TVP Nauka Niedziela, 20.10.2024 05:55 CZY WIESZ, ŻE? - /276/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 06:25 CZY WIESZ, ŻE? - /277/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 07:00 TAJEMNICA CELTYCKIEGO GROBOWCA (MYSTERY OF THE CELTIC TOMB) Film dokumentalny, 49 min, Austria, 2018 Reżyseria: Klaus T. Steindl Scenariusz: Klaus T. Steindl Zdjęcia: Hubert Doppler Lektor: Marek Ciunel Celtowie, kim byli? Skąd przyszli? Czy byli to mistyczni druidzi z Wysp Brytyjskich, czy może siejący postrach barbarzyńscy wojownicy, którzy zaszli Cezarowi za skórę? Odpowiedzi leżą głęboko w górach i w starożytnych grobowcach. W Europie w samym sercu Alp znaleziono niezwykłe dowody kultury, która kwitła 3000 lat temu, uwięzione i doskonale zachowane w zamkniętych kopalniach soli. To byli Celtowie i nie byli ani Brytyjczykami, ani barbarzyńcami. Byli zaawansowaną cywilizacją, która rządziła Królestwem Soli. Rzadka, drogocenna sól dawała im bogactwo i władzę. A teraz kolejna celtycka zagadka w liczącym 2400 lat grobowcu znaleziono szczątki kobiety i dwóch mężczyzn. Ona była arystokratką, oni - mężczyznami wielkiej postury. Szamanka i jej świta? Krewni czy ofiary? Interdyscyplinarny zespół naukowców pracuje nad odkryciem tajemnicy tego starożytnego "menage a trois", który może okazać się pierwszym prawdziwym dowodem mistycznych obrzędów od zarania Celtów. 08:00 RAPORT NAUKOWY - 95 23 min, Polska, 2024 Scenariusz: Artur Onacki, Bogumił Radajewski Cotygodniowy przegląd najważniejszych wydarzeń w dziedzinie nauki, zarówno w Polsce jak i na świecie. Odkrycia i dokonania naukowców, misje badające tajemnice kosmosu i naszego globu, fascynujące technologie i wydarzenia, które zmieniają historię. To niezbędnik tych, którzy chcą być na bieżąco z tym, co dzieje się w nauce, poznawać i rozumieć naszą rzeczywistość, a czasem wybiegać myślą w przyszłość. W tym programie nie zapomnimy także o ważnych rocznicach i historii nauki. 08:35 RYTMY ZDROWIA - BARIATRIA. LECZENIE OTYŁOŚCI. ENDOSKOPOWA PLASTYKA ŻOŁĄDKA Magazyn medyczny, 20 min, Polska, 2022 Autor: Piotr Poraj Poleski Magazyn medyczny skierowany do kobiet i omawiający najczęstsze schorzenia oraz leczenie i diagnostykę medyczną. Otyłość osiągnęła w Polsce i na świecie rozmiary epidemii. Została uznana przez Światową Organizację Zdrowia za chorobę. Operacji bariatrycznej potrzebuje już 700 tysięcy Polaków. W programie przedstawiamy najnowocześniejszą, minimalnie inwazyjną, endoskopową metodę bariatryczną. Metoda ta polega na zmniejszeniu żołądka endoskopowo, czyli bez cięcia chirurgicznego. Chorego operuje się przez naturalne otwory ciała, na przykład przez nos lub usta, bez przecinania skóry i kolejnych powłok ciała. 09:00 PRZYRODNIK NA TROPIE - /6/ - RYŚ Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2019 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz: Łukasz Bożycki Prowadzący: Łukasz Bożycki Program przyrodniczy, w którym prowadzący Łukasz Bożycki porusza różne aspekty życia zwierząt w kontekście ich wzajemnych powiązań i oddziaływań. Młody biolog, uznany międzynarodowy fotograf przyrody, podpatruje z kamerą w naturalnym środowisku wybrane gatunki rodzimej fauny i swoje spostrzeżenia oprawia lekkim i przystępnym komentarzem. Projekt znakomicie propaguje wiedzę o polskiej przyrodzie, uzupełniając ją o zupełnie nieznane, zaskakujące często wątki relacji między zwierzętami. Bohater tego odcinka prowadzi samotny tryb życia, chroniąc swoje terytorium przed intruzami. A ma co chronić, bo jego terytorium może obejmować aż 350 km kwadratowych lasów. Co oznacza, że na obszarze Warszawy mogłyby żyć jedynie dwa osobniki. Tymczasem w Warszawie żyje około 1, 7 miliona ludzi. Dobrze, że potrafimy żyć w takiej zgodzie, bo gdybyśmy byli bohaterem tego odcinka i bronili uparcie swojego terytorium, to na obszarze całej Polski żyłoby mniej niż 900 osób. 09:35 ASTRONARIUM - (64) - "MARS" Magazyn, 23 min, Polska, 2018 Scenariusz: Krzysztof Czart, Maciej Mikołajewski, Bogumił Radajewski Prowadzący: Bogumił Radajewski Mars, planeta, która przyciąga naszą uwagę jak żadna inna. Od dziesięcioleci pytamy, jak wiele ma on wspólnego z Ziemią i czy mogłoby tam istnieć życie. W poszukiwaniu odpowiedzi wysyłamy kolejne misje i sondy. W tym programie pokażemy, jaki jest polski wkład w najnowsze badania Marsa. I co ich wyniki mogą nam powiedzieć na temat tajemnic Czerwonej Planety. 10:05 WĘDRÓWKA KONTYNENTÓW - OCEANIA: PIERŚCIEŃ OGNIA (VOYAGE OF CONTINENTS - OCEANIA: THE TECNONIC RING OF FIRE - ODC. 1) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2012 Reżyseria: Christopher Hooke Zdjęcia: Christopher Hooke Muzyka: Sylvain Moreau Od momentu powstania Ziemia nigdy nie przestała się zmieniać. Gigantyczne siły wypychały dna oceanów i zmieniały je w łańcuchy górskie. Na skutek kolizji sił tektonicznych tworzyły się kontynenty. Oczywiście siły te są nadal aktywne. Widać je w erupcjach wulkanów, w trzęsieniach ziemi i tsunami. Kształtują one nasz krajobraz, zmieniają klimat, wysuszają oceany i niszczą życie. Pięciodocinkowy angielski serial dokumentalny przedstawia wydarzenia z dalekiej i bliższej przeszłości z różnych miejsc na świecie, które zadecydowały o takim, a nie innym uformowaniu naszej planety. W pierwszym odcinku poznamy tektoniczne dzieje Oceanii. Historia tego najmniejszego kontynentu to jak historia samej Ziemi. Już u zarania kontynent ów doświadczył bowiem straszliwych zniszczeń. Największym lądem Oceanii jest Australia będąca w tej chwili najbardziej stabilnym geologicznie miejscem na naszej planecie. Przez miliony lat częścią Australii była Antarktyka. Około 50 mln lat temu Australia odłączyła się od Antarktyki. Po czym już jako oddzielny ląd przemieszczała się aż do kolizji z płytą tektoniczną przyszłej Azji. Sąsiadką Australii jest Nowa Zelandia, która nie ma tyle szczęścia, bo leży w samym środku tektonicznie niestabilnego regionu, zwanego pierścieniem ognia. Region ten obejmuje kraje wybrzeża Oceanu Spokojnego. Pierścień ognia to nieomal ciągły pas rowów oceanicznych oraz wulkanicznych łańcuchów górskich. Na tym obszarze, zwanym też okołopacyficznym pasem sejsmicznym, zdarza się przeszło 80% większych trzęsień ziemi i występuje 90% wszystkich czynnych wulkanów. 11:10 GENIUSZE I MARZYCIELE. JÓZEF HOFMANN Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2018 Reżyseria: Paweł Kloc Bohaterami cyklu są polscy naukowcy i wynalazcy przełomu XIX/XX wieku, działający głównie w 20 - leciu międzywojennym, których praca naukowa lub odkrycia wpłynęły na rozwój cywilizacji w różnych dziedzinach nauk ścisłych, konstruktorskich, inżynieryjnych, medycznych. Film o Józefie Hofmannie (1876 - 1957), geniuszu muzycznym, cudownym dziecku z Galicji, które podbiło swym talentem Stany Zjednoczone. Najpierw jako mały chłopczyk stał się sensacją w Nowym Jorku, później świat poznał legendarnego pianistę, niezrównanego interpretatora Chopina, pedagoga, kompozytora, zapalonego automobilistę i sportsmena. Wynalazca, z którego pomysłami (takimi jak wycieraczki samochodowe, spinacz do papieru, stołki do fortepianu o regulowanej wysokości) mamy do czynienia na co dzień. Jeden z największych pianistów w historii zmarł samotnie i w zapomnieniu, właściwie nie istnieje w pamięci zbiorowej rodaków. Film biograficzny z cyklu "Geniusze i marzyciele" stwarza szansę poznania tego niezwykłego artysty i wynalazcy. 12:20 DORWAĆ WIRUSA - GRYPA Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2022 Reżyseria: Aleksandra Ciekot Scenariusz: Bogumił Radajewski Cykl dokumentalny ukazujący osiągnięcia naukowców pracujących na froncie walki z chorobami wirusowymi. Przez pryzmat pandemii koronawirusa, w przystępny i zrozumiały sposób wyjaśniamy, co wiadomo na temat najgroźniejszych patogenów, w jaki sposób zapobiega się ich rozprzestrzenianiu, jak pracuje się nad szczepionkami i lekami przeciwwirusowymi, jak przewiduje się kierunki mutacji i pojawianie się nowych odmian wirusów. Każdy odcinek poświęcony jest innemu aspektowi badań nad wirusami. Tajniki wirusologii tłumaczą wybitni eksperci z kraju i ze świata. Program bogato ilustrowany ujęciami z okresu pandemii SARS - CoV - 2, zdjęciami z laboratoriów oraz grafiką komputerową wyjaśniającą działanie wirusów, terapii i innych omawianych zjawisk. Grypa - powszechna w sezonie jesienno-zimowym, wydaje się chorobą "oswojoną". Nic bardziej błędnego; jej powikłania, np. zapalenie mięśnia sercowego, są śmiertelne. 100 lat temu grypa "hiszpanka" zabiła prawdopodobnie ok. 100 mln. osób. Czy w ciągu wieku udało się naukowcom grypę naprawdę okiełznać? 12:50 RAPORT NAUKOWY - 95 23 min, Polska, 2024 Scenariusz: Artur Onacki, Bogumił Radajewski Cotygodniowy przegląd najważniejszych wydarzeń w dziedzinie nauki, zarówno w Polsce jak i na świecie. Odkrycia i dokonania naukowców, misje badające tajemnice kosmosu i naszego globu, fascynujące technologie i wydarzenia, które zmieniają historię. To niezbędnik tych, którzy chcą być na bieżąco z tym, co dzieje się w nauce, poznawać i rozumieć naszą rzeczywistość, a czasem wybiegać myślą w przyszłość. W tym programie nie zapomnimy także o ważnych rocznicach i historii nauki. 13:25 RYTMY ZDROWIA - BARIATRIA. LECZENIE OTYŁOŚCI. ENDOSKOPOWA PLASTYKA ŻOŁĄDKA Magazyn medyczny, 20 min, Polska, 2022 Autor: Piotr Poraj Poleski Magazyn medyczny skierowany do kobiet i omawiający najczęstsze schorzenia oraz leczenie i diagnostykę medyczną. Otyłość osiągnęła w Polsce i na świecie rozmiary epidemii. Została uznana przez Światową Organizację Zdrowia za chorobę. Operacji bariatrycznej potrzebuje już 700 tysięcy Polaków. W programie przedstawiamy najnowocześniejszą, minimalnie inwazyjną, endoskopową metodę bariatryczną. Metoda ta polega na zmniejszeniu żołądka endoskopowo, czyli bez cięcia chirurgicznego. Chorego operuje się przez naturalne otwory ciała, na przykład przez nos lub usta, bez przecinania skóry i kolejnych powłok ciała. 13:55 GIGANCI NAUKI - KOMPUTERY. OD ENIGMY PO WSPÓŁCZESNOŚĆ Teleturniej, 45 min, Polska, 2022 Reżyseria: Tomasz Motyl Prowadzący: Łukasz Nowicki Dziś nie wyobrażamy sobie bez nich życia. Gdyby przestały działać, nasze życie zmieniłoby się diametralnie w każdej dziedzinie. Łączność, energia, banki, wiedza, telewizja, radio, mapy, a nawet sprzęty gospodarstwa domowego - sterują nimi komputery. W tym odcinku teleturnieju, razem z uczestnikami, poznamy ich historię - i to od kultowej już Enigmy aż po współczesność - oraz zasady działania, o których tak często zapominamy, po prostu używając komputerów. To zero - jedynkowy odcinek "Gigantów nauki" odkodowany dla wszystkich miłośników wiedzy! "Giganci nauki" to teleturniej oparty na oryginalnym formacie TVP, dedykowany wyłącznie wiedzy naukowej, znakomite połączenie emocji i zabawy z edukacją i misją popularyzacji nauki. Każdy odcinek to jeden temat i jeden zwycięzca, ten, który zna najlepsze odpowiedzi na pytania przygotowywane przez ekspertów, dziennikarzy i konkurentów. Teleturniej, w którym liczy się wyłącznie wiedza. Dla zawodników to rywalizacja, dla widzów pełna emocji przygoda z zagadkami i tajemnicami nauki. Na zwycięzcę teleturnieju czeka tytuł Giganta Nauki i nagroda 20 tys. PLN. Teleturniej składa się z 3 rund i finału wieńczącego dzieło. 15:00 STACJA ARKTYKA - PACJENT OCEAN Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 2023 Reżyseria: Sambor Wilk Scenariusz: Odeta Moro, Patrycja Koskowska Oceanografia to dział hydrologii badający oceany ziemskie w sposób interdyscyplinarny - metodami fizyki, chemii, biologii, oraz innych nauk o Ziemi takich, jak meteorologia. Jej interdyscyplinarność doskonale oddaje ducha wszystkich badań prowadzonych w Polskiej Stacji Polarnej Hornsund. Dokumentaliści towarzyszą z kamerą pracującemu w Polskiej Stacji Polarnej oceanografowi w zbieraniu danych do badań oceanograficznych. W trakcie wyprawy w morze za pomocą wind pobrane zostaną próbki oraz oceanografowie wyciągną pozostawioną tam rok wcześniej specjalistyczną aparaturę do zbierania danych. Następnie wszystkie próbki naukowcy wstępnie zbadają w laboratorium morskim mieszczącym się w Stacji badawczej, a także przygotują zebrane materiały do wysłania do Polski. do dalszych badań. Skład chemiczny oceanu, osady, mikroplastiki - to wszystko znajduje się w zakresie zainteresowań polarnych oceanografów. Dlaczego? O tym opowie kierownik Zakładu Badań Polarnych dr hab. Mateusz Moskalik. 15:30 TATRY CZ. 2 - ŻYCIE NA KRAWĘDZI (THE TATRA MOUNTAINS. LIFE ON THE EDGE. EP. 2) Film dokumentalny, 50 min, Słowacja/Niemcy, 2018 Reżyseria: Erik Balaz, Erik Balaz Lektor: Janusz Szydłowski, Janusz Szydłowski Druga część filmu dokumentalnego o Tatrach. Strome, zaczarowane, niedostępne - góry między Polską a Słowacją. Ponad dwa tysiące szczytów. Wiele przekracza 2500 metrów n.p.m. To również jeden z najstarszych lasów w Europie, który rośnie na zboczach gór. Szczyty Tatr. To królestwo kozic tatrzańskich swoistych wysp w morzu chmur. Na tych wysokościach mają skrajne warunki. Tu nie rosną drzewa. To kraina śniegu i lodu, gdzie od epoki lodowcowej żyją tylko dwa świetnie przystosowane gatunki. Inne są późniejszymi przybyszami z niższych regionów. Każdy na swój sposób zmaga się z górską krainą. Nawet w słońcu, w dziczy ponad chmurami żyją w ciągłym zagrożeniu. Te zwierzęta tu w górze potrafią przetrwać. A oto ich historia. Specjalnie zorganizowany zespół ekologów i filmowców spędził ponad 900 dni filmując Tatry, nagrywając ten wyjątkowy materiał. Film prezentuje piękne obrazy, które pozwalają widzowi uczestniczyć w interakcjach majestatycznej tatrzańskiej dziczy. Tatry - być może najdziksza enklawa w Europie - to scena licznych dramatów, które po raz pierwszy możemy podziwiać w doskonałej jakości, dzięki fachowości i wytrwałości twórców filmowych. W najmniejszym na świecie paśmie wysokich gór wciąż żyją kozice tatrzańskie - mimo ekstremalnych warunków, drapieżników, lodowatego zimna i lawin. Na przełomie tysiącleci kłusownicy doprowadzili gatunek do skraju wyginięcia. Od tamtych czasów liczba kozic znów się powiększa z dwustu do półtora tysiąca dzięki ścisłej ochronie. Teraz Tatrzański Park Narodowy jest bezpiecznym sanktuarium. 16:30 JAK ŻYJE LAS... - DREWNO NA WIEKI Magazyn, 23 min, Polska, 2023 Scenariusz: Robert Słowik Drewno przez stulecia było niezastąpionym materiałem konstrukcyjnym. Na pozór delikatne i stosunkowo łatwe w obróbce jest niezwykle trwałe i wytrzymale. Bez niego nie byłoby majestatycznych kościołów i pałaców. Jako materiał wykorzystywane jest w architekturze od tysięcy lat. Pod względem trwałości ustępuje tylko kamieniowi jako historycznemu materiałowi budowlanemu. Ma jednak wiele innych zalet, które sprawiają, że mimo współczesnego rozwoju technologii nadal jest wybierane do konstruowania domów i dekoracji mieszkań. Dlaczego? To wyjaśni ten odcinek programu "Jak żyje las...". Pokażemy również inne dziedziny przemysłu, które bez drewna obyć się nie mogą. Dokumentalny cykl "Jak żyje las...", realizowany wspólnie z Lasami Państwowymi, przybliża widzom tajniki gospodarki leśnej, obala mity, tłumaczy pojęcia i definicje z nią związane. Leśników, naukowców i ekspertów występujących w programie łączy wspólna pasja - las jako ekosystem istotny dla życia ludzi, cenne środowisko przyrodnicze dostarczające tlenu, pochłaniające dwutlenek węgla i gwarantujące równowagę zasobów wodnych, a jednocześnie źródło ważnych dla gospodarki surowców. 16:55 DZIKA POLSKA - LASY PEŁNE ŻYCIA - CZYSTOŚĆ PRZEDE WSZYSTKIM Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2011 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Tematem odcinka są problemy ekologii w lasach i walka o zachowanie w nich czystego środowiska. 17:30 DZIKA POLSKA - LASY PEŁNE ŻYCIA - ODKRYWANIE NIEDŹWIEDZIA Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2011 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Młoda kobieta z doktoratem biologii w kieszeni porzuca ciepłą Hiszpanię, by na chłodnych i grząskich szlakach Bieszczadów tropić zwierzę - widmo: niedźwiedzia. Widziała go tutaj na żywo może dwa, trzy razy. Ale i tak ma tutejsze miśki na oku. Zwabia je na nęciska tuszami padłych zwierząt i filmuje ukrytą kamerą na podczerwień. Odnajduje miejsca, gdzie zwierz się czochra, zostawiając bezcenne dla badacza włosy. One mówią wszystko o niedźwiedziu - nie tylko o tym, co je, ale też np. o jego stresach. Nuria Selva Fernandez ukazuje nam współczesne sposoby poznawania dzikich, rzadkich i w związku z tym zwykle ginących zwierząt. To rodzaj współczesnej, badawczej traperki. Wymagającej jednak nie mniejszej determinacji, niż poczynania tradycyjnych tropicieli. Z badań Nurii i jej zespołu wyłania się coraz bardziej wyrazisty obraz największego i zarazem najbardziej owianego mitami drapieżcy naszych puszcz. 18:00 METODY KRYMINALISTYKI - ENTOMOLOGIA (FORENSIC - THE SCIENCE OF CRIME) Serial dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2019 Trzyczęściowa seria dokumentalna ukazuje naukowe kulisy spektakularnych polowań na kryminalistów. Za drzwiami laboratoriów instytutów medycyny sądowej, uniwersytetów i ośrodków badawczych naukowcy i eksperci odkrywają kluczowe informacje dla wskazania sprawców zbrodni. Dzięki stale ewoluującym metodom badawczym stają się bohaterami w walce ze zbrodnią doskonałą. 18:55 CZY WIESZ, ŻE? - /278/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 19:25 CZY WIESZ, ŻE? - /279/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 20:00 TATRY CZ. 2 - ŻYCIE NA KRAWĘDZI (THE TATRA MOUNTAINS. LIFE ON THE EDGE. EP. 2) Film dokumentalny, 50 min, Słowacja/Niemcy, 2018 Reżyseria: Erik Balaz, Erik Balaz Lektor: Janusz Szydłowski, Janusz Szydłowski Druga część filmu dokumentalnego o Tatrach. Strome, zaczarowane, niedostępne - góry między Polską a Słowacją. Ponad dwa tysiące szczytów. Wiele przekracza 2500 metrów n.p.m. To również jeden z najstarszych lasów w Europie, który rośnie na zboczach gór. Szczyty Tatr. To królestwo kozic tatrzańskich swoistych wysp w morzu chmur. Na tych wysokościach mają skrajne warunki. Tu nie rosną drzewa. To kraina śniegu i lodu, gdzie od epoki lodowcowej żyją tylko dwa świetnie przystosowane gatunki. Inne są późniejszymi przybyszami z niższych regionów. Każdy na swój sposób zmaga się z górską krainą. Nawet w słońcu, w dziczy ponad chmurami żyją w ciągłym zagrożeniu. Te zwierzęta tu w górze potrafią przetrwać. A oto ich historia. Specjalnie zorganizowany zespół ekologów i filmowców spędził ponad 900 dni filmując Tatry, nagrywając ten wyjątkowy materiał. Film prezentuje piękne obrazy, które pozwalają widzowi uczestniczyć w interakcjach majestatycznej tatrzańskiej dziczy. Tatry - być może najdziksza enklawa w Europie - to scena licznych dramatów, które po raz pierwszy możemy podziwiać w doskonałej jakości, dzięki fachowości i wytrwałości twórców filmowych. W najmniejszym na świecie paśmie wysokich gór wciąż żyją kozice tatrzańskie - mimo ekstremalnych warunków, drapieżników, lodowatego zimna i lawin. Na przełomie tysiącleci kłusownicy doprowadzili gatunek do skraju wyginięcia. Od tamtych czasów liczba kozic znów się powiększa z dwustu do półtora tysiąca dzięki ścisłej ochronie. Teraz Tatrzański Park Narodowy jest bezpiecznym sanktuarium. 21:00 DZIKA POLSKA - LASY PEŁNE ŻYCIA - CZYSTOŚĆ PRZEDE WSZYSTKIM Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2011 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Tematem odcinka są problemy ekologii w lasach i walka o zachowanie w nich czystego środowiska. 21:35 TAJEMNICA CELTYCKIEGO GROBOWCA (MYSTERY OF THE CELTIC TOMB) Film dokumentalny, 49 min, Austria, 2018 Reżyseria: Klaus T. Steindl Scenariusz: Klaus T. Steindl Zdjęcia: Hubert Doppler Lektor: Marek Ciunel Celtowie, kim byli? Skąd przyszli? Czy byli to mistyczni druidzi z Wysp Brytyjskich, czy może siejący postrach barbarzyńscy wojownicy, którzy zaszli Cezarowi za skórę? Odpowiedzi leżą głęboko w górach i w starożytnych grobowcach. W Europie w samym sercu Alp znaleziono niezwykłe dowody kultury, która kwitła 3000 lat temu, uwięzione i doskonale zachowane w zamkniętych kopalniach soli. To byli Celtowie i nie byli ani Brytyjczykami, ani barbarzyńcami. Byli zaawansowaną cywilizacją, która rządziła Królestwem Soli. Rzadka, drogocenna sól dawała im bogactwo i władzę. A teraz kolejna celtycka zagadka w liczącym 2400 lat grobowcu znaleziono szczątki kobiety i dwóch mężczyzn. Ona była arystokratką, oni - mężczyznami wielkiej postury. Szamanka i jej świta? Krewni czy ofiary? Interdyscyplinarny zespół naukowców pracuje nad odkryciem tajemnicy tego starożytnego "menage a trois", który może okazać się pierwszym prawdziwym dowodem mistycznych obrzędów od zarania Celtów. 22:35 DZIKA POLSKA - LASY PEŁNE ŻYCIA - ODKRYWANIE NIEDŹWIEDZIA Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2011 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Młoda kobieta z doktoratem biologii w kieszeni porzuca ciepłą Hiszpanię, by na chłodnych i grząskich szlakach Bieszczadów tropić zwierzę - widmo: niedźwiedzia. Widziała go tutaj na żywo może dwa, trzy razy. Ale i tak ma tutejsze miśki na oku. Zwabia je na nęciska tuszami padłych zwierząt i filmuje ukrytą kamerą na podczerwień. Odnajduje miejsca, gdzie zwierz się czochra, zostawiając bezcenne dla badacza włosy. One mówią wszystko o niedźwiedziu - nie tylko o tym, co je, ale też np. o jego stresach. Nuria Selva Fernandez ukazuje nam współczesne sposoby poznawania dzikich, rzadkich i w związku z tym zwykle ginących zwierząt. To rodzaj współczesnej, badawczej traperki. Wymagającej jednak nie mniejszej determinacji, niż poczynania tradycyjnych tropicieli. Z badań Nurii i jej zespołu wyłania się coraz bardziej wyrazisty obraz największego i zarazem najbardziej owianego mitami drapieżcy naszych puszcz. 23:15 RAPORT NAUKOWY - 95 23 min, Polska, 2024 Scenariusz: Artur Onacki, Bogumił Radajewski Cotygodniowy przegląd najważniejszych wydarzeń w dziedzinie nauki, zarówno w Polsce jak i na świecie. Odkrycia i dokonania naukowców, misje badające tajemnice kosmosu i naszego globu, fascynujące technologie i wydarzenia, które zmieniają historię. To niezbędnik tych, którzy chcą być na bieżąco z tym, co dzieje się w nauce, poznawać i rozumieć naszą rzeczywistość, a czasem wybiegać myślą w przyszłość. W tym programie nie zapomnimy także o ważnych rocznicach i historii nauki. 23:50 WĘDRÓWKA KONTYNENTÓW - OCEANIA: PIERŚCIEŃ OGNIA (VOYAGE OF CONTINENTS - OCEANIA: THE TECNONIC RING OF FIRE - ODC. 1) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2012 Reżyseria: Christopher Hooke Zdjęcia: Christopher Hooke Muzyka: Sylvain Moreau Od momentu powstania Ziemia nigdy nie przestała się zmieniać. Gigantyczne siły wypychały dna oceanów i zmieniały je w łańcuchy górskie. Na skutek kolizji sił tektonicznych tworzyły się kontynenty. Oczywiście siły te są nadal aktywne. Widać je w erupcjach wulkanów, w trzęsieniach ziemi i tsunami. Kształtują one nasz krajobraz, zmieniają klimat, wysuszają oceany i niszczą życie. Pięciodocinkowy angielski serial dokumentalny przedstawia wydarzenia z dalekiej i bliższej przeszłości z różnych miejsc na świecie, które zadecydowały o takim, a nie innym uformowaniu naszej planety. W pierwszym odcinku poznamy tektoniczne dzieje Oceanii. Historia tego najmniejszego kontynentu to jak historia samej Ziemi. Już u zarania kontynent ów doświadczył bowiem straszliwych zniszczeń. Największym lądem Oceanii jest Australia będąca w tej chwili najbardziej stabilnym geologicznie miejscem na naszej planecie. Przez miliony lat częścią Australii była Antarktyka. Około 50 mln lat temu Australia odłączyła się od Antarktyki. Po czym już jako oddzielny ląd przemieszczała się aż do kolizji z płytą tektoniczną przyszłej Azji. Sąsiadką Australii jest Nowa Zelandia, która nie ma tyle szczęścia, bo leży w samym środku tektonicznie niestabilnego regionu, zwanego pierścieniem ognia. Region ten obejmuje kraje wybrzeża Oceanu Spokojnego. Pierścień ognia to nieomal ciągły pas rowów oceanicznych oraz wulkanicznych łańcuchów górskich. Na tym obszarze, zwanym też okołopacyficznym pasem sejsmicznym, zdarza się przeszło 80% większych trzęsień ziemi i występuje 90% wszystkich czynnych wulkanów. 00:50 CZY WIESZ, ŻE? - /280/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 01:30 POLSKIE PARKI NARODOWE - BIAŁOWIESKI PARK NARODOWY Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Rafał Kołodziej Scenariusz: Agnieszka Niwińska Prowadzący: Dariusz Gross Prowadzącym program jest Dariusz Gross, dziennikarz, zafascynowany przyrodą poszukiwacz - odkrywca. Pokazuje parki narodowe, które znamy jako turyści, z innej, zaskakującej strony, przez pryzmat pracy naukowców zgłębiających sekrety ekosystemów i pracujących nad ich zachowaniem dla przyszłych pokoleń. To program pokazujący osobliwości przyrody i ukazujący wyjątkowość poszczególnych parków narodowych w Polsce, w którym spotykają się nowoczesne technologie badawcze z odwiecznym dziełem natury. 02:10 GENIUSZE I MARZYCIELE. JÓZEF HOFMANN Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2018 Reżyseria: Paweł Kloc Bohaterami cyklu są polscy naukowcy i wynalazcy przełomu XIX/XX wieku, działający głównie w 20 - leciu międzywojennym, których praca naukowa lub odkrycia wpłynęły na rozwój cywilizacji w różnych dziedzinach nauk ścisłych, konstruktorskich, inżynieryjnych, medycznych. Film o Józefie Hofmannie (1876 - 1957), geniuszu muzycznym, cudownym dziecku z Galicji, które podbiło swym talentem Stany Zjednoczone. Najpierw jako mały chłopczyk stał się sensacją w Nowym Jorku, później świat poznał legendarnego pianistę, niezrównanego interpretatora Chopina, pedagoga, kompozytora, zapalonego automobilistę i sportsmena. Wynalazca, z którego pomysłami (takimi jak wycieraczki samochodowe, spinacz do papieru, stołki do fortepianu o regulowanej wysokości) mamy do czynienia na co dzień. Jeden z największych pianistów w historii zmarł samotnie i w zapomnieniu, właściwie nie istnieje w pamięci zbiorowej rodaków. Film biograficzny z cyklu "Geniusze i marzyciele" stwarza szansę poznania tego niezwykłego artysty i wynalazcy.