdegradowane do roli przyczółków interesów mocarstw ościennych... 12:00 DROGA - ODC. 4/6 - PASAŻER Z NOŻEM W KIESZENI Serial obyczajowy TVP, 52 min, Polska, 1973 Reżyseria: Sylwester Chęciński Scenariusz: Andrzej Mularczyk Zdjęcia: Andrzej Ramlau, Jacek Stachlewski Muzyka: Jerzy Derfel Aktorzy: Wiesław Gołas, Teresa Szmigielówna, Bronisław Pawlik, Mieczysław Hryniewicz, Beata Torchalska, Wanda Ostrowska, Jolanta Lothe, Wirgiliusz Gryń, Paweł Braun, Andrzej Gazdeczka, Edward Lubaszenko Marian Szyguła zatrzymuje się na chwilę, by zabrać do swego wozu młodego autostopowicza. Chłopak jest zbiegiem z domu poprawczego. Twierdzi, że znalazł się tam przypadkiem, niesłusznie posądzony o kradzież. Marianek postanawia wyjaśnić sprawę. W rezultacie zostaje kuratorem chłopca. 13:05 SZWAJCARIA NIEUJARZMIONA - ODC. 3 LODOWIEC ALETSCHGLETSCHER (UNTAMED SWITZERLAND 03. THE GREAT ALETSCH GLACIER / WILDE SCHWEIZ 03. ALETSCHGLETSCHER) Serial dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Anne Wigger Szwajcaria jest dzika i piękna, mała, a jednocześnie tak różnorodna. Ten kraj w środku Europy, charakteryzujący się pasmami górskimi, rzekami, jeziorami i lasami, oferuje zapierający dech w piersiach wachlarz różnorodnych krajobrazów: prawie 1500 jezior, ponad 80 czterotysięczników, 150 lodowców i las, który zajmuje prawie jedną trzecią kraju. I nadal istnieją miejsca, które obiecują nieskalaną przyrodę: łagodne wzgórza i urwiste klify, tajemnicze wrzosowiska i potężne wodospady - wszystkie są ważnymi siedliskami dla nieśmiałej kozicy, pachnących róż alpejskich, dzikiego pstrąga i rzadkich orchidei. Czas je odkryć, zbadać i podziwiać. To będzie wyprawa do rezerwatów przyrody świata zwierząt i roślin, ale także odkrycie mitów i legend dotyczących poszczególnych regionów. W odcinku trzecim - Aletschgletscher. Grosser Aletschgletscher, największy lodowiec Alp leży w Alpach Berneńskich, w kantonie Valais w Szwajcarii. Aletsch ma długość 23, 6 km (2002 r.), zajmuje powierzchnię 117, 6 km² i składa się z ok. 27 mld ton lodu. U schyłku małej epoki lodowej w roku 1850 lodowiec miał długość 27 km. Lodowiec jest objęty rezerwatem znajdującym się na liście światowego dziedzictwa UNESCO, razem ze szczytami Bietschhorn i Jungfrau. 14:05 NIEZNANA WOJNA NA PÓŁNOCY - ODC. 6/6 (UNTOLD ARCTIC WARS) Serial dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Teemu Hostikka, Anna - Reeta Eksyma Scenariusz: Teemu Hostikka, Anna - Reeta Eksyma To pierwsza w historii seria, która ujawnia rolę państw regionu arktycznego w II wojnie światowej i próbuje odtworzyć militarne zmagania w tym rejonie. Widzowie będą mogli obejrzeć w akcji nurków odnajdujących zatopione niemieckie wraki samolotów, archeologów badających ukryte masowe groby i historyków tropiących tajne nadmorskie fortece. W serii kolorowe materiały archiwalne oraz wysokiej jakości animacje komputerowe. 15:00 PIERWSZY PAWILON Film TVP, 25 min, Polska, 1965 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Gaj Sandbarmay Zdjęcia: Kurt Weber Aktorzy: Jan Machulski, Leon Niemczyk, Roman Sykała, Józef Zbiróg, Jerzy Ćwikliński, Jerzy Zapiór Młody naukowiec zostaje porwany przez dziwnych osobników i dostaje się do tajemniczego domku, w którym jego dawny profesor dokonuje eksperymentu zmniejszania ludzi. 15:30 KORONA KRÓLÓW - ODC 72 Telenowela historyczna TVP, 24 min, Polska, 2017 Reżyseria: Wojciech Pacyna, Jacek Sołtysiak Scenariusz: Agnieszka Olejnik, Ewa Bulanda Zdjęcia: Krzysztof Pakulski, Jacek Fabrowicz Muzyka: Marcin Przybyłowicz Aktorzy: Mateusz Król, Marta Bryła, Paulina Lasota, Piotr Gawron - Jedlikowski, Robert Gonera, Sławomir Orzechowski, Marcin Rogacewicz, Karina Seweryn, Krzysztof Wrona, Mateusz Trzmiel, Tomasz Sapryk, Krzysztof Pyziak, Marcin Rudziński, Monika Radziwon, Kamil Toliński Odc. 72 Na Wawelu ogromne poruszenie - papież zgodził się na proces przeciwko Krzyżakom. Król chce, aby reprezentował go na nim biskup Grot, ten jednak ma inne plany, zaskakuje tym króla i dworzan, ale zyskuje aprobatę. Królowa próbuje zbliżyć się do Kazimierza, ale mąż ją ponownie odtrąca. 16:00 SENSACJE XX WIEKU - ŁOWCY SKARBÓW Cykl dokumentalny, 46 min, Polska, 2002 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Adam Sikora Prowadzący: Bogusław Wołoszański, Bogusław Wołoszański Aktorzy: Wojciech Wysocki, Krzysztof Kolberger, Krzysztof Dracz, Piotr Grabowski, Tomasz Dedek, Henryk Majcherek, Grzegorz Sikora, Adam Baumann, Juliusz Krzysztof Warunek, Marek Ślosarski, Tadeusz Ryt, Tomasz Lulek Reginald Jones, doradca wywiadu brytyjskiego przez półtora roku usiłował przekonać rząd brytyjski, że Niemcy prowadzą próby rakiet balistycznych. Uwierzono mu dopiero w lipcu 1944 roku. 17:05 HISTORIA POLSKI - CENA WYZWOLENIA Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2022 Reżyseria: Paweł Domański Zdjęcia: Marcin Majerski Rosyjski atak na Ukrainę pozwolił ocenić proces rozliczania się z grzechami komunizmu za wschodnią granicą, i jak się okazuje zamiast rachunku sumienia, Kreml w tych grzechach coraz bardziej się rozsmakowuje, a najczarniejsze zbrodnie albo wypiera ze zbiorowej świadomości, albo próbuje wręcz udoskonalać, tworząc nową machinę terroru - Związek Sowiecki. Film "Cena wyzwolenia" nie będzie jednak o Ukrainie. To na wskroś polska opowieść o nożu wbitym w plecy, o kłamstwach, morderstwach i wywózkach, które rozpoczęły się 17 września 1939 roku. Naszą "Ceną wyzwolenia" jest 570 tysięcy osób zamordowanych przez Sowietów, utrata Kresów Wschodnich, 50 lat komuny, i pranie mózgu, które sprawia, że do dziś niektórzy pochylają głowy nad sowieckimi grobami "wyzwolicieli". "Cena wyzwolenia" to dowód, że komunizm wciąż czeka na swoją "Norymbergę". Autorzy filmu odwiedzają utracone na zawsze "Kresy Wschodnie", ale też areszty, w których byli przetrzymywani i mordowani ci, którzy sprzeciwiali się stalinowskiej władzy. Rosja do dziś nie przyznała się do ataku na Polskę we wrześniu 1939 roku. W oficjalnej historiografii był to jedynie "wyzwoleńczy pochód Armii Czerwonej". Ten "pochód" oznaczał śmierć polskich jeńców w Katyniu, wywózki setek tysięcy osób w najdalsze zakątki Związku Sowieckiego oraz terror. 18:00 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 334 Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2024 Autor: Bartek Wieczorek Scenariusz: Adam Sikorski Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. Było nie minęło"to program realizowany techniką reporterską, pozwalający widzom wspólnie z realizatorami zmagać się z tajemnicą historyczną. Każdy z odcinków, poza nielicznymi wyjątkami, stanowi odrębną całość i ma charakter ponadczasowy. 18:30 STOLARZ Film dokumentalny, 13 min, Polska, 1976 Reżyseria: Wojciech Wiszniewski Zdjęcia: Ryszard Jaworski Muzyka: Janusz Hajdun Urodził się w 1905 roku na warszawskiej Pradze. Ojca stracił w 1906, a rok później matkę. Jako dziecko trafił do tartaku i stąd wzięła się jego miłość do drewna, która zdecydowała o jego przyszłości. Wybrał zawód stolarza. Bohater wymienia najważniejsze fakty ze swego życia. Podaje imiona bliskich i znajomych, nazwiska mistrzów, istotne daty, adresy warsztatów, w których pracował i mieszkań, które zajmował, zwłaszcza zaś szczegóły z życia zawodowego. Podczas służby w 7. pułku ułanów robił stojaki na broń, w czasie okupacji wyrabiał przeróżne sprzęty ze skrytkami, a także szafy trzydrzwiowe, w czasie powstania warszawskiego - trumny i krzyże dla poległych powstańców. Po wojnie na skrytki już nie było popytu, wyrabiał więc stoły, krzesła i szafy. W 1953 roku musiał jako prywatna inicjatywa zamknąć swój zakład. Został nocnym stróżem. W październiku 1956 roku powrócił do fachu, by robić meble miękkie, wyściełane. Od grudnia 1970 zaczął wyrabiać szafki korytarzowe do bloków dla ludności w Warszawie. Wiszniewski pokazuje swego bohatera na dużych zbliżeniach, podczas pracy. W jego lakoniczną opowieść, snutą specyficznym językiem, a głosem Jana Himilsbacha, po mistrzowsku wplata niewymagające żadnego komentarza dokumentalne sekwencje, które ilustrują etapy życia stolarza, a jednocześnie składają się na obraz historii naszego kraju. Kończy zaś całość w sposób zaskakujący, co zresztą jest charakterystyczne dla tego reżysera. Oto okazuje się, że opowieść ta jest rodzajem podania o mieszkanie. Siedemdziesięcioletni stolarz fachowiec wraz z żoną i dwoma dorosłymi synami zajmuje bowiem lokal o powierzchni 12 metrów kwadratowych. Ów człowiek, który uczciwie pracował niemal całe życie, nie może zrozumieć dlaczego tak się dzieje. I to w mieście pełnym nowych bloków. 18:50 LUDZIE I BOGOWIE - ODC. 11 - NA RATUNEK Serial wojenny, 42 min, Polska, 2020 Reżyseria: Bodo Kox Scenariusz: Wenanty Nosul, Krzysztof Węglarz Aktorzy: Dawid Dziarkowski, Jacek Feliks Knap, Adam Wietrzyński, Bartosz Mikulak, Anna Mrozowska, Marianna Zydek, Dorota Landowska, Jakub Kamieński, Anna Karczmarczyk, Maciej Maciejewski, Maciej Kosmala, Piotr Bondyra, Maja Rybicka, Edyta Olszówka, Aleksandra Justa Mimo że numery na broni Onyksa nie zgadzają się z tymi w papierach, oberwachtmeister wierzy, że pomylił broń na strzelnicy i chce go wypuścić. Jeden z nadgorliwych bahnschutzów upiera się, żeby sprawdzić jego tożsamość. W rezultacie Onyks trafia na Pawiak. Dager bierze ślub z Jadwigą. Pod kościołem czeka na niego Ostoja, który informuje go o zatrzymaniu Onyksa. Dager przeprasza pannę młodą i nielicznych weselników - musi działać i odbić przyjaciela. Równolegle nad uwolnieniem dowódcy pracuje jego matka, a także Ostoja, który dostaje od Józefa pieniądze na wykup. Do mieszkania Zarębów przychodzi Zosia. Dowiaduje się, co się stało i obiecuje pomóc. Okazuje się, że jest związana z Hamptsturmführerem SS, Alfredem Luftem, który nadzoruje przesłuchania Onyksa. Zosia mówi Luftowi, że aresztowali jej kuzyna, o którym wie, że jest niewinny. Podaje Luftowi nazwisko, pod jakim na Szucha figuruje Onyks. Oddział Pazur atakuje więźniarkę przewożącą więźniów z Pawiaka na Szucha. 19:40 CZAS PIENIĄDZA - ODC. 9. POLACY MILIONERAMI CZYLI DENOMINACJA 15 min, Polska, 2021 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Bartłomiej Grudnik W tym odcinku wytłumaczymy, czym jest denominacja, stopa denominacji i dlaczego taką reformę finansów się czasem przeprowadza. Zjawiska związane z denominacją zostaną pokazane na przykładzie dwóch denominacji przeprowadzonych w powojennej Polsce w roku 1950 oraz 1995. Zaprezentowane zostaną też wprowadzane w czasie tych denominacji serie banknotów. Opowiemy o zjawiskach towarzyszących denominacji, dlaczego w latach 50. władze zaskoczyły obywateli, trzymając w ścisłej tajemnicy przygotowania do całej operacji. Dlaczego w latach 90. cała partia sprowadzonych z Niemiec pieniędzy trafiła na makulaturę. 20:00 POCIĄGI, KTÓRE ZMIENIŁY ŚWIAT - ODC. 3/4. PRZEMYSŁ (TRAINS THA CHANGED THE WORLD) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2022 Seria opowiada o tym, jak cztery pociągi zrewolucjonizowały podróże koleją i zainspirowały niesamowite projekty kolejowe na całym świecie. Bez wątpienia od ponad 200 lat pociągi zmieniają życie ludzi. Zrewolucjonizowały sposób podróżowania, sposób pracy, a nawet sposób spędzania wakacji. Autorzy podróżują na pokładzie legendarnych lokomotyw kolejowych, takich jak Flying Scotsman i Stephenson's Rocket i w każdym odcinku przybliżają dziedzinę życia, która uległa epokowej przemianie dzięki pociągowi. 21:00 ORLĘTA. GRODNO '39 Dramat historyczny, 100 min, Polska, 2022 Reżyseria: Krzysztof Łukaszewicz Scenariusz: Krzysztof Łukaszewicz Zdjęcia: Tomasz Wójcik Aktorzy: Feliks Matecki, Jowita Budnik, Filip Gurłacz, Bartłomiej Topa, Wit Czernecki, Almira Nawrot, Łukasz Lewandowski, Antoni Pawlicki, Leszek Lichota, Andrzej Mastalerz, Ireneusz Kozioł, Dariusz Toczek, Piotr Tołoczko, Olgierd Jaworski, Brian Ołdak Grodno, wschodnie pogranicze przedwojennej Polski. 1 września 1939 roku niemieckie samoloty bombardują miasto, jedna z bomb trafia w szkołę Leosia, Eweliny i Tadka. Dosłownie i symbolicznie kończy się świat beztroskiego dzieciństwa, zabawy, pierwszych zauroczeń. Leoś ma 12 lat, jest żydowskim chłopcem, zafascynowanym polską tradycją niepodległościową. 17 września 1939 roku, na mocy porozumień sowiecko - niemieckich, Armia Czerwona wkracza do Polski, 20 września planuje zająć Grodno. Miasto rozpoczyna beznadziejną walkę. Nieliczne oddziały wojskowe są wspomagane przez ludność cywilną, a przede wszystkim młodzież szkolną. To właśnie dzieci i młodzież bohatersko bronią miasta, stając się ofiarami niezwykłego okrucieństwa okupantów. 22:50 SENSACJE XX WIEKU - ZAGINIONE ARCHIWA, CZ. 1 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2001 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Prowadzący: Bogusław Wołoszański Pierwsza część odcinka poświęconego roli polskiego wywiadu w okresie II wojny światowej. 31 sierpnia 1939 roku pracownicy Ministerstwa Spraw Zagranicznych, archiwów wojskowych i wywiadu rozpoczęli gorączkowe palenie akt. Niestety, nie udało się zniszczyć lub zabezpieczyć wszystkich akt; niektóre bardzo ważne dokumenty trafiły w ręce Abwehry. Wiadomo, że na ich podstawie tylko w 1939 roku aresztowano 15 osób zwerbowanych przez wywiad polski, z których 10 skazano na śmierć. Śmierć poniosło także wielu oficerów II Oddziału, szczególnie zajadle tropionych przez Abwehrę. 23:20 SENSACJE XX WIEKU - ZAGINIONE ARCHIWA, CZ. 2 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2001 Reżyseria: Wojciech Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Jan Tarczyński Prowadzący: Bogusław Wołoszański Druga część odcinka poświęconego roli polskiego wywiadu w okresie II wojny światowej. 31 sierpnia 1939 pracownicy Ministerstwa Spraw Zagranicznych, archiwów wojskowych i wywiadu rozpoczęli gorączkowe palenie akt. Niestety nie udało się zniszczyć lub zabezpieczyć wszystkich akt; niektóre z bardzo ważnych dokumentów trafiły w ręce Abwehry. Wiadomo, że na ich podstawie tylko w 1939 roku aresztowano 15 osób zwerbowanych przez wywiad polski, z których 10 skazano na śmierć. Śmierć poniosło także wielu oficerów II Oddziału, szczególnie zajadle tropionych przez Abwehrę. 24:00 CIOS W PLECY Film dokumentalny, 49 min, Polska, 1997 Scenariusz: Jerzy Redlich Lektor: Adam Ferency Film jest udaną próbą całościowego przedstawienia podłoża, przebiegu i następstw napaści Związku Radzieckiego na Polskę 17 września 1939 roku. Zawiera wiele wstrząsających, nigdy w Polsce niepublikowanych archiwalnych zdjęć filmowych i fotograficznych, pokazujących propagandę i antypolskie działania ZSRR podjęte zaraz po przegranej wojnie 1920 roku, a następnie zbrojną agresję i represje wobec obywateli Rzeczpospolitej. Autor filmu wykorzystał również nieznane zdjęcia przedstawiające wymierzone przeciw Polsce współdziałania Niemiec i ZSRR oraz dokumenty i relacje pokazujące przebieg walk z radzieckim najeźdźcą na froncie i w podziemiu. Materiały filmowe, zdjęcia i dokumenty uzupełniają wypowiedzi świadków i uczestników zdarzeń, jak Hansa von Horwartha - w 1939 roku pracownika ambasady Niemiec w Moskwie, Michaiła Kostina - w 1939 roku ambasadora ZSRR w Warszawie, Adama Kotuły i Jerzego Giżyckiego - weteranów walk, Jana Tumiłowicza - zesłanego do Kazachstanu. Całość spinają zwięzłe komentarze historyków: prof. Andrzeja Ajnenkiela, prof. ppłk. Czesława Grzelaka, prof. Ryszarda Szawłowskiego z Polski, prof. Rudolfa Pichoji i Jurija Muchina z Rosji oraz prof. Mykoły Kuczerpy z Ukrainy. 01:05 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - "NADZIEJA UMIERA OSTATNIA" ODC. 320 Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2023 Autor: Bartek Wieczorek Scenariusz: Izabela Fatalska 1/ Poszukiwanie sztandaru 29. Pułku Artyleriii Lekkiej, który w rejonie Świerży Górnej został zakopany podczas wycofywania się wojsk polskich na prawy brzeg Wisły przed napierającymi dywizjami niemieckimi w dniach 12 - 14 września 1939 roku. Polskie jednostki porzuciły w tym rejonie cały ciężki sprzęt. Zaledwie kilka armat przewieziono na znalezionej barce. W latach 90. do Muzeum Wojska Polskiego trafiły orzeł i głowica sztandaru 29. PAL - u. Niestety, sztandaru nadal nie odnaleziono. 2/ Wizyta w Ustroniu k. Opatowa w powiecie Kepińskim, w dawnym sanatorium dziecięcym. W 1929 roku odsłonięto tu popiersie Józefa Piłsudskiego, które w czasie wojny zagadkowo zaginęło i nikt nie wie. co się z nim stało. 01:45 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - CHARLES DE GAULLE Cykl dokumentalny, 20 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Prowadzący: Bogusław Wołoszański Odcinek przedstawia sylwetkę generała Charles' a de Gaulle' a. Obraz w całości stworzony z czarno - białych archiwalnych materiałów filmowych.