TVP Nauka Piątek, 20.09.2024 06:15 ASTRONARIUM - (81) - KSIĘGI KOPERNIKA Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Scenariusz: Krzysztof Czart, Maciej Mikołajewski, Bogumił Radajewski Prowadzący: Bogumił Radajewski Wykonawcy: Maciej Gudowski Księgi, które pomogły wstrzymać Słońce i ruszyć Ziemię. Nic nie jest w stanie opowiedzieć historii rewolucyjnej teorii Mikołaja Kopernika tak, jak dzieła, które tworzył i z których korzystał. W programie pokażemy, gdzie ich szukać. I czego możemy się z nich dowiedzieć o największym polskim astronomie. 06:45 OPERACJA ZDROWIE - MAGAZYN MEDYCZNY - /16/ CUKRZYCA Magazyn medyczny, 25 min, Polska, 2024 Reżyseria: Piotr Poraj - Poleski Scenariusz: Piotr Poraj - Poleski Magazyn medyczny, który prezentuje innowacyjne metody diagnostyczne i terapie dostępne w Polsce. Każdy odcinek przedstawia inne schorzenie. Lekarze wskazują objawy, na które warto zwrócić uwagę i mówią, w jaki sposób diagnozuje się chorobę. Pacjenci opowiadają o swoich doświadczeniach związanych z leczeniem i co musieli zmienić w życiu, żeby uniknąć nawrotu choroby. W każdym odcinku wybitni lekarze, eksperci farmakologii, stowarzyszenia pacjentów, naukowcy prezentują dostępne w naszym kraju metody leczenia oraz diagnostyki. Liczba chorych na cukrzycę typu 1 rośnie z roku na rok. Naukowcy twierdzą, że do 2040 r. liczba przypadków cukrzycy typu 1 na całym świecie może się podwoić do 17 milionów. Obecnie z chorobą mierzy się 8,7 mln pacjentów. W tym odcinku cyklu Operacja zdrowie poznamy, w jaki sposób nowoczesne technologie mogą ułatwić życie osobie cierpiącej na cukrzycę. 07:20 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 245 KOWARY Magazyn, 22 min, Polska, 2021 Reżyseria: Ewa Grodzka Scenariusz: Barbara Adamczyk Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Ponadczasowa seria podróżnicza, wpisująca się w cykl inicjatyw promujących i popularyzujących Polskę w oparciu o jej potencjał historyczny, kulturowy, przyrodniczy i rekreacyjny. Tomasz Bednarek odwiedza najpiękniejsze i najciekawsze miejsca w wielu zakątkach kraju, wędrując nie tylko szlakiem tłumnie odwiedzanym przez turystów, ale docierając również do miejsc, o których wiedzą nieliczni. Powstanie i rozwój Kowar wiążą się przede wszystkim z górnictwem rud żelaza i kowalstwem. W 1148 roku gwarek Walon Wawrzyniec Angelus odkrył na zboczu Góry Rudnik rudę żelaza. 10 lat później z polecenia ówczesnego księcia Polski Bolesława Kędzierzawego założono osadę. Wkrótce rozpoczęto eksploatację rudy, zaczęto kuć żelazo i wytwarzać różne wyroby metalowe. Działalność górnicza dawała gwarkom wiele przywilejów. Gwarkowie byli ludźmi wolnymi, co w średniowieczu, siłą rzeczy stwarzało wiele konfliktów z możnowładcami. Dzięki górnictwu, hutnictwu i kowalstwu Kowary stały się osadą w miarę bogatą i skutecznie konkurowały z pobliska Jelenią Górą. Kowarscy górnicy poza ciężką pracą brali także udział, co wynika z dokumentów, w bitwie pod Legnicą w 1241 r.. Ich umiejętności wykorzystane zostały też do wysadzenia w powietrze w 1479 roku, w okolicy Gryfowa Śląskiego, zamku niemieckiego raubrittera Talkensteina. 07:50 PRZYRODNIK NA TROPIE - /29/ - SÓJKA Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz: Łukasz Bożycki Prowadzący: Łukasz Bożycki Program przyrodniczy, w którym prowadzący, Łukasz Bożycki, porusza różne aspekty życia zwierząt w kontekście ich wzajemnych powiązań i oddziaływań. Młody biolog, jednocześnie uznany międzynarodowy fotograf przyrody, podpatruje z kamerą w naturalnym środowisku wybrane gatunki rodzimej fauny, a swoje spostrzeżenia oprawia lekkim i przystępnym komentarzem. Projekt znakomicie propaguje wiedzę o polskiej przyrodzie, uzupełniając ją o zupełnie nieznane, zaskakujące często wątki relacji między zwierzętami. Są bardzo inteligentne, gadatliwe i sprytne. I wcale nie wybierają się za morze. O sójkach, ale nie tylko, bo i o krukach, myszołowach i ich powiązaniach w przyrodzie, opowie znający ptasie zwyczaje "Przyrodnik na tropie". 08:25 ROZSZYFROWAĆ TAJEMNICĘ NIEBA - NASZE MIEJSCE WE WSZECHŚWIECIE (ANCIENT SKIES) Serial dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2019 Trzyodcinkowa mini seria "Rozszyfrować tajemnicę nieba" patrzy w kosmos oczami naszych przodków, przedstawiając zmieniające się na przestrzeni dziejów poglądy na temat otaczającego nas Wszechświata. Udajemy się w podróż przez minione wizje niebios, pochodzące z różnych zakątków naszej planety, od początków cywilizacji do niedawnej przeszłości. Od łowców - zbieraczy po Edwina Hubble'a, zobaczymy niezliczone sposoby, w jakie obserwowaliśmy i opisywaliśmy ruchy niebios. Razem z doświadczonymi historykami i astronomami wyjaśniamy naukę stojącą za zjawiskami, które nasi przodkowie starali się wyjaśnić za pomocą mitologii. Niezwykłe animacje pomagają prześledzić nasze ewoluujące rozumienie działania wszechświata i dostrzec nasze miejsce w stale rozszerzającym się kosmosie. 09:25 NAUKOWO - ŚWIADOMY SEN/5/ (THE SCIENCE OF...) Serial dokumentalny, 29 min, Szwajcaria, 2022 09:55 NAUKOWO - HAŁAS /6/ (THE SCIENCE OF...) Serial dokumentalny, 29 min, Szwajcaria, 2022 10:25 DZIKA POLSKA - O PAJĄKACH BEZ JADU Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2009 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Pająki wciąż potrafią nas zaskoczyć i to nie tylko kunsztem rozsnuwanych przez siebie sieci, czy lotami na nitce. Okazuje się, że niektóre odbywają gody nieomal zimą, inne zimują pod lodem, a cała ich rzesza spędza mroźny czas pod gołym niebem, znosząc nawet dwudziestostopniowe mrozy. Wiele z nich to drobne istoty, których bliskiej obecności nawet się nie domyślamy. Trwają już na ziemi dziesiątki milionów lat, a wiele z nich zostało zakonserwowanych w bursztynie. 10:55 CZY WIESZ, ŻE? - /147/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 11:30 OPERACJA ZDROWIE - MAGAZYN MEDYCZNY - /16/ CUKRZYCA Magazyn medyczny, 25 min, Polska, 2024 Reżyseria: Piotr Poraj - Poleski Scenariusz: Piotr Poraj - Poleski Magazyn medyczny, który prezentuje innowacyjne metody diagnostyczne i terapie dostępne w Polsce. Każdy odcinek przedstawia inne schorzenie. Lekarze wskazują objawy, na które warto zwrócić uwagę i mówią, w jaki sposób diagnozuje się chorobę. Pacjenci opowiadają o swoich doświadczeniach związanych z leczeniem i co musieli zmienić w życiu, żeby uniknąć nawrotu choroby. W każdym odcinku wybitni lekarze, eksperci farmakologii, stowarzyszenia pacjentów, naukowcy prezentują dostępne w naszym kraju metody leczenia oraz diagnostyki. Liczba chorych na cukrzycę typu 1 rośnie z roku na rok. Naukowcy twierdzą, że do 2040 r. liczba przypadków cukrzycy typu 1 na całym świecie może się podwoić do 17 milionów. Obecnie z chorobą mierzy się 8,7 mln pacjentów. W tym odcinku cyklu Operacja zdrowie poznamy, w jaki sposób nowoczesne technologie mogą ułatwić życie osobie cierpiącej na cukrzycę. 12:05 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 245 KOWARY Magazyn, 22 min, Polska, 2021 Reżyseria: Ewa Grodzka Scenariusz: Barbara Adamczyk Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Ponadczasowa seria podróżnicza, wpisująca się w cykl inicjatyw promujących i popularyzujących Polskę w oparciu o jej potencjał historyczny, kulturowy, przyrodniczy i rekreacyjny. Tomasz Bednarek odwiedza najpiękniejsze i najciekawsze miejsca w wielu zakątkach kraju, wędrując nie tylko szlakiem tłumnie odwiedzanym przez turystów, ale docierając również do miejsc, o których wiedzą nieliczni. Powstanie i rozwój Kowar wiążą się przede wszystkim z górnictwem rud żelaza i kowalstwem. W 1148 roku gwarek Walon Wawrzyniec Angelus odkrył na zboczu Góry Rudnik rudę żelaza. 10 lat później z polecenia ówczesnego księcia Polski Bolesława Kędzierzawego założono osadę. Wkrótce rozpoczęto eksploatację rudy, zaczęto kuć żelazo i wytwarzać różne wyroby metalowe. Działalność górnicza dawała gwarkom wiele przywilejów. Gwarkowie byli ludźmi wolnymi, co w średniowieczu, siłą rzeczy stwarzało wiele konfliktów z możnowładcami. Dzięki górnictwu, hutnictwu i kowalstwu Kowary stały się osadą w miarę bogatą i skutecznie konkurowały z pobliska Jelenią Górą. Kowarscy górnicy poza ciężką pracą brali także udział, co wynika z dokumentów, w bitwie pod Legnicą w 1241 r.. Ich umiejętności wykorzystane zostały też do wysadzenia w powietrze w 1479 roku, w okolicy Gryfowa Śląskiego, zamku niemieckiego raubrittera Talkensteina. 12:40 PRZYRODNIK NA TROPIE - /29/ - SÓJKA Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz: Łukasz Bożycki Prowadzący: Łukasz Bożycki Program przyrodniczy, w którym prowadzący, Łukasz Bożycki, porusza różne aspekty życia zwierząt w kontekście ich wzajemnych powiązań i oddziaływań. Młody biolog, jednocześnie uznany międzynarodowy fotograf przyrody, podpatruje z kamerą w naturalnym środowisku wybrane gatunki rodzimej fauny, a swoje spostrzeżenia oprawia lekkim i przystępnym komentarzem. Projekt znakomicie propaguje wiedzę o polskiej przyrodzie, uzupełniając ją o zupełnie nieznane, zaskakujące często wątki relacji między zwierzętami. Są bardzo inteligentne, gadatliwe i sprytne. I wcale nie wybierają się za morze. O sójkach, ale nie tylko, bo i o krukach, myszołowach i ich powiązaniach w przyrodzie, opowie znający ptasie zwyczaje "Przyrodnik na tropie". 13:10 CZY WIESZ, ŻE? - /148/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 13:45 ROZSZYFROWAĆ TAJEMNICĘ NIEBA - NASZE MIEJSCE WE WSZECHŚWIECIE (ANCIENT SKIES) Serial dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2019 Trzyodcinkowa mini seria "Rozszyfrować tajemnicę nieba" patrzy w kosmos oczami naszych przodków, przedstawiając zmieniające się na przestrzeni dziejów poglądy na temat otaczającego nas Wszechświata. Udajemy się w podróż przez minione wizje niebios, pochodzące z różnych zakątków naszej planety, od początków cywilizacji do niedawnej przeszłości. Od łowców - zbieraczy po Edwina Hubble'a, zobaczymy niezliczone sposoby, w jakie obserwowaliśmy i opisywaliśmy ruchy niebios. Razem z doświadczonymi historykami i astronomami wyjaśniamy naukę stojącą za zjawiskami, które nasi przodkowie starali się wyjaśnić za pomocą mitologii. Niezwykłe animacje pomagają prześledzić nasze ewoluujące rozumienie działania wszechświata i dostrzec nasze miejsce w stale rozszerzającym się kosmosie. 14:50 ZAGADKI WSZECHŚWIATA - KOSMICZNA OAZA (SECRETS OF THE UNIVERSE) Serial, 25 min, USA, 2012 Ogromne czarne dziury, paleniska nuklearne w jądrach gigantycznych gwiazd i wulkaniczne szybkowary wewnątrz planet w przestworzach czasu i przestrzeni wszechświat jest nieustająco przekształcany przez kipiące kotły energii. Ta seria dokumentalna podąża śladami energii do centrów mocy wszechświata. Każdy odcinek wizualizuje te sfery za pomocą najnowocześniejszych animacji opartych zarówno na danych naukowych, jak i najnowszych symulacjach superkomputerowych. Zanurz się w sercu super masywnej czarnej dziury, leć w toksyczne krajobrazy obcych planet i jedź po wzburzonej powierzchni gwiazdy, która wkrótce ma wybuchnąć! Znajdź się w sercu potwornego huraganu, zobacz gigantyczne erupcje wulkanów na lodowatym księżycu Neptuna, Trytonie, eksploruj wulkaniczne satelity Jowisza. Seria Secrets of the Universe to pełne przygód spojrzenie na kosmos, to filmy, które poinformują, zadziwią i zainspirują każdy żądny wiedzy umysł bez względu na wiek. 15:20 ZAGADKI WSZECHŚWIATA - NIEZNANE ŚWIATY (SECRETS OF THE UNIVERSE) Serial, 25 min, USA, 2012 Ogromne czarne dziury, paleniska nuklearne w jądrach gigantycznych gwiazd i wulkaniczne szybkowary wewnątrz planet w przestworzach czasu i przestrzeni - wszechświat jest nieustająco przekształcany przez kipiące kotły energii. Ta seria dokumentalna podąża śladami energii do centrów mocy wszechświata. Każdy odcinek wizualizuje te sfery za pomocą najnowocześniejszych animacji opartych zarówno na danych naukowych, jak i najnowszych symulacjach superkomputerowych. Zanurz się w sercu supermasywnej czarnej dziury, leć w toksyczne krajobrazy obcych planet i jedź po wzburzonej powierzchni gwiazdy, która wkrótce ma wybuchnąć! Znajdź się w sercu potwornego huraganu, zobacz gigantyczne erupcje wulkanów na lodowatym księżycu Neptuna, Trytonie, eksploruj wulkaniczne satelity Jowisza. Seria "Zagadki wszechświata" to pełne przygód spojrzenie na kosmos, to filmy, które poinformują, zadziwią i zainspirują każdy żądny wiedzy umysł bez względu na wiek. 15:50 DZIKA POLSKA - O PAJĄKACH BEZ JADU Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2009 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Pająki wciąż potrafią nas zaskoczyć i to nie tylko kunsztem rozsnuwanych przez siebie sieci, czy lotami na nitce. Okazuje się, że niektóre odbywają gody nieomal zimą, inne zimują pod lodem, a cała ich rzesza spędza mroźny czas pod gołym niebem, znosząc nawet dwudziestostopniowe mrozy. Wiele z nich to drobne istoty, których bliskiej obecności nawet się nie domyślamy. Trwają już na ziemi dziesiątki milionów lat, a wiele z nich zostało zakonserwowanych w bursztynie. 16:25 CZY WIESZ, ŻE? - /149/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 17:00 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 245 KOWARY Magazyn, 22 min, Polska, 2021 Reżyseria: Ewa Grodzka Scenariusz: Barbara Adamczyk Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Ponadczasowa seria podróżnicza, wpisująca się w cykl inicjatyw promujących i popularyzujących Polskę w oparciu o jej potencjał historyczny, kulturowy, przyrodniczy i rekreacyjny. Tomasz Bednarek odwiedza najpiękniejsze i najciekawsze miejsca w wielu zakątkach kraju, wędrując nie tylko szlakiem tłumnie odwiedzanym przez turystów, ale docierając również do miejsc, o których wiedzą nieliczni. Powstanie i rozwój Kowar wiążą się przede wszystkim z górnictwem rud żelaza i kowalstwem. W 1148 roku gwarek Walon Wawrzyniec Angelus odkrył na zboczu Góry Rudnik rudę żelaza. 10 lat później z polecenia ówczesnego księcia Polski Bolesława Kędzierzawego założono osadę. Wkrótce rozpoczęto eksploatację rudy, zaczęto kuć żelazo i wytwarzać różne wyroby metalowe. Działalność górnicza dawała gwarkom wiele przywilejów. Gwarkowie byli ludźmi wolnymi, co w średniowieczu, siłą rzeczy stwarzało wiele konfliktów z możnowładcami. Dzięki górnictwu, hutnictwu i kowalstwu Kowary stały się osadą w miarę bogatą i skutecznie konkurowały z pobliska Jelenią Górą. Kowarscy górnicy poza ciężką pracą brali także udział, co wynika z dokumentów, w bitwie pod Legnicą w 1241 r.. Ich umiejętności wykorzystane zostały też do wysadzenia w powietrze w 1479 roku, w okolicy Gryfowa Śląskiego, zamku niemieckiego raubrittera Talkensteina. 17:30 DOMY ZWIERZĄT: INŻYNIEROWIE I BUDOWNICZOWIE - DOMY ZWIERZĄT. URODZENI INŻYNIEROWIE. MIASTA ZWIERZĄT (ANIMAL HOMES NATURAL BORN ENGINEERS. ANIMAL CITIES) Cykl dokumentalny, 49 min, Austria, 2015 Reżyseria: Ann Johnson Prum Wiele zwierząt potrzebuje domu tylko dla swojej rodziny. Inne wolą żyć w grupie. Na jednym drzewie może powstać mała osada. Wówczas daje o sobie znać zarówno rywalizacja, jak i zdolność do współpracy. Powstają złożone społeczności, tworzące olbrzymie, naturalne metropolie. Maskonur zwyczajny. Ujmujący niewielki ptak o krótkich skrzydłach i masywnym kolorowym dziobie. Wykopuje pod ziemią głęboką norę, by tam umieścić gniazdo i wychowywać młode. Nie jest jednak samotnikiem. Maskonury gniazdują obok siebie, w grupach liczących dziesiątki tysięcy osobników. Autorzy filmu próbują przeniknąć do jednej z takich ptasich metropolii na Hebrydach u północno-zachodnich wybrzeży Szkocji. Jednak wiele gatunków musi stawić czoło wyzwaniom, którym sprostać można tylko w grupie. Świstaki żyją w małych koloniach. Jedną, ukrytą wśród skał norę, zamieszkuje kilka rodzin. Opuszczając schronienie, sporo ryzykują. Dlatego stosują system wczesnego ostrzegania. W ten sposób chronią całą społeczność. Antylopy gnu całe życie spędzają w ruchu, szukając zielonych pastwisk. Ich domem jest stado. Nie potrzebują lepszego schronienia. Młode stają na nogi w kilka chwil po narodzinach, a już po paru dniach mogą nadążyć za stadem. To ich najlepszy środek obronny przed drapieżnikami. Pszczoły wspólnie budują plaster, w którym odkładają zapasy na gorsze dni. Razem stanowią potężną siłę obronną przeciw każdemu, kto spróbowałby wykraść ich miód. Tym i wielu innym zwierzętom wspólny dom zapewnia najlepszą strategię przetrwania. 18:30 OPERACJA ZDROWIE - MAGAZYN MEDYCZNY - /16/ CUKRZYCA Magazyn medyczny, 25 min, Polska, 2024 Reżyseria: Piotr Poraj - Poleski Scenariusz: Piotr Poraj - Poleski Magazyn medyczny, który prezentuje innowacyjne metody diagnostyczne i terapie dostępne w Polsce. Każdy odcinek przedstawia inne schorzenie. Lekarze wskazują objawy, na które warto zwrócić uwagę i mówią, w jaki sposób diagnozuje się chorobę. Pacjenci opowiadają o swoich doświadczeniach związanych z leczeniem i co musieli zmienić w życiu, żeby uniknąć nawrotu choroby. W każdym odcinku wybitni lekarze, eksperci farmakologii, stowarzyszenia pacjentów, naukowcy prezentują dostępne w naszym kraju metody leczenia oraz diagnostyki. Liczba chorych na cukrzycę typu 1 rośnie z roku na rok. Naukowcy twierdzą, że do 2040 r. liczba przypadków cukrzycy typu 1 na całym świecie może się podwoić do 17 milionów. Obecnie z chorobą mierzy się 8,7 mln pacjentów. W tym odcinku cyklu Operacja zdrowie poznamy, w jaki sposób nowoczesne technologie mogą ułatwić życie osobie cierpiącej na cukrzycę. 19:00 CZY WIESZ, ŻE? - /150/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 19:30 PRZYRODNIK NA TROPIE - /29/ - SÓJKA Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz: Łukasz Bożycki Prowadzący: Łukasz Bożycki Program przyrodniczy, w którym prowadzący, Łukasz Bożycki, porusza różne aspekty życia zwierząt w kontekście ich wzajemnych powiązań i oddziaływań. Młody biolog, jednocześnie uznany międzynarodowy fotograf przyrody, podpatruje z kamerą w naturalnym środowisku wybrane gatunki rodzimej fauny, a swoje spostrzeżenia oprawia lekkim i przystępnym komentarzem. Projekt znakomicie propaguje wiedzę o polskiej przyrodzie, uzupełniając ją o zupełnie nieznane, zaskakujące często wątki relacji między zwierzętami. Są bardzo inteligentne, gadatliwe i sprytne. I wcale nie wybierają się za morze. O sójkach, ale nie tylko, bo i o krukach, myszołowach i ich powiązaniach w przyrodzie, opowie znający ptasie zwyczaje "Przyrodnik na tropie". 20:00 ROZMIAR MA ZNACZENIE - ODC. 1 IM WIĘKSZE TYM LEPSZE (SIZE MATTERS 1. THE BIGGER THE BETTER / AUF DIE GRÖE KOMMT ES AN) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Willem Villjoen Film dokumentalny o wielkości różnych rzeczy, stworzeń i zjawisk. Dlaczego owady są małe, a planety duże? Dlaczego Ziemia nie jest wielkości Jowisza? A ludzie nie są wielkości myszy? A co by się stało, gdybyśmy to wszystko zmienili? Ale rozmiar naprawdę ma znaczenie. Zbadamy fascynującą sieć pojęć naukowych, aby odkryć nie tylko, dlaczego rzeczy są takie, jakie są, ale także dlaczego nigdy nie mogłyby być inne. W odcinku pierwszym przekonamy się, jak ważny jest rozmiar i w jaki sposób wszystko określa. Wasz sposób postrzegania świata i samych siebie diametralnie się zmieni. Obserwując życie codzienne normalnego człowieka, zobaczymy, co będzie, gdy zwiększymy rozmiary gwiazd, planet i żywych istot. Dowiemy się, czy stan obecny jest jedynym możliwym i sprawdzimy, co by się działo, gdyby wszystko było większe. Zmieniając rozmiar obiektów, zbadamy prawa przyrody i dowiemy się, czy powiększanie rozmiarów podlega jakimś ograniczeniom. Dzięki temu lepiej zrozumiemy, jak działa prawdziwy świat. Zaczniemy od powiększenia samej Ziemi. Wbrew niektórym opiniom, większy nie zawsze znaczy lepszy. Większy to gorętszy, słabszy, bardziej niebezpieczny. A rozmiar naprawdę ma znaczenie. 21:05 APOKALIPSA CZŁOWIEKA PIERWOTNEGO - ODC. 1 (APOCALYPSE NEANDERTHAL) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2015 Reżyseria: Jason Levangie Zdjęcia: PAUL MCCURDY Muzyka: JIHWOAN AHN Przez tysiące lat neandertalczycy przemierzali ziemię, ale w mgnieniu oka zniknęli z historii. Neandertalczyk jest jedną z najbardziej zaskakujących tajemnic w historii ludzkości. Ale nowe informacje mogą rozwiązać tę zagadkę. Naukowcy uważają, że neandertalczyk uległ zagładzie, gdy 39 tysięcy lat temu wybuchł wulkan. Zespół naukowców bada tę teorię wulkanicznej anihilacji. A jeśli wybuch wulkanu oznaczał koniec dla neandertalczyków, może w przyszłości erupcja spowoduje zagładę ludzkości. 22:10 DZIKA POLSKA - O PAJĄKACH BEZ JADU Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2009 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Pająki wciąż potrafią nas zaskoczyć i to nie tylko kunsztem rozsnuwanych przez siebie sieci, czy lotami na nitce. Okazuje się, że niektóre odbywają gody nieomal zimą, inne zimują pod lodem, a cała ich rzesza spędza mroźny czas pod gołym niebem, znosząc nawet dwudziestostopniowe mrozy. Wiele z nich to drobne istoty, których bliskiej obecności nawet się nie domyślamy. Trwają już na ziemi dziesiątki milionów lat, a wiele z nich zostało zakonserwowanych w bursztynie. 22:50 DOMY ZWIERZĄT: INŻYNIEROWIE I BUDOWNICZOWIE - DOMY ZWIERZĄT. URODZENI INŻYNIEROWIE. MIASTA ZWIERZĄT (ANIMAL HOMES NATURAL BORN ENGINEERS. ANIMAL CITIES) Cykl dokumentalny, 49 min, Austria, 2015 Reżyseria: Ann Johnson Prum Wiele zwierząt potrzebuje domu tylko dla swojej rodziny. Inne wolą żyć w grupie. Na jednym drzewie może powstać mała osada. Wówczas daje o sobie znać zarówno rywalizacja, jak i zdolność do współpracy. Powstają złożone społeczności, tworzące olbrzymie, naturalne metropolie. Maskonur zwyczajny. Ujmujący niewielki ptak o krótkich skrzydłach i masywnym kolorowym dziobie. Wykopuje pod ziemią głęboką norę, by tam umieścić gniazdo i wychowywać młode. Nie jest jednak samotnikiem. Maskonury gniazdują obok siebie, w grupach liczących dziesiątki tysięcy osobników. Autorzy filmu próbują przeniknąć do jednej z takich ptasich metropolii na Hebrydach u północno-zachodnich wybrzeży Szkocji. Jednak wiele gatunków musi stawić czoło wyzwaniom, którym sprostać można tylko w grupie. Świstaki żyją w małych koloniach. Jedną, ukrytą wśród skał norę, zamieszkuje kilka rodzin. Opuszczając schronienie, sporo ryzykują. Dlatego stosują system wczesnego ostrzegania. W ten sposób chronią całą społeczność. Antylopy gnu całe życie spędzają w ruchu, szukając zielonych pastwisk. Ich domem jest stado. Nie potrzebują lepszego schronienia. Młode stają na nogi w kilka chwil po narodzinach, a już po paru dniach mogą nadążyć za stadem. To ich najlepszy środek obronny przed drapieżnikami. Pszczoły wspólnie budują plaster, w którym odkładają zapasy na gorsze dni. Razem stanowią potężną siłę obronną przeciw każdemu, kto spróbowałby wykraść ich miód. Tym i wielu innym zwierzętom wspólny dom zapewnia najlepszą strategię przetrwania. 23:55 ASTRONARIUM - (81) - KSIĘGI KOPERNIKA Magazyn, 22 min, Polska, 2019 Scenariusz: Krzysztof Czart, Maciej Mikołajewski, Bogumił Radajewski Prowadzący: Bogumił Radajewski Wykonawcy: Maciej Gudowski Księgi, które pomogły wstrzymać Słońce i ruszyć Ziemię. Nic nie jest w stanie opowiedzieć historii rewolucyjnej teorii Mikołaja Kopernika tak, jak dzieła, które tworzył i z których korzystał. W programie pokażemy, gdzie ich szukać. I czego możemy się z nich dowiedzieć o największym polskim astronomie. 00:30 PRZYRODNIK NA TROPIE - /29/ - SÓJKA Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz: Łukasz Bożycki Prowadzący: Łukasz Bożycki Program przyrodniczy, w którym prowadzący, Łukasz Bożycki, porusza różne aspekty życia zwierząt w kontekście ich wzajemnych powiązań i oddziaływań. Młody biolog, jednocześnie uznany międzynarodowy fotograf przyrody, podpatruje z kamerą w naturalnym środowisku wybrane gatunki rodzimej fauny, a swoje spostrzeżenia oprawia lekkim i przystępnym komentarzem. Projekt znakomicie propaguje wiedzę o polskiej przyrodzie, uzupełniając ją o zupełnie nieznane, zaskakujące często wątki relacji między zwierzętami. Są bardzo inteligentne, gadatliwe i sprytne. I wcale nie wybierają się za morze. O sójkach, ale nie tylko, bo i o krukach, myszołowach i ich powiązaniach w przyrodzie, opowie znający ptasie zwyczaje "Przyrodnik na tropie". 01:10 ROZMIAR MA ZNACZENIE - ODC. 1 IM WIĘKSZE TYM LEPSZE (SIZE MATTERS 1. THE BIGGER THE BETTER / AUF DIE GRÖE KOMMT ES AN) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Willem Villjoen Film dokumentalny o wielkości różnych rzeczy, stworzeń i zjawisk. Dlaczego owady są małe, a planety duże? Dlaczego Ziemia nie jest wielkości Jowisza? A ludzie nie są wielkości myszy? A co by się stało, gdybyśmy to wszystko zmienili? Ale rozmiar naprawdę ma znaczenie. Zbadamy fascynującą sieć pojęć naukowych, aby odkryć nie tylko, dlaczego rzeczy są takie, jakie są, ale także dlaczego nigdy nie mogłyby być inne. W odcinku pierwszym przekonamy się, jak ważny jest rozmiar i w jaki sposób wszystko określa. Wasz sposób postrzegania świata i samych siebie diametralnie się zmieni. Obserwując życie codzienne normalnego człowieka, zobaczymy, co będzie, gdy zwiększymy rozmiary gwiazd, planet i żywych istot. Dowiemy się, czy stan obecny jest jedynym możliwym i sprawdzimy, co by się działo, gdyby wszystko było większe. Zmieniając rozmiar obiektów, zbadamy prawa przyrody i dowiemy się, czy powiększanie rozmiarów podlega jakimś ograniczeniom. Dzięki temu lepiej zrozumiemy, jak działa prawdziwy świat. Zaczniemy od powiększenia samej Ziemi. Wbrew niektórym opiniom, większy nie zawsze znaczy lepszy. Większy to gorętszy, słabszy, bardziej niebezpieczny. A rozmiar naprawdę ma znaczenie. 02:15 ZAKOCHAJ SIĘ W POLSCE - ODC. 245 KOWARY Magazyn, 22 min, Polska, 2021 Reżyseria: Ewa Grodzka Scenariusz: Barbara Adamczyk Zdjęcia: Jacek Banach, Jarosław Wątor Ponadczasowa seria podróżnicza, wpisująca się w cykl inicjatyw promujących i popularyzujących Polskę w oparciu o jej potencjał historyczny, kulturowy, przyrodniczy i rekreacyjny. Tomasz Bednarek odwiedza najpiękniejsze i najciekawsze miejsca w wielu zakątkach kraju, wędrując nie tylko szlakiem tłumnie odwiedzanym przez turystów, ale docierając również do miejsc, o których wiedzą nieliczni. Powstanie i rozwój Kowar wiążą się przede wszystkim z górnictwem rud żelaza i kowalstwem. W 1148 roku gwarek Walon Wawrzyniec Angelus odkrył na zboczu Góry Rudnik rudę żelaza. 10 lat później z polecenia ówczesnego księcia Polski Bolesława Kędzierzawego założono osadę. Wkrótce rozpoczęto eksploatację rudy, zaczęto kuć żelazo i wytwarzać różne wyroby metalowe. Działalność górnicza dawała gwarkom wiele przywilejów. Gwarkowie byli ludźmi wolnymi, co w średniowieczu, siłą rzeczy stwarzało wiele konfliktów z możnowładcami. Dzięki górnictwu, hutnictwu i kowalstwu Kowary stały się osadą w miarę bogatą i skutecznie konkurowały z pobliska Jelenią Górą. Kowarscy górnicy poza ciężką pracą brali także udział, co wynika z dokumentów, w bitwie pod Legnicą w 1241 r.. Ich umiejętności wykorzystane zostały też do wysadzenia w powietrze w 1479 roku, w okolicy Gryfowa Śląskiego, zamku niemieckiego raubrittera Talkensteina.