TVP Historia Środa, 02.10.2024 06:50 BYŁ TAKI DZIEŃ - 2 PAŹDZIERNIKA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1938 - zajęcie Zaolzia; 1944 - koniec Powstania Warszawskiego; 1957 - zamknięto tygodnik "Po prostu"; 1968 - zmarł malarz francuski Marcel Duchamp; 06:55 NA BITEWNYM SZLAKU - ODC. 3 BITWA POD CEDYNIĄ Magazyn, 20 min, Polska, 2022 Scenariusz: Jacek Tokarczyk Prowadzący: Jacek Tokarczyk Jest jedną z najbardziej tajemniczych średniowiecznych bitew. Pojawiały się nawet wątpliwości, czy naprawdę miała miejsce. Wiemy o niej z kroniki niemieckiego biskupa Thietmara z Merseburga. Ojciec Thietmara, komes Zygfryd miał osobiście brać udział w tym starciu. Powodem ataku Hodona była prawdopodobnie ekspansja Mieszka I na Pomorze Zachodnie. Według kronikarza, Hodon i Mieszko I starli się ze sobą w miejscowości Cidini, którą historycy zidentyfikowali jako Cedynię. W bitwie górą byli najpierw Niemcy, którzy jednak po pewnym czasie musieli uznać wyższość Polaków. 24 czerwca 972 r. to przyjęta przez historyków data rozegrania batalii, jednocześnie najstarsza data dzienna w historii Polski. Spór finalnie miał rozstrzygnąć cesarz Otton I. Choć Mieszko I musiał oddać na cesarski dwór jako zakładnika pokoju swojego syna, późniejszego króla Polski, Bolesława Chrobrego, to Hodon do końca życia nie odważył się zaatakować Piastów. Niemal 10 wieków później, po II wojnie światowej, władze PRL wykorzystały zwycięską bitwę jako potwierdzenie polskich praw do Ziem Odzyskanych. "Na bitewnym szlaku" to program przybliżający widzom w nowoczesny, dynamiczny i całościowy sposób spektakularne bitwy polskiego oręża. Nie samych triumfów i nie samych porażek. Bitew różnorodnych, tak jak i różnorodna jest polska historia. Tematami odcinków będą także mniej znane i rzadziej omawiane polskie działania militarne. Konwencja newsowego programu, eksperci, balistycy, stratedzy i historycy, pasjonujące detale przywracają klimat historycznych wydarzeń. 07:20 PRASA DONOSI - PRASA W II RP Felieton, 6 min, Polska, 2021 Scenariusz: Magdalena Majewska Odzyskanie przez Polskę niepodległości zaowocowało pojawieniem się wielu tytułów prasowych. W kolejnym odcinku cyklu "Prasa donosi" przypomnimy, kto i o czym pisał oraz co w największym stopniu przyciągało uwagę czytelników. 07:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 336 WSPÓLNY LOS, WSPÓLNY WRÓG Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2024 Autor: Bartek Wieczorek Scenariusz: Adam Sikorski Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. "Było nie minęło" to program realizowany techniką reporterską, pozwalający widzom wspólnie z realizatorami zmagać się z tajemnicą historyczną. Każdy z odcinków, poza nielicznymi wyjątkami, stanowi odrębną całość i ma charakter ponadczasowy. Wracamy do tematu powstania styczniowego, a na miejsce akcji wybieramy Lublin. Dojrzewanie niepodległościowego zrywu w tym mieście miało charakter narastających impulsów. Tu żywe było także wspomnienie wielkiej Rzeczypospolitej, wspominano układ w Krewie, Unię w Horodle czy czasy Unii Lubelskiej, wskazując, że czas sprzymierzenia z Litwą był okresem świetności i dobrobytu. Dwunastego sierpnia 1861 roku, z okazji rocznicy zawarcia Unii Lubelskiej, odbyła się wielotysięczna demonstracja na placu, który obecnie nosi nazwę Plac Litewski. Wojsko carskie zagrodziło drogę manifestantom, nie pozwalając na złożenie kwiatów pod pomnikiem Unii Lubelskiej. Mimo groźby użycia broni przez żołnierzy młoda dziewczyna, Henryka Pustowójtówna przedarła się przez kordon. Czyn ten zjednał jej powszechny podziw, ale naraził ją na represje ze strony władz carskich. W programie przypomnimy lubelskie wydarzenia związane z narastaniem nastrojów, które ostatecznie doprowadziły do wybuchu powstania. 08:00 STULECIE WINNYCH S.I - ODC. 8 Serial historyczny, obyczajowy TVP, 43 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Trzaskalski Scenariusz: Ariadna Lewańska, Małgorzata Retei Muzyka: Wojciech Lemański Aktorzy: Kinga Preis, Jan Wieczorkowski, Roman Gancarczyk, Weronika Humaj, Karolina Bacia, Katarzyna Kwiatkowska, Arkadiusz Janiczek, Olaf Lubaszenko, Andrzej Mastalerz, Anna Grycewicz, Sandra Drzymalska, Patryk Szwichtenberg, Tomasz Włosok, Katarzyna Mikiewicz, Jakub Sasak Ania i Mania szykują się do matury. Po egzaminach Mania jest zdecydowana wrócić do Brwinowa, Anię bardziej niż stabilizacja, pociąga dalsza edukacja. Ty zawsze byłaś ta zdolniejsza, więcej chciałaś, mówi jej w szczerej rozmowie Mania. - Zostaniesz w Warszawie, będziesz kimś. Ja chcę zostać tu, mieć dom, rodzinę, dzieci. Paweł po raz kolejny próbuje zawalczyć o Anię i wpłynąć na zmianę jej planów. Odwiedza ją w Warszawie, ale niewiele udaje mu się ugrać. Ania pilnie przygotowuje się do matury. Szybko zyskuje nowych mistrzów, których dorobek życiowy jej imponuje. W szkole poznaje Janusza Korczaka, w Instytucie Pedagogicznym, Marię Grzegorzewską. Nauka pochłania ją do tego stopnia, że mimo próśb Pawła, nie przyjeżdża na świąteczny festyn do Brwinowa. Tymczasem właśnie tam, po raz pierwszy publicznie swoje rysunki prezentuje Łucja. Jej uroda zachwyca Jaśka Winnego, a talent malarski porusza serce Tadeusza Wierusz - Kowalskiego, bogatego dyplomaty, właściciela pałacu w Brwinowie. Damian Winny oświadcza się Zosi, a rodzice młodych czym prędzej planują ślub. O swoim ślubie z Anią ciągle marzy Paweł, a o założeniu rodziny z nim marzy Mania. Ania, staje się ulubioną studentką Korczaka. Po jednym z wykładów dziewczyna zadaje swojemu wykładowcy trudne pytanie: Czy jeśli dwie bliskie sobie osoby kochają tego samego mężczyznę, to czy jedna, wybierając go, ma prawo zniszczyć szczęście tej drugiej? Odpowiedź Korczaka, który nie wie, dlaczego Ania pyta go o to, zaważy na losie całej trójki. 08:45 GALERIA WIDMO - SZKATUŁA KRÓLEWSKA Serial dokumentalny, 7 min, Polska, 2021 Reżyseria: Beata Szuszwedyk - Sadurska Scenariusz: Beata Szuszwedyk - Sadurska "Galeria Widmo" prezentuje animowaną historię zrabowanej drogocennej szkatuły królewskiej, najważniejszego artefaktu Świątyni Sybilli. W szkatule wykonanej na zamówienie Izabeli Czartoryskiej w 1800 roku księżna przechowywała zgromadzone przez siebie historyczne pamiątki po królach polskich. 08:55 HISTORIA POLSKI - OSTATNI BÓJ Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2019 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Film o historii wojennych zmagań 3. Pułku Strzelców Konnych im. Hetmana Stefana Czarnieckiego, będącego ostatnią jednostką polskiej wrześniowej armii, jaka zachowała bojową sprawność i nigdy się nie poddała. Kanwą scenariusza tego fabularyzowanego dokumentu są wojenne wspomnienia kilku byłych żołnierzy pułku, których udało się nagrać, zanim odeszli na wieczną wartę. Ich obecność w filmie przesądzająca o autentyzmie narracji, wprowadza sceny realizowane z udziałem aktorów stanowiących porte - parole postaci wypowiadających się weteranów. Autentyczni bohaterowie płk Zbigniew Makowiecki, rtm. Wilhelm Bilewicz, rtm. Bernard Wasilewski, płk Antoni Ławrynowicz wprowadzają opowieść, którą następnie podejmują odtwarzający ich aktorzy. Film w linearnej narracji zaprezentuje historię strzelców konnych, których wojenna tułaczka odzwierciedla typowe losy wielu polskich oddziałów miotających się w chaosie niemieckiego Blitzkriegu i niewydolności własnego dowództwa. Wrześniowy szlak bojowy 3. Pułku Strzelców Konnych to 700 kilometrów przemierzonych dróg i bezdroży w walkach obronnych i zaczepnych, w odwrocie i pogoniach za swoimi. "Ostatni bój" prezentuje wszystkie najważniejsze momenty epopei strzelców konnych. Począwszy od wyjścia z garnizonu w Wołkowysku, poprzez znaczone kolejnymi ofiarami potyczki w Dzwonku, Hajnówce, wypad na Kalenkowicze, udział w obronie Woli Gułowskiej pod Kockiem, aż po dramatyczny finał w Kalinowym Dole, będący ostatnią walką pułku, po której przestał istnieć. Ponadto historia pułkowego znaku - sztandaru, który ukryty przez garstkę ocalałych z wojennej pożogi, potem odnaleziony dał impuls do odrodzenia pułku w dzisiejszym kształcie. 10:00 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - DALEKO NA WSCHODZIE CZ. 2 Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1991 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Prowadzący: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Druga część programu o wydarzeniach na Dalekim Wschodzie w 1945 roku. Bogusław Wołoszański próbuje odpowiedzieć na pytanie, czy przystąpienie ZSRR do wojny na Dalekim Wschodzie przeważyło szalę zwycięstwa i zmusiło Japonię do kapitulacji. Wojna na Pacyfiku, przygotowania ZSRR do wojny, walki oraz kapitulacja Japonii ilustrowana jest fragmentami archiwalnych materiałów filmowych. 10:35 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - KOSTARYKA, CZYLI HARMONIA ZMYSŁÓW (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. W tym odcinku - Kostaryka. 11:30 HISTORIA KUCHNI POLSKIEJ - KUCHNIA WIELKOPOLSKA. SKOPY, PERKI I CZERNINA ODC. 14 Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2024 Reżyseria: Tomasz Rostworowski, Mirosław Bork Scenariusz: Jarosław Dumanowski, Mirosław Bork Trudno uwierzyć, że do tej pory nie powstał serial na temat polskiej kuchni pokazujący, w sposób systematyczny i zgodny z najnowszymi badaniami, dziedzictwo kulinarne otrzymane od naszych przodków. "Historia kuchni polskiej" w 26 czterdziestominutowych odcinkach wypełnia tę lukę zabierając widzów w podróż przez niezwykłe smaki, tradycje i obyczaje. Scenariusz serialu powstał w oparciu o prace naukowe prof. Jarosława Dumanowskiego - głównego eksperta i prowadzącego narrację. Odtworzenia potraw obecnych na polskich stołach od czasów Chrztu Polski do współczesności, dokonał Maciej Nowicki, twórca nowego trendu w polskiej kuchni - historycznej rekonstrukcji kulinarnej. Wnikliwe przedstawienie tła historycznego pozwala na zrozumienie okoliczności, w których kształtowała się polska kuchnia. Rozmowy ze specjalistami z Polski i ze świata uzupełniają narrację ukazując przenikanie idei i potraw ponad europejskimi granicami. Przywołanie konkretnych przepisów i ich odtworzenie w profesjonalnym studiu kulinarnym, ułatwia widzom zrozumienie smaków i technik przygotowywania potraw z przeszłości, a chronologia odcinków odpowiada najważniejszym zmianom zachodzącym w polskiej kuchni w kolejnych okresach historycznych. "Historia kuchni polskiej" to historia polskiej kultury materialnej w wersji dla każdego. 12:15 JAN SERCE - ODC. 9/10 - POŻAR SERCA Serial TVP, 47 min, Polska, 1981 Reżyseria: Radosław Piwowarski Scenariusz: Zbigniew Kamiński, Radosław Piwowarski Zdjęcia: Ryszard Jaworski, Krzysztof Ordon Muzyka: Seweryn Krajewski Aktorzy: Kazimierz Kaczor, Anna Nehrebecka, Marian Kociniak, Władysław Kowalski, Wiesław Michnikowski, Irena Budzisz, Jadwiga Kuryluk Janek razem z Małgosią jedzie nad morze po jej córki. Są zaprzyjaźnieni od wielu lat, ale po raz pierwszy znajdują się ze sobą sam na sam. Mężczyzna zdaje sobie sprawę, że od wielu lat kochał się właśnie w Małgosi, że to ona jest jego ideałem. Małgosia, porzucona przez Piotra, byłaby skłonna zostać panią Serce. Wtedy właśnie Piotr decyduje się wrócić do żony. Janek odwiedza matkę. Dowiaduje się, że pan Julian przegrał na wyścigach wszystkie jej oszczędności. Janek wszczyna awanturę, matka wyrzuca go z domu. Bohater z wrażenia dostaje ataku serca. 13:05 WARSZAWA 1956 Cykl dokumentalny, 7 min, Polska, 1956 Wstrząsający reportaż, który zderza obrazy gmachów urzędowych z ruinami zamieszkanymi przez zwykłych ludzi. Bohaterem jest małe dziecko, które spaceruje nad przepaścią gruzowiska. Jeden z ważniejszych filmów ''czarnej serii''. 13:20 SEKRETY STAROŻYTNYCH INŻYNIERÓW - /3/ (ANCIENT ENGINEERING) Serial dokumentalny, 49 min, Niderlandy (Holandia), 2021 Licząca ponad 4600 lat Wielka Piramida w Gizie jest jednym spośród siedmiu cudów świata - najstarszym z nich i zachowanym w stanie niemal nienaruszonym. Przez ponad 3000 lat była najwyższą konstrukcją na Ziemi stworzoną przez człowieka. Ale Wielka Piramida to nie tylko monumentalna wielkość tej budowli świadcząca o geniuszu starożytnych inżynierów. To również arcydzieło matematyki i inżynierii precyzyjnej, których zasady obowiązują do dziś. Trzeci odcinek 10 - odcinkowej serii dokumentalnej ukazującej najbardziej niezwykłe i intrygujące osiągnięcia inżynierii z czasów starożytnych, które inspirują także inżynierów współczesnych. 14:20 LEGENDA ORIENT EXPRESSU (ORIENT EXPRESS - A TRAIN WRITES HISTORY) Film dokumentalny, 58 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Gerhard J. Rekel Scenariusz: Gerhard J. Rekel Lektor: Marek Ciunel Wprowadzenie Orient Expressu - zwanego również "pociągiem pociągów" - na tory wymagało nie lada wytrwałości. Kilkukrotnie ambitny projekt Georges' a Nagelmackersa był bliski porażki, ponieważ belgijski przedsiębiorca stanął w obliczu bankructwa swojej firmy produkującej wagony sypialne, Compagnie International des Wagons - Lits (CIWL). Mimo to nie ustawał w dążeniu do celu - połączenia stolic Europy siecią nocnych pociągów. 15:30 KORONA KRÓLÓW - ODC 83 Telenowela historyczna TVP, 24 min, Polska, 2017 Reżyseria: Wojciech Pacyna, Jacek Sołtysiak Scenariusz: Monika Zięba, Ewa Bulanda Zdjęcia: Krzysztof Pakulski, Jacek Fabrowicz Muzyka: Marcin Przybyłowicz Aktorzy: Sławomir Orzechowski, Marcin Rogacewicz, Andrzej Popiel, Maciej Mikołajczyk, Renata Berger, Paulina Kinaszewska, Krzysztof Wrona, Jacek Kopczyński, Tomasz Sapryk, Piotr Bała, Miron Jagniewski, Patryk Pietrzak, Monika Radziwon, Kamil Toliński, Paulina Kondrak Odc. 83 Na dworze trwa uczta weselna Jaśka i Ofki. Zakochany Nekanda planuje również, by wkrótce poślubić Bożenę Tęczyńską. Szlachcianka jest szczęśliwa. Na Wawel przyjeżdża Bolko ze swoją żoną Agnieszką Habsburżanką. Dwórki są ciekawe księżnej. Henryk morduje sługę i w przebraniu ukrywa się na zamku. Dochodzi do zamachu na króla. 16:05 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA BOMBY A CZ. 1 Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Program cykliczny o charakterze sensacyjnym, popularyzujący wiedzę o historii XX wieku. Część pierwsza "Największej tajemnicy XX wieku" poświęcona historii radzieckiej broni atomowej. Najnowsze dokumenty i pamiętniki opublikowane w Rosji pokazują w nowym świetle przebieg radzieckich prac nad skonstruowaniem bomby jądrowej. Z dokumentów wynika, że wywiad radziecki był informowany o przebiegu prac amerykańskich konstruktorów bomby. Odcinek opowiada o tym, w jaki sposób współpraca została nawiązana i jaki miała wpływ na radzieckie badania. 16:35 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA BOMBY A CZ. 2 Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 1996 Reżyseria: Arek Bieńkowski Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Muzyka: Dariusz Żebrowski Program cykliczny o charakterze sensacyjnym, popularyzujący wiedzę o historii XX wieku. Część pierwsza "Największej tajemnicy XX wieku" poświęcona historii radzieckiej broni atomowej. Najnowsze dokumenty i pamiętniki opublikowane w Rosji pokazują w nowym świetle przebieg radzieckich prac nad skonstruowaniem bomby jądrowej. Z dokumentów wynika, że wywiad radziecki był informowany o przebiegu prac amerykańskich konstruktorów bomby. Odcinek opowiada o tym, w jaki sposób współpraca została nawiązana i jaki miała wpływ na radzieckie badania. 17:10 HISTORIA POLSKI - POWSTANIE ZWYKŁYCH LUDZI Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2004 Reżyseria: Paweł Kędzierski Scenariusz: Paweł Kędzierski Zdjęcia: Michał Bukojemski Zebrane od cywilnych uczestników Powstania Warszawskiego relacje posłużyły do zbudowania wielowątkowej, pozbawionej patosu filmowej opowieści o życiu codziennym powstańczej Warszawy. Od początkowej radości z wywalczonej na kilku ulicach wolności po rozpacz zniszczonego miasta. Są to losy mieszkańców zasypywanych piwnic i podwórek zamienionych w cmentarze. Nie byli powstańcami, nie walczyli na barykadach, jednak również są bohaterami tego powstania. To ich gnano przed czołgami, wywożono do obozów, to ich zginęło najwięcej. 18:10 FAKE CZY HISTORIA? - ODC. 3 Program historyczny, 25 min, Polska, 2024 Autor: Elżbieta Szumiec - Zielińska Reżyseria: Marzena Strąg Prowadzący: Wojciech Szeląg "Fake czy historia?" to program, który zgłębi kontrowersyjne tematy XX wieku, poddając je dyskusji z udziałem dwóch ekspertów o odmiennych poglądach. Program cechuje dynamiczne tempo i intensywne, 20 - minutowe debaty, które budują dramaturgię i wzbudzają emocje. Korzystamy z autentycznych przestrzeni Muzeum Historii Polski i Muzeum II Wojny Światowej jako historycznego tła dla debat, co nadaje głębi omawianym tematom. Interaktywny element polegający na głosowaniu widzów na eksperta, który przekonał ich do swojego stanowiska, angażuje publiczność, umożliwiając jej bezpośredni udział. Krótkie felietony pełnią funkcję narzędzia do pogłębiania omawianych tematów, zapewniając wszechstronne podejście. Narracja zachęci do krytycznego myślenia oraz do pogłębienia wiedzy widzów na temat spornych wydarzeń z przeszłości, ukazując różnorodne perspektywy i opinie. 19:10 STULECIE WINNYCH S.I - ODC. 9 Serial obyczajowy, historyczny, 43 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Trzaskalski Scenariusz: Ariadna Lewańska, Małgorzata Retei Muzyka: Wojciech Lemański Aktorzy: Kinga Preis, Jan Wieczorkowski, Roman Gancarczyk, Weronika Humaj, Karolina Bacia, Katarzyna Kwiatkowska, Arkadiusz Janiczek, Olaf Lubaszenko, Andrzej Mastalerz, Anna Grycewicz, Sandra Drzymalska, Patryk Szwichtenberg, Tomasz Włosok, Jakub Sasak, Maria Sobocińska Jest sierpień 1932 rok. Na weselu Mani i Pawła bawią się wszyscy Winni i przyjaciele rodziny. Jedynie Ania jest smutna. Wiem, że ci jest ciężko - mówi do wnuczki Antoni. Ale, zobaczysz, innego spotkasz - dodaje zdziwionej jego przenikliwością Ani. Po weselu Ania wyjeżdża na studia do Warszawy. Podczas wizyt w domu unika spotkań z siostrą i szwagrem. W pałacu Wieruszów trwa generalny remont. Jasiek sprawdza się tam jako elektryk. Ma nadzieję, że Łucja spojrzy na niego łaskawym okiem. Tymczasem panience marzy się europejski wystrój domu. Na życzenie córki Wierusz sprowadza do pałacu włoskiego stolarza, Guido. Wieruszowa uważa to za fanaberię pasierbicy. W kraju kryzys, a ty nasze pieniądze wydajesz na zbytki. Każe mężowi wybierać między sobą i tą przybłędą. Włoski stolarz cierpi z powodu polskiego jedzenia i nie ma siły pracować. Co wy tam jecie w tych Włoszech - pyta Bronia, która zostaje na ratunek sprowadzona przez Wierusza do pałacowej kuchni. Szybko znajduje z Guido wspólny język. Tymczasem małżeństwo Mani i Pawła nie układa się dobrze. Paweł jest obojętny na uroki żony, unika bliskości. Wczoraj obudziłam się w środku nocy i jego nie było - zwierza się siostrze Mania. Ania czuje się winna za zachowanie Pawła. 20:00 KRONIKI HITLERA - ODC. 6. FUHRER. LATA 1936 - 1937 (KRONIKI HITLERA) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Hermann Pölking Kroniki pokazują codzienność zwykłych ludzi w Europie w latach 1889 - 1945. Stanowi to tło dla szczegółowej relacji z życia Adolfa Hitlera - od jego dojścia do władzy po samobójstwo w berlińskim bunkrze. To najobszerniejsza do tej pory kompilacja materiałów archiwalnych, z których prawie połowa nie była wcześniej publikowana. 21:05 GENERAŁ WŁADYSŁAW SIKORSKI. TAJEMNICA ŚMIERCI Film dokumentalny, 59 min, Polska, 1987 Scenariusz: Witold Zadrowski Wykonawcy: Ludwik Łubieński, Edward Raczyński, Józef Garliński Próba wyjaśnienia tajemniczej śmierci generała Władysława Sikorskiego (1881 - 1943), polskiego męża stanu, polityka, generała. Współzałożyciela Związku Walki Czynnej (1908) i prezesa utworzonego w 1910 Związku Strzeleckiego we Lwowie. Od 1905 członka Związku Odrodzenia Narodu Polskiego, od 1910 Polskiego Stronnictwa Postępowego. Od września 1917 r. do lutego 1918 r. dowódcy Uzupełnień Polskiego Korpusu Posiłkowego. W maju 1918 r. generał Sikorski przybył do Lwowa, gdzie zorganizował stację zborną wysyłającą byłych legionistów i żołnierzy austriackich - Polaków, do Królestwa. Od listopada 1918 r. w Wojsku Polskim. Mianowany przez Radę Regencyjną szefem sztabu w dowództwie w Galicji, uczestniczył w obronie Przemyśla przed Ukraińcami. W 1919 r. walczył w obronie Lwowa i dowodził grupą operacyjną na froncie polsko - ukraińskim na linii Zbrucza. Brał udział w wojnie polsko - bolszewickiej, w latach 1921 - 1922 szef sztabu generalnego. 1922 - 1923 premier i minister spraw wewnętrznych. 15 marca 1923 r. rząd Sikorskiego doprowadził do uznania polskich granic wschodnich przez Konferencję Ambasadorów. Jako minister spraw wojskowych w gabinecie Stanisława Grabskiego zlecił opracowanie pierwszych planów operacyjnych i mobilizacyjnych, rozbudowy marynarki i lotnictwa oraz przemysłu zbrojeniowego. Walczył z Józefem Piłsudskim o wpływy w wojsku. Od 1925 r. dowódca Okręgu Korpusu VI Lwów. W czasie przewrotu majowego 1926 r. nie zaangażował się po żadnej ze stron. W 1928 r. odwołany ze stanowiska dowódcy Okręgu Korpusu w związku z zatargami z J. Piłsudskim. Do roku 1939 pozostał "generałem do dyspozycji" ministra wojny. Przebywał przeważnie we Francji, gdzie odbywał intensywne studia wojskowe. Przeciwnik polityczny obozu sanacji. W 1936 r. wspólnie z I. J. Paderewskim i J. Hallerem doprowadził do porozumienia polskich stronnictw centrowych (tzw. Front Morges). Inicjował założenie Stronnictwa Pracy. W 1939 r. desygnowany na premiera Rządu Rzeczpospolitej Polskiej na emigracji, w którym objął także tekę ministra spraw wojskowych. 7 września 1939 r. mianowany Naczelnym Wodzem i Generalnym Inspektorem Sił Zbrojnych. W listopadzie 1939 r. powołał Związek Walki Zbrojnej. Po kapitulacji Francuzów walcząca wspólnie z nimi 84 - tysięczna armia polska utraciła ok. 2/3 stanu osobowego. 5 sierpnia 1940 r. Sikorski podpisał umowę w sprawie odbudowy armii polskiej w Wielkiej Brytanii. Wiosną 1941r. wyjechał do Stanów Zjednoczonych i Kanady w celu uzyskania pomocy materialnej i wojskowej. Po napaści Niemiec na ZSRR, 30 lipca 1941 r. zawarł układ z rządem radzieckim normujący stosunki dwustronne i układ dodatkowy w sprawie utworzenia armii polskiej w ZSRR. Treść układu nie precyzująca przebiegu polskiej granicy wschodniej stała się przyczyną kryzysu rządowego i powstania silnej opozycji. Odkrycie grobów katyńskich doprowadziło 23 IV 1943 r. do całkowitego zerwania przez rząd radziecki napiętych już wcześniej stosunków dyplomatycznych z rządem polskim. Sikorski zginął w katastrofie lotniczej 4 lipca 1943 r. w Gibraltarze, powracając z inspekcji wojsk na Środkowym Wschodzie. Przyczyn katastrofy nie wyjaśniono do chwili obecnej. Pochowany na cmentarzu polskich lotników w Newark, w Wielkiej Brytanii. 17 września 1993 r. jego prochy przeniesiono na Wawel. 22:10 TAJEMNICE SZPIEGÓW WOJNY - SZPIEG, KTÓRY OCALIŁ ŚWIAT ODC. 3/4 (SPIES OF WAR - THE A - BOMB SPIES EP. 3 THE SPY WHO PREVENTED THE WAR) Film dokumentalny, 51 min, Czechy, 2019 Reżyseria: Jobst Knigge Seria dokumentalna z tajnymi agentami w roli głównej. Byli największymi szpiegami XX wieku. To opowieści o szpiegostwie związanym z największymi wydarzeniami historycznymi. Nie znacie ich nazwisk ani ich twarzy, ale to oni zmienili bieg historii. 23:20 SENSACJE XX WIEKU - TAJEMNICA RUDOLFA HESSA Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 1995 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Program cykliczny o charakterze sensacyjnym, popularyzujący wiedzę o historii XX wieku. Odcinek poświęcony Rudolfowi Hessowi. 23:50 SENSACJE XX WIEKU - BITWA O ANGLIĘ Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1989 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Wojciech Nalazek Prowadzący: Bogusław Wołoszański Program cykliczny o charakterze sensacyjnym, popularyzująca wiedzę o historii XX wieku. W tym wydaniu historia bitwy o Anglię. Wykorzystano archiwalne nagrania z II wojny światowej. Program zaczyna się od informacji o ucieczce angielskich żołnierzy z Dunkierki przed Niemcami. Następnie oglądamy archiwalny film propagandowy nawołujący Anglików do wstąpienia do oddziałów obrony lokalnej, tzw. "homeguard". Dowiadujemy się, jak wyglądało standardowe uzbrojenie oddziałów "homeguard", dlaczego Hitler podjął decyzję o zaangażowaniu Luftwaffe do oczyszczenia drogi do Anglii dla piechoty, jaka była różnica w zasobach lotnictwa niemieckiego i angielskiego, jakie było uzbrojenie samolotów niemieckich, jakie czynniki świadczyły na niekorzyść Niemców. Omawiane są zalety i wady niemieckiego Junkersa, oglądamy fragmenty archiwalnego filmu o tych samolotach, Poznajemy zalety Messerschmitta. Dowiadujemy się również, jak ogromną przewagę uzyskali Anglicy, odkrywając radar. Poznajemy ówczesną koncepcję obrony Wielkiej Brytanii. Mamy okazję zobaczyć pierwsze stanowiska obserwacyjne wraz z ich przyrządami mierniczymi. Omawiane są rewolucyjne zmiany, jakie nastąpiły w 1940 roku w angielskim lotnictwie, zwłaszcza system prowadzenia wojny powietrznej przez Brytyjczyków. Mowa jest także o roli Polaków w bitwie o Anglię. Prezentowany jest jeden z typów samolotów, na jakich latali Polacy. Omawiana jest pierwsza faza bitwy, która okazała się destrukcyjna dla niemieckiego lotnictwa. Dowiadujemy się, jaki był stosunek Niemców do angielskich radarów. Na tle archiwalnych filmów bitwy autor opowiada o jej drugiej fazie. Po ataku na jedno z miast angielskich Churchill zdecydował się na rozpoczęcie nalotów na Niemcy. Szczegółowo objaśniane są niemieckie plany inwazji na Anglię, które powstały już w 1938 roku. 00:25 KOSA. OPOWIEŚĆ O KAROLU PNIAKU Film dokumentalny, 45 min, Polska, 2021 Reżyseria: Krzysztof Mroczkowski Scenariusz: Krzysztof Mroczkowski Zdjęcia: Jakub Malec, Wiktor Kornaś, Wiktor Pawuska Muzyka: Artur Majewski Film opowiada o Karolu Pniaku, wybitnym pilocie myśliwców podczas II wojny światowej. Karol Pniak był wybitnym lotnikiem, asem myśliwskim czasów II wojny światowej, pochodzącym z Jaworzna. Udział w bitwie o Anglię stanowi jedynie fragment bogatego życiorysu Karola obok kampanii wrześniowej, walk w Afryce czy członkostwa w Trójce Bajana. Niepodważalne walory pilota myśliwskiego uzupełnia pochodzący z wypowiedzi i wspomnień ówczesnych kolegów obraz człowieka niezwykle koleżeńskiego, prostolinijnego, życzliwego i chętnego do pomocy. Karol Pniak urodził się w 1910 roku, w Jaworznie. Do wojska zaciągnął się w październiku 1928 rpku. W czerwcu 1939 ukończył Szkołę Podchorążych w Dęblinie. Staż odbył w 142. eskadrze myśliwskiej, a w sierpniu 1939 roku promowano go do stopnia podporucznika. Karol Pniak był zdobywcą szeregu najwyższych nagród, w tym trzykrotnym Mistrzem Polski, a po śmierci kpt. pil. Franciszka Żwirki najbardziej popularnym pilotem II Rzeczypospolitej. Po wybuchu II wojny światowej znalazł się w Anglii, gdzie po przeszkoleniu, trafił do 32. dywizjonu RAF. W czasie bitwy o Anglię znacznie powiększył liczbę zniszczonych maszyn wroga. Należał do Polish Fighting Team, zwanym również "Cyrkiem Skalskiego". Był dowódcą dywizjonu 308. Do Polski wrócił w 1947 roku. Zamieszkał w rodzinnej Szczakowej, w Pieczyskach. Z uwagi na pobyt na Zachodzie miał problemy ze Służbą Bezpieczeństwa. Zmarł 17 października 1980 roku. Wielokrotnie odznaczany m.in. Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari i czterokrotnie Krzyżem Walecznych. 01:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - WRONA - OSTATNI SPRAWDZIAN ODC. 255 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki "Wrona - ostatni sprawdzian" Historycy lotnictwa od lat zadają sobie pytanie, jak to było możliwe, że obrabowany, zniszczony przez wojnę kraj, jakim była odradzająca się w 1918 roku Polska, w ciągu dwudziestu lat dołączył do ekskluzywnego, światowego klubu eksporterów nowoczesnych samolotów? Zwykle padają dwie odpowiedzi: pierwsza wskazuje na studentów - marzycieli. Zyskali oni mocne wsparcie ze strony doświadczonej kadry profesorskiej. Druga odpowiedź to wojsko świadome po doświadczeniach wojny z bolszewikami tego, co oznacza lotnictwo w realiach nowego pola walki. Lektura rejestru polskich statków powietrznych musi wywołać oszołomienie. Spis samych szybowców zamyka numer 1380. I nieuchronnie ciśnie się na usta pytanie: co z tego zostało? Praktycznie nic, dlatego z takim entuzjazmem śledzimy odradzanie się świadectw wielkości tamtego czasu. Odwiedzamy warsztat Jerzego Gruchalskiego, gdzie odtwarzany jest szybowiec szkolny Wrona. 02:00 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - PIRAMIDY XX WIEKU Cykl dokumentalny, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony fortyfikacjom Linii Maginota, Linii Zygfryda oraz Wałowi Atlantyckiemu.