TVP Historia Czwartek, 03.10.2024 06:20 BYŁ TAKI DZIEŃ - 3 PAŹDZIERNIKA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1935 - zdał maturę Bohumil Hrabal; 1944 - "odprawa" przedstawicieli PKWN u Stalina - żądano od nich reformy rolnej i aresztowań wśród "obszarników"; 1996 - Nobel dla Wisławy Szymborskiej; 06:25 WOJOWNICY CZASU - PÓŁNOC - POŁUDNIE, CZYLI SECESYJNA WOJNA POLAKÓW Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2024 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Grzegorz Gajewski, Krzysztof Krzyżanowski Muzyka: Krzysztof Ridan Jak nas uczy historia, ulubioną metodą wojowania Polaków jest walka z przeważającymi siłami wroga. Mamy też zwyczaj z racji różnych historycznych oraz ideowych uwarunkowań walczyć w obcych wojnach. Czasami bardzo daleko od Ojczyzny, bo aż w Ameryce. I nie chodzi tylko o Tadeusza Kościuszkę, czy Kazimierza Pułaskiego. W 1861 roku Polacy przystąpili tam do bratobójczej wojny i to po obu stronach konfliktu... 07:00 FAKE CZY HISTORIA? - ODC. 3 Program historyczny, 25 min, Polska, 2024 Autor: Elżbieta Szumiec - Zielińska Reżyseria: Marzena Strąg Prowadzący: Wojciech Szeląg "Fake czy historia?" to program, który zgłębi kontrowersyjne tematy XX wieku, poddając je dyskusji z udziałem dwóch ekspertów o odmiennych poglądach. Program cechuje dynamiczne tempo i intensywne, 20 - minutowe debaty, które budują dramaturgię i wzbudzają emocje. Korzystamy z autentycznych przestrzeni Muzeum Historii Polski i Muzeum II Wojny Światowej jako historycznego tła dla debat, co nadaje głębi omawianym tematom. Interaktywny element polegający na głosowaniu widzów na eksperta, który przekonał ich do swojego stanowiska, angażuje publiczność, umożliwiając jej bezpośredni udział. Krótkie felietony pełnią funkcję narzędzia do pogłębiania omawianych tematów, zapewniając wszechstronne podejście. Narracja zachęci do krytycznego myślenia oraz do pogłębienia wiedzy widzów na temat spornych wydarzeń z przeszłości, ukazując różnorodne perspektywy i opinie. 08:00 STULECIE WINNYCH S.I - ODC. 9 Serial obyczajowy, historyczny, 43 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Trzaskalski Scenariusz: Ariadna Lewańska, Małgorzata Retei Muzyka: Wojciech Lemański Aktorzy: Kinga Preis, Jan Wieczorkowski, Roman Gancarczyk, Weronika Humaj, Karolina Bacia, Katarzyna Kwiatkowska, Arkadiusz Janiczek, Olaf Lubaszenko, Andrzej Mastalerz, Anna Grycewicz, Sandra Drzymalska, Patryk Szwichtenberg, Tomasz Włosok, Jakub Sasak, Maria Sobocińska Jest sierpień 1932 rok. Na weselu Mani i Pawła bawią się wszyscy Winni i przyjaciele rodziny. Jedynie Ania jest smutna. Wiem, że ci jest ciężko - mówi do wnuczki Antoni. Ale, zobaczysz, innego spotkasz - dodaje zdziwionej jego przenikliwością Ani. Po weselu Ania wyjeżdża na studia do Warszawy. Podczas wizyt w domu unika spotkań z siostrą i szwagrem. W pałacu Wieruszów trwa generalny remont. Jasiek sprawdza się tam jako elektryk. Ma nadzieję, że Łucja spojrzy na niego łaskawym okiem. Tymczasem panience marzy się europejski wystrój domu. Na życzenie córki Wierusz sprowadza do pałacu włoskiego stolarza, Guido. Wieruszowa uważa to za fanaberię pasierbicy. W kraju kryzys, a ty nasze pieniądze wydajesz na zbytki. Każe mężowi wybierać między sobą i tą przybłędą. Włoski stolarz cierpi z powodu polskiego jedzenia i nie ma siły pracować. Co wy tam jecie w tych Włoszech - pyta Bronia, która zostaje na ratunek sprowadzona przez Wierusza do pałacowej kuchni. Szybko znajduje z Guido wspólny język. Tymczasem małżeństwo Mani i Pawła nie układa się dobrze. Paweł jest obojętny na uroki żony, unika bliskości. Wczoraj obudziłam się w środku nocy i jego nie było - zwierza się siostrze Mania. Ania czuje się winna za zachowanie Pawła. 08:50 HISTORIA POLSKI - POWSTANIE ZWYKŁYCH LUDZI Film dokumentalny, 53 min, Polska, 2004 Reżyseria: Paweł Kędzierski Scenariusz: Paweł Kędzierski Zdjęcia: Michał Bukojemski Zebrane od cywilnych uczestników Powstania Warszawskiego relacje posłużyły do zbudowania wielowątkowej, pozbawionej patosu filmowej opowieści o życiu codziennym powstańczej Warszawy. Od początkowej radości z wywalczonej na kilku ulicach wolności po rozpacz zniszczonego miasta. Są to losy mieszkańców zasypywanych piwnic i podwórek zamienionych w cmentarze. Nie byli powstańcami, nie walczyli na barykadach, jednak również są bohaterami tego powstania. To ich gnano przed czołgami, wywożono do obozów, to ich zginęło najwięcej. 09:55 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - DROGA PRZEZ PIEKŁO CZ. 1 Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczny program Bogusława Wołoszańskiego, popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. W tym wydaniu autor omawia: - dzieje konwojów wiozących sprzęt wojenny dla Związku Radzieckiego, - sytuację na frontach europejskich, - zajęcie Norwegii przez Niemców, - pomoc Anglii w transporcie broni dla Związku Radzieckiego, - szlaki morskie z portów amerykańskich i kanadyjskich do Murmańska, - rolę Norwegii w planach wojennych Adolfa Hitlera, - znaczenie strategiczne portu w Murmańsku, - atak wojsk niemieckich na Murmańsk. 10:25 KRAINA SKARBÓW. PODRÓŻ PO WŁOSZECH - OD PIEMONTU PO WENECJĘ. ODC. 5/6 (MERAVIGLIE THE LAND OF TREASURE) Esej dokumentalny, 52 min, Włochy, 2018 Reżyseria: Gabriele Cipollitti Lektor: Marek Ciuniel Seria dokumentalna, w której autorzy zabierają widza na wycieczkę po Włoszech, ich dziełach, miejscach i wyjątkowym stylu życia, dając świadectwo kreatywności mieszkańców tego kraju. Są to miejsca wpisane przez UNESCO na Listę Światowego Dziedzictwa, a tych Włochy mają najwięcej na świecie. Ślady przeszłości rozsiane są po całym kraju i obejmują wszystkie epoki historyczne, od neolitu i klasycznego antyku do średniowiecza, renesansu, baroku i epoki oświecenia. Ta podróż jest więc okazją do zaprezentowania dzieła rąk i przedmiotu dumy mieszkańców Włoch. 11:20 PRZYPADEK POLSKI. POLITYKA I IDEE - ODC. 35 Magazyn historyczny, 15 min, Polska, 2024 Scenariusz: Jacek Kloczowski Zdjęcia: Wojciech Kursa "Przypadek Polski. Polityka i idee" to cykl programów przedstawiających najważniejsze postacie polskiej myśli politycznej XIX i XX wieku, reprezentujące różne nurty i środowiska ideowe. Wśród proponowanych ponad trzydziestu postaci są m.in. Stanisław Koźmian, Maurycy Mochnacki, Adam Jerzy Czartoryski, Zygmunt Krasiński, Stanisław Cat - Mackiewicz. Autorem scenariuszy poszczególnych odcinków jest dr Jacek Kloczkowski, wiceprezes Ośrodka Myśli Politycznej w Krakowie. Realizacja cyklu będzie łączyć wypowiedzi narratora nagrywane w wybranych miejscach nawiązujących do biografii i idei politycznych przedstawianych postaci z uzupełniającymi je wypowiedziami ekspertów nagrywanymi w studio na odpowiednio graficznie zaaranżowanym tle. Całość uzupełnią ujęcia filmowe oraz ikonografia dotycząca danego tematu /zdjęcia, pisma, dzieła malarskie/ przedstawiona przy użyciu grafiki komputerowej. Towarzyszyć im będzie narracja prowadzona z offu. 11:45 JAN SERCE - ODC. 10/10 - KALINA Serial TVP, 90 min, Polska, 1981 Reżyseria: Radosław Piwowarski Scenariusz: Zbigniew Kamiński, Radosław Piwowarski Zdjęcia: Witold Adamek Muzyka: Seweryn Krajewski Aktorzy: Kazimierz Kaczor, Jadwiga Jankowska -Cieślak, Wieslaw Michnikowski, Anna Nehrebecka, Marian Kociniak, Władysław Kowalski, Andrzej Herder, Jadwiga Kuryluk Po wyjściu ze szpitala Janek trafia do sanatorium. Czuje się kiepsko, ale na wieść, że jego matka w ciężkim stanie znajduje się w szpitalu, wyrusza w drogę. Dowiaduje się, że najlepszym lekarstwem dla mamy byłyby owoce kaliny. Szuka więc krzewu kaliny z pełnym poświęceniem, nie bacząc na stan swego zdrowia. Kiedy je znajduje, przynosi owoce do szpitala. Nie zastaje matki w pokoju, jest przerażony, że umarła. Tymczasem okazuje się, że poczuła się lepiej i wyszła na spacer. Janek z wrażenia mdleje. Kiedy odzyskuje przytomność, widzi koło siebie "Mgiełkę" spotkaną na balu samotnych, której długo i bezskutecznie poszukiwał. Dziewczyna ma na imię, nomen - omen, Kalina i jest pielęgniarką opiekującą się matką Janka. 13:25 KRONIKI MIASTA - NARBONA (CHRONICLES OF A CITY) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2022 Dzięki tej serii widzowie mogą odkryć pięć przesiąkniętych historią miast. Poznają ich losy od średniowiecza do współczesności, w czasie największych zmagań i sukcesów, a także postacie, które wpisały się w ich historię. 14:30 KRONIKI HITLERA - ODC. 6. FUHRER. LATA 1936 - 1937 (KRONIKI HITLERA) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Hermann Pölking Kroniki pokazują codzienność zwykłych ludzi w Europie w latach 1889 - 1945. Stanowi to tło dla szczegółowej relacji z życia Adolfa Hitlera - od jego dojścia do władzy po samobójstwo w berlińskim bunkrze. To najobszerniejsza do tej pory kompilacja materiałów archiwalnych, z których prawie połowa nie była wcześniej publikowana. 15:30 KORONA KRÓLÓW - ODC 84 Telenowela historyczna TVP, 24 min, Polska, 2017 Reżyseria: Wojciech Pacyna, Jacek Sołtysiak Scenariusz: Agnieszka Olejnik, Monika Zięba Zdjęcia: Krzysztof Pakulski, Jacek Fabrowicz Muzyka: Marcin Przybyłowicz Aktorzy: Halina Łabonaska, Mateusz Król, Sławomir Orzechowski, Wenanty Nosul, Andrzej Popiel, Marcin Rogacewicz, Renata Berger, Paulina Kinaszewska, Krzysztof Wrona, Jacek Kopczyński, Mateusz Trzmiel, Tomasz Sapryk, Marta Sroka, Joanna Domańska, Piotr Bała Odc. 84 Na Wawelu trwa pożegnanie zaufanego człowieka króla, jednocześnie na dwór dociera kolejna tragiczna wiadomość. Bojarzy otruli Eufemię, siostrę Aldony i żonę księcia Trojdenowicza. Bojarzy domagają się, by Jerzy ustąpił z tronu. Tymczasem z Sącza przychodzą ponaglające wiadomości. Stan królowej Jadwigi uległ pogorszeniu. Wszyscy się modlą za jej zdrowie. Czy syn zdoła odwiedzić matkę? 16:05 SENSACJE XX WIEKU - NAJWIERNIEJSZY ŻOŁNIERZ HITLERA Cykl dokumentalny, 22 min, Polska, 1995 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Odcinek poświęcony sprawie udziału Erwina Rommla w spisku na Adolfa Hitlera. W 1944 roku feldmarszałek Erwin Rommel uważany za najwierniejszego oficera Hitlera przyłączył się do spisku antyhitlerowskiego. Program przedstawia nieznane dotąd fakty z frontu zachodniego, gdzie Niemcy i Amerykanie podjęli próbę zawarcia pokoju. Jednym z uczestników rokowań był Erwin Rommel. 16:35 SENSACJE XX WIEKU - NAJWIĘKSZA TAJEMNICA KSIĘCIA WINDSORU Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1995 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Odcinek poświęcony sprawie abdykacji króla brytyjskiego Edwarda VIII, który porzucił tron dla Amerykanki Wallis Simpson. Sprawa ta została wyjaśniona tylko częściowo. Czy powodem abdykacji rzeczywiście była wielka miłość do dwukrotnej rozwódki? Wiele wskazuje na to, że w sprawę zamieszany był wywiad radziecki, a na pewno Anthony Blunt, zdemaskowany dopiero w 1979 roku. 17:10 HISTORIA POLSKI - PAMIĘĆ POWSTANIA Film dokumentalny, 59 min, Polska, 2004 Reżyseria: Jadwiga Nowakowska Scenariusz: Jadwiga Nowakowska Zdjęcia: Władysław Malarowski, Ryszard Janowski Wykonawcy: Jan Kurdwanowski, Jan Ciechanowski, Anna Borkiewicz Celińska, Jerzy Stefan Skawiński, Tadeusz Sułkowski, Zofia Szymańczuk, Jan Ołdakowski, Paweł Kowal, Marcin Roszkowski, Izabela Maliszewska, Zbigniew Skwara, Jerzy Czajkowski "Nikt z nas nie zdawał sobie sprawy - wspomina Jerzy Stefan Stawiński, kiedyś dowódca kompanii łączności pułku AK"Baszta", później pisarz i scenarzysta - że możemy aż 63 dni kotłować się w tej historii. Wydawało mi się na początku, i każdemu z nas, że albo my opanujemy tę Warszawę, albo zginiemy wszyscy. Tymczasem okazało się, że możemy tu się utrzymać przez ponad dwa miesiące! Kosztem dwustu tysięcy ofiar, głównie ludności cywilnej..." Gdy powstanie upadło, w zrujnowanej Warszawie zostali umarli, a żywi długimi kolumnami wymaszerowali ze skazanej na zagładę stolicy. Żołnierze trafili do obozów jenieckich, cywile do obozu przejściowego w Pruszkowie. Niektórym wojskowym udało się uniknąć niewoli, przemknąć przez niemieckie kordony, schronić u krewnych na prowincji. Gdy front przetoczył się dalej na zachód, wrócili do swojego miasta. A tam już na nich czekano. Wielu bohaterów zostało zatrzymanych. Przesłuchiwali ich i torturowali oprawcy posługujący się nie tylko rosyjskim, ale także - o zgrozo! - polskim językiem. Jeszcze straszniejsze dla skazanych na wieloletnie więzienie, albo nawet na śmierć kombatantów były sentencje hańbiących wyroków: "za współpracę z hitlerowskimi okupantami", "za szpiegostwo na rzecz Niemców"! Los żołnierzy podziemia aresztowanych przez nową władzę i jej sowieckich dysponentów nie odwiódł wielu uwolnionych ze stalagów bojowników od powrotu do ojczyzny. Wraz z przebywającymi w kraju kombatantami posłuchali rozkazu pułkownika Radosława i w sierpniu - wrześniu 1945 roku wzięli udział w akcji ujawniania się byłych akowców. Dostali odpowiednie dokumenty i parę lat spokoju. Do 1949 roku, kiedy zostali uwięzieni oraz skazani za przynależność do nielegalnej organizacji i chęć obalenia ustroju socjalistycznego. Rzeczywiście, wielu z nich szczerze marzyło o obaleniu komuny, ale do konspiracji nie należało. Dyspozycyjni sędziowie uznali utrzymywanie koleżeńskich kontaktów z towarzyszami broni za działalność konspiracyjną. Dopiero po śmierci Stalina ludzie zaczęli wychodzić z więzień. Do kraju wróciła część akowców przebywających dotąd na emigracji. A we Francji elegancka publiczność festiwalu w Cannes oklaskiwała "Kanał" Andrzeja Wajdy zrealizowany na podstawie opowiadania Jerzego Stefana Stefańskiego. Znawcy chwalili reżysera za oryginalność wizji - zamknięcie bohaterów w izolowanym, podziemnym świecie kanałów. Jakże to świeży i pomysłowy chwyt formalny! Odwilż nie trwała długo. Władze znów przykręciły śrubę. Byli żołnierze musieli czekać lata na zwycięstwo "Solidarności", a potem jeszcze półtorej dekady na otwarcie wytęsknionego Muzeum Powstania Warszawskiego. Muzeum nareszcie jest, eksponuje i nadal gromadzi dramatyczne pamiątki czynu zbrojnego sprzed 60 lat, o którym w filmie opowiadają kombatanci - m.in. Zofia Szymańczuk, dr Anna Borkiewicz - Celińska, Jan Kurdwanowski, Tadeusz Sułowski i prof. Jan Ciechanowski. Ich wspomnienia ilustrują dramatyczne kadry archiwalnych filmów kręconych w ogniu walki przezakowskich kamerzystów. 18:15 FLESZ HISTORII - ODC. 681 Cykl reportaży, 15 min, Polska, 2024 Autor: Piotr Mielech Program którego celem jest prezentowanie najciekawszych informacji o wydarzeniach historycznych, wystawach, inscenizacjach w całej Polsce. 18:30 CI CHOLERNI POLACY. LOTNICTWO POLSKIE 1939 - 1945 - ODC. 5 W GOŚCINIE U ANGLIKÓW 15 min, Polska, 2020 Reżyseria: Grzegorz Styła Scenariusz: Marek Szczepanek Prowadzący: Krzysztof Mroczkowski Cykl programów, przygotowanych wspólnie z Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie, prezentujący dokonania polskich lotników w czasie II wojny światowej. Historia Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie pisana jest najczęściej językiem historycznych statystyk, danych osobowych, dat zestrzeleń, typów maszyn. Cykl "Ci cholerni Polacy" nie jest historią poszczególnych Dywizjonów, ale opowieścią o lotnikach, uzupełnioną o dane bitewne czy też techniczne i materiały wspomnieniowe, dotąd niepublikowane, pochodzące ze zbiorów Fundacji Charytatywnej Stowarzyszenia Lotników Polskich w Londynie. Obecnie w zbiorach Muzeum Lotnictwa Polskiego. Cykl o lotnikach, którzy walczyli w szeregach Polish Air Force w latach 1939 - 1941, czyli od chwili ewakuacji, po zakończeniu działań we wrześniu 1939 roku, po koniec Bitwy o Anglię. 18:55 STULECIE WINNYCH S.I - ODC. 10 Serial obyczajowy, historyczny, 43 min, Polska, 2019 Reżyseria: Piotr Trzaskalski Scenariusz: Ariadna Lewańska, Małgorzata Retei Aktorzy: Kinga Preis, Jan Wieczorkowski, Roman Gancarczyk, Weronika Humaj, Karolina Bacia, Katarzyna Kwiatkowska, Arkadiusz Janiczek, Barbara Wypych, Rafał Królikowski, Olaf Lubaszenko, Andrzej Mastalerz, Anna Grycewicz, Sandra Drzymalska, Patryk Szwichtenberg, Tomasz Włosok Muzyka: Wojciech Lemański Jest maj 1935 roku. Ania z wyróżnieniem kończy naukę w Instytucie Pedagogicznym i wkrótce podejmuje pracę w szkole w Brwinowie. Małżeństwo Mani i Pawła nadal przeżywa trudny czas. On cię kocha, Ania uspokaja siostrę, a może siebie. Powrót Ani do Brwinowa dostrzega Antek Jamroży, który proponuje jej randkę. Ania zaskakuje swoją zgodą i siebie, i Jamrożego. Łucja wciąż rywalizuje z macochą o względy Wierusza. Trudny charakter panienki daje się we znaki Jaśkowi. Dziewczyna manipuluje Winnym, wykorzystując jego uczucie do siebie. Ofiarą ciętego języka Łucji staje się również dyrektorka szkoły, której dawna uczennica proponuje oszustwo w konkursie plastycznym. Do Winnych z nastoletnim synem przyjeżdża Andzia. Odkąd Radomir umarł, czuję, że życie mi się kończy - zwierza się Broni. Wracaj do nas - proponuje Stanisław, który dostrzega w Andzi piękną kobietę. Urodę Andzi dostrzega również Guido. Tymczasem stała obecność Ani w Brwinowie staje się coraz trudniejsza dla Pawła. - Dłużej tego nie zniosę wyznaje Ani. A Ania? Czy będzie miała siłę wyprzeć się swojego uczucia do Pawła? 19:45 MARIAN NA WOJNIE. ANIMOWANA HISTORIA MARIANA WALENTYNOWICZA Film animowany, 10 min, Polska, 2019 Reżyseria: Agata Mianowska Scenariusz: Wojciech Kalwat Lektor: Zbigniew Zamachowski Koziołek Matołek i małpka Fiki - Miki, zwierzaki wymyślone przez Kornela Makuszyńskiego, to najbardziej znane postaci, które wyszły spod ołówka Mariana Walentynowicza. Ale już niewiele osób wie, że ten sam rysownik służył także jako korespondent wojenny w 1. Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka. To, co widział, nie tylko opisywał, lecz także szkicował i malował. Pozostawione przez niego rysunki, dokumentujące szlak bojowy dywizji gen. Maczka, stały się inspiracją do stworzenia animowanej miniatury o wojennych losach samego Walentynowicza. 12 - minutowa animacja, utrzymana w tradycyjnej, wysmakowanej stylistyce, odbiegającej od współczesnych masowych produkcji, w przystępny i pogodny sposób przybliża najważniejsze wydarzenia z dziejów 1. Dywizji Pancernej. Film jest znakomitą pomocą edukacyjną dla nauczycieli pracujących z dziećmi i młodzieżą w wieku 10 - 14 lat i stanowi interesujący punkt wyjścia do rozmowy np. o historii Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Jego walory plastyczne, a także mistrzowska interpretacja Zbigniewa Zamachowskiego, narratora filmu, sprawią, że także dorośli towarzyszący młodszym widzom, będą mieli wiele radości z oglądania. 20:00 KAŻDY CHCIAŁ ŻYĆ Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2024 Reżyseria: Jadwiga Nowakowska Scenariusz: Jadwiga Nowakowska Zdjęcia: Józef Szymura 27 stycznia 2024 roku przypada 80 rocznica Blokady Leningradu. To wydarzenie przeszło do historii jako jedno z najbardziej makabrycznych epizodów II wojny światowej. Oblężenie Leningradu (obecna nazwa - Sankt Petersburg) przez wojska niemieckie trwało 900 dni. Pochłonęło około 1 miliona mieszkańców miasta, którzy zmarli w wyniku głodu, mrozu, bombardowań i ostrzału artyleryjskiego. Niemcom nie udało się zdobyć miasta szturmem, więc zdecydowali blokować je przy jednoczesnym prowadzeniu ostrzału artyleryjskiego. Leningrad urósł do roli symbolu niezdobytego szańca. Film jest opowieścią o tych tragicznych czasach z punktu widzenia Polaków, mieszkańców Sankt Petersburga, którzy je przeżyli. Świadectwo jakie pozostawili o Petersburgu i czasach w jakich przyszło im żyć nie ujrzało dotąd światła dziennego. A trzeba przyznać, że są to wszystko opowieści o tragicznym, ale jednocześnie fascynującym życiu naszych rodaków w strasznych czasach wojny i stalinizmu. Ich niezłomna postawa budzi podziw i szacunek. Dotąd byli cichymi bohaterami, pielęgnującymi swoje polskie pochodzenie i tradycje, ale ich zmagania o przetrwanie i godne życie są zupełnie nieznane polskiemu widzowi. Głównym punktem opowieści jest dramat okresu Blokady Leningradu, ale dzięki wspomnieniom świadków tych wydarzeń, będziemy mogli też poznać szerszy kontekst sytuacji i położenie polskiej mniejszości w Leningradzie. Polacy stanowili w tym okresie ważną grupę narodowościową na terenie Rosji, a ich życie jest niezwykłą historią, którą warto pokazać światu. To byli wyjątkowi ludzie, intelektualiści, artyści, naukowcy, późniejsi działacze polonijni oraz tzw. zwykli ludzie, którzy bardzo silnie związani byli z Polską. Wszyscy posługiwali się językiem polskim i przechowywali w swoich domach polskie tradycje, zwyczaje i kulturę. 21:00 VIRTUTI Dramat wojenny, 106 min, Polska, 1989 Reżyseria: Jacek Butrymowicz Scenariusz: Jacek Butrymowicz Zdjęcia: Włodzimierz Precht Muzyka: Henryk Kuźniak Aktorzy: Kazimierz Wysota, Dorota Pomykała, Arkadiusz Bazak, Zbigniew Buczkowski, Gustaw Lutkiewicz, Wojciech Wysocki Akcja "Virtuti" toczy się w drugiej połowie września 1939 roku, niedaleko od Bugu. Opowiada o kilkunastu godzinach z życia młodego oficera rezerwy, dowódcy rozbitego oddziału, który na drodze do niemieckiej niewoli jest świadkiem ścierania się przeciwstawnych postaw i racji. Reżyser z upodobaniem stawia swoich bohaterów przed wyborami, które ich przerastają, burzą dotychczasową hierarchię wartości, uświadamiają tragizm żołnierzy Września, skazanych na chaotyczną walkę z przeważającymi siłami nieprzyjaciela. Pozostawieni samym sobie, rozproszeni stawiają sobie pytania, na które bezskutecznie szukają odpowiedzi. Wartością filmu są monochromatyczne, zamglone plenery, podkreślające daremność i beznadziejność walki z najeźdźcą. Zwraca też uwagę brak patosu i narodowo - patriotycznej frazeologii w ukazaniu tragedii Września 1939 roku. Dzięki temu bohaterowie "Virtuti" stają się bardziej ludzcy i bliżsi widzowi. 22:55 "SENSACJE XX WIEKU" - ASTROLOG (ASTROLOG) Widowisko, 44 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Zdjęcia: Waldemar Szmidt Aktorzy: Krzysztof Pieczyński, Marek Kalita, Robert Wabich, Tomasz Schimscheiner, Mirosław Neinert, Tomasz Dedek W kolejnym odcinku "Sensacji XX wieku" dramatyczne losy niemieckiego astrologa Wilhelma Wulffa, uwolnionego z obozu koncentracyjnego, który został następnie doradcą Reichsführera SS Heinricha Himmlera. Powszechnie znane zainteresowanie hitlerowców astrologią i okultyzmem przejawiało się na różnych polach - od poszukiwań antycznych artefaktów po stawianie horoskopów. W swoich działaniach i podejmowanych decyzjach najwyżsi rangą ludzie Hitlera często mieli kierować się tym, co było pisane im w gwiazdach. Ten fakt postanowił wykorzystać Wilhelm Wulff, który wspólnie z masażystą Felixem Kerstenem, ryzykując życie, wykorzystywał słabość nazistowskich przywódców do prowadzenia własnej gry, umiejętnie kierując postępowaniem Himmlera i podejmowanymi przez niego decyzjami. Dzięki temu mógł uratować tysiące więźniów obozów koncentracyjnych. W tym odcinku wystąpili m.in.: Krzysztof Pieczyński (w roli Wulffa) i Marek Kalita (jako Himmler). 24:00 OSTATNI CYGAN W OŚWIĘCIMIU Film dokumentalny, 53 min, Polska, 1994 Reżyseria: Dżamila Ankiewicz, Maria Zmarz - Koczanowicz Scenariusz: Dżamila Ankiewicz Zdjęcia: Artur Radźko Wykonawcy: Roman Kwiatkowski, Roman Kurzak, Agata Kwiatkowska Niezwykle barwna i dramatyczna historia życia Cygana Romana Kwiatkowskiego, syna wójta jednego z ostatnich taborów polskich Cyganów. W 1992 roku założył on w Oświęcimu Stowarzyszenie Romów w Polsce i jest jego wiceprezesem. 24 maja 1952 roku Prezydium Rządu wydało uchwałę o asymilacji Cyganów. W 1960 roku Komisja KC PZPR do spraw narodowościowych negatywnie oceniła realizację tej uchwały. Rozpoczęto więc szczegółową ewidencję ludności cygańskiej na obszarze Polski. Celem tych działań było stworzenie podstaw do zatrzymywania taborów, zameldowania na stałe, przeprowadzenia ewidencji wojskowej, legalizacji małżeństw i rejestracji dzieci. Oficjalnie akcję zatrzymywania i osiedlania wędrownych taborów cygańskich władze rozpoczęły w marcu 1964 roku. Mimo że za podejmowanie wędrówek groziły kary, większość Cyganów nie podporządkowała się decyzjom władz i kontynuowała wędrowny tryb życia. Tabor bohatera filmu, Romana Kwiatkowskiego, wędrował jeszcze przez kilka lat. On sam wspomina: "Któregoś dnia o szóstej rano przyjechała milicja. Obstawili obóz, kazali nam się spakować. I eskortowali dalej". Przyjechali do Oświęcimia, a było to w roku 1968. Zostali połączeni z innymi taborami, które również dotarły tu pod eskortą milicji. Po kilku dniach postoju otrzymali polecenie zamieszkania w wyznaczonych domach. "Pierwszy dom, pierwsze mury zobaczyłem w Oświęcimiu. Wcześniej żadnego domu nie mieliśmy. Nawet zimą mieszkaliśmy w lesie. Domy, które mieliśmy zająć, były domami pożydowskimi" - wspomina dalej Roman Kwiatkowski. Nie chcieli ich zajmować, nie chcieli żadnych mieszkań. Ojciec Romana rozbił na podwórku namiot i tam zamieszkali. Podobnie zrobiły pozostałe rodziny. Ale milicja kazała zwinąć namioty i zająć przydzielone lokale. W razie odmowy groziły grzywny, a nawet więzienie. Część Cyganów zamieszkała w barakach w Brzezince. Do dzisiaj zamieszkują dwa z nich. Mieszkają tu ludzie z marginesu, ci, którzy zostali wyeksmitowani z normalnych mieszkań za pijaństwo, awantury, brud. Cyganie nie chcieli zostać w Oświęcimiu. Rodzina Romana została. On sam myśli, że stało się tak, gdyż jego matka chciała pozostać z bliskimi, którzy zostali tu zamordowani w czasie wojny. W obozie straciła prawie całą rodzinę. Co roku w najważniejsze dla Cyganów święto to Święto Zmarłych. Do Oświęcimia przyjeżdżają Cyganie z całej Polski, a także z innych krajów, by zapalić świeczkę swoim bliskim. 01:10 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - POPŁAWY 1807 ODC. 256 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2021 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki Badanie dziejów Pułtuska w epoce napoleońskiej to jeden z naszych projektów, które prowadzimy etapowo. Gród nad Narwią dwukrotnie stał się teatrum zmagań cesarza z Rosją, a wagę tych zdarzeń podkreśla stosowna inskrypcja na paryskim Łuku Triumfalnym. Z polskiego punktu widzenia nie były to zmagania obcych potęg na naszych, zabranych przez zaborców ziemiach, ale nowa, realna szansa na jakąś formę, przynajmniej po części odzyskanej, niepodległości. Dziś badamy teren zwycięskiej bitwy na Popławach. 01:50 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - OSTATNI CIOS ODC. 1 Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczny program popularyzująca wiedzę na temat II wojny światowej. Pierwsza część odcinka poświęconego zdobyciu Berlina w 1945 roku.