TVP Historia Poniedziałek, 23.09.2024 Zmiany z dnia 10.09.2024 w stosunku do raportu z dnia 26.08.2024 (dodano pozycję programową) 08:45 GAZ ZIEMNY W POLSCE. POCZĄTEK HISTORII - SPÓŁKA GAZOLINA - MARIAN WIELEŻYŃSKI ODC. 1 Serial dokumentalny, 20 min, Polska, 2024 Reżyseria: Janusz Sidor "Gaz ziemny w Polsce. Początek historii - Spółka Gazolina" to czteroczęściowy film o tym, jak, kto i dlaczego rozpoczął na ziemiach polskich wykorzystywać gaz ziemny w celach gospodarczych. Wcześniej gaz ziemny był niebezpiecznym odpadem, wypuszczany do powietrza, który czasem wybuchał przynosząc straty podczas wydobycia ropy naftowej. W 1912 roku więc Marian Wieleżyński wpadł na pomysł, by odprowadzać gaz z odwiertów naftowych rurociągami i spalać go w zakładach przemysłowych. Zaprosił do współpracy Władysława Szaynoka i tak w Borysławiu powstał pierwszy gazociąg, powstała koncepcja zakładów do wykorzystania gazu ziemnego. Z czasem założyli kilka firm, które zajmowały się przesyłem gazu, wytwarzaniem z gazu ziemnego paliw płynnych jak gazolina i gazol (dzisiejsze LPG), gazociągi zasilające Drohobycz, Stryj, Lwów. I sami zaczęli wydobywać gaz ziemny z pokładów gazonośnych w okolicach Daszawy. Aby rozwijać przedsiębiorstwa, założyli z Ignacym Mościckim Spółkę Metan, pierwszy w Polsce instytut naukowo badawczy (nazywany kuźnią patentów). Jeszcze przed odzyskaniem przez Polskę niepodległości zaczęli rozwijać - możliwe, że jako piersi na świecie - akcjonariat pracowniczy. Z czasem powołali Spółkę, w której udziały z prawem głosu, mieli pracownicy przedsiębiorstwa i okazało się, że była to jedyna w dwudziestoleciu międzywojennym spółka akcyjna, w pełni Polska. Nikt z pracowników nie sprzedał swoich akcji firmom spoza kraju. Przed wybuchem II wojny Spółka Gazolina była w czołówce przedsiębiorstw naftowo gazowniczych w Polsce. Kontrakty firmy sięgały 2006 roku - jak sam Marian Wilczyński pisał w raporcie w 1937 roku. W poszczególnych częściach przedstawiamy "Sp. Gazolina" poprzez postacie Mariana Wieleżyńskiego i Władysława Szaynoka - twórców przedsięwzięcia, Ignacego Mościckiego jako naukowca, współtwórcę Instytutu "Metan" oraz ich firmę, którą miała postać akcjonariatu pracowniczego, poprzez postać Bronisława Wojciechowskiego, który był posłem na sejm II RP oraz członkiem zarządu "Gazoliny". (dodano pozycję programową) 09:45 KRĄŻOWNIK Z WIELOPOLA Cykl reportaży, 15 min, Polska, 2011 Scenariusz: Tomasz Pomarański, Tomasz Kamiński Reportaż o Ilustrowanym Kurierze Codziennym, najwiekszym koncernie prasowym II Rzeczpospolitej, opowiedziany przez pryzmat historii sławnego, krakowskiego gmachu na ulicy Wielopole. 28 października 2011 roku skończyła się pewna epoka w Krakowie. Pałac prasy w centrum miasta, u zbiegu ulic Wielopole i Starowiślnej, opustoszał. Pracownicy "Dziennika Polskiego" przenieśli się, po sprzedaży gazety niemieckiej firmie wydawniczej, w nowe miejsce. W tym starym budynku, zwanym "krążownikiem na Wielopolu", nieprzerwanie od 1927 roku, tętniło zycie. Najpierw była tu siedziba potężnego Ilustrowanego Kuriera Codziennego, a od 1945 roku redakcje wielu gazet, wydawanych w Krakowie. (dodano pozycję programową) 11:35 BYŁ TAKI DZIEŃ - 23 WRZEŚNIA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1968 - zmarł o. Pio; 1976 - powstanie KOR; 1985 - nowa moda w sztuce - "opakowywanie budowli" - Pont Neuf w Paryżu; (dodano pozycję programową) 14:40 HISTORIA POLSKIEGO SPORTU - KU NIEPODLEGŁOŚCI CZ. 1 Cykl dokumentalny, 48 min, Polska, 2021 Reżyseria: Zbigniew Rytel Scenariusz: Zbigniew Rytel Cykl dokumentalny, zrealizowany z okazji stulecia odzyskania niepodległości, podsumowujący sto lat sukcesów polskiego sportu. To historia polskich sportowców, ich osiągnięć, rekordów, zwycięstw, medali, sukcesów i porażek, pokazywana na tle dziejów Polski. Serial łączy formę klasycznego dokumentu z klipem, bazującym na emocjach, wynikających z pokazywania znanych wszystkim Polakom, sukcesów sportowych. To sentymentalna podróż przez dzieje polskiego sportu, opowiedziana ustami głównych bohaterów. Wszystko zmontowane w płynną opowieść, snutą niczym baśń, czytana wnukowi przez dziadka z pradawnej księgi. (dodano pozycję programową) 17:50 PORTRETY WOJENNE - BRONISŁAW HELLWIG Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2014 Reżyseria: Tomasz Matuszczak Scenariusz: Tomasz Olejarczyk Zdjęcia: Jacek Kościuszko Muzyka: Łukasz Mrozik Aktorzy: Wojtek Zieliński, Magdalena Jadowska, Marta Kurzak, Dorota Kuduk, Igor Priwieziencew, Maciej Barski, Michał Mikołajczak, Mariusz Pawlik, Adam Niewęglowski, Dariusz Chromiński, Tomasz Zaród, Michał Tarkowski, Samanta Sala, Małgorzata Lipmann, Robert Kuraś Cykl dokumentalny o losach bohaterów okresu II wojny światowej. Kolejne odcinki zawierają przedstawiane z perspektywy postaci historie, pełne emocji i napięcia. Od strony wizualnej seria składa się z materiałów archiwalnych, wywiadów z ekspertami oraz sekwencji fabularyzowanych: ujęć stylizowanych na kadry komiksowe, gdzie żywy aktor współgra z ręcznie rysowaną scenografią przez twórców komiksowych. Pierwszy odcinek to historia żołnierza Oddziału Szturmowego Parasol, Bronisława Bruno Hellwiga, jednego z najlepszych kierowców bojowych, który brał udział w wielu ważnych i brawurowych akcjach na terenie okupowanej Warszawy. Film opowiada o momentach, kiedy ocierał się o śmierć i o tym, jak to doświadczenie na niego wpłynęło. Człowiek, który może nosić miano bohatera, jest też mężem i ojcem; jego poświęcenie dla sprawy dotyka bezpośrednio ludzi mu najbliższych. W filmie o ojcu opowiada córka Bruna, Hanna Hellwig - Stańczuk. (dodano pozycję programową) 19:40 CZAS PIENIĄDZA - ODC. 12 BANKOMAT I KARTA Magazyn, 15 min, Polska, 2021 Reżyseria: Agnieszka Żmijewska Scenariusz: Bartłomiej Grudnik Ten odcinek "Czasu pieniądza" będzie poświęcony historii ułatwień dla klientów w dostępie do usług bankowych. Zaczęło się w 1960 roku, kiedy amerykański wynalazca ormiańskiego pochodzenia Luther G. Simjian zbudował urządzenie o nazwie Bankograph, protoplastę współczesnego bankomatu. Maszynę usunięto po pół roku działania, ze względu na to, że korzystały z niego przede wszystkim osoby z półświatka, które świadomie wolały unikać identyfikacji, nieuniknionej, kiedy wypłaca się pieniądze w okienku kasowym. Kariera bankomatu zaczęła się 7 lat później, w 1967 roku, kiedy powstała maszyna zaprojektowana przez Johna Shepherda - Barrona dla londyńskiego oddziału Barclays Bank. Jak działał ten pierwszy bankomat i o pierwszych bankomatach, które pojawiły się w Polsce w połowie lat 80. XX wieku opowiemy w tym odcinku programu. Przybliżymy także historię kart płatniczych, które zaczęłą się przez przypadek. W 1949 roku Amerykanin Frank McNamara, będąc razem z przyjaciółmi w nowojorskiej restauracji, chcąc zapłacić rachunek, zorientował się, że zapomniał wziąć ze sobą portfela. Konsekwencją tego wydarzenia było opracowanie dokumentu, który byłby honorowany przez wybrane restauracje zamiast noszenia przy sobie gotówki. McNamara w 1950 roku założył z Ralfem Schneiderem firmę Diners Club, która zajmowała się emisją kart, które po dzień dzisiejszy funkcjonują na rynku kart płatniczych. Wynalazek w Europie pojawił się dopiero w latach 60. XX wieku i to z konieczności obsługi amerykańskich turystów i firm, regulujących swoje swoje wydatki właśnie posiadanymi kartami. W Polsce karty bankowe stały się popularne dopiero po 1989 roku. Późno, ale za to staliśmy się pionierami w popularyzacji płatności zbliżeniowych. W tym odcinku opowiemy także o obecnie wkraczających przebojem na rynek cyfrowych pieniądzach, czyli bitcoinach.