TVP Dokument Poniedziałek, 23.09.2024 05:30 DZIKA POLSKA - SZALEŃCY NATURY - DZIKIE SERCE Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2007 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Marcin Kostrzyński Tym razem bohaterem programu będzie Paolo Volponi - włoski fotografik, który od piętnastu lat dokumentuje polską przyrodę. Paolo z zawodu oraz zamiłowania jest fotografem i wielkim pasjonatem przyrody, którą fotografuje od kilkunastu lat, w tym od 15 lat właśnie w Polsce. Swoje prace publikuje w znanych i poczytnych pismach włoskich i polskich. Jest autorem kilkunastu pięknie ilustrowanych artykułów o polskiej przyrodzie i kulturze. Od kilku lat ściśle współpracuje z National Geographic Polska, na zlecenie pisma zrealizował reportaże o Wiśle, Białowieży, kormoranach i ostatnich dzikich koniach Europy, czyli o konikach polskich. W tej edycji programu pragniemy przedstawić widzom polską przyrodę w oczach włoskiego fotografa. 06:00 PODRÓŻE Z HISTORIĄ - ŚLADEM WIKINGÓW Cykl reportaży, 26 min, Polska, 2014 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Zdjęcia: Michał Wilczek Czy w dzisiejszej Skandynawii znajdują się ślady, które zostawili po sobie wikingowie? Aby to sprawdzić, Radosław Kotarski rusza na wyprawę po szwedzkiej Skanii, która w przeszłości była sercem wikińskiego świata. Podczas tej podróży natrafia między innymi na tajemniczy kompleks równo ustawionych kamieni o niewiadomym pochodzeniu, wioskę wikingów i las trolli. Ponadto odkrywa, że wpływy wikingów są nadal świetnie widoczne, nawet we współczesnym świecie. 06:40 ŻYCIE W DZIESIĘCIU ODSŁONACH SERIA I S.I - ODC. 1 FREDDIE MERCURY (A LIFE IN TEN PICTURES SERIES I/1 FREDDIE MERCURY) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Julia Harrington, Matt Hill Seria dokumentalna BBC. Sezon 1 - 6 odcinków. Bohaterami będą: Freddie Mercury, Elizabeth Taylor, Tupac Shakur, Muhammad Ali, Amy Winehouse, John Lennon. Dziesięć fotografii z ich życia, prywatnych i takich, które pozostały w zbiorowej pamięci na zawsze. Oczywiście wywołanie wspomnień pociąga za sobą opowieści o wydarzeniach z bogatego życia tych niezwykłych osób. Na ich temat wypowiedzą się przyjaciele, rodzina i współpracownicy. Odc. 1 - Freddie Mercury. Czasami mówił: "Łap aparat, dzisiaj wyglądam ekstra, prawda?" Skoro zdjęcia mówią o osobie, o miejscu, czasie - czy właściwie dobrane odsłonią tajemnice całego życia? Jedno zdjęcie przypomina o jego skrępowaniu. Na innym widać jego pewność siebie, jest gwiazdą rocka. Wizerunek Freddiego Mercury’ego jest znany na całym świecie. Zdjęcia opowiadają inną historię. Od słynnych fotografii po prywatne. Każde dokumentuje szczególne chwile w życiu Freddiego Mercury’ego. Ukazane przez tych, którzy znali go najlepiej. Duży Freddie i Mały Freddie. Farrokh Bulsara, chłopiec który stanie się Freddiem Mercurym, urodził się we wrześniu 1946 - go roku na Zanzibarze, wyspie na wschodnim wybrzeżu Afryki, będącej pod brytyjskim protektoratem. Pędził spokojne życie w kolonii wraz z indyjskimi rodzicami, młodszą siostrą i nianią Sabine. 07:35 JEDNA PLANETA. SIEDEM KONTYNENTÓW - CZ. 6. AMERYKA PÓŁNOCNA (ONE PLANET: SEVEN WORLDS. NORTH AMERICA. THE DYNAMIC) Serial dokumentalny, 57 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Scott Alexander Lektor: Krystyna Czubówna Cykl dokumentalny BBC Studios. Siedem odcinków - siedem kontynentów. 200 milionów lat temu nasza planeta wyglądała inaczej niż teraz. Prawie całą jej powierzchnię pokrywał ocean, z wyjątkiem jednego super - kontynentu, zwanego Pangeą. Gigantyczny ląd zaczął się dzielić. Jego fragmenty coraz bardziej oddalały się od siebie. W końcu stały się siedmioma oddzielnymi kontynentami. W tym serialu pokażemy, jak na każdym z nich rozwijało się życie, dając początek niezwykłej różnorodności współczesnych organizmów. Odwiedzimy lodowe pustynie Antarktyki gdzie zwierzęta walczą z surowym klimatem. Będziemy podziwiać bogate ekosystemy Ameryki Południowej pełne niezwykłych stworzeń. Udamy się do Afryki i na rozległe równiny Ameryki Północnej. Czeka nas też podróż po rozpalonej słońcem Australii. Dotrzemy w najdalsze zakątki Azji, by podziwiać rzadko spotykane zwierzęta. Zawitamy także do Europy kontynentu w znacznym stopniu zmienionego przez człowieka. Wchodzimy w najbardziej krytyczny, od czasu powstania kontynentów, okres dla dzikich mieszkańców Błękitnej Planety. Zmieniamy nasze otoczenie tak szybko, że dla wielu gatunków jest to wyzwanie, któremu nie potrafią sprostać. Być może to ostatni moment, by pokazać jak cenna jest ogromna różnorodność życia na Ziemi. 08:45 ZJAWISKOWA PLANETA - SPECTACULAR EARTH (SPECTACULAR EARTH) Cykl dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2022 Reżyseria: Jane Aldous Mini - seria dokumentalna BBC (4 odcinki). Zbliżymy się bardziej niż kiedykolwiek do niektórych z najbardziej oszałamiających zjawisk naturalnych na świecie i odkryjemy niezwykłe globalne siły, które zbiegają się, aby każdy z wielkich spektakli przyrody się odbył. Przełomowa wiedza naukowa i najnowocześniejsze techniki filmowania umożliwiają teraz ekscytujące zbliżenie się do jednych z najpiękniejszych naturalnych "widowisk" na świecie. Specjalistyczne kamery na skuterach wodnych filmują gigantyczne fale w Portugalii, drony wlecą do jednego z najbardziej nieokiełznanych wulkanów Gwatemali, a materiał filmowy w ultra zwolnionym tempie rejestruje długie na tysiąc stóp pioruny w Arizonie. Eksperci i naukowcy ujawnią zbadane przez naukę procesy kryjącą się za spektaklami natury. Wyjaśnienia są fascynujące, a nasza planeta jest domem dla tak niesamowitych zjawisk, że czasami trzeba je zobaczyć, aby w nie uwierzyć. Odc. 1. Błyskawica jest jednym z najpiękniejszych i najbardziej przerażających zjawisk na Ziemi. Pojedynczy piorun ma temperaturę wyższą niż powierzchnia Słońca. Ekipa badaczy i filmowców podejmuje niebezpieczną misję: dotrzeć jak najbliżej jednego z najgroźniejszych zjawisk atmosferycznych na Ziemi - burzy z błyskawicami. Członkowie ekipy chcą zarejestrować obrazy błyskawic w zwolnionym tempie, by móc prześledzić z oszałamiającą dokładnością tajemnice wyładowań atmosferycznych. Błyskawica eksplodująca z ciemnej chmury to niesamowite zjawisko. Jeden z najbardziej dynamicznych fenomenów na Ziemi. Ma urzekającą, niemal magiczną moc. 09:45 JEZIORA Z SIMONEM REEVEM - CZĘŚĆ 3. (THE LAKES WITH SIMON REEVE) Film dokumentalny, 59 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Sam Bagnall Trzyczęściowy film dokumentalny BBC Studios. Lake District - jeden z najbardziej romantycznych regionów w kraju. Kumbria to wzniesienia, doliny polodowcowe i jeziora na obszarze blisko 2400 km2. To największy Park Narodowy Anglii i brytyjski cud przyrody. Pradawny krajobraz przechodzi ogromne zmiany - przez napływ milionów Brytyjczyków, korzystających z dobroci świeżego powietrza i przez bogatych nabywców domów. Tutejszy sposób życia jest zagrożony. Od pracowników łodzi podwodnych po farmerów górskich, Simon Reeve spotyka mieszkańców Kumbrii, odkrywając nowe spojrzenie na ten wspaniały zakątek Wielkiej Brytanii. Rozsławiony przez poetę Williama Wordswortha, jego surowe piękno zajmuje wyjątkowe miejsce w brytyjskim życiu. Simon Reeve spotyka najbardziej fascynujące postacie z Krainy Jezior, dowiaduje się o zagrożeniach dla jej delikatnej przyrody i odwiedza niektóre ze spektakularnych i kontrowersyjnych projektów energetycznych znajdujących się w jej granicach. Część 3. Ostatni etap podróży po Parku Narodowym Lake District i Kumbrii zaczyna się na zachodnim wybrzeżu. Od zatoki Morecombe do granicy ze Szkocją - jest ponad 160 km wybrzeża. To daleka i dzika część kraju. Wybrzeże Kumbrii... chyba nie tak wyobrażamy sobie Park Narodowy krainy jezior - ale to wciąż część parku. Wysokie piaszczyste wydmy ciągną się kilometrami. To bujny habitat dla roślin i dzikich zwierząt. Przez wieki to wybrzeże było przemysłowe - wydobywano tu węgiel, produkowano stal, energię i dawano miejsca pracy. Jadąc na północ wzdłuż linii kolejowej, która jest drogą do pracy zatrudnionych u największego prywatnego pracodawcy w Kumbrii, docieramy do końca podróży po Lake District. To światowej klasy park narodowy - tak piękny, jakiego nigdzie nie ma na naszej planecie. Kumbria jest ważna dla życia narodu. Stara się dostarczyć energii ze źródeł odnawialnych i walczyć o przyrodę. Jeśli wszystko się tu zorganizuje jak trzeba - będzie nadzieja na przyszłość. 10:55 ZE ZNAKIEM Q Felieton, 16 min, Polska, 1971 Prezentacja śląskich zakładów przemysłowych ze znakiem jakości Q. W ramach akcji "Bliżej rynku" rozmowa z przedstawicielami zakładów Termiki, Polvidu i Cieszyńskich Zakładów Przemysłu Terenowego. Produkcja urządzeń elektrycznych gospodarstwa domowego, metalowych nakryć stołowych i pierścieni uszczelniających. Prezentacja sztućców stołowych i medalu "Za wzorowy wyrób", zdobyty na Targach Krajowych w Poznaniu w 1969 roku. Wizytówka Bielskiej Fabryki Obuwia Domowego "Befado", Częstochowskiej Fabryki Latarek oraz Ośrodka Postępu Technicznego Drobnej Wytwórczości. Sklep wielobranżowy, klienci, półki z towarami. 11:20 POLSKIE DZIEDZICTWO S.III - SEZON 3 ODC. 6 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2023 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski, Kamil Szymański Prowadzony przez Stephana Thomsona trzeci sezon cykl dokumentalno - historycznego o polskim dziedzictwie kulturowym na Kresach Wschodnich i nie tylko, w którym przybliżona zostanie widzowi historia ziem polskich sprzed 1921 roku. Zaprezentowane zostaną najciekawsze polskie posiadłości oraz zabytki i świadectwa kultury związane z polskością, usytuowane poza naszymi obecnymi granicami (w znacznej mierze wschodnią). Ukazane zostaną najciekawsze miejsca, zarówno te oczywiste i znane z przewodników, jak również te o których już dawno zapomniano. W tym odcinku Stefan Tompson zabierze widzów w niezwykłą historyczną podróż po dawnych siedzibach rodu Platerów na Litwie. Poznamy także historię tego niezwykle zasłużonego dla Polski rodu. 11:55 ZAGADKA EGIPSKICH HIEROGLIFÓW I BRACIA CHAMPOLLION (THE EGYPT CODE BREAKERS: CHAMPOLLION BROTHERS / DANS LE SECRET DES HIÉROGLYPHES. LES FRÈRES CHAMPOLLION) Film dokumentalny, 54 min, Francja, 2022 Reżyseria: Jacques Plaisant Film dokumentalny - opowieść o braciach Champollion i ich niezwykłej przygodzie. Historia rozszyfrowania egipskich hieroglifów, jednej z największych zagadek w historii ludzkości. W wieku 38 lat Jean - Francois Champollion spełnił marzenie swojego życia i stanął naprzeciw egipskich świątyń, odkrywając ich tajemnice. W 1822 roku dokonał jednego z największych odkryć swojej epoki. Zaczął odczytywać hieroglify. W drodze, która doprowadziła Jeana - Francoisa Champolliona do odczytania egipskiego pisma, od początku towarzyszył mu ukryty w cieniu starszy brat, Jacques - Joseph. Pisali do siebie listy przez ponad trzydzieści lat. Licząca kilka tysięcy stron korespondencja, przechowywana w ich rodzinnym domu, od kilku lat jest dostępna dla badaczy. To opowieść o ludziach, dzięki którym przemówiły hieroglify. 13:00 IKONA Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2016 Reżyseria: Wojciech Kasperski Scenariusz: Wojciech Kasperski Zdjęcia: Łukasz Żal Muzyka: Antoni Komasa - Łazarkiewicz Film opowiada o szpitalu psychiatrycznym Aleksandrowski Central we wsi Aleksandrowskoje obwodu irkuckiego (Syberia). Bohaterami są pacjenci, lekarze i cała okoliczna wieś utrzymująca się głównie z pracy w szpitalu. W Aleksandrowskim Centralu pracuje 3 lekarzy, wszyscy w średnim bądź już podeszłym wieku. Liczba pacjentów waha się w granicach 1520 - 1530, co daje ponad 500 chorych na jednego lekarza. Już dwukrotnie próbowano zamykać Aleksandrowski Central, i dwukrotnie udało się go obronić. Poprzedni gubernator obiecał nawet pieniądze na remont, wymierzono działki, trwały prace przygotowawcze. Niestety nie zdążył, zdjęto go z urzędu. Teraz szpital ma już podpisany wyrok śmierci, a dr Masłow chce zostać na posterunku do momentu jego wykonania. Kiedy zamkną szpital, wieś prawdopodobnie zginie, stanie się martwa jak wiele innych syberyjskich wiosek. Upiorny szpital więzienie razem z opustoszałą wsią Aleksandrowskoje pochłoną błota. Delikatny, wstrząsający film. Opowiedziany z wielką dojrzałością, uważnością i odwagą. Przywraca sens pytań pierwszych, tych najważniejszych. Przypomina, że film czasami może być dziełem sztuki. KFF 2026 "Złoty Lajkonik" dla reżysera najlepszego filmu ufundowany przez Prezesa Stowarzyszenia Filmowców Polskich. 14:00 RUMUNIA NIEOKIEŁZNANA (UNTAMED ROMANIA) Film dokumentalny, 58 min, Niderlandy (Holandia)/Rumunia, 2019 Reżyseria: Tom Barton - Humphreys Scenariusz: Mark Strong Film dokumentalny o Rumunii. Poza zgiełkiem miast istnieje świat, którego nikt nie zna. Góry, prastare lasy i rozległe tereny podmokłe zapewniają siedliska wielu najbardziej charakterystycznym stworzeniom kontynentu. Ten film dokumentalny to celebracja naturalnego piękna i różnorodności Rumunii w całej okazałości, wdzięku i dzikości. Potężne góry sięgają chmur. Łańcuch górski o długości tysiąca sześciuset kilometrów, ciągnący się przez siedem krajów. Te góry to szkielet Rumunii. Rządzi nimi okrutna pani zima. W Karpatach pełno jest małych strumieni spływających po zboczach gór. W miejscu, gdzie Dunaj wpływa do Morza Czarnego, jest najpiękniejsza dzika przyroda Rumunii. Delta Dunaju to jeden z najbardziej zróżnicowanych ekosystemów w Europie. Nad filmem pracowało dwudziestu dwóch operatorów kamery w osiemnastu różnych lokalizacjach. Zapisano blisko czterysta godzin materiału. Ten wspaniały kraj może znaleźć się w czołówce turystyki przyrodniczej, a także zostać liderem w dziedzinie ochrony przyrody. 15:05 KALAHARI, TWARDE PRAWO PUSTYNI - ODC. 1 (KALAHARI, LAND OF SECRET ALLIANCES EPISODE 1: INTO THE HEAT) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2022 Co by było, gdyby świat przyrody był mniej samolubny niż początkowo sądziliśmy? Obserwując milczące sojusze, wzajemne usługi, tajne pakty i altruistyczne ofiary, ten film dokumentalny o dzikiej przyrodzie bada tajemnice współpracy zwierząt. Istnieją na Ziemi obszary, na których życie wydaje się niemożliwe. Znajdujemy się w Niecce Kalahari - olbrzymim terytorium w Afryce Południowej. Jej nazwa w dialekcie tswana oznacza "Wielkie Pragnienie". Od zarania obszar ten wyróżnia się niezwykłą różnorodnością gatunków flory i fauny. Każdego dnia zwierzęta podejmują to samo wyzwanie: przetrwać na niegościnnej i jałowej ziemi, ale także - odchować i ochronić potomstwo. Klimat jest tu kapryśny, zasoby żywności - niewielkie, a konkurencja - bezlitosna. Można pomyśleć, że obowiązuje tu zawsze "prawo silniejszego". W rzeczywistości jednak siła tkwi tu w jedności. Zwinne. Sprytne i pomysłowe. Żyjące tu zwierzęta wypracowały niezwykłe strategie, oparte na wzajemnej pomocy, solidarności i współpracy. Poznamy dziś zadziwiające i nieznane historie o fascynujących sojuszach między zwierzętami. Historie o rodach, klanach i stadach, gotowych poświęcić życie w imię zbiorowości. Witamy w świecie, gdzie najsilniejszymi nie zawsze są ci, o których myślimy. Na Kalahari przetrwa tylko ten, kto nie jest sam. 16:05 OJCOSTWO OCZAMI NAUKI (THE SCIENCE OF FATHERHOOD) Film dokumentalny, 52 min, Francja/Niemcy, 2022 Reżyseria: Larissa Klinker Film dokumentalny o ojcostwie i różnych aspektach tego stanu. Co dzieje się z mężczyznami, gdy zostają ojcami? Jak mężczyźni zmieniają się psychicznie i fizycznie w czasie, gdy matka ich dziecka jest ciąży, w czasie porodu i w pierwszych latach ojcostwa? W tym filmie zapytamy o to znawców mózgu, genetyków, socjologów i psychologów. Ojcowie są wyjątkowi: należą do nielicznych 5% wszystkich samców ssaków, które opiekują się swoim potomstwem. Natura specjalnie je do tego wyposażyła, ponieważ przechodzą kluczowe zmiany, gdy rodzą się ich dzieci. Badania naukowe koncentrowały się dotychczas głównie na matkach. Od pewnego czasu naukowcy zaczęli także badać wpływ ojcostwa zarówno na samych ojców, jak i na ich dzieci. Podobnie jak matki, ojcowie także ulegają fizjologicznym i hormonalnym zmianom. Na przykład poziom oksytocyny u przyszłego ojca znacznie wzrasta, ponieważ w ten sposób natura pomaga mu rozwinąć pozytywne uczucia do dziecka. Ponadto po urodzeniu jego poziom testosteronu drastycznie spada, co zwiększa jego wrażliwość. 17:10 PODRÓŻE NA PÓŁNOC EUROPY - ODCINEK 1. NORWEGIA (WONDERS OF NORTHERN EUROPE / VOYAGES EN TERRES DU NORD EPISODE 1 - LAND OF FJORDS - NORWAY, BETWEEN FJORDS AND MOUNTAINS) Cykl dokumentalny, 50 min, Francja, 2020 Reżyseria: Xavier Lefebvre Seria geograficzno - podróżnicza o krajach na północy Europy. 4 kraje, 5 narodów i 5 części. Terytoria nordyckie są potężnym bodźcem dla wyobraźni, miejscami, które przywołują rozległe i nieskończone dzikie przestrzenie, bogatą i zachwycającą przyrodę, utrwalone mity i tradycje. Stanowią odę do potęgi Ziemi i żywiołów, które ludzie szanują i czczą przez całe życie, świadomi, że są tylko niewielką częścią tego świata. Odcinek 1 - "Norwegia - kraina fiordów i gór". Położona w północnej Europie Norwegia słynie z zachwycających krajobrazów. Głębokie przybrzeżne doliny były zanurzone w wodach morskich, gdy cofnęła się czapa polarna, mniej niż dziesięć tysięcy lat temu. Norwegia niemal w całości jest pokryta pasmem Alp Skandynawskich, a chropowate formy rzeczywiście zawdzięcza topografii i zlodowaceniom, które pojawiały się regularnie przez ponad dwa i pół miliona lat. Norweski krajobraz wciąż nosi ślady tej trudnej historii geologicznej, szczególnie na zachodzie: prehistoryczne lodowce, takie jak Folgefonna, niezliczone górskie jeziora z krystalicznie czystą wodą i alpejskie doliny wyrzeźbione w rynny oraz oszałamiające szczyty. 18:10 GALERIA SZTUKI NA EKRANIE - PISARRO. OJCIEC IMPRESJONIZMU (PISARRO. FATHER OF IMPRESSIONISM) Cykl dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Phil Grabsky Seria dokumentalna. To spotkanie z najbardziej znanymi artystami i dziełami sztuki na świecie. Każdy odcinek opowie o innym artyście i przybliży jego życie, odkrywając miejsca, w których żył i pracował, relacje z przyjaciółmi czy rodziną, za pomocą prywatnych listów i ożywiając ich osobiste historie. Wystawa na ekranie zapewnia uprzywilejowany dostęp do arcydzieł artystów w najbardziej renomowanych muzeach i galeriach na świecie. M. in. Leonardo, Rembrandt; Cezanne, Monet, Picasso. Odcinek 21. Pisarro. Ojciec impresjonizmu. Do Camilla Pissarra przylgnęło określenie "ojciec impresjonizmu", używane przez historyków sztuki, ale i współczesnych mu artystów. Był niestrudzonym eksperymentatorem. Swoje prace pokazał na pierwszej wystawie impresjonistów w roku 1874 - tym, obok Sisleya, Moneta, Renoira i Degasa. Należał do starszego pokolenia impresjonistów, a zarówno jego rówieśnicy, jak i młodsi artyści, często nazywali go ojcem impresjonizmu. Nosił ogromną brodę, więc nawet fizycznie kojarzył się z ojcem. Miał wygląd patriarchy. Stał się mentorem młodszych artystów: Gauguina, którego zachęcił do zajęcia się malarstwem zawodowo, czy Cezanne’a, który nazwał go "ojcem nas wszystkich". 19:15 POLSKA NORWIDA Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jarosław Mańka Scenariusz: Marek Stremecki W filmie dokumentalnym zobaczymy miejsca związane z wielkim artystą. Gdzie urodził się przyszły poeta, a gdzie spędził dzieciństwo po wczesnej śmierci matki? Jakie miejsca odwiedzał Norwid w Warszawie podczas studiów i z kim się przyjaźnił? Dlaczego Norwid postanowił dwukrotnie odbyć podróż po ziemiach polskich i jaki ta podróż miała wpływ na jego twórczość? Jak na twórczości poety odcisnął się pobyt w Krakowie, ostatnim polskim mieście, w którym przebywał przed emigracją? Jakie miejsca odwiedzał w stolicy Francji, z kim się przyjaźnił, jak wyglądały ostatnie lata życia poety? Twórcy filmu starali się pokazać, na czym polegał fenomen Norwida. To że był on m.in. poetą pokolenia Kolumbów, a następnie Żołnierzy Wyklętych i jaki wpływ miała twórczość Norwida na młodego Karola Wojtyłę, skoro będąc już papieżem Janem Pawłem II, wielokrotnie odwoływał się do słów poety. O tych sprawach mówią w filmie znani norwidolodzy: prof. Józef Fert, prof. Marek Stanisz, prof. Wojciech Kudyba. Fragmenty poezji Norwida czyta jeden z najwybitniejszych współczesnych polskich aktorów Jerzy Trela. Usłyszymy muzykę Czesława Niemena i Przemysława Gintrowskiego. Po miejscach szczególnie ważnych w życiu artysty oprowadzają trzej przewodnicy: prof. Wiesław Rzońca w Warszawie, aktor Radosław Krzyżowski w Krakowie i prof. Michał Masłowski w Paryżu. 20:15 UPADEK. JAK UKRAIŃCY ZNISZCZYLI IMPERIUM ZŁA - ODCINEK 3 BEZ EUFORII (THE СOLLAPSE: HOW UKRAINIANS DESTROYED THE EVIL EMPIRE / KOLAPS. JAK UKRAJINCI ZRUJNUWAŁY IMPERIJU ZŁA) Film dokumentalny, 48 min, Ukraina, 2020 Reżyseria: Sergij Łysenko Dokładna i jak dotąd najpełniejsza opowieść o tym, jak deklaracja niepodległości Ukrainy umożliwiła ostateczny upadek ZSRR. W cyklu dokumentalnym widzowie zobaczą nigdy wcześniej nieprezentowane tajne dokumenty CIA i KGB; zeznania uczestników i świadków wydarzeń czy wypowiedzi amerykańskich, ukraińskich, rosyjskich oraz polskich polityków i historyków, po raz pierwszy omawiających tak szczegółowo wydarzenia z 1991 roku. 30 lat po upadku imperium zła mamy dostęp do tajnych niegdyś dokumentów CIA i KGB, wspomnień ludzi, którzy podejmowali decyzje oraz bezpośrednich świadków i uczestników masowych procesów w całym ZSRR. Obecnie nie ma ani jednej książki czy filmu, które w sposób całościowy i pełny przedstawiałyby upadek ZSRR. Opisy ówczesnych wydarzeń koncentrują się wokół Moskwy, pozostawiając w cieniu kluczowe procesy, które rozgrywały się poza nią i które faktycznie doprowadziły do upadku imperium zła. Odc. 3 - "Bez euforii". 21 sierpnia rozpoczął się wiadomościami o zabitych w Moskwie. W rosyjskim Białym Domu przez całą noc oczekiwano szturmu, ale coś poszło nie tak. Rozmowa między sekretarzem stanu Giennadijem Burbulisem i szefem KGB ZSRR Władimirem Kriuczkowem odbyła się prawie o świcie. O piątej rano Kriuczkow kapituluje: Możecie spać spokojnie. Szturmu nie będzie. Ale ze spokoju nic nie wyszło. O świcie Moskwę obudził zgrzyt czołgów. Późniejsze śledztwo pokaże dokładną chronologię wydarzeń. Jazow wydał rozkaz "Stop" dwadzieścia minut po śmierci trzech obrońców rosyjskiego Białego Domu o godzinie pierwszej trzydzieści w nocy. O drugiej trzydzieści rozpoczęła się narada u Kriuczkowa na Łubiance. Jazow się na niej nie pojawił. Funkcjonariusze KGB i MSW doszli do wniosku, że się wystraszył. O świcie Kriuczkow odwołał operację Grom. 21:25 CAŁA NADZIEJA W ATOMIE (ATOMIC HOPE INSIDE THE PRO - NUCLEAR MOVEMENT) Film dokumentalny, 51 min, Francja/Irlandia, 2022 Reżyseria: Frankie Fenton Film dokumentalny podąża za globalnym ruchem zwolenników wykorzystania energii nuklearnej. Mocno wierzą, że potrzebujemy energii jądrowej w celu dekarbonizacji naszych systemów energetycznych, zanim nastąpi katastrofalna zmiana klimatu. Kamera towarzyszyła im przez 10 lat. Pochodzą z całego świata; od Japonii po Szwajcarię, od Ameryki po Australię. Na każdym kroku spotykają się ze starciami i sprzeciwem. Śmieci jądrowe, koszty, obawy przed promieniowaniem i odpady nuklearne to tylko niektóre z bardzo poważnych problemów, które tradycyjni ekolodzy mają przeciwko tej technologii. Więc kto ma rację? W obliczu bardzo realnego kryzysu klimatycznego, gdy czas ucieka i następują nieodwracalne zmiany klimatu czy nadszedł czas, aby ludzie na całym świecie zatrzymali się, trzeźwo spojrzeli na naukę, powstrzymali masowe zamykanie elektrowni jądrowych i rozważyli wykorzystanie energii jądrowej jako realnego rozwiązania nadchodzącej katastrofy? Na początku dwudziestego pierwszego wieku niewielka grupa osób zaczęła działać na rzecz energii jądrowej. Uznała to za najszybszy sposób na dekarbonizację naszych systemów energetycznych i powstrzymanie zmian klimatycznych. Oto historia tego ruchu i jego poglądów na energię jądrową. 22:30 NAJBRZYDSZY SAMOCHÓD ŚWIATA Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2017 Reżyseria: Grzegorz Szczepaniak Scenariusz: Grzegorz Szczepaniak Dokumentalny film drogi, który w ciepły i zabawny sposób opowiada historię wyjątkowej pary, mówi o ich miłości do siebie, o potrzebie bliskości, o marzeniach, a także o pasji i poświęceniu, by utrzymać przy życiu wyjątkowo brzydkiego wartburga. Kazimiera i Bogdan Różyccy zdobyli w zeszłym roku nagrodę Najbrzydszego Pojazdu Roku podczas Zlotu Zabytkowych Samochodów w Mogilnie. Przyjechali wartburgiem z 1967 roku, który od nowości nie był myty, tablice rejestracyjne i światła przyklejone były taśmą, a w pogniecionej karoserii pełno było rdzawych dziur. Kazimiera ma 94 lata, Bogdan 71, choć wygląda na dużo starszego. Przy pierwszym spotkaniu, tak jak zapewne większość, pomyślałem, że są małżeństwem. Okazało się jednak, że Bogdan jest synem Kazi i że całe swoje życie mieszkał z matką, nigdy się nie ożenił i nie miał dzieci. Teraz, żyjąc w dwuizbowym mieszkaniu w starej kamienicy w Markach pod Warszawą, Bogdan opiekuje się starą matką. Są biedni. W zeszłym roku po raz pierwszy zamontowano im kanalizację, na drewnianych schodach Bogdan codziennie rano montuje prowizoryczny zjazd dla wózka inwalidzkiego, na którym od wylewu porusza się Kazia. Żyją ze skromnej renty Bogdana i emerytury Kazi. Wszystko się zmienia, gdy nadchodzi lato, Bogdan szykuje się wtedy do sezonu Zlotów Zabytkowych Pojazdów. Od maja do października, niemal co weekend w różnych miejscach Polski odbywają się zloty, rajdy, konkursy na elegancję samochodową itp. Bogdan wraz z nieodstępującą go na krok mamą, ruszają najpierw do mechanika sprawdzić stan starego wartburga, a potem bliżej lub dalej jeżdżą na zloty. Oczywiście nie same rajdy czy konkursy na elegancję, a relacje starej, schorowanej matki i jej syna są dla mnie najciekawsze. Kazia jest wybuchowa, zwłaszcza jak jest zmęczona. Zdarza się że krzyczy na Bogdana bez powodu, staje się nieprzyjemna, a po wylewie miewa zaniki pamięci. Jej ogólna kondycja jest jednak zadziwiająca dobra. Recytuje wiersze z czasów szkolnych, często się śmieje. Bogdan całą swoją energię poświęca na zajmowanie się matką. Czasem jednak, zwłaszcza gdy rozmawia o wartburgach zapomina o wszystkim, a do prawdziwego świata sprowadzają go dopiero krzyki matki: Bogdan!, Bogdan! Bogdan zdaje sobie sprawę, że coroczne rajdy i zloty przedłużają życie mamy; dzięki temu, że są w ciągłym ruchu, Kazia stara się trwać w dobrej kondycji. Jest jeszcze inna warstwa ich opowieści. Gdy rozpoczęła się II wojna światowa 17 - letnia Kazia została zabrana do fabryki amunicji w Magdeburgu, gdzie pracując przymusowo spędziła wojnę. W pobliskim obozie jenieckim Buchenwald Kazimiera poznała swojego przyszłego męża i ojca Bogdana, który umarł na raka w 1974 roku. Bogdan gloryfikuje postać ojca, który jest dla niego ideałem i wzorem. Ojciec, garncarz z zawodu, uczył syna wyrabiania glinianych donic i waz. Bogdan zdobył dokumenty potwierdzające wojenną historię rodziców; ojciec zanim trafił do obozu w Buchenwaldzie przebywał w Majdanku pod Lublinem. Bogdan, dla którego rodzice byli zawsze całym światem, ma tylko jeszcze jedno marzenie: pojechać z mamą do Magdeburga i Buchenwaldu, żeby zobaczyć miejsce, w którym poznali się jego rodzice. 23:30 POLSCY. SERYJNI - ODC. 5 BOGDAN ARNOLD Cykl dokumentalny, 44 min, Polska, 2022 Reżyseria: Piotr Litka Scenariusz: Przemysław Semczuk, Piotr Litka Zdjęcia: Andrzej Misaczek, Jeremi Grzywa, Maciej Mroziewski, Marian Bobrowski Wykonawcy: Przemysław Semczuk Są sprawy, które przerastają wyobrażenia zwykłych ludzi o motywacjach i postępowaniu seryjnych zabójców. Takimi są bez wątpienia zbrodnie popełnione przez Bogdana Arnolda w Katowicach od października 1966 do maja 1967 roku. Do stolicy Śląska Arnold przyjechał na początku lat 60. XX wieku. Uciekał przed nieudanymi małżeństwami (trzy żony, dwoje dzieci), próbując na nowo poukładać sobie życie. Szukał miłości i zrozumienia. Kiedy jednak dochodziło do spotkań z kobietami (były to katowickie prostytutki), w którymś momencie reagował niekontrolowaną agresją i je zabijał. Zbrodnie wykryli sąsiedzi Arnolda z jednej z katowickich kamienic. Zaniepokoił ich zapach gnijącego mięsa i roje much, które dosłownie oblepiły jedno z okien niewielkiego mieszkania na poddaszu, które wynajmował mężczyzna. Sprawa sądowa nie wyjaśniła wszystkich tajemnic zbrodni Arnolda (druga ofiara została określona jako NN, ponieważ z powodu zniszczenia jej ciała przez sprawcę nie była możliwa jej identyfikacja). Sam Arnold przez tydzień po opuszczeniu mieszkania ukrywał się na jednej z węglowych hałd obok Huty Silesia. Po czym sam zgłosił się na milicję. W sądzie przyznał się do wszystkich popełnionych przez siebie zbrodni. Wyznał też, że zamierzał zabić jedną ze swoich żon. Przed zgłoszeniem na milicję próbował też bezskutecznie popełnić samobójstwo. Jego proces trwał sześć dni. Mężczyznę powieszono 16 grudnia 1968 roku. 00:20 TEATR TELEWIZJI Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2002 Reżyseria: Andrzej Sapija Scenariusz: Andrzej Sapija Wykonawcy: Jerzy Koenig Zdjęcia: Andrzej Sapija, Mikołaj Nesterowicz Film przedstawia 50 - letnią historię Teatru TV. Jest też próbą scharakteryzowania jego specyfiki, przemian estetycznych, a także odbioru. O roli Teatru TV mówią: reżyserzy, aktorzy, teatrolodzy oraz osoby znane publicznie, które są wiernymi widzami telewizyjnych spektakli. Uczestnicy programu zastanawiają się nad szansami Teatru TV we współczesnej telewizji. Wypowiedzi ilustrują fragmenty słynnych przedstawień, materiały archiwalne, pokazujące kulisy powstawania widowisk Teatru TV. 01:20 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - "KROSNO - KUŹNIA LOTNICZYCH KADR" ODC. 306 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2023 Autor: Bartek Wieczorek Scenariusz: Izabela Fatalska Lektor: Artur Kalicki "Krosno - kuźnia lotniczych kadr" Odwiedzamy Krosno, gdzie w latach 1938 - 39 funkcjonowała Szkoła Podoficerów Lotnictwa dla Małoletnich - jednostka działająca już w latach wcześniejszych, a rok przed wybuchem wojny przeniesiona z Bydgoszczy do nowo powstałej, krośnieńskiej bazy lotniczej. Dziś gmach szkoły to samotna i bezludna wyspa. Ostatnie materialne świadectwo rozmachu, z jakim rozbudowywano w II RP zaplecze lotnictwa wojskowego. Był to jeden z najnowocześniejszych ośrodków szkolenia kadr lotnictwa wojskowego w Europie. W programie twórcy zaprezentują plan na nowe życie dla szacownego obiektu Szkoły Lotniczej w Krośnie i mają nadzieję zyskać dla niego wielu sojuszników. 01:55 CENA ŻYCIA Film dokumentalny, 27 min, Polska, 1994 Scenariusz: Jadwiga Wolska Stefanowicz Zdjęcia: Andrzej Popławski Prowadzący: Jadwiga Wolska Stefanowicz Lektor: Wojciech Gąsowski Film dokumentalny przedstawiający Szymona Wiesenthala - Żyda polskiego pochodzenia, więźnia 12 obozów koncentracyjnych, który po wojnie zajął się poszukiwaniem i identyfikacją hitlerowskich zbrodniarzy. Zmarł 20.09.2005. Utworzone przez niego Żydowskie Centrum Dokumentacji w Wiedniu zawiera informacje o 160 tysiącach zbrodniarzy. Szymon Wiesenthal mówi w filmie o moralnym i historycznym aspekcie sądzenia zbrodniarzy wojennych, o wielkiej zbrodni Stalina, o wydarzeniach w byłej Jugosławii, a także o solidarności wśród Żydów i pomocy Polaków. 02:35 JEDENASTE PRZYKAZANIE Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2007 Reżyseria: Barbara Balińska, Krzysztof Kalukin Scenariusz: Barbara Balińska, Krzysztof Kalukin Wykonawcy: Budzimira Wojtalewicz - Winke Zdjęcia: Krzysztof Kalukin Muzyka: Wiktor Niemiro Dwa lata temu ukazał się w Polsce przekład powieści niemieckiego pisarza Dietera Schenka zatytułowanej "Jak pogoniłam Hitlera", opartej na losach Budzimiry Wojtalewicz - Winke. Film ten opowiada jej historię. Budzimirze Wojtalewicz - Winke przyszło żyć w niezwykłych czasach. Urodziła się w Wolnym Mieście Gdańsku, gdzie spędziła dzieciństwo i młodość. Wysiedlona przez Niemców z rodzinnego domu w Gdańsku trafiła do Warszawy, działała w konspiracji, jako dwudziestoletnia dziewczyna wzięła udział w powstaniu w szeregach batalionu "Zośka". Po powrocie do Gdańska patrzyła, jak jej ukochane miasto umiera ostrzeliwane z sowieckich armat i samolotów. Mieszka tu do dziś, dzieląc jednak swój czas między Gdańsk i Atzelgift w Niemczech, gdzie jest dom jej męża. Film zbudowany jest z wypowiedzi samej bohaterki oraz fragmentów książki Dietera Schenka. Ilustracją tych opowieści jest wiele przedwojennych zdjęć archiwalnych oraz pamiątek samej Wojtalewicz - Wilke. Film pokazuje też, czym żyje bohaterka dzisiaj, poznajemy jej męża Herberta Winke, zakochaną w Gdańsku społeczność Atzelgift i młodzież jednej z niemieckich szkół, gdzie promowała powieść Schenka i rozmawiała z młodzieżą. Jej życie, mimo wielu dramatów, było cudowne, bo zawsze znajdowali się wokół niej dobrzy ludzie. I to pozwoliło jej przetrwać.