TVP Dokument Poniedziałek, 14.10.2024 05:45 DZIKA POLSKA - CZUŁY JAK BASIOR Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2008 Reżyseria: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Marzenna Nowakowska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Program pokazuje świat dzikich zwierząt, przyrody oraz ludzi, którzy ją chronią. Każdy program to ekspedycja w najbardziej niedostępne i dzikie miejsca w Polsce. Bohaterami cyklu są szaleńcy natury ludzie, którzy ulegli głębokiej fascynacji jakąś cząstką przyrody polskiej, jakimś gatunkiem żywych organizmów, jakimś przejawem życia, jakąś sprawą. Tam, gdzie na przestrzeni kilku hektarów żyją najdziksze z naszych zwierząt - wilki, rysie, jelenie, puchacze - można poznać ich prawdziwe, nieraz zaskakujące, zachowania i cechy. Czułość wilczych basiorów, braterstwo samotnych rysi, dzikość swojskich bocianów, inteligencja dziczej lochy ujawniają się tu uważnemu obserwatorowi w całej pełni, o co na łonie natury byłby trudno. Podobnie jak trudno byłoby w dzikiej przyrodzie poznawać życie rodzinne zwierząt. Tę unikalną możliwość ma Jacek Wąsiński, twórca Leśnego Pogotowia w Mikołowie, udzielającego pomocy zbłąkanym i kontuzjowanym przedstawicielom rodzimej fauny. I o tej wciąż zagadkowej stronie życia zwierząt z pasją opowiada. 06:20 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.II - ODC. 21 TARCZA UKRYTA W GÓRACH Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2016 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Radosław Kotarski tym razem wciela się w rolę obrońcy Twierdzy Srebrna Góra w Górach Sowich. Sprawdza, jakie obowiązki należały do żołnierzy stacjonujących w twierdzy i jak wyglądało ich codzienne życie. Co jedli? Gdzie spali? Na jakie zapadali choroby? A wszystko to w niesamowitym otoczeniu natury! Nie ma się więc co dziwić, że turyści z całej Europy pokonują co roku setki kilometrów, aby na własne oczy przyjrzeć się największej górskiej twierdzy w Europie. Co ich kusi? Wszystko stanie się jasne w najnowszych "Podróżach z historią!". 06:55 ŻYCIE W DZIESIĘCIU ODSŁONACH SERIA I S.I - ODC. 4 MUHAMMAD ALI (A LIFE IN TEN PICTURES SERIES I/4 MUHAMMAD ALI,) Serial dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Julia Harrington, Matt Hill Seria dokumentalna BBC. Sezon 1 - 6 odcinków. Bohaterami będą: Freddie Mercury, Elizabeth Taylor, Tupac Shakur, Muhammad Ali, Amy Winehouse, John Lennon. Dziesięć fotografii z ich życia, prywatnych i takich, które pozostały w zbiorowej pamięci na zawsze. Oczywiście wywołanie wspomnień pociąga za sobą opowieści o wydarzeniach z bogatego życia tych niezwykłych osób. Na ich temat wypowiedzą się przyjaciele, rodzina i współpracownicy. 07:55 NAJMŁODSI WŚRÓD ZWIERZĄT - ODC. 1 NA SAWANNIE (ANIMAL BABIES SAFARI BABIES) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Gavin Boyland Miniserial dokumentalny BBC Worldwide. Dzieci zwierząt w trzech bardzo różnych środowiskach naturalnych. Na rozległych sawannach Afryki najmłodsi napotykają najlepszych na świecie drapieżników i muszą stawić czoło silnej konkurencji. W życiu każdego zwierzęcia pierwsze miesiące po narodzinach mają decydujące znaczenie. Każdy dzień przynosi kolejne wyzwania i dramaty. Zobaczymy, jak nowo narodzonym zwierzętom udaje się przetrwać i radzić sobie w trzech niezwykle malowniczych, choć niezbyt przyjaznych środowiskach. Na rozległych sawannach Afryki dorastające zwierzęta muszą zmierzyć się ze szczytowymi drapieżnikami oraz z zaciekłą rywalizacją. Młodzi mieszkańcy wód muszą radzić sobie u zdradliwych wybrzeży i wśród niebezpiecznych prądów morskich. W skalistym świecie gór brakuje pożywienia, a wokół panują ekstremalne warunki pogodowe. Dzielne młode zwierzęta stosują niezwykłe strategie, by pokonać najróżniejsze przeszkody. W otaczającym je okrutnym świecie muszą szybko się uczyć. Jeśli będą uważnie obserwować otoczenie i zwalczać przeciwności, dadzą sobie radę. W pierwszej części dokumentu podróżujemy po wielkich sawannach Afryki, gdzie żyją jedne z najbardziej rozpoznawalnych zwierząt świata. Trawiaste równiny pokrywają niemal połowę kontynentu i wciąż się zmieniają. Doświadczane przez gwałtowne zmiany pogody, stanowią środowisko, w którym czas obfitości przeplata się z okresami głodu. Na tym niezwykłym obszarze dorastają rozmaite zwierzęta. Stada liczące miliony osobników rywalizują o to samo pożywienie. Nie brakuje tu również łowców. Równiny wschodniej Afryki to obszar, na którym poluje najwięcej dużych drapieżników na świecie. Nic dziwnego, że pierwszym wyzwaniem najmłodszych zwierząt jest uniknięcie zabójczego ataku. Mimo wielu przeciwności młodzi mieszkańcy sawanny muszą przetrwać najbardziej niebezpieczny okres życia. Na drodze do dorosłości będą szukać własnego miejsca wśród równin Afryki. W następnej części poznamy maluchy żyjące w wodzie, które muszą radzić sobie z zagrożeniami na wybrzeżach i z silnymi prądami. W trzeciej części ruszamy w góry, gdzie jest bardzo mało żywności, a warunki pogodowe są ekstremalne. Fascynujące zdjęcia i ujmujące historie zwierząt sprawiają, że tę serię ogląda się z przyjemnością. 08:55 ZJAWISKOWA PLANETA - ODC. 4 ZORZA POLARNA (SPECTACULAR EARTH EP. 4 AURORA) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2022 Reżyseria: Jane Aldous Mini - seria dokumentalna BBC (4 odcinki). Zbliżymy się bardziej niż kiedykolwiek do niektórych z najbardziej oszałamiających zjawisk naturalnych na świecie i odkryjemy niezwykłe globalne siły, które zbiegają się, aby każdy z wielkich spektakli przyrody się odbył. Przełomowa wiedza naukowa i najnowocześniejsze techniki filmowania umożliwiają teraz ekscytujące zbliżenie się do jednych z najpiękniejszych naturalnych "widowisk" na świecie. Specjalistyczne kamery na skuterach wodnych filmują gigantyczne fale w Portugalii, drony wlecą do jednego z najbardziej nieokiełznanych wulkanów Gwatemali, a materiał filmowy w ultra zwolnionym tempie rejestruje długie na tysiąc stóp pioruny w Arizonie. Eksperci i naukowcy ujawnią zbadane przez naukę procesy kryjącą się za spektaklami natury. Wyjaśnienia są fascynujące, a nasza planeta jest domem dla tak niesamowitych zjawisk, że czasami trzeba je zobaczyć, aby w nie uwierzyć. Odc. 4 - "Zorza polarna". Tańcząca, mieniąca się kolorami zorza polarna to jedno z najwspanialszych zjawisk na świecie. Olbrzymie fale wielobarwnego światła ciągną się setkami kilometrów na niebie. Ten naturalny spektakl nie ma sobie równych. Jest dosłownie nie z tego świata. Wypełniająca nocne niebo ogromna zorza polarna występuje rzadko. Trudno przewidzieć, gdzie i kiedy się pojawi. Ekipa podjęła ambitne wyzwanie: uchwycić nie tylko piękno zorzy polarnej, ale i olbrzymią skalę tego zjawiska. Zorza polarna tworzy wielki owal otaczający biegun i obejmujący północne krańce Rosji, Skandynawii oraz Kanady. 10:00 JEDWABNY SZLAK JOANNY LUMLEY - ODC. 3 IRAN (JOANNA LUMLEY'S SILK ROAD EP. 3 IRAN) Serial dokumentalny, 45 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Clive Tulloh Seria dokumentalna BBC (4 odcinki). Joanna Lumley wyrusza w wielką i pełną wyzwań podróż do serca Jedwabnego Szlaku. To tu powstał jedwab, proch strzelniczy, papier i makaron. Zaczynając w Wenecji, miejscu narodzin najsłynniejszego podróżnika Jedwabnego Szlaku, Marco Polo, Joanna przenosi się do Albanii, Turcji, Gruzji, Azerbejdżanu, Iranu, Uzbekistanu i Kirgistanu, podziwiając piękne miasta i zachwycające krajobrazy. Odwiedza fantastyczną Kapadocję w Turcji, wspaniałe miasto Jedwabnego Szlaku Samarkandę w Uzbekistanie oraz starożytne miasta Isfahan i Shiraz w Iranie. Po drodze spotyka tkaczy jedwabiu, wirujących derwiszów i łowców orłów z kirgiskich gór Tien Szan. To wspaniała przygoda, która przenosi na ekran romantyczne i rzadko filmowane części świata. 10:55 ARTYSTA SPOD ZŁOTEGO GRONIA Film dokumentalny, 31 min, Polska, 1974 Scenariusz: Norbert Boronowski, Hanna Suchorabska Zdjęcia: Norbert Boronowski Jan Wałach, rocznik 1884 - grafik, malarz, rzeźbiarz i drzeworytnik. Popularność przyniosły mu prace, w których utrwalał typy góralskie, architekturę, scenki z życia beskidzkiej wsi oraz tematy sakralne. Artysta opowiada o Istebnej, rodzinie, swojej edukacji. W kontekście 90. urodzin mówi: - Nie mam żadnych planów, tylko sobie maluję i to mnie jedynie trzyma. Ja nie mam odpoczynku. Na wystawie obrazów objaśnia swoje malarstwo. Mówi o tradycjach i obrzędach Beskidu Śląskiego: - Wszystko jest piękne, tylko nie wszystko daje się namalować. Na pytanie, dlaczego nie ma uczniów, Wałach odpowiada, że musi pracować sam, inni by mu przeszkadzali. Wspomina, jak chodził malować zadymione, kurne chatki, w których razem z ludźmi mieszkały zwierzęta: - Już nie ma tej Istebnej, wszystko murowane. O współczesnym malarstwie: - Mnie nie interesuje malowanie oślim ogonem. Na pytanie, czy zrobił w życiu wszystko, co chciał, Wałach odpowiada: - Jak się patrzę na moje stare obrazy, to się dziwię, jak ja to mogłem robić. Mówi, że jeszcze mało namalował. Nie może już chodzić daleko, gdzie widać góry, więc maluje to, co blisko - swój domeczek... 11:35 LENA NA BAŁKANACH - ODC. 2. MAGIA Cykl reportaży, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Konrad Zagórski Scenariusz: Konrad Zagórski Prowadzący: Lena Urbańska Wykonawcy: Agnieszka Barjasz Seria podróżnicza, niewiele mająca wspólnego z typowym przewodnikiem turystycznym. Serbowie, Bośniacy czy Bułgarzy są notorycznie przesądni i nigdzie ten strach przed zjawiskami nadprzyrodzonymi nie jest bardziej namacalny niż na Bałkanach. Ludzie zajmujący się magią wołoską (Vlah) są nazywani ostatnią generacją wiedźm i liczą ponad 30 tysięcy wyznawców, pomimo najlepszych prób serbskich mediów, by przedstawiać ją jako zacofaną i brutalną. Inną tradycją na Bałkanach są Kukeri, czyli wytwórcy tradycyjnych masek mających odstraszać złe demony na wschodzie Bułgarii. Zwrócimy również uwagę na liczną mniejszość Romów w Macedonii (około 50 - 200 tysięcy osób), którzy słyną ze swoich mistycznych rytuałów. Wraz z Leną wybierzemy się w podróż do tego tajemniczego świata. 12:10 GALERIA SZTUKI NA EKRANIE - OGRÓD ARTYSTY. AMERYKAŃSKI IMPRESJONIZM (EXHIBITION ON SCREEN EP. 30 HE ARTIST'S GARDEN: AMERICAN IMPRESSIONISM) Cykl dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Phil Grabsky Seria dokumentalna. To spotkanie z najbardziej znanymi artystami i dziełami sztuki na świecie. Każdy odcinek opowie o innym artyście i przybliży jego życie, odkrywając miejsca, w których żył i pracował, relacje z przyjaciółmi czy rodziną, przy pomocy prywatnych listów ożywiając ich osobiste historie. Wystawa na ekranie zapewnia uprzywilejowany dostęp do arcydzieł artystów w największych muzeach i galeriach na świecie. M. in. Leonardo, Rembrandt; Cezanne, Monet, Picasso. Odcinek 30 - "Ogród artysty. Amerykański impresjonizm". Idąc za przykładem francuskich artystów, takich jak Renoir i Monet, amerykański ruch impresjonistyczny podążał własną ścieżką, która przez czterdzieści lat ujawnia tyle samo o Ameryce jako narodzie, co o jej sztuce jako kreatywnej potędze. To historia ściśle związana z miłością do ogrodów i pragnieniem zachowania natury w szybko urbanizującym się kraju. Kiedy Ameryka dokonała swojej wielkiej transformacji z kraju rolników w kraj fabryk, pionierscy amerykańscy impresjoniści stworzyli wspaniały język wizualny, który opowiadał historię ich epoki. 13:05 POWIEDZ TAK LUB NIE Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2019 Scenariusz: Paweł Hejbudzki Film o losach dzieci z kliniki "Budzik", które są wybudzane ze śpiączki. 14:10 NAJPIĘKNIEJSZE KRAJOBRAZY ŚWIATA - ODC. 4 MEKONG (WORLD’S MOST BEAUTIFUL LANDSCAPES EP. 4 THE MEKONG RIVER) Serial dokumentalny, 45 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Barney Snow Serial dokumentalny (8 odcinków). Na naszej planecie znajduje się niesamowita różnorodność zadziwiających krajobrazów. Od rzek i dżungli po góry i lasy, najpiękniejsze i najbardziej majestatyczne cuda natury na świecie czekają, aby je zobaczyć. Każdy odcinek poświęcony jest innemu obszarowi naszego świata. Zabierze widzów w piękną podróż. Unikalne zdjęcia z satelitów i dronów, połączone ze spektakularnymi zdjęciami tego co na dole, aby pokazać to co najlepsze i odkryć tajemnice. Wywiady z ekspertami i ludźmi, którzy nazywają te miejsca swoim domem, wzbogacą wiedzę i pokazują, jak to jest żyć i pracować w tych miejscach. Każdy odcinek to podróż obejmująca przyrodę, geografię, geologię, historię i kontakt ze społecznością lokalną. Odc. 4 - "Mekong". Należy do najpiękniejszych krajobrazów świata. Ma 4500 kilometrów długości. Wypływa z Tybetu, by ujść do Morza Południowochińskiego. Pokonuje wielkie łańcuchy górskie, spływa wodospadami i tworzy niezwykle jeziora. Zasila jedne z najbardziej zróżnicowanych regionów naszej planety. W wodach rzeki Mekong żyją miliardy ryb. Nad jej brzegami żyje ponad 60 milionów ludzi. Odwiedzamy pływający targ. Tu jest wspaniale. Potężna rzeka stoi przed wieloma wyzwaniami. Pora docenić jej wartość i poznać niezwykłe cuda Mekongu. Mekong rozpoczyna swoją wędrówkę do morza na obszarze zwanym "dachem świata". 15:05 POŁUDNIOWA AFRYKA - CZĘŚĆ 1. ZDERZENIE PRĄDÓW (SOUTH AFRICA 1. CLASH OF CURRENTS) Serial dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2016 Reżyseria: Thomas Behrend Scenariusz: Steven Zorn Czteroczęściowa opowieść dokumentalna o Południowej Afryce. To region świata, gdzie bogactwa dzikiej przyrody nie trzeba nikomu specjalnie zachwalać. Tylko tu są krainy gorące jak pustynie, bujne jak dżungle i zimne jak Antarktyka. Republika Południowej Afryki to kraj tak zróżnicowany jak żaden inny. Dlaczego tutaj pingwiny kochające zimno żyją obok pustyni ze strusiami. Jak doszło do powstania żyworodnych kameleonów i morskich ślimaków. To kraj charakterystycznych cech geograficznych i skrajności klimatycznych, które zapewniają egzotyczną przyrodę zawsze pełną niespodzianek. Odcinek 1. Opowiemy o zderzeniu prądów. Na Przylądku Dobrej Nadziei na południowo - zachodnim cyplu Afryki zderzają się i łączą ze sobą dwa potężne oceany o zupełnie odmiennych charakterach. Od wschodu Prąd Południowoafrykański - Agulhas niesie ciepłe masy wody z Oceanu Indyjskiego, a z głębokiego Atlantyku płynie zimny Prąd Benguelski. Ich zderzenie powoduje niezwykłe warunki pogodowe i sprzyja pingwinom przylądkowym. Ich przodkowie przebyli długą drogę z Antarktyki. Nie są dobrze wyposażone na taką pogodę. Dysząc w upale szukają ochłody w wodach zimnego prądu. U stóp Góry Stołowej leży Kapsztad. Założony w XVII wieku jako stacja zaopatrzenia dla statków handlowych Kompanii Wschodnioindyjskiej dziś jest doskonałym przykładem globalizacji. 16:05 NEUROPLASTYCZNOŚĆ. REWOLUCJA (THE BRAIN REVOLUTION) Film dokumentalny, 52 min, USA, 2022 Reżyseria: Eli Brown Film dokumentalny o mózgu. Dzięki nowym badaniom przeprowadzonym przez wybitnych ekspertów w dziedzinie medycyny i neurologii, zbadamy fundamentalne zasady neuroplastyczności mózgu i jak może się on zmieniać przez całe życie. Mózg to nasze centrum dowodzenia. Posiada niebywałe zdolności. Może zmieniać swoją strukturę i funkcję w procesie zwanym neuroplastycznością. Mózg potrafi kontrolować własne zmiany. Dzięki temu możemy wykorzystywać jego moc. Kontrola plastyczności pozwala nam na nowo zdefiniować nasz potencjał. Czym jest ta niesamowita i niewykorzystana potęga, która może odmienić nasze życie? Nawet, gdy jesteśmy już starzy. Dowiemy się jak wykonać plan poprawy sprawności mózgu. Naukowcy i badacze wyjaśniają, jak wykorzystać zasady uczenia się i zapewnić optymalne warunki dobrego zdrowia mózgu. Dzięki postępowi naukowemu przeciętny, współczesny 50 - latek dożyje 80 lat. Starzejący się mózg ma większe trudności z zapamiętywaniem, koncentracją, szybkim reagowaniem, refleksem i wykonywaniem złożonych zadań. Przełomowe badania naukowe pokazują, że mózg, bardzo plastyczny w dzieciństwie, może nie tracić na elastyczności wraz z wiekiem. Mamy coraz więcej narzędzi do odzyskania kontroli nad najwspanialszą częścią naszego ciała, aby poprawić i cieszyć się resztą naszego życia. Stworzenie optymalnego środowiska dla mózgu pozwala nam na lepsze jego wykorzystanie i zwiększa szanse na zdrowsze życie. Stoimy na progu rewolucji neuroplastycznej. 17:10 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - SYCYLIA. WULKANICZNA PIĘKNOŚĆ (FLAVORS) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Sycylia to włoska wyspa wulkaniczna, położona na Morzu Śródziemnym, zaledwie 150 kilometrów od Tunezji. Spotykają się tu europejskie i afrykańskie wpływy. Sycylia wyróżnia się niezwykłym bogactwem kulturowym, przyrodniczym i kulinarnym. Ciekawa historia, serdeczni mieszkańcy i zmysłowe barwy. 18:10 ODYSEJA - RZECZYWISTOŚĆ, CZY FIKCJA - ODC. 1 TAJEMNICE ODYSEI (ODYSSEY: BEHIND THE MYTH EP. 1 ENIGMAS OF THE ODYSSEY) Cykl dokumentalny, 51 min, Francja, 2022 Reżyseria: Massimo Brega Mini - seria dokumentalna (6 odcinków) odsłaniająca tajemnice eposu greckiego. Kim był Homer i jakie jest znaczenie "Odysei?" W tym dokumencie podążamy śladami Ulissesa, znanego również pod greckim imieniem Odyseusz, bohatera równie aktualnego dzisiaj, jak prawie trzy tysiące lat temu, w podróży przez jedne z najbardziej fascynujących krajobrazów i pejzaży morskich regionu śródziemnomorskiego. Z pomocą wybitnych międzynarodowych uczonych staramy się rozwiązać zagadki, które wciąż dotyczą jednego z największych dzieł literackich ludzkości i jego enigmatycznego autora. Odc. 1 - "Tajemnice Odysei". Błękitne wody Morza Śródziemnego są kolebką liczącej trzy tysiące lat opowieści przygodowej, która dała podstawy cywilizacji zachodniej. Opowieści, którą przekazywano w ciągu tysiącleci i która zawiera wiedzę, a także skrywa tajemnice. Autorstwo "Odysei" przypisuje się starożytnemu Grekowi, Homerowi. Opowiada on o fantastycznej podróży Ulissesa, który znany jest także pod greckim imieniem Odyseusz. Jego podróż zawiodła go w odległe zakątki basenu Morza Śródziemnego w miejsca, które wydawały się wtedy równie tajemnicze jak obecnie kosmos. Powstała ponad 2700 lat temu "Odyseja" to epickie arcydzieło składające się z 24 części. To jedno z najważniejszych dzieł literackich ludzkości. Wspólnie z drugim poematem Homera "Iliadą" zawiera skondensowaną wiedzę o ówczesnych czasach. Pod pewnymi względami jest jednak nieczytelna. Kim był Homer? Kim był Odyseusz? Kiedy i gdzie działa się opowieść? Co było jej inspiracją? 19:15 CZEKOLADOWA DYNASTIA Film dokumentalny, 45 min, Polska, 1996 Reżyseria: Jacek Butrymowicz Scenariusz: Ryszard Kaczyński Czekolada w formie stałej - w blokach i tabliczkach pojawiła się w Europie Środkowej dopiero na przełomie wieku XVIII i XIX. W Polsce ten słodki przysmak jako pierwszy zaczął produkować przybyły w połowie XIX wieku z Niemiec cukiernik Karol Wedel. Sprowadził go właściciel cukierni, Karol Grohnert. Wedel przez 6 lat był jego wspólnikiem. Podobnie jaki inni, przybyli z krajów zachodnich cukiernicy, Wedel reprezentował doskonałe rzemiosło w swoim fachu, a także specjalizację dotąd w Polsce nieznaną - wyrób czekolady. Przy ulicy Miodowej Wedel otworzył cukiernię i warsztat cukierniczy. Jego wyroby bardzo szybko zdobyły sobie uznanie warszawiaków. Szczególnym powodzeniem cieszyła się czekolada, którą Karol tak reklamował w prasowych anonsach - "zupełnie nowy i szczególny utwór cukierniczy, a nade wszystko wyborny środek leczący i łagodzący wszelkie cierpienia piersiowe, nader skuteczny na słabość w miesiącach wiosennych". Karol Wedel zmarł w 1902 roku, w wieku 89 lat. Pozostawił nie tylko świetnie zorganizowane przedsiębiorstwo, ale godnego siebie następcę syna Emila. Właścicielem firmy stał się Emil już w dniu swego ślubu i był to najwspanialszy prezent ślubny, jaki mógł mu sprawić ojciec. Cukiernicza praktyka Emila obejmowała zakłady w Niemczech, Szwajcarii, Anglii i Francji, skąd sprowadzał później maszyny do nowej fabryki przy ulicy Szpitalnej. Spadkobierca Karola znacznie rozwinął firmę, nie żałując pieniędzy na inwestycje. Oprócz nowych budynków fabrycznych wybudował narożną reprezentacyjną kamienicę, która według "Kuriera Warszawskiego" należała do najpiękniejszych budynków miasta. Na parterze tej kamienicy znalazł miejsce nowy, stylowy sklep z wyrobami Wedla. Codziennymi klientami sklepu byli Henryk Sienkiewicz i Bolesław Prus. Firma rozrastała się coraz szybciej. Aby zabezpieczyć się przed konkurencją, Emil Wedel rozpoczął oznaczanie wyrobów swoim podpisem, umieszczanym na opakowaniach projektowanych przez najlepszych warszawskich grafików. A podpis ten stał się najbardziej charakterystycznym znakiem firmy. Emil Wedel przekazał firmę swemu jedynemu synowi, Janowi. W początkach lat 20. Jan, doktor chemii uniwersytetu we Fryburgu i absolwent wydziału mechanicznego politechniki w Charlottenburgu, rozpoczął pracę w fabryce ojca. Ale nie jako jeden z dyrektorów, ale zwykły robotnik. Dopiero po kilku latach ojciec uznał, że syn ma dostatecznie duże doświadczenie i dopuścił go do spółki. I znowu firma trafiła w ręce znakomitego fachowca i wspaniałego człowieka. Jan Wedel poświęcił firmie całe życie. Ten genialny menedżer rozwinął przedsiębiorstwo na ogromną skalę. W roku 1928 zastąpił transport konny swych wyrobów samochodowym. Rok później rozpoczął budowę nowej fabryki przy ulicy Zamoyskiego na Pradze. W połowie lat 30. zakłady Wedla produkowały kilka ton słodyczy dziennie, które rozsyłane były do kilkudziesięciu sklepów w kraju i za granicą m.in. w Paryżu, Londynie, Nowym Jorku. Przez pracowników Jan Wedel postrzegany był jako człowiek bardzo wymagający i surowy, ale niezwykle sumienny i sprawiedliwy. Jak nikt dbał o swoich pracobiorców. Fabryka przy Zamoyskiego jako pierwsza w Europie miała żłobek, przedszkole, przychodnię lekarską, stołówkę, a także dom z mieszkaniami dla kadry. Część terenów przy letniskowym domu Wedlów w Świdrze przeznaczono na ośrodek wypoczynkowy dla pracowników fabryki. Najbardziej zasłużeni otrzymywali nieoprocentowane pożyczki na budowę własnych domów. Dlatego też przed wojną PPS stawiała firmę Wedla za wzór rozwiązań socjalnych. Dr Jan Wedel odpowiedział także na apel rządu o pomoc w dozbrajaniu armii i zakupił ciężkie karabiny maszynowe, które w 1939 roku załoga przekazała żołnierzom "Akademickiej" w Warszawie. W czasie okupacji na terenie fabryki Jan Wedel zorganizował tajne nauczanie. Stanowczo odmówił propozycji Niemców wpisania go na honorową listę volksdeutschów. Po wojnie fabrykę znacjonalizowano. Jan Wedel został jedynie doradcą fachowym, a i tak po kilku miesiącach bezceremonialnie usunięto go nawet z tego stanowiska. Nigdy już nie przekroczył progu swego zakładu. Przychodził do mieszczącego się naprzeciwko parku i godzinami patrzył na zabudowania fabryczne. Zmarł w 1960 roku. W 1950 roku dawny Wedel stał się "Zakładami Przemysłu Cukierniczego im. 22 Lipca". Jednak wszelkie próby zdobycia zagranicznych rynków zakończyły się kompletnym fiaskiem. Dlatego też 10 lat później do nazwy państwowego zakładu dopisano "d. E. Wedel". O prawo do używania tego podpisu toczy się dzisiaj spór między obecnym właścicielem zakładów "Pepsico Food" a spadkobiercami Wedlów. Ich pełnomocnik prawny podkreśla, że roszczenia nie dotyczą reprywatyzacji, ale nazwy spółki i użycia w niej nazwiska Wedel. Zgodnie z kodeksem handlowym nie wolno używać w nazwach firm nazwisk osób bez ich zgody lub zezwolenia ich spadkobierców. Dwukrotnie sądy różnych instancji uznały racje spadkobierców Wedla, ale na skutek rewizji nadzwyczajnej zgłoszonej przez ministra sprawiedliwości w rządzie Waldemara Pawlaka Sąd Najwyższy przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia. 20:15 CZARNA WOŁGA - PORWANIA DZIECI Cykl dokumentalny, 38 min, Polska, 2023 Reżyseria: Piotr Litka Scenariusz: Przemysław Semczuk, Piotr Litka Zdjęcia: Michał Bożek, Andrzej Misaczek Wykonawcy: Przemysław Semczuk 3 kwietnia 1965 roku w Warszawie zostaje porwana trzyletnia Lilka. Świadkowie zapamiętują porywaczki wsiadające do taksówki, czarnej wołgi. Następnego dnia gazety wzywają społeczeństwo do poszukiwań. Dziecko zostaje odnalezione, jednak milicji nie udaje się dotrzeć do taksówkarza, który pomagał w uprowadzeniu dziewczynki. Same porwania dzieci są w PRL plagą. Co roku znika ich blisko 200. Milicja boryka się także z porwaniami seryjnymi. Tak jak w wypadku Mieczysławy Chały z Oławy czy nieletniej dziewczynki, która notorycznie odbiera z przedszkoli maluchy, by po kilku dniach podróżowania pociągami porzucić je na drugim końcu Polski. Porwań jest tak dużo, że w Komendzie Głównej Milicji Obywatelskiej powołany zostaje specjalny zespół funkcjonariuszy. 21:10 WOJNA O PRAWDĘ Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2023 Reżyseria: Barbara Włodarczyk Wojna obronna Ukrainy z rosyjskim agresorem toczy się nie tylko na lądzie i w powietrzu. Także w eterze. Symboliczne jest to, że już w pierwszym tygodniu inwazji Rosjanie ostrzelali wieżę telewizyjną w Kijowie. Chcieli zakneblować Ukraińcom usta, ale nic nie wskórali. Do świata i tak dotarły zdjęcia ofiar cywilów w Buczy, zbombardowany Mariupol czy rozbite rosyjskie czołgi. Ukraińskie władze, dziennikarze, artyści, satyrycy i internauci zadziwiają świat skutecznością i pomysłowością na "cyberfroncie. I to od pierwszego dnia wojny, kiedy na propozycję rosyjskiego okrętu, by się poddali - padła odpowiedź: Rosijskij wojennyj korabl idi na... Ukraińcy dosłownie zalali internet żartobliwymi piosenkami i memami, które są ważną bronią psychologiczną. W wojnę PR wpisuje się też obraz Wołodymyra Zełenskiego, którego codzienne briefingi stają się wiralami w skali globalnej. Narracja prezydenta jest prosta i zrozumiała na całym świecie. Opiera się na czytelnym podziale na dobro i zło. W swojej obronie Ukraińcy po mistrzowsku wykorzystują media społecznościowe i to na niespotykaną dotąd skalę. Dobitnie obnażają okrucieństwo najeźdźców, szczegółowo dokumentują zbrodnie wojenne. Każda publikowana przez Moskwę dezinformacja jest natychmiast demaskowana przez społeczność internetową, zanim zdąży się zakorzenić. Mało tego! Kijowskie przekazy kierowane są też do Rosjan. W internecie pojawiają się np. apele do matek żołnierzy uczestniczących w agresji, zdjęcia, grafiki i dane, demaskujące kremlowską propagandę, a także rozmowy z rosyjskimi jeńcami. O sile filmu decyduje dotarcie do przedstawicieli wszystkich uczestników ceberfrontu (od zwykłych ludzi po elity artystyczne i elity władzy), mało znane kulisy walki z rosyjską propagandą oraz najbardziej znamienne przykłady wojny w realu i w eterze. Jest to zarazem pełna szczegółów opowieść o codzienności w warunkach inwazji i zmianie nastawienia Ukraińców do Rosjan. Celem filmu jest pogłębiony opis niezwykłej mobilizacji informacyjnej Ukraińców i ich mistrzowskiego przekazu, który zdominował w świecie obraz rosyjskiej agresji. Kto i jak go tworzy? Jakie formy przybiera? Jak wygląda przygotowanie prezydenta do codziennych briefingów? Na czym polega specyfika wojny online? Jakie komunikaty mają największą skuteczność? Jakie kłamstwa Moskwy najtrudniej zwalczać? 22:15 DUSZA ZAKLĘTA W FORTEPIANIE Film dokumentalny, 59 min, Polska, 2022 Reżyseria: Judyta Fibiger Scenariusz: Judyta Fibiger Zdjęcia: Wojciech Suleżycki, Janusz Szymański Muzyka: Jan A. P. Kaczmarek Pod koniec XIX wieku Gustaw Arnold Fibiger zakłada w Kaliszu niezwykle prężnie rozwijającą się fabrykę fortepianów. Z sukcesu nie cieszy się długo. Spuściznę po niespodziewanie zmarłym mężu przejmuje wdowa, a później ich syn, któremu udaje się z sukcesami kontynuować dzieło ojca. Instrumenty wytwarzane w fabryce było słychać niemalże na całym świecie. Choć dziś fabryka już nie funkcjonuje tak jak dawniej, to jej wspomnienie jest wciąż żywe u współczesnych muzyków, rzemieślników czy dawnych pracowników, a Kalisz pozostaje największym na świecie ośrodkiem renowacji fortepianów i pianin. 23:25 MIASTO GNIEWU S.II - /9/ SZPITAL Serial fabularyzowany TVP, 30 min, Polska, 2019 Reżyseria: Dawid Sawicki Scenariusz: Dawid Sawicki Muzyka: Tomasz Kamiński W tym odcinku widzowie dowiedzą się, co się dzieje z rannymi gangsterami. Czy często trafiają do szpitali, czy raczej szukają pomocy u zaprzyjaźnionych lekarzy, którzy ich opatrzą, wyjmą kulę i załatają dziurę po postrzale. Jeśli unika się takich miejsc jak szpital, to z jakiego powodu i jak szuka się ratunku. Dlaczego nikt nie wszedł do szpitala, żeby powiedzieć, co się stało ze Stefanem, tylko porzucono go po drzwiami. Poznamy historię tych przestępców, którzy trafili do szpitala i przeżyli. Porozmawiamy z lekarzami o procedurach, jakie obowiazują, kiedy do szpitala trafia ranna osoba po postrzale. Historia zabójstw w tym odcinku wiąże się bezpośrednio ze szpitalem. W 2000 roku zabito w szpitalu w rzeczywiście spektakularny sposób Andrzeja Czetyrko ps. Kikir. Przebrany za księdza zabójca wszedł do sali pooperacyjnej, w której leżał ranny po postrzale Kikir i dokończył dzieła, strzelając do niego 16 razy. Historia wydarzyła się w warszawskim szpitalu wosjkowym przy ul. Szaserów. Kikir przejął tereny po Dziadzie, Wariacie, Klepaku i Lutku, którzy zostali zastrzeleni w restauracji Gama. Marecki gangster otoczył się młodymi brutalnymi bandziorami, którzy później stworzyli bezwzględny gang Mutantów. Wśród nich był Robert Cieślak, zabity w Magdalence i Jerzy Brodowski, zabójca policjanta w Parolach. Bandyci się podzieli i odeszli od Kikira, kiedy bez jego zgody porwali syna biznesmena. Po tym zdarzeniu konflikt narastał. Cieślak i Brodowski zapolowali na Kikira 24 września 2000 roku, kiedy wracał samochodem z dyskoteki. Ostrzelali auto, raniąc Kikira i jego żonę. Ranny Czetyrko trafił do szpitala. Tam 20 października wynajęty ze wschodu zabójca dokończył dzieła. 00:05 MIASTO GNIEWU S.II - /10/ Serial fabularyzowany TVP, 30 min, Polska, 2019 Reżyseria: Dawid Sawicki Scenariusz: Dawid Sawicki Muzyka: Tomasz Kamiński Konflikt w gangu nowodworskim trwa. Bandyci walczą ze sobą o wpływy z przestępczych interesów, głównie z narkotyków. Zanim jednak nowodworscy gangsterzy zajęli się na masową skalę narkotykami, ich źródłem dochodu były przede wszystkim haracze z agencji towarzyskich i prostytutek stojących przy drodze. Mieli ambicje opodatkować wszystkie trasy w Polsce i pobierać opłaty od wszystkich prostytutek. Dopiero przejęcie terenu podległego Dariuszowi i Grzegorzowi Karwowskim przez Zwierzaka i zastrzelonego później Oboja, zmieniło strategię działania gangsterów. Wtedy młode wilki bardziej skupiły się na zyskach z narkotyków, a kontrolowanie burdeli i tirówek zeszło na drugi plan. Zanim jednak do tego doszło, bracia Karwowscy toczyli z gangsterami z Modlina krwawą walkę o strefy wpływów, której najkrwawszym elementem było podłożenie bobmy w pubie EB w Nowym Dworze Mazowieckim. Pub EB to ulubione miejsce spotkań gangsterów z Modlina. Wiedzieli o tym konkurenci z Nowego Dworu. Do wykonania wyroku Dariusz Karwowski zatrudnił Daniela Eberchardta ps. Chulio i Marka N. ps. Marek, pochodzącego z Marek byłego antyterrorysty. Pech chciał, że bomba eksplodowała, zanim gangsterzy, dla których była przeznaczona, pojawili się w pubie. Zginęły cztery niewinne osoby. Właściciel pubu i trzech młodych mężczyzn, dorabiających sobie w lokalu na wakacje. W tym odcinku widzowie dowiedzą się bardziej szczegółowo o konflikcie gangu z Nowego Dworu Mazowieckiego z gangiem z Modlina. Poznają genezę tych dwóch grup. Temat miejsca, czyli burdele i trasy tirówek związany jest z odcinkiem w sposób oczywisty. To w gangu nowodworskim było w pewnym czasie głównym źródłem dochodu. Opowiemy historię kontrolowania i haraczowania burdeli i tirówek, przejmowania burdeli od konkurentów, pozyskiwania i zmuszania kobiet do prostytucji. Postaramy się dotrzeć do prostytutek, które w tamtym czasie pracowały dla gangsterów. Wychodząc poza lokalne polskie podwórko, spróbujemy dotrzeć do gangsterów i kobiet, które z Polski były wywożone na teren Niemiec i tam sprzedawane do domów publicznych. Porozmawiamy również z policjantami, którzy pracowali przy sprawach dotyczących handlu żywym towarem. 00:40 ARIZONA Film dokumentalny, 45 min, Polska, 1997 Reżyseria: Ewa Borzęcka Scenariusz: Ewa Borzęcka Zdjęcia: Mikołaj Nestorowicz "Arizona" to tanie wino. Artykuł pierwszej potrzeby, fundament sprzedaży w sklepiku w Zagórkach, obiekt uwielbienia stałych rezydentów tej handlowej placówki. Uniwersalny usypiacz, znieczulacz i pocieszyciel licznego grona byłych pracowników funkcjonującego tu przez przeszło 40 lat PGR - u. W 1990 roku, po zaprzestaniu dotowania budżetowego Państwowych Gospodarstw Rolnych, zakład w Zagórkach udusił się w pętli narastających długów. Garstka cwaniaków rozszabrowała majątek gospodarstwa i otworzyła własne interesy, lwia część załogi przeszła "na kuroniówkę". Dziś w zdewastowanym pałacyku dyrekcji mieszka biznesmen - filantrop, wygłaszający długie monologi o pilnej potrzebie kulturalnej edukacji tubylców. Głosi je po południu, do południa śpi. Budynki gospodarcze stoją puste, strasząc czarnymi otworami okien pozbawionych futryn, pola porastają chwastami. Za to w pegeerowskim osiedlu mieszkalnym, zabudowanym betonowymi pudełkami, życie wre. Mieszkańcy podsłuchują i podglądają się zawzięcie, korzystając z wyrafinowanych środków technicznych, m.in. kupionej u "ruskich" lornetki i szklanki przyłożonej do ściany. Ponadto plotkują, obmawiają sąsiadów, kłócą się, procesują, biją i szpiegują, w ramach inicjatywy indywidualnej lub instytucjonalnie: dawny informator Milicji Obywatelskiej po staremu donosi nowej, zreformowanej i demokratycznej Policji. Od czasu do czasu coś ukradną lub zakłusują w lesie. Jednak najwięcej emocji, pragnień, westchnień i pożądania skupia na sobie nabywane za gotówkę lub "na krechę" wino "Arizona". "Arizona" ratuje im życie! Przeznaczony dla widów dorosłych wstrząsający obraz niewielkiej społeczności obracającej się w zaczarowanym kręgu biedy, ciemnoty, bierności i bezradności. Ani młodzi, ani tym bardziej starzy, schorowani ludzie nie potrafią zrobić czegokolwiek dla poprawy swego losu. Złorzeczą, narzekają, wzdychają "za komuną", piją, marzą. Rozpaczliwie pragną zachować odrobinę ludzkiej godności, cień szacunku wobec siebie w odmiennym, wrogim i niepojętym świecie. 01:40 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - "TAKA RODZINNA HISTORIA" ODC. 319 Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2023 Autor: Bartek Wieczorek Scenariusz: Izabela Fatalska Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 1. Karol Macierzyński został zestrzelony nad Słowacją we grudniu 1944 roku w halifaksie, którym zamierzano dokonać zrzutu pod Miechowem dla AK. Niemiecki junkers zestrzelił polski samolot, który uderzył w zbocze góry. Załoga zginęła. Macierzyński był tylnym strzelcem samolotu. Dziś jego wnuk, Marek Macierzyński dba o miejsce katastrofy halifaksa. 2. Kryptonim "Błudko". W starum kamieniołomie założono gułag, obóz dla polskich partyzantów. Między Józefowem a Suścem zorganizowano obóz (poczatkowo 3 baraki) dla "niechetnych władzy ludowej". W obozie "Błutko" Rosjanie z NKWD rozstrzelali około 70 Polaków. 02:10 TOMEK W. Film dokumentalny, 28 min, Polska, 2004 Reżyseria: Anna Więckowska Scenariusz: Anna Więckowska Muzyka: Joanna Badełek Małe senne miasteczko. W miejscowej piekarni 12 - letni Tomek bierze "na krechę" dwa bochenki chleba. Zapłaci później. Ekspedientka nie protestuje, spokojnie zapisuje w zeszycie wydany towar. Rezolutny i sympatyczny chłopiec jest znany w okolicy, często robi zakupy na kredyt, ima się różnych zajęć w pobliskich sklepach, zakładach. Tu zamiecie, tam posprząta, a jak spadnie śnieg, też będzie co odgarniać. Na brak drobnych prac za parę groszy nie może narzekać. Tomek Wojciechowski, który jest bohaterem dokumentu, na swoich wątłych ramionach dźwiga cały ciężar opieki nad rodziną. Matka nigdzie nie pracuje, bezwolnie poddaje się życiowej sytuacji, w jakiej się znalazła. Ojcu tylko czasem uda się dorobić parę groszy do skromnej renty. Babcia emerytka również niewiele wnosi do rodzinnego budżetu. W domu są jeszcze dwie starsze siostry, które - jak mówi sam bohater filmu - nie interesują się sprawami rodzinnymi, wolą spędzać czas przed telewizorem, na okrągło oglądając filmy. Siedmioletni brat jest jeszcze za mały, by pomagać w gospodarstwie, ale i na niego przyjdzie kiedyś pora. Rodzinną gromadkę uzupełniają zwierzęta: dwa psy, cztery koty, królik i świnka morska. Liczna rodzina gnieździ się w dwóch izbach, w starej zrujnowanej kamienicy bez bieżącej wody i ogrzewania. Na szczęście, rysuje się szansa na otrzymanie nowego lokum, którego odnawianiem oczywiście zajmie się głowa rodziny - dwunastolatek. Mimo młodego wieku Tomek jest bardzo zaradny i odpowiedzialny. Nie ma czasu na beztroskie dzieciństwo, przytłacza go ogrom codziennych obowiązków, które zazwyczaj w tzw. normalnych rodzinach spędzają sen z powiek tylko dorosłym. Ale mimo szarej, smutnej rzeczywistości, jaka go otacza, chłopiec optymistycznie podchodzi do życia, nigdy się nie skarży, nie użala nad swym marnym losem. Wręcz przeciwnie - jest pogodny, wesoły, zawsze miło porozmawia. Tomek jest bardzo związany z rodziną, czuje się za nią odpowiedzialny. Wszędzie tam, gdzie jest to możliwe, zastępuje dorosłych w ich obowiązkach. Robi zakupy, rąbie drewno, pomaga w gospodarstwie. Niestety, mniej czasu poświęca nauce, co odbija się na stopniach. Ma jednak przyjaciela, który stara się go przekonać, co znaczy w życiu wiedza i jak przydatna jest znajomość języków obcych, szczególnie po wkroczeniu Polski do Unii Europejskiej. 02:50 WOJCIECH KILAR - CREDO 59 min, Polska, 2012 Reżyseria: Violetta Rotter-Kozera, Zdzisław Sowiński Scenariusz: Violetta Rotter-Kozera, Zdzisław Sowiński Zdjęcia: Sławomir Chudowski Film dokumentalny o Wojciechu Kilarze, jego życiu i muzyce. Film jest szczerym wyznaniem świadomego życiowych i twórczych wyborów kompozytora. Wojciech Kilar to światowej sławy twórca od lat podążający swoją indywidualną, niezależną drogą. W filmie wykorzystano unikatowe materiały z prywatnych zbiorów kompozytora, wcześniej niepublikowane. Realizacja trwała ponad rok, materiał zdjęciowy wykonano na Jasnej Górze, w Sewilli, Worochcie, Paryżu.