TVP Historia Wtorek, 01.10.2024 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 1 PAŹDZIERNIKA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1817 - powstało Towarzystwo Filomatów; 1905 - pierwsze obrazy malarzy nazwanych później fowistami; 1977 - rozwój niezależnej prasy w PRL - poza cenzurą; 1977 - koniec kariery Pelego; 07:00 SPÓR O HISTORIĘ - KOŚCIÓŁ KRESOWY W SZPONACH SOWIECKICH Debata, 30 min, Polska, 2019 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Tomasz Muller Jesienią 1939 roku, niemal natychmiast po wkroczeniu w granice Polski, Sowieci przystąpili do akcji niszczenia Kościoła katolickiego. Księży, zakonników i zakonnice poddano represjom. Wielu duchownych wysłano do łagrów w głąb Związku Sowieckiego. Zamknięto instytucje kościelne, a ich majątek został rozgrabiony. Zajęcie wschodnich terenów Rzeczypospolitej przez Niemcy w 1941 roku nie oznaczało, że Kościół katolicki odzyskał wolność. Zmieniły się sposoby prześladowań. Po powrocie wojsk sowieckich do wschodniej Polski w 1944 roku natychmiast przystąpiono do walki z katolikami. Dlaczego sowieccy komuniści uważali Kościół katolicki za swojego największego wroga? 07:35 FLESZ HISTORII - ODC. 680 Cykl reportaży, 15 min, Polska, 2024 Autor: Piotr Mielech Program którego celem jest prezentowanie najciekawszych informacji o wydarzeniach historycznych, wystawach, inscenizacjach w całej Polsce. 08:00 STULECIE WINNYCH S.I - ODC. 7 Serial TVP, 43 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Trzaskalski Scenariusz: Ariadna Lewańska, Małgorzata Retei Muzyka: Wojciech Lemański Aktorzy: Kinga Preis, Jan Wieczorkowski, Roman Gancarczyk, Adam Ferency, Weronika Humaj, Aleksandra Kołacz, Karolina Bacia, Oliwia Tarachimowicz, Jakub Sasak, Patryk Szwichtenberg, Tomasz Włosok, Jakub Guszkowski, Krzysztof Rogucki, Ignacy Klim, Sebastian Sulima Ania i Mania uczą się w gimnazjum Platerek w Warszawie. Z Brwinowa dochodzą niepokojące wieści o zdrowiu Antoniego. Po konsultacji w warszawskiej klinice, lekarz stwierdza u Winnego chorobę otępienną. Paweł wyznaje Ani miłość i nalega na szybki ślub. Źle znosi wyjazd ukochanej do Warszawy, a za swoje cierpienie wini Lilpopa. - To on ci zawrócił w głowie... ta cała Warszawa, ta pensja dla panienek z wyższych sfer. Dziewczyna, choć odwzajemnia uczucie, nie chce przerywać nauki i prosi ukochanego o czas. Uczucie do Pawła utrzymuje w tajemnicy przed rodziną. Wstydzisz się mnie - pyta zaniepokojony Paweł. Mania, w przeciwieństwie do siostry nie ukrywa swoich uczuć i chętnie opowiada o swoich planach. Kocham Pawła i chciałabym zostać jego żoną - zwierza się zaskoczonej Ani. Ignacy przyjmuje w Warszawie święcenia kapłańskie. Podczas uroczystości Ania przypomina sobie, jak pierwsza przewidziała jemu przyszłość z dala od domu. W czasie jednego z warszawskich spacerów Ania zauważa zmianę zachowania Stanisława Lilpopa. Wydaje mi się, że mam taką smutną pewność, że do nikogo i do niczego nie przynależę żali się Stanisław i prosi Anię, by została z nim na niedzielęw Warszawie. Dziewczyna myślami i sercem jest z Pawłem. W niedzielę jedzie do Brwinowa. Kilka dni później obie z Manią zostają wezwane do gabinetu dyrektorki szkoły. 08:45 GUBERNATOR Film krótkometrażowy TVP, 25 min, Polska, 1965 Reżyseria: Stanisław Kokesz Scenariusz: Stanisław Kokesz Zdjęcia: Krzysztof Winiewicz Aktorzy: Janusz Kłosiński, Janusz Kubicki Bohater filmu Frogg oczekuje wylądowania na ziemi przybyszów z innej planety. W zamian za udzieloną im pomoc ma zostać gubernatorem ziemi. Frogg ginie porażony prądem. Okazuje się, że słyszane z kosmosu głosy były w rzeczywistości myślami profesora. 09:15 HISTORIA POLSKI - POLSKI ZWYCIĘZCA BITWY O ATLANTYK Film dokumentalny, 42 min, Polska, 2020 Reżyseria: Norbert Rudaś Scenariusz: Norbert Rudaś, Jan Tarczyński O losach bitwy o Atlantyk, kluczowej dla przetrwania Wielkiej Brytanii i możliwości wsparcia przez USA walk w Europie, zadecydowała taktyka i technologiczny wyścig, który doprowadził do gwałtownego rozwoju lotnictwa morskiego, dekryptażu niemieckich szyfrów kodowanych maszynami Enigma oraz masowego wprowadzenia urządzeń wykrywających niemieckie okręty podwodne. Urządzenia te to aktywne sonary, radary oraz radionamierniki HF/DF. Radionamierniki, które przyczyniły się do ok. 1/4 wszystkich strat U - bootów podczas wojny, stały się potężną bronią aliantów dzięki przełomowemu wynalazkowi polskiego inżyniera Wacława Struszyńskiego. Jednego z pięciu i pół tysiąca naukowców, inżynierów i technologów, którzy po przegranej we wrześniu 1939 r. walce z niemieckim i sowieckim najeźdźcą, znaleźli się na ziemi zachodnich sojuszników, wspierając ich ośrodki badawcze i przemysłowe w wojnie z III Rzeszą. Radionamierniki, czyli urządzenia umożliwiające namierzenie sygnału pracującej radiostacji były powszechnie stosowane przez obydwie strony konfliktu w pojazdach i samolotach. Jednak ich skuteczne użycie na okrętach powszechnie uważano za niewykonalne. Wacław Struszyński udowodnił, że to założenie było błędne i dostarczył aliantom broń, która pomogła rozbić zgrupowania okrętów podwodnych, tzw. wilcze stada, uderzając w podstawę ich taktyki - komunikację między U - bootami. Efekty tej pracy przez dziesięciolecia stanowiły tajemnicę wojskową. Film opowiada historię prac nad wynalazkiem zespołu inż. Struszyńskiego na tle dramatycznych zmagań na Atlantyku. 10:00 WIELKI KRAM Film dokumentalny, 11 min, Polska, 1977 Reżyseria: Tadeusz Makarczyński Scenariusz: Tadeusz Makarczyński Zdjęcia: Zbigniew Karpowicz Wczoraj i dziś Bazaru Różyckiego w Warszawie. W filmie widzimy zarówno zdjęcia z czasów przedwojennych jak i współczesnych. Całość ilustrowana jest starymi piosenkami i komentarzem Aleksandra Bardiniego. 10:15 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - DALEKO NA WSCHODZIE CZ. 1 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1991 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Prowadzący: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Program publicystyczny poświęcony historii II wojny światowej. Bogusław Wołoszański przedstawia przyczyny przystąpienia Japonii do wojny oraz przybliża kulisy jej ekspansji militarnej. 10:45 DZIKI BAŁTYK - MIĘDZY DANIĄ A ŁOTWĄ ODC. 1 (WILD BALTIC SEA / WILDE OSTSEE / 1. BETWEEN DENMARK AND LATVIA) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2017 Reżyseria: Christoph Houschild Serial dokumentalny o dzikiej przyrodzie Bałtyku. Natura tego najbliższego nam morza oferuje wiele niespodzianek. Pierwszy odcinek prowadzi nas z Danii przez Mierzeję Kurońską Litwy na Łotwę. Zabiera nas z północnego krańca Danii, via Półwysep Dar i Mierzeję Kurońską - do rozległych plaż Łotwy. Bałtyk różni się od innych mórz, bo jest morzem śródlądowym, ze słonymi wodami na zachodzie i słodkimi na północnym wschodzie. To najmłodsze morze na świecie powstało po ostatniej epoce lodowcowej. Po dziś dzień wiatr i fale kształtują wybrzeże, niosąc piasek z klifów na moreny. Powstają wysokie wydmy i rozległe, piaszczyste plaże, charakterystyczne zwłaszcza dla zachodnich i południowych regionów Bałtyku. Blisko Skagen znajduje się najbardziej wysunięty na północ kraniec Danii, gdzie łachy piaszczyste wchodzą daleko w morze, a między Skagerrak i Kattegat Morze Północne spotyka Bałtyk. 11:40 WOJOWNICY CZASU - PÓŁNOC - POŁUDNIE, CZYLI SECESYJNA WOJNA POLAKÓW Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2024 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Grzegorz Gajewski, Krzysztof Krzyżanowski Muzyka: Krzysztof Ridan Jak nas uczy historia, ulubioną metodą wojowania Polaków jest walka z przeważającymi siłami wroga. Mamy też zwyczaj z racji różnych historycznych oraz ideowych uwarunkowań walczyć w obcych wojnach. Czasami bardzo daleko od Ojczyzny, bo aż w Ameryce. I nie chodzi tylko o Tadeusza Kościuszkę, czy Kazimierza Pułaskiego. W 1861 roku Polacy przystąpili tam do bratobójczej wojny i to po obu stronach konfliktu... 12:15 JAN SERCE - ODC. 8/10 - MATYLDA Serial TVP, 57 min, Polska, 1981 Reżyseria: Radosław Piwowarski Scenariusz: Zbigniew Kamiński, Radosław Piwowarski Zdjęcia: Ryszard Jaworski Muzyka: Seweryn Krajewski Aktorzy: Kazimierz Kaczor, Anna Nehrebecka, Marian Kociniak, Halina Piwowarska, Wiesław Michnikowski, Władysław Kowalski, Andrzej Herder, Wiktor Zborowski, Jadwiga Kuryluk Po wielu latach oczekiwania Jan Serce otrzymuje wreszcie własne mieszkanie. Wśród pustych ścian spędza tu wieczory po powrocie z pracy. Pewnego dnia odwiedza go przyjaciel Piotr z Matyldą, dla której chce zostawić żonę Małgosię i dzieci. Piotr z przyjaciółką wprowadzają się do Janka, a on zaczyna szukać sposobu, jak pomóc Małgosi w tej sytuacji. 13:20 JAK KLIMAT TWORZYŁ HISTORIĘ - ODC. 1 (HOW CLIMATE MADE HISTORY) Cykl dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2015 Lektor: Paweł Straszewski Dwuczęściowa seria dokumentalna. Co łączy powstanie i upadek Cesarstwa Rzymskiego, wojnę trzydziestoletnią i renesans? Na wszystkie te zjawiska miały wpływ ekstremalne warunki pogodowe. Jeśli spojrzymy na historię ludzkości w świetle zmiennego klimatu Ziemi, możemy odkryć podobieństwa, wyciągnąć zaskakujące wnioski i wyjaśnić niektóre historyczne zagadki. Ten dwuczęściowy film łączy nauki przyrodnicze i historię. To podróż od czasów samego wielkiego wybuchu do wybuchów wulkanów na Islandii z porywającą narracją, która odkrywa mało znane powiązania między klimatem Ziemi a ważnymi wydarzeniami historycznymi. Czy te ekstremalne zjawiska pogodowe to rzeczywiście fenomen XXI wieku? A może klimat determinuje losy ludzkości od czasu, gdy płazy wyszły na ląd? 14:25 BAŁKANY W OGNIU - CZĘŚĆ 2. ROZPAD JUGOSŁAWII (THE BALKANS IN FLAMES / BALKAN IN FLAMMEN 2. A STATE FALLS APART) Serial dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Veronika Mendler, Klaus Kastenholz Czteroodcinkowa seria dokumentalna o sytuacji na Półwyspie Bałkańskim. Upadek Jugosławii w XX wieku był wynikiem wielu wojen i konfliktów, które nękały Europę Południowo - Wschodnią od ponad stu lat. Przerażające okrucieństwa z przeszłości wciąż tkwią w wielu sercach i umysłach w dużych częściach regionu, powodując trwającą brutalną konfrontację, która jest jedną z przyczyn dalszego rozmieszczania żołnierzy ONZ w niebieskich hełmach. Często nie sposób zapomnieć o krwawej przeszłości. Ten serial dokumentalny dociera do sedna przyczyn konfliktów i wojen. Wypowiedzi współczesnych świadków i międzynarodowych ekspertów pomagają w dochodzeniu w sprawie kryzysu południowo - wschodniego. Jest to badanie genezy państwa, epoki dyktatora Tity, wojen jugosłowiańskich lat 90. , a także wpływu przeszłości na współczesność. Odcinek 2 - "Rozpad Jugosławii". Jugosłowiańska tragedia. Dekada horroru. Sąsiedzi stają się wrogami. Miliony tracą domy, ponad 100 tysięcy ginie. Nieokiełznane okrucieństwo w południowo - wschodniej Europie niepokoi świat. Dwaj bezwzględni nacjonaliści, Tudjman i Milosevic, wysadzają w powietrze bałkańską beczkę prochu. Wojna wciąga cały kraj w otchłań. Europa i Stany Zjednoczone patrzą na to bezradnie. Dlaczego narody Jugosławii stały się wrogami? Jaką winę ponoszą Europa i USA? To lekcja o porażce polityki. Zagrzeb, 13 maja 1990 roku. W Jugosławii od dawna panuje napięcie. W tym dniu dochodzi do przemocy. Chorwaccy i serbscy kibice atakują się nawzajem. Milicja pałuje chorwackich kibiców. Vjekoslav Skrinjar grał wówczas dla Zagrzebia. Jugosławia składała się wtedy z sześciu republik - Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry i Macedonii. Serbowie stanowili największą grupę etniczną, przy czym ponad jedna trzecia z nich mieszkała poza granicami Serbii. 15:20 ULICA BRZOZOWA Film dokumentalny, 8 min, Polska, 1947 Scenariusz: Wojciech Jerzy Has, Stanisław Różewicz Zdjęcia: Władysław Forbert Muzyka: Henryk Swolkień Impresja filmowa Jerzego Hasa o odradzaniu się Warszawy z ruin. Film skupia się na ulicy Brzozowej i Starym Mieście. 15:30 KORONA KRÓLÓW - ODC 82 Telenowela historyczna TVP, 24 min, Polska, 2017 Reżyseria: Wojciech Pacyna, Jerzy Krysiak Scenariusz: Monika Zięba, Małgorzata Jurczak Zdjęcia: Krzysztof Pakulski, Jacek Fabrowicz Muzyka: Marcin Przybyłowicz Aktorzy: Halina Łabonaska, Mateusz Król, Paulina Lasota, Robert Gonera, Sławomir Orzechowski, Marcin Rogacewicz, Maciej Mikołajczyk, Karina Seweryn, Krzysztof Wrona, Jacek Kopczyński, Tomasz Sapryk, Piotr Ligienza, Grzegorz Woś, Paulina Kondrak, Dorota Kuduk Odc. 82 Elżbietka, widząc, jak wygląda życie w klasztorze, rezygnuje z planów zostania mniszką. Ligęza próbuje zaskarbić sobie sympatię Audre, która tak jak matka Ligęzy, jest przeciwnajego małżeństwu z Egle. Do zamku potajemnie, korzystając z powrotu do Krakowa biskupa Grota, dociera Henryk i konsekwentnie realizuje swój okrutny plan. 16:05 SENSACJE XX WIEKU - RAJD NA ST. NAZAIRE CZ 1 Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 1994 Reżyseria: Arek Bieńkowski Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Muzyka: Dariusz Żebrowski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Program cykliczny o charakterze sensacyjnym, popularyzujący wiedzę o historii XX wieku. Odcinek poświęcony brytyjskiemu atakowi na niemiecką bazę morską we francuskim porcie Saint - Nazaire podczas II wojny światowej. Akcja została przeprowadzona w nocy 28 marca 1942 roku połączonymi siłami Royal Navy i komandosów British Army. 16:35 SENSACJE XX WIEKU - RAJD NA ST. NAZAIRE CZ 2 Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 1994 Reżyseria: Arek Bieńkowski Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Muzyka: Dariusz Żebrowski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Program cykliczny o charakterze sensacyjnym, popularyzujący wiedzę o historii XX wieku. Odcinek poświęcony brytyjskiemu atakowi na niemiecką bazę morską we francuskim porcie Saint - Nazaire podczas II wojny światowej. Akcja została przeprowadzona w nocy 28 marca 1942 roku połączonymi siłami Royal Navy i komandosów British Army. 17:10 HISTORIA POLSKI - OSTATNI BÓJ Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2019 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Film o historii wojennych zmagań 3. Pułku Strzelców Konnych im. Hetmana Stefana Czarnieckiego, będącego ostatnią jednostką polskiej wrześniowej armii, jaka zachowała bojową sprawność i nigdy się nie poddała. Kanwą scenariusza tego fabularyzowanego dokumentu są wojenne wspomnienia kilku byłych żołnierzy pułku, których udało się nagrać, zanim odeszli na wieczną wartę. Ich obecność w filmie przesądzająca o autentyzmie narracji, wprowadza sceny realizowane z udziałem aktorów stanowiących porte - parole postaci wypowiadających się weteranów. Autentyczni bohaterowie płk Zbigniew Makowiecki, rtm. Wilhelm Bilewicz, rtm. Bernard Wasilewski, płk Antoni Ławrynowicz wprowadzają opowieść, którą następnie podejmują odtwarzający ich aktorzy. Film w linearnej narracji zaprezentuje historię strzelców konnych, których wojenna tułaczka odzwierciedla typowe losy wielu polskich oddziałów miotających się w chaosie niemieckiego Blitzkriegu i niewydolności własnego dowództwa. Wrześniowy szlak bojowy 3. Pułku Strzelców Konnych to 700 kilometrów przemierzonych dróg i bezdroży w walkach obronnych i zaczepnych, w odwrocie i pogoniach za swoimi. "Ostatni bój" prezentuje wszystkie najważniejsze momenty epopei strzelców konnych. Począwszy od wyjścia z garnizonu w Wołkowysku, poprzez znaczone kolejnymi ofiarami potyczki w Dzwonku, Hajnówce, wypad na Kalenkowicze, udział w obronie Woli Gułowskiej pod Kockiem, aż po dramatyczny finał w Kalinowym Dole, będący ostatnią walką pułku, po której przestał istnieć. Ponadto historia pułkowego znaku - sztandaru, który ukryty przez garstkę ocalałych z wojennej pożogi, potem odnaleziony dał impuls do odrodzenia pułku w dzisiejszym kształcie. 18:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 336 WSPÓLNY LOS, WSPÓLNY WRÓG Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2024 Autor: Bartek Wieczorek Scenariusz: Adam Sikorski Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. "Było nie minęło" to program realizowany techniką reporterską, pozwalający widzom wspólnie z realizatorami zmagać się z tajemnicą historyczną. Każdy z odcinków, poza nielicznymi wyjątkami, stanowi odrębną całość i ma charakter ponadczasowy. Wracamy do tematu powstania styczniowego, a na miejsce akcji wybieramy Lublin. Dojrzewanie niepodległościowego zrywu w tym mieście miało charakter narastających impulsów. Tu żywe było także wspomnienie wielkiej Rzeczypospolitej, wspominano układ w Krewie, Unię w Horodle czy czasy Unii Lubelskiej, wskazując, że czas sprzymierzenia z Litwą był okresem świetności i dobrobytu. Dwunastego sierpnia 1861 roku, z okazji rocznicy zawarcia Unii Lubelskiej, odbyła się wielotysięczna demonstracja na placu, który obecnie nosi nazwę Plac Litewski. Wojsko carskie zagrodziło drogę manifestantom, nie pozwalając na złożenie kwiatów pod pomnikiem Unii Lubelskiej. Mimo groźby użycia broni przez żołnierzy młoda dziewczyna, Henryka Pustowójtówna przedarła się przez kordon. Czyn ten zjednał jej powszechny podziw, ale naraził ją na represje ze strony władz carskich. W programie przypomnimy lubelskie wydarzenia związane z narastaniem nastrojów, które ostatecznie doprowadziły do wybuchu powstania. 18:50 STULECIE WINNYCH S.I - ODC. 8 Serial historyczny, obyczajowy TVP, 43 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Trzaskalski Scenariusz: Ariadna Lewańska, Małgorzata Retei Muzyka: Wojciech Lemański Aktorzy: Kinga Preis, Jan Wieczorkowski, Roman Gancarczyk, Weronika Humaj, Karolina Bacia, Katarzyna Kwiatkowska, Arkadiusz Janiczek, Olaf Lubaszenko, Andrzej Mastalerz, Anna Grycewicz, Sandra Drzymalska, Patryk Szwichtenberg, Tomasz Włosok, Katarzyna Mikiewicz, Jakub Sasak Ania i Mania szykują się do matury. Po egzaminach Mania jest zdecydowana wrócić do Brwinowa, Anię bardziej niż stabilizacja, pociąga dalsza edukacja. Ty zawsze byłaś ta zdolniejsza, więcej chciałaś, mówi jej w szczerej rozmowie Mania. - Zostaniesz w Warszawie, będziesz kimś. Ja chcę zostać tu, mieć dom, rodzinę, dzieci. Paweł po raz kolejny próbuje zawalczyć o Anię i wpłynąć na zmianę jej planów. Odwiedza ją w Warszawie, ale niewiele udaje mu się ugrać. Ania pilnie przygotowuje się do matury. Szybko zyskuje nowych mistrzów, których dorobek życiowy jej imponuje. W szkole poznaje Janusza Korczaka, w Instytucie Pedagogicznym, Marię Grzegorzewską. Nauka pochłania ją do tego stopnia, że mimo próśb Pawła, nie przyjeżdża na świąteczny festyn do Brwinowa. Tymczasem właśnie tam, po raz pierwszy publicznie swoje rysunki prezentuje Łucja. Jej uroda zachwyca Jaśka Winnego, a talent malarski porusza serce Tadeusza Wierusz - Kowalskiego, bogatego dyplomaty, właściciela pałacu w Brwinowie. Damian Winny oświadcza się Zosi, a rodzice młodych czym prędzej planują ślub. O swoim ślubie z Anią ciągle marzy Paweł, a o założeniu rodziny z nim marzy Mania. Ania, staje się ulubioną studentką Korczaka. Po jednym z wykładów dziewczyna zadaje swojemu wykładowcy trudne pytanie: Czy jeśli dwie bliskie sobie osoby kochają tego samego mężczyznę, to czy jedna, wybierając go, ma prawo zniszczyć szczęście tej drugiej? Odpowiedź Korczaka, który nie wie, dlaczego Ania pyta go o to, zaważy na losie całej trójki. 19:40 ILUZJA Impresja filmowa, 14 min, Polska, 1966 Reżyseria: Konstanty Ciciszwili Zdjęcia: Paweł Minkiewicz Aktorzy: Zbigniew Cybulski, Jolanta Ukielska Liryczna impresja o miłości, która rozgrywa się w sferze iluzji. 20:00 LEGENDA ORIENT EXPRESSU (ORIENT EXPRESS - A TRAIN WRITES HISTORY) Film dokumentalny, 58 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Gerhard J. Rekel Scenariusz: Gerhard J. Rekel Lektor: Marek Ciunel Wprowadzenie Orient Expressu - zwanego również "pociągiem pociągów" - na tory wymagało nie lada wytrwałości. Kilkukrotnie ambitny projekt Georges' a Nagelmackersa był bliski porażki, ponieważ belgijski przedsiębiorca stanął w obliczu bankructwa swojej firmy produkującej wagony sypialne, Compagnie International des Wagons - Lits (CIWL). Mimo to nie ustawał w dążeniu do celu - połączenia stolic Europy siecią nocnych pociągów. 21:10 WYSZYŃSKI - ZEMSTA CZY PRZEBACZENIE Film fabularny, 88 min, Polska, 2021 Reżyseria: Tadeusz Syka Scenariusz: Tadeusz Syka Aktorzy: Ksawery Szlenkier, Małgorzata Kożuchowska, Agnieszka Kawiorska Jest rok 1944, w ferworze wojny poznajemy młodego księdza Wyszyńskiego, który niedawno został mianowany kapelanem oddziału na terenie Puszczy Kampinoskiej. Równolegle działa on w powstańczym szpitalu. Wszyscy znają go tam pod pseudonimem "Radwan II". Wojenna rzeczywistość jest dla ks. Wyszyńskiego kuźnią charakteru, walką o nadzieję i miłość, szczególnie wobec nieprzyjaciół. Jak w wojennej codzienności mamy wybaczać pyta bohater, zwracając się do Źródła swego powołania. W czasie krytycznych sytuacji, takich jak rewizja szpitala przez oddziały SS czy podczas łapanki, Wyszyński staje w obliczu próby. Stara się dzielnie wspierać swoich kompanów, dodając im nadziei. Widziana w oddali płonąca Warszawa i fruwające na wietrze spalone fragmenty książek, przypominają o trwającym w mieście Powstaniu. Kolejne transporty rannych ze stolicy wymagają natychmiastowej opieki, a niemieckie patrole przeczesują teren w poszukiwaniu wycofujących się bohaterów. W tych niezwykle trudnych czasach hartuje się siła ducha i wielkość serca przyszłego Prymasa Polski. W ogłuszającym huku ostrzałów artyleryjskich, przy łóżkach rannych Powstańców czy podczas mrożących krew w żyłach spotkań z bezdusznymi hitlerowskimi żołnierzami wiara ks. por. Wyszyńskiego się hartuje i kształtuje. "Wyszyński - zemsta czy przebaczenie" to opowieść o człowieku, który w obliczu wojny musi dokonywać trudnych wyborów i odpowiedzieć sobie na pytanie "Jak miłować nieprzyjaciół, kiedy przyszło nam do nich strzelać?" 22:45 JA GORĘ! Film TVP, 27 min, Polska, 1967 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Janusz Majewski Zdjęcia: Tadeusz Wieżan Muzyka: Andrzej Kurylewicz Aktorzy: Jerzy Turek, Jerzy Wasowski, Cezary Julski, Kaziemierz Rudzki, Krystyna Kołodziejczyk, Marian Opania, Władysław Hańcza Jeden z krótkometrażowych filmów z telewizyjnej serii "Opowieści niezwykłych". Adaptacja opowiadania Henryka Rzewuskiego. "Brązowy Lajkonik" dla najlepszego filmu w dziedzinie innych form filmowych na krakowskim OFFK w 1968 r.. Autora nawiedza duch szlachcica Pogorzelskiego i opowiada mu swoją historię. Za życia, działając na polecenie biskupa, osiadł na zamku w Samsonowie, aby odnowić zniszczoną budowlę. W pracach renowacyjnych przeszkadzał mu jednak duch dawnego właściciela, niejakiego Zatorskiego, który wciąż powtarzał kwestię: "Pan tu, panie Pogorzelski, robisz swoje - a ja gorę!" Powiadomiony o wszystkim biskup osobiście odprawił w zamku egorcyzmy.Wszystko jednak na prózno. Duch wyklętego 200 lat wcześniej Zatorskiego nie odszedł. Udręczony Pogorzelski zmarł. Nawet po śmierci nie uwolnił się jednak od swego prześladowcy. Gdy opowiada tę niesamowitą historię autorowi, duch Zatorskiego nadal powtarza swoje "Ja gorę!" Doskonała gra aktorska Jerzego Turka, Kazimierza Rudzkiego, Jerzego Wasowskiego oraz Władysława Hańczy, użyczającego swego głosu potępionemu duchowi. 23:20 "SENSACJE XX WIEKU" - KREW, MIŁOŚĆ, ZDRADA (KREW, MIŁOŚĆ, ZDRADA) Widowisko, 43 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Mikołaj Roznerski, Natalia Klimas, Krzysztof Warunek, Maria Konarowska, Zbigniew Paterak, Ziemowit Pędziwiatr, Klaudiusz Kaufmann, Łukasz Konopka, Ksawery Szlenkier Rotmistrz Jerzy Sosnowski do dziś pozostaje legendą polskiego wywiadu. Ten bohater wojny polsko - bolszewickiej był jednym z najbardziej skutecznych polskich szpiegów w Berlinie. Nadzwyczaj przystojny kawalerzysta, a do tego skuteczny i śmiertelnie niebezpieczny szpieg. Wiedział jak korzystać ze swoich atutów - uwodził kobiety mające dostęp do tajemnic Reichswehry zdobywając cenne informacje wywiadowcze. Aresztowany przez niemiecki kontrwywiad został w drodze negocjacji wymieniony za kilku niemieckich szpiegów schwytanych w Polsce. Niespodziewanie polski sąd skazał go na długoletnie więzienie, ale co ciekawe nie odbył kary. Ewakuowany na wschód trafił w ręce NKWD. Tu zaczynają się mnożyć pytania, na które do dziś szukamy odpowiedzi. Czy był zdrajcą, podwójnym agentem pracującym dla niemieckiego wywiadu? Czy też polski wywiad poświęcił go, aby ochronić tajemnicę złamania Enigmy? Czy zdradził podwójnie, współpracując w czasie wojny z sowieckim wywiadem? W pierwszym odcinku "Sensacji XX wieku" w postać Sosnowskiego wcieli się Mikołaj Roznerski, a u jego boku pojawi się m.in. Natalia Klimas. 00:25 UMRZEĆ ZA WARSZAWĘ (POWSTANIE WARSZAWSKIE) Film dokumentalny, 51 min, Polska/Francja, 2013 Reżyseria: Krzysztof Talczewski Scenariusz: Krzysztof Talczewski Film Umrzeć za Warszawę jest koprodukcją Polsko - Francuską mówiącą o przyczynach i przebiegu Powstania Warszawskiego. Pokazuje sytuację polityczną w jakiej się znajdowała Polska w latach 1939 - 44 i która doprowadziła do podjęcia decyzji o rozpoczęciu bitwy o Warszawę. Przedstawia zarówno działania zbrojne w walczącej stolicy jak i życie codzienne jej mieszkańców. Dokument wykorzystuje przede wszystkim zdjęcia filmowe i fotografie zrealizowane przez żołnierzy - operatorów Armii Krajowej oraz w mniejszym stopniu niemieckie materiały propagandowe. Narracja filmu opiera się często na świadectwach uczestników powstania co pozwala jej nadać bardziej osobisty i emocjonalny charakter. Prof. Norman Davies, dr. Aleksandra Viatteau, dr. Dariusz Gawin opowiadają o tym co działo się w Londynie, Moskwie i Warszawie w kluczowych dla wydarzenia momentach. Tytuł filmu Umrzeć za Warszawę nawiązuje do popularnego we Europie Zachodniej, przed wybuchem drugiej wojny światowej, stwierdzenia poddającego w wątpliwość potrzebę umierania za Gdańsk. 01:35 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - PAMIĘĆ ODNALEZIONA ODC. 254 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki "Pamięć odnaleziona" Dziś, mówiąc o odnalezionych nazwiskach, na myśli mamy nazwiska żołnierzy poległych w bitwie I wojny światowej pod Nową Słupią. Wspólnie z członkami Świętokrzyskiej Grupy Eksploracyjnej zajmiemy się porządkowaniem cmentarza, ale nie tylko. Po porównaniu archiwaliów z rzeczywistością okazuje się, że dziesięciu żołnierzy pochowano pod omyłkowo zamienionymi tablicami. Zechcemy naprawić ten błąd, pamiętając, iż są rodziny, które ciągle szukają miejsca spoczynku swych krewnych. 02:05 PRASA DONOSI - PRZESTĘPCZOŚĆ W II RP Felieton, 5 min, Polska, 2021 Scenariusz: Magdalena Majewska "Prasa donosi" to cykl krótkich programów filmowych. Ich celem jest przedstawienie II Rzeczpospolitej z perspektywy codziennej prasy, która ukazywała się w Polsce, w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Tematem odcinka są przestępstwa kryminalne w międzywojniu. Gazeta Łódzka, Kurjer, Echo, Kurjer Llwowski: Żelaznym łomem zabił kolegę, który mu odbił dziewczynę. Niewidomy otruł własna żonę. Tragiczne losy kobiety, która poślubiła kalekę. Dosypał arszeniku do herbaty. Porwał dziecko, bo żona chciała z nim się rozwieść. 16 l - atka zabiła nożem 83 - letnią kobietę! Historie kryminalne w codziennych gazetach, sposób relacjonowania - podawanie pełnych nazwisk, adresów ofiar i sprawców, szczegółowe opisywanie przebiegu zbrodni. Komentarz historyka - dlaczego przedwojenne gazety tak szczegółowo opisywały historie kryminalne? Czy był to sposób na przyciągnięcie czytelnika? Skąd popyt na sensację? Jak przed wojną były chronione dane osobowe? 02:15 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - JAPONIA Magazyn historyczny, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański "Jeśli pragniesz zaatakować przeciwnika, uczyń to o trzeciej nad ranem, w oślepiającej zamieci śnieżnej..." Japończycy z pewnością studiowali pilnie idee klasyka strategii chińskiej, Sun - tsu. Jednak wymogi techniki i dwudziestowiecznej sztuki wojennej sprawiły, że dopiero o godzinie szóstej samoloty z lotniskowców grupy uderzeniowej admirała Magumo zaczęły zapuszczać silniki. Mimo zwłoki atak zaskoczył amerykańską Flotę Pacyfiku: po nalocie w Pearl Harbor zostały ruiny, wraki i zgliszcza. Dalsze wydarzenia potoczyły się zgodnie ze scenariuszem opracowanym przez głównodowodzącego Połączonej Floty, admirała Yamamoto. Japońskie lotnictwo rozniosło w strzępy brytyjskie siły morskie pod Kuantanem, padły amerykańskie bazy Guam, Wake i Tarawa, poddał się Singapur, Sprzymierzeni wycofali się z Filipin i Indii Holenderskich. Srogie cięgi przyjęła flota amerykańska w bitwie na Morzu Koralowym. Kolejnym etapem japońskiego blitzkriegu był Midway, atol leżący na zachód od Wysp Hawajskich, zgodnie z nazwą - w połowie drogi ze Stanów Zjednoczonych do Japonii. Do zajęcia wyspy Japończycy wyznaczyli ogromne siły zahartowane w bojach z przeciwnikiem. Amerykanie przeciwstawić im mogli zaledwie trzy lotniskowce, w tym jeden prowizorycznie naprawiony stolarskimi metodami, po ciosach na Morzu Koralowym, i kilka krążowników. Początek bitwy pod Midway, przełomowego etapu zmagań na Zachodniej Półkuli, nie był dla Sprzymierzonych obiecujący. Kolejne eskadry lotnicze atakujące flotę japońską, ginęły w ogniu japońskiej osłony. I nagle zdarzył się cud: kilkanaście powolnych samolotów torpedowych zespołu kapitana McCluskiego zaskoczyło siły przeciwnika podczas przezbrajania maszyn pokładowych z bomb na torpedy lotnicze. W ciągu paru minut dumne lotniskowce cesarskiej floty przemieniły się w płonące wraki. Środek Drogi - Midway - stał się symbolem przełomu w wojnie na Pacyfiku.