TVP Dokument Wtorek, 24.09.2024 05:40 DZIKA POLSKA - ZŁOWIĆ NOCNEGO ŁOWCĘ Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2007 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Bohaterem tego wydania programu są sowy, a opowiadać o nich będą prof. dr hab. Przemysław Busse oraz Wojciech Busse ze Stacji Badania Wędrówek Ptaków Uniwersytetu Gdańskiego w Przebendowie. Właśnie tam, w ramach Akcji Bałtyckiej, trwającym już ponad 40 lat programie badania wędrówek ptaków, od 1994 roku znakuje się także sowy. Największe natężenie ich przelotów przypada na pierwsze dni listopada. Zeszłej jesieni padł rekord - zaobrączkowano ponad 600 sów! To więcej niż w ciągu ostatnich 40 lat badań. Znakowanie tych ptaków to zadanie dla nocnych marków - ptaki obrączkuje się bowiem od zmroku do świtu. Nie jest to łatwe - sowy mają dużo piór i zaplątują się w sieci. Trzeba też stale uważać na ich mocne dzioby i szpony, które mogą przeszyć dłoń na wylot. Ekipa "Dzikiej Polski" podjęła wyzwanie i będzie uczestniczyć w nocnej akcji łapania sów. 06:10 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 1 LATARNIE POLSKIEGO WYBRZEŻA Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Jak trudne było życie w zimnej słowiańskiej chacie? Czy to prawda, że w Polsce mamy wodne fortyfikacje obronne uważane za jedne z najciekawszych na świecie? Ile kilogramów uzbrojenia dźwigał na sobie polski husarz? Czy zrekonstruowana średniowieczna latarnia jest widziana z morza równie dobrze, jak współczesna? Na te i inne pytania odpowiada Radosław Kotarski, znany z internetowego programu popularnonaukowego "Polimaty". Zaprosi on widzów w wyjątkową i pełną emocji podróż do miejsc zwykle nieznanych zwiedzającym, zakątków, gdzie każdy będzie mógł poczuć, jak wyglądało życie ludzi w dawnych epokach. Czy starożytny zawód latarnika ma znaczenie w świecie pełnym nowoczesnej technologii ułatwiającej żeglugę? Radosław Kotarski wraz z widzami odkryje najciekawsze rozwiązania, które dawniej poprawiały bezpieczeństwo na morzu. Przeprowadzi również eksperyment, który porówna skuteczność działania średniowiecznej latarni morskiej z istniejącą obecnie. Ponadto sprawdza, jak trudne życie mieli latarnicy dawniej, a jak wygląda to dziś. Okazuje się bowiem, że nie samotność może doskwierać im najbardziej, ale niezwykle surowe zasady pracy. 06:50 RUMUNIA NIEOKIEŁZNANA (UNTAMED ROMANIA) Film dokumentalny, 58 min, Niderlandy (Holandia)/Rumunia, 2019 Reżyseria: Tom Barton - Humphreys Scenariusz: Mark Strong Film dokumentalny o Rumunii. Poza zgiełkiem miast istnieje świat, którego nikt nie zna. Góry, prastare lasy i rozległe tereny podmokłe zapewniają siedliska wielu najbardziej charakterystycznym stworzeniom kontynentu. Ten film dokumentalny to celebracja naturalnego piękna i różnorodności Rumunii w całej okazałości, wdzięku i dzikości. Potężne góry sięgają chmur. Łańcuch górski o długości tysiąca sześciuset kilometrów, ciągnący się przez siedem krajów. Te góry to szkielet Rumunii. Rządzi nimi okrutna pani zima. W Karpatach pełno jest małych strumieni spływających po zboczach gór. W miejscu, gdzie Dunaj wpływa do Morza Czarnego, jest najpiękniejsza dzika przyroda Rumunii. Delta Dunaju to jeden z najbardziej zróżnicowanych ekosystemów w Europie. Nad filmem pracowało dwudziestu dwóch operatorów kamery w osiemnastu różnych lokalizacjach. Zapisano blisko czterysta godzin materiału. Ten wspaniały kraj może znaleźć się w czołówce turystyki przyrodniczej, a także zostać liderem w dziedzinie ochrony przyrody. 07:55 KALAHARI, TWARDE PRAWO PUSTYNI - ODC. 1 (KALAHARI, LAND OF SECRET ALLIANCES EPISODE 1: INTO THE HEAT) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2022 Co by było, gdyby świat przyrody był mniej samolubny niż początkowo sądziliśmy? Obserwując milczące sojusze, wzajemne usługi, tajne pakty i altruistyczne ofiary, ten film dokumentalny o dzikiej przyrodzie bada tajemnice współpracy zwierząt. Istnieją na Ziemi obszary, na których życie wydaje się niemożliwe. Znajdujemy się w Niecce Kalahari - olbrzymim terytorium w Afryce Południowej. Jej nazwa w dialekcie tswana oznacza "Wielkie Pragnienie". Od zarania obszar ten wyróżnia się niezwykłą różnorodnością gatunków flory i fauny. Każdego dnia zwierzęta podejmują to samo wyzwanie: przetrwać na niegościnnej i jałowej ziemi, ale także - odchować i ochronić potomstwo. Klimat jest tu kapryśny, zasoby żywności - niewielkie, a konkurencja - bezlitosna. Można pomyśleć, że obowiązuje tu zawsze "prawo silniejszego". W rzeczywistości jednak siła tkwi tu w jedności. Zwinne. Sprytne i pomysłowe. Żyjące tu zwierzęta wypracowały niezwykłe strategie, oparte na wzajemnej pomocy, solidarności i współpracy. Poznamy dziś zadziwiające i nieznane historie o fascynujących sojuszach między zwierzętami. Historie o rodach, klanach i stadach, gotowych poświęcić życie w imię zbiorowości. Witamy w świecie, gdzie najsilniejszymi nie zawsze są ci, o których myślimy. Na Kalahari przetrwa tylko ten, kto nie jest sam. 08:55 OJCOSTWO OCZAMI NAUKI (THE SCIENCE OF FATHERHOOD) Film dokumentalny, 52 min, Francja/Niemcy, 2022 Reżyseria: Larissa Klinker Film dokumentalny o ojcostwie i różnych aspektach tego stanu. Co dzieje się z mężczyznami, gdy zostają ojcami? Jak mężczyźni zmieniają się psychicznie i fizycznie w czasie, gdy matka ich dziecka jest ciąży, w czasie porodu i w pierwszych latach ojcostwa? W tym filmie zapytamy o to znawców mózgu, genetyków, socjologów i psychologów. Ojcowie są wyjątkowi: należą do nielicznych 5% wszystkich samców ssaków, które opiekują się swoim potomstwem. Natura specjalnie je do tego wyposażyła, ponieważ przechodzą kluczowe zmiany, gdy rodzą się ich dzieci. Badania naukowe koncentrowały się dotychczas głównie na matkach. Od pewnego czasu naukowcy zaczęli także badać wpływ ojcostwa zarówno na samych ojców, jak i na ich dzieci. Podobnie jak matki, ojcowie także ulegają fizjologicznym i hormonalnym zmianom. Na przykład poziom oksytocyny u przyszłego ojca znacznie wzrasta, ponieważ w ten sposób natura pomaga mu rozwinąć pozytywne uczucia do dziecka. Ponadto po urodzeniu jego poziom testosteronu drastycznie spada, co zwiększa jego wrażliwość. 10:00 PODRÓŻE NA PÓŁNOC EUROPY - ODCINEK 1. NORWEGIA (WONDERS OF NORTHERN EUROPE / VOYAGES EN TERRES DU NORD EPISODE 1 - LAND OF FJORDS - NORWAY, BETWEEN FJORDS AND MOUNTAINS) Cykl dokumentalny, 50 min, Francja, 2020 Reżyseria: Xavier Lefebvre Seria geograficzno - podróżnicza o krajach na północy Europy. 4 kraje, 5 narodów i 5 części. Terytoria nordyckie są potężnym bodźcem dla wyobraźni, miejscami, które przywołują rozległe i nieskończone dzikie przestrzenie, bogatą i zachwycającą przyrodę, utrwalone mity i tradycje. Stanowią odę do potęgi Ziemi i żywiołów, które ludzie szanują i czczą przez całe życie, świadomi, że są tylko niewielką częścią tego świata. Odcinek 1 - "Norwegia - kraina fiordów i gór". Położona w północnej Europie Norwegia słynie z zachwycających krajobrazów. Głębokie przybrzeżne doliny były zanurzone w wodach morskich, gdy cofnęła się czapa polarna, mniej niż dziesięć tysięcy lat temu. Norwegia niemal w całości jest pokryta pasmem Alp Skandynawskich, a chropowate formy rzeczywiście zawdzięcza topografii i zlodowaceniom, które pojawiały się regularnie przez ponad dwa i pół miliona lat. Norweski krajobraz wciąż nosi ślady tej trudnej historii geologicznej, szczególnie na zachodzie: prehistoryczne lodowce, takie jak Folgefonna, niezliczone górskie jeziora z krystalicznie czystą wodą i alpejskie doliny wyrzeźbione w rynny oraz oszałamiające szczyty. 11:00 PASJE LUDZI MORZA Reportaż, 23 min, Polska, 1975 Scenariusz: Wiesław Stradomski Zdjęcia: Wojciech Jankowski Ludzie morza opowiadają o swojej pracy, osiągnięciach i pasjach życiowych. Bohaterami reportażu są między innymi Karol Olgierd Borchardt, który jest pisarzem marynistą i zajmuje się odczytywaniem hieroglifów, metaloplastyk Józef Żmudziński, tworzący płaskorzeźby żaglowców, czy Eugeniusz Wróblewski - filmowiec armator i fotografik. Snują oni opowieść o swoim życiu zawodowym, pasji, sztuce, rękodziele. Karol Olgierd Borchardt przytacza powody, dla których ludzie wiążą się z morzem, opowiada o niektórych z nich i o swojej pracy nad słownikiem hieroglifów. Józef Żmudziński wspomina udział w II wojnie światowej, mówi o swojej pracy w szkolnictwie morskim i o wystawach płaskorzeźb. Eugeniusz Wróblewski opowiada o Wyższej Szkole Morskiej i filmowaniu studentów podczas szkolnych rejsów. Ich wszystkich łączy jedno - miłość do morza. 11:35 POLSKIE DZIEDZICTWO S.III - SEZON 3 ODC. 7 Magazyn historyczny, 28 min, Polska, 2023 Reżyseria: Maciej Kłobucki Scenariusz: Bartosz Kucharski, Tomasz Kępski, Kamil Szymański Stefan Tompson w kolejnym odcinku cyklu "Polskie Dziedzictwo", zabierze widzów w niezwykłą, historyczną podróż śladami polskiej spuścizny w litewskich miejscowościach takich jak Łączynów i Opitołoki. Leżą one niemal pośrodku Litwy, nieopodal miasta Kiejdany. Odwiedzając Łączynów prowadzący opowie historię samej miejscowości jak i właściciela tamtejszych ziem, noszącego nietypowo brzmiące nazwisko - Kognowicki, wywodzące się z włoskiego Cognocce. Pojawienie się pierwszego właściciela Łączynowa na tych ziemiach związane jest bezpośrednio z wyprawą królowej Bony Sforzy. Widzowie dowiedzą się również co łączy tamtejszy Pałac z Pałacem w warszawskich Łazienkach. W drodze do liczącej mniej niż 100 mieszkańców miejscowości Opitołowki znajduje się kościół z XVII wieku, w którym ślub wzięli rodzice Czesława Miłosza, a sam noblista rzekomo został tam ochrzczony. Autorzy odwiedzą też Kiejdany i pokażą muzealne zbiory dość nietypowych mebli z pałacu Szuksztów w Opitołokach. 12:05 GALERIA SZTUKI NA EKRANIE - PISARRO. OJCIEC IMPRESJONIZMU (PISARRO. FATHER OF IMPRESSIONISM) Cykl dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Phil Grabsky Seria dokumentalna. To spotkanie z najbardziej znanymi artystami i dziełami sztuki na świecie. Każdy odcinek opowie o innym artyście i przybliży jego życie, odkrywając miejsca, w których żył i pracował, relacje z przyjaciółmi czy rodziną, za pomocą prywatnych listów i ożywiając ich osobiste historie. Wystawa na ekranie zapewnia uprzywilejowany dostęp do arcydzieł artystów w najbardziej renomowanych muzeach i galeriach na świecie. M. in. Leonardo, Rembrandt; Cezanne, Monet, Picasso. Odcinek 21. Pisarro. Ojciec impresjonizmu. Do Camilla Pissarra przylgnęło określenie "ojciec impresjonizmu", używane przez historyków sztuki, ale i współczesnych mu artystów. Był niestrudzonym eksperymentatorem. Swoje prace pokazał na pierwszej wystawie impresjonistów w roku 1874 - tym, obok Sisleya, Moneta, Renoira i Degasa. Należał do starszego pokolenia impresjonistów, a zarówno jego rówieśnicy, jak i młodsi artyści, często nazywali go ojcem impresjonizmu. Nosił ogromną brodę, więc nawet fizycznie kojarzył się z ojcem. Miał wygląd patriarchy. Stał się mentorem młodszych artystów: Gauguina, którego zachęcił do zajęcia się malarstwem zawodowo, czy Cezanne’a, który nazwał go "ojcem nas wszystkich". 13:05 NAJBRZYDSZY SAMOCHÓD ŚWIATA Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2017 Reżyseria: Grzegorz Szczepaniak Scenariusz: Grzegorz Szczepaniak Dokumentalny film drogi, który w ciepły i zabawny sposób opowiada historię wyjątkowej pary, mówi o ich miłości do siebie, o potrzebie bliskości, o marzeniach, a także o pasji i poświęceniu, by utrzymać przy życiu wyjątkowo brzydkiego wartburga. Kazimiera i Bogdan Różyccy zdobyli w zeszłym roku nagrodę Najbrzydszego Pojazdu Roku podczas Zlotu Zabytkowych Samochodów w Mogilnie. Przyjechali wartburgiem z 1967 roku, który od nowości nie był myty, tablice rejestracyjne i światła przyklejone były taśmą, a w pogniecionej karoserii pełno było rdzawych dziur. Kazimiera ma 94 lata, Bogdan 71, choć wygląda na dużo starszego. Przy pierwszym spotkaniu, tak jak zapewne większość, pomyślałem, że są małżeństwem. Okazało się jednak, że Bogdan jest synem Kazi i że całe swoje życie mieszkał z matką, nigdy się nie ożenił i nie miał dzieci. Teraz, żyjąc w dwuizbowym mieszkaniu w starej kamienicy w Markach pod Warszawą, Bogdan opiekuje się starą matką. Są biedni. W zeszłym roku po raz pierwszy zamontowano im kanalizację, na drewnianych schodach Bogdan codziennie rano montuje prowizoryczny zjazd dla wózka inwalidzkiego, na którym od wylewu porusza się Kazia. Żyją ze skromnej renty Bogdana i emerytury Kazi. Wszystko się zmienia, gdy nadchodzi lato, Bogdan szykuje się wtedy do sezonu Zlotów Zabytkowych Pojazdów. Od maja do października, niemal co weekend w różnych miejscach Polski odbywają się zloty, rajdy, konkursy na elegancję samochodową itp. Bogdan wraz z nieodstępującą go na krok mamą, ruszają najpierw do mechanika sprawdzić stan starego wartburga, a potem bliżej lub dalej jeżdżą na zloty. Oczywiście nie same rajdy czy konkursy na elegancję, a relacje starej, schorowanej matki i jej syna są dla mnie najciekawsze. Kazia jest wybuchowa, zwłaszcza jak jest zmęczona. Zdarza się że krzyczy na Bogdana bez powodu, staje się nieprzyjemna, a po wylewie miewa zaniki pamięci. Jej ogólna kondycja jest jednak zadziwiająca dobra. Recytuje wiersze z czasów szkolnych, często się śmieje. Bogdan całą swoją energię poświęca na zajmowanie się matką. Czasem jednak, zwłaszcza gdy rozmawia o wartburgach zapomina o wszystkim, a do prawdziwego świata sprowadzają go dopiero krzyki matki: Bogdan!, Bogdan! Bogdan zdaje sobie sprawę, że coroczne rajdy i zloty przedłużają życie mamy; dzięki temu, że są w ciągłym ruchu, Kazia stara się trwać w dobrej kondycji. Jest jeszcze inna warstwa ich opowieści. Gdy rozpoczęła się II wojna światowa 17 - letnia Kazia została zabrana do fabryki amunicji w Magdeburgu, gdzie pracując przymusowo spędziła wojnę. W pobliskim obozie jenieckim Buchenwald Kazimiera poznała swojego przyszłego męża i ojca Bogdana, który umarł na raka w 1974 roku. Bogdan gloryfikuje postać ojca, który jest dla niego ideałem i wzorem. Ojciec, garncarz z zawodu, uczył syna wyrabiania glinianych donic i waz. Bogdan zdobył dokumenty potwierdzające wojenną historię rodziców; ojciec zanim trafił do obozu w Buchenwaldzie przebywał w Majdanku pod Lublinem. Bogdan, dla którego rodzice byli zawsze całym światem, ma tylko jeszcze jedno marzenie: pojechać z mamą do Magdeburga i Buchenwaldu, żeby zobaczyć miejsce, w którym poznali się jego rodzice. 14:00 DZIKIE NIDERLANDY - KRAJ PONIŻEJ POZIOMU MORZA (WILD NETHERLANDS - A COUNTRY BELOW SEA LEVEL) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2022 Reżyseria: Hans Peter Kuttler Film dokumentalny o dzikiej przyrodzie Holandii. Niewiele krajów europejskich jest tak blisko związanych z morzem jak ten. Z linią brzegową o długości 2000 km. , a prawie połowa leży poniżej poziomu morza. Bez ochrony Holandia zostałaby całkowicie zalana przez Morze Północne. Ale Holendrzy są w swoim żywiole, jeśli chodzi o morze. Jeszcze sto lat temu pompowali wodę z nizin z powrotem do kanałów za groblami. Później zbudowali nowoczesne zapory przeciwpowodziowe i ogromne tamy, a nawet mozolnie odzyskali duże obszary z bezlitosnego morza. Stworzyli krainę, gdzie walczą dzikie konie, a lisy budują swoje nory. Holandia jest pełna zdumiewającej przyrody, od fok i warzęch, jeleni i danieli, błotniaków bagiennych, po bobry, a nawet wydry. A wszystko to w jednym z najgęściej zaludnionych krajów Europy. 15:00 KALAHARI, TWARDE PRAWO PUSTYNI - ODC. 2 (KALAHARI, LAND OF SECRET ALLIANCES EPISODE 2: PUSHED TO THE LIMITS) Film dokumentalny, 50 min, Francja, 2022 Mini seria dokumentalna, przyrodnicza. Co by było, gdyby świat przyrody był mniej samolubny, niż początkowo sądziliśmy? Obserwując milczące sojusze, wzajemne usługi, tajne pakty i altruistyczne ofiary, ten film dokumentalny o dzikiej przyrodzie bada tajemnice współpracy zwierząt. Istnieją na Ziemi obszary, na których życie wydaje się niemożliwe. Znajdujemy się w Niecce Kalahari - olbrzymim terytorium w Afryce Południowej. Jej nazwa w dialekcie tswana oznacza "Wielkie Pragnienie". Od zarania obszar ten wyróżnia się niezwykłą różnorodnością gatunków flory i fauny. Każdego dnia zwierzęta podejmują to samo wyzwanie: przetrwać na niegościnnej i jałowej ziemi, ale także - odchować i ochronić potomstwo. Klimat jest tu kapryśny, zasoby żywności - niewielkie, a konkurencja - bezlitosna. Można pomyśleć, że obowiązuje tu zawsze "prawo silniejszego". W rzeczywistości jednak siła tkwi tu w jedności. Zwinne. Sprytne i pomysłowe. Żyjące tu zwierzęta wypracowały niezwykłe strategie, oparte na wzajemnej pomocy, solidarności i współpracy. Poznamy dziś zadziwiające i nieznane historie o fascynujących sojuszach między zwierzętami. Historie o rodach, klanach i stadach, gotowych poświęcić życie w imię zbiorowości. Witamy w świecie, gdzie najsilniejszymi nie zawsze są ci, o których myślimy. Na Kalahari przetrwa tylko ten, kto nie jest sam. 16:00 PLANETA WULKANÓW (PLANET OF VOLCANOES) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Alex Ranken Film dokumentalny o wulkanach. Każdego dnia na Ziemi gwałtownie wybucha około 30 wulkanów. Poznamy niektóre z najbardziej aktywnych wulkanów, takich jak Kilauea na wyspie Hawai, Etna w sercu Europy i Marum na południowym Pacyfiku, ujawniamy skrywane przez nie tajemnice. Spotykamy ludzi i dzikie zwierzęta, które żyją obok wulkanów i odkryjemy w jaki sposób wpływają one na życie na Ziemi. Pomimo swojej niszczycielskiej natury, wulkany są w rzeczywistości dawcami życia. Sercem tej historii jest przełomowa wyprawa do jednego z najbardziej aktywnych jezior lawy na świecie. Biolog Jens Kallmeyer chce się dowiedzieć, jak ekstremofile, najtwardsze formy życia na Ziemi, mogą przetrwać obok wrzącego jeziora lawy na Vanuatu. Wraz z zespołem poszukiwaczy przygód i alpinistów Jens schodzi do krateru wulkanu, aby zebrać próbki skał. Ma nadzieję znaleźć formy życia żyjące wewnątrz wulkanu, które mogą nam powiedzieć więcej o pochodzeniu życia na Ziemi, a także o prawdopodobieństwie znalezienia życia w innych częściach naszego wszechświata. Naszą podróż rozpoczynamy na południowym Pacyfiku, w wyspiarskim kraju Vanuatu. Ten dynamiczny archipelag skrywa wyjątkowy wulkan. Jeśli wulkany są dawcami życia na naszej planecie, to czy mogą one posiadać klucz do życia w innych miejscach wszechświata? 17:00 PODRÓŻE NA PÓŁNOC EUROPY - ODCINEK 2. LAPONIA (WONDERS OF NORTHERN EUROPE / VOYAGES EN TERRES DU NORD EPISODE 2 - LAND OF SNOWS - THE SAMI COUNTRY (FORMER LAPLAND)) Cykl dokumentalny, 51 min, Francja, 2020 Reżyseria: Xavier Lefebvre Laponia - kraina śniegu - kraj Sami. Zbadajmy najbardziej wysunięty na północ region Europy, poza kołem podbiegunowym: podzielony głównie między Norwegię, Szwecję i Finlandię. To ogromne terytorium, graniczące z krajami nordyckimi i obejmujące kilkaset tysięcy kilometrów kwadratowych. Na północnym zachodzie przechodzi w wybrzeża wzdłuż Norwegii, gdzie rozpada się na tysiące wysepek. Nieruchome fale krajobrazu komponują się z majestatycznymi obrazami, zwłaszcza na Lofotach słynących z dorsza i małych wiosek rybackich. Za naturalną barierą Alp Skandynawskich, kraj rozciąga swoje krajobrazy: wody, śniegi i lasy, sięgając daleko w głąb horyzontu. Pozornie nieskończony krajobraz polarny, który często jest zamarznięty; zima czasami trwa tutaj do ośmiu miesięcy. 18:05 GALERIA SZTUKI NA EKRANIE - DUŃSKI KOLEKCJONER (THE DANISH COLLECTOR. DELACROIX O GAUGIN) Cykl dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Phil Grabsky Filmowe spotkania z najbardziej znanymi artystami i dziełami sztuki na świecie. Każdy odcinek opowie o innym artyście i przybliży jego życie, odkrywając miejsca, w których żył i pracował, relacje z przyjaciółmi czy rodziną, przy pomocy prywatnych listów ożywiając ich osobiste historie. Wystawa na ekranie zapewnia uprzywilejowany dostęp do arcydzieł artystów w najbardziej renomowanych muzeach i galeriach na świecie. M. in. Leonardo, Rembrandt; Cezanne, Monet, Picasso. Odcinek 22. Duński kolekcjoner. Wilhelm Hansen był na tyle bogaty, że mógł sobie pozwolić na gromadzenie dzieł naprawdę liczących się artystów. Kupował nie wszystko, co było dostępne albo modne, jak robili zachłanni kolekcjonerzy w rodzaju Getty’ego. Oni także pasjonowali się sztuką, ale starali się zdobyć największe dzieła z każdej epoki i w każdym stylu. Hansen koncentrował się na wybranym okresie i zbierał prace tylko niektórych artystów. Stworzył wspaniałą kolekcję malarstwa, od dziewiętnastowiecznego realizmu francuskiego po postimpresjonizm. Miał świetne oko albo - a może oraz - dobrego doradcę. Wystawa w Królewskiej Akademii Sztuki nosi tytuł "Gauguin i impresjoniści". 19:05 PIERWSZA DAMA Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2017 Reżyseria: Artur Szulc Film dokumentalny o Irenie Szewińskiej. Najbardziej utytułowana w historii polska lekkoatletka wspomina najważniejsze momenty swojej kariery. 20:15 UPADEK. JAK UKRAIŃCY ZNISZCZYLI IMPERIUM ZŁA - ODCINEK 4 NIEWYPŁACALNOŚĆ (THE СOLLAPSE: HOW UKRAINIANS DESTROYED THE EVIL EMPIRE / KOLAPS. JAK UKRAJINCI ZRUJNUWAŁY IMPERIJU ZŁA) Film dokumentalny, 46 min, Ukraina, 2020 Reżyseria: Sergij Łysenko Dokładna i jak dotąd najpełniejsza opowieść o tym, jak deklaracja niepodległości Ukrainy umożliwiła ostateczny upadek ZSRR. W cyklu dokumentalnym widzowie zobaczą nigdy wcześniej nieprezentowane tajne dokumenty CIA i KGB; zeznania uczestników i świadków wydarzeń czy wypowiedzi amerykańskich, ukraińskich, rosyjskich oraz polskich polityków i historyków, po raz pierwszy omawiających tak szczegółowo wydarzenia z 1991 roku. 30 lat po upadku imperium zła mamy dostęp do tajnych niegdyś dokumentów CIA i KGB, wspomnień ludzi, którzy podejmowali decyzje oraz bezpośrednich świadków i uczestników masowych procesów w całym ZSRR. Obecnie nie ma ani jednej książki czy filmu, które w sposób całościowy i pełny przedstawiałyby upadek ZSRR. Opisy ówczesnych wydarzeń koncentrują się wokół Moskwy, pozostawiając w cieniu kluczowe procesy, które rozgrywały się poza nią i które faktycznie doprowadziły do upadku imperium zła. Odc. 4 - "Niewypłacalność". Dwudziesty drugi sierpnia 1991 roku traktowano jak odpoczynek po trzech dniach wyjątkowego napięcia. Ale właśnie wtedy załamała się gospodarka radziecka, choć zrozumiano to dopiero kilka miesięcy później. Deficyt był chroniczną chorobą gospodarki sowieckiej. W ostatnich latach istnienia ZSRR ze wszystkich podstawowych towarów jedynie jedenaście procent nie było deficytowymi. Ludzie odczuli problemy na własnej skórze. Jednak nie wiedzieli, że są to pierwsze jaskółki zapaści gospodarczej. Gospodarka radziecka jakoś wytrzymała 70 lat. I nagle coś się stało. Coś naruszyło równowagę. W pewnym momencie niebezpieczne procesy stały się nieodwracalne. 21:25 MJANMA - ZAPOMNIANA REWOLUCJA (MYANMAR: THE FORGOTTEN REVOLUTION) Film dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2022 Reżyseria: Katie Arnold Film dokumentalny o sytuacji w dawnej Birmie, kraju zwanym Mjanma. 1 lutego 2021 roku armia dokonała zamachu stanu i poinformowała, że przejmuje władzę w kraju na rok. Szefowa rządu, Aung San Suu Kyi, jak również prezydent Win Myint, zostali aresztowani. Obowiązki prezydenta przejął dotychczasowy wiceprezydent, emerytowany generał Myint Swe, Od tego czasu ludzie biorą udział w protestach przeciwko militarnemu reżimowi. Łamane są prawa człowieka. Według doniesień zginęło już ponad 20 tysięcy ludzi, naloty uderzają w miasta i wsie, a artyleria ostrzeliwuje pozycje zbrojnego oporu. To zapomniana przez świat wojna domowa, podczas której tysiące dwudziestolatków ryzykują śmiercią i poświęcają swoją młodość, aby walczyć przeciwko wojskowemu zamachowi stanu, który usunął wybrany rząd i ukradł to, co uważają za swoją przyszłość. 22:25 WSZYSTKO JEST MOŻLIWE Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2013 Reżyseria: Lidia Duda Scenariusz: Lidia Duda Zdjęcia: Kacper Lisowski Film o realizowaniu marzeń, o wielkim pragnieniu poznawania świata i ludzi. To również film o wolności i życiu bez granic, o pokonywaniu wszelkich barier, także obyczajowych i językowych. Bohaterką jest 79 - letnia Teresa Bancewicz, z wykształcenia plastyczka, podróżniczka z zamiłowania. Przejechała autostopem tysiące kilometrów, wspomina m.in. Skandynawię, Chiny, Japonię, Izrael, Cypr, Kolumbię i Saharę. Wyruszając w drogę, ucieka od codziennych problemów, z tych podróży czerpie też siłę, uczy się na nowo odkrywać uroki życia. Dopiero wtedy czuje się wolnym człowiekiem. Widz poznaje losy bohaterki z punktu widzenia jej samej i jej męża, Jana. Poznali się w szkole, chodzili do liceum sztuk plastycznych. Przyjaźń przerodziła się w miłość, pobrali się, przyszły na świat dzieci. On pracował, ona dbała o męża, dom, wychowywała dzieci, na karierę zawodową nie było już czasu. Przeżyli razem 60 lat. Teraz łączy ich już tylko adres zamieszkania. Każde z nich poszło w swoją stronę. Przychodzi rok 1989 i przemiany społeczno - polityczne w Polsce. Nie było pracy, Teresa i Jan przenieśli się z miasta na wieś. Pani Teresa popadła w głęboką depresję, leczyła się w zakładzie. W końcu postanowiła zmienić swoje życie. I zmieniła. Przeszkodą nie mogła się okazać nawet nieznajomość języków obcych. Pani Teresa zna zaledwie parę słów i podstawowych zwrotów po rosyjsku i niemiecku. Zdołała pokonać wszystkie bariery. Jak sama mówi - pragnienie poznawania świata mają wszyscy, ale ona się odważyła ruszyć z miejsca. W wieku 62 lat zaczęła podróżować, wybrała autostop ze względu na ograniczone fundusze. Spotkała wielu ciekawych i życzliwych ludzi, przeżyła mnóstwo przygód. Nigdy nie żałowała swej decyzji. Na promie poznała młodszego o 22 lata Greka, z którym połączyła ją wielka miłość. Znajomość trwa już 13 lat. Historia pani Teresy jest przykładem na to, że w życiu wszystko jest możliwe, że nigdy nie można się poddawać, zbyt szybko rezygnować ze swych marzeń i największych pasji. "Istotą podróżowania jest oczekiwanie na to, co może mnie spotkać. To adrenalina, zaskoczenie, niespodzianka. Nie mam żadnych obowiązków. Jestem wolna. Moim pragnieniem jest poznawanie człowieka pod wszystkimi szerokościami geograficznymi" - mówi podróżniczka Teresa Bancewicz. 23:30 POLSCY. SERYJNI - ODC. 6 STANISŁAW MODZELEWSKI Cykl dokumentalny, 44 min, Polska, 2022 Reżyseria: Piotr Litka Scenariusz: Piotr Litka, Przemysław Semczuk Zdjęcia: Andrzej Misaczek, Maciej Mroziewski, Marian Bobrowski Wykonawcy: Przemysław Semczuk Sprawa Modzelewskiego to kolejny przykład bezradności organów ścigania PRL wobec zachowań seryjnego mordercy. Do pierwszej udokumentowanej i popełnionej przez niego zbrodni doszło bowiem już w 1952 roku w okolicach stacji kolejowej Gałkówek. W ciągu kolejnych czterech lat zginęło pięć kolejnych kobiet w różnym wieku (najmłodsza ofiara miała 18 lat, najstarsza 67). Sprawca mordował je z motywów seksualnych. Jednak sprzeczne zeznania świadków (domniemany zabójca miał według nich chodzić w mundurze kolejarza) oraz brak śladów, które wskazywałyby na konkretnego podejrzanego sprawiły, że śledztwo na dłuższy czas zawieszono. Do sprawy powrócono dopiero po kolejnej zbrodni. Doszło do niej 11 lat po ostatnim ataku Wampira z Gałkówka. Ofiara: 87 - letnia kobieta z Warszawy. Motyw: zemsta na sąsiadce, z którą sprawca miał wiele zatargów. Zabójcą okazał się 38 - letni Stanisław Modzelewski. Podczas kolejnych przesłuchań opowiedział śledczym o swoich poprzednich zbrodniach (chodził wówczas w mundurze wojskowym). Sprawiał wrażenie jakby chwalił się tym, co zrobił. Nie wyrażał żalu. Sąd skazał go za siedem zabójstw oraz za usiłowanie czterech kolejnych na karę śmierci. Rada Państwa nie skorzystała z prawa łaski. Wyrok wykonano w listopadzie 1969 roku. 00:20 TADEUSZ RÓŻEWICZ Film dokumentalny, 59 min, Polska, 2000 Reżyseria: Andrzej Sapija Scenariusz: Andrzej Sapija, Maria Dębicz Zdjęcia: Henryk Janas, Tadeusz Owsianko Muzyka: Tadeusz Woźniak, Piotr Woźniak Wykonawcy: Tadeusz Różewicz, Czesław Miłosz, Adam Czerniawski, Michael Kruger, Tony Howard, Stanisław Stanisław Różewicz, Karl Dedecius W filmie Tadeusz Różewicz wspomina najważniejsze wydarzenia swojego życia, snuje refleksje na temat wpływów i źródeł swojej poezji. Podczas produkcji filmu wykorzystana została prywatna ikonografia i archiwalia. 01:35 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - "PRZEBUDZENIE STULATKA" ODC. 307 Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2023 Autor: Bartek Wieczorek Scenariusz: Izabela Fatalska Lektor: Artur Kalicki "Przebudzenie stulatka" O historii, wzorem niegdysiejszych kronikarzy, zwykliśmy dotąd myśleć w kategorii zbrojnych mężów i wielkiej polityki. Z coraz większym jednak impetem przebija się ku nam pamięć o niezwykłych, polskich konstruktorach, natchnionych inżynierach i romantycznych przemysłowcach podejmujących bardzo ryzykowne wyzwania. Ich dzieła przepracowały w potulnym mozole dziesiątki lat. I jak zamierzamy dziś widzom pokazać, wcale nie wybierają się na milczącą emeryturę. Odwiedzimy Muzeum Silników Stacjonarnych w Konieczkowej i przynajmniej spróbujemy zaprezentować niesamowitą aurę tego miejsca. 02:05 DWA RAZY EWA Film dokumentalny, 29 min, Polska, 2001 Reżyseria: Anna Poznańska Scenariusz: Anna Poznańska Zdjęcia: Piotr Sędzikowski Ewa przyjechała do Wrocławia ponad 30 lat temu. Rozpoczynała wówczas studia na Uniwersytecie Wrocławskim. W obcym dużym mieście czuła się samotna i zagubiona. Wstąpiła na pocztę. W książce telefonicznej znalazła osobę o tym samym imieniu i nazwisku. Pomyślała o niej jak o bliskiej osobie, ale nie odważyła się zadzwonić. Postanowiła to uczynić teraz, po latach. Znajome z książki telefonicznej okazały się sobie potrzebne nawzajem. 02:45 AFRYKA MOJEGO DZIECIŃSTWA Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2009 Reżyseria: Ewa Misiewicz Scenariusz: Dorota Kabalewska, Ewa Misiewicz Zdjęcia: Piotr Wąsowski, Henryk Janas, Andrzej Adamczak Muzyka: Tadeusz Woźniak W latach 1942 - 1948 w osiedlach dla polskich uchodźców utworzonych w Kenii, Tanzanii, Ugandzie w Afryce Wschodniej oraz w Zambii, Zimbabwe i RPA w Afryce Południowej przebywało 18 tysięcy Polaków, w tym 8 tysięcy dzieci. Bohaterów dokumentu do Afryki rzuciły losy II wojny światowej, której doświadczyli jako dzieci. Mieli wówczas po 6 - 10 lat, okrutna wojna sprawiła, że nie dane im było zaznać szczęśliwego, beztroskiego dzieciństwa. Poznali za to, co to ból, strach, głód i cierpienie. Tamte lata obfitowały w dramatyczne przeżycia, ale w pamięci świadków minionych czasów pozostały też wspaniałe wspomnienia. Kamera pokazuje zderzenie dwóch światów: zimnej, skutej lodem Syberii i pięknej, dzikiej Afryki. O utraconym i odzyskanym dzieciństwie mówią: Halina Machalska, Danuta Dziedzic - Sedlak, Krystyna Pryjomko - Serafin, Piotr Łabuz, Kazimierz Majewski, Mieczysław Pożarski. Wszyscy oni jako dzieci wraz z rodzinami w 1940 r. zostali wysiedleni ze swoich domów przez NKWD i wywiezieni na Sybir, gdzie ludzie ludziom zgotowali straszny los. Kiedy Stalin uwolnił Polaków, rozpoczęła się wielka wędrówka na południe przez Uzbekistan i Iran. Wygnańców dziesiątkowały groźne choroby: tyfus, czerwonka. Ci, którym udało się przeżyć, szli dalej, a celem była Afryka, dziki i nieznany kraj, o którym wiedzieli jedynie, że tam odlatują na zimę bociany. Ostatni etap podróży wiódł przez dżunglę, aż wreszcie dotarli do Tengeru, największego osiedla polskiego w Afryce. Nękani głodem i poniewierką wysiedleńcy nareszcie znaleźli swój raj na ziemi. Każdy miał swój dach nad głową i własne poletko do uprawy. Bohaterowie dokumentu wspominają tamte chwile, pamiętając, jak ich sąsiedzi sadzili pomidory, ogórki, słoneczniki, by stworzyć sobie w ten sposób kawałek małej Polski. Dla 8 tysięcy dzieci, które na sześć lat trafiły do osiedla polskich uchodźców, był to czas radości, beztroskich zabaw, wycieczek krajoznawczych, świętowania narodowych uroczystości, jak 3 Maja, ale też szkolnych obowiązków. Na całe życie zapamiętali Afrykę swego dzieciństwa, gdzie przeżyli niezapomniane przygody, dorastali w egzotycznym świecie otoczeni troskliwą opieką. Teraz w jesieni życia, rozproszeni po świecie, tęsknią za tamtym beztroskim dzieciństwem, z nostalgią myślą o dzikiej afrykańskiej przyrodzie i niepowtarzalnym zapachu Afryki. Niektórzy z nich wracają tam co roku. Krystyna Pryjomko - Serafin powróciła do Afryki po 50 latach, a w podróży towarzyszył jej syn, któremu chciała pokazać kraj swego dzieciństwa. Niedaleko Tengeru zobaczyła więzienie, gdzie przebywały matki z dziećmi. Po powrocie do Anglii zorganizowała pomoc, publikując artykuł w "Dzienniku Polskim". Odzew był natychmiastowy, zewsząd napływały pieniądze. Dzięki hojności tych, którzy w latach 1942 - 1948 mieszkali w Tengerze, powstało Schronisko św. Gabriela. Jego założycielka, pani Krystyna, pragnęła w ten sposób przywrócić biednym afrykańskim dzieciom utracone dzieciństwo.