TVP Historia Środa, 23.10.2024 06:55 BYŁ TAKI DZIEŃ - 23 PAŹDZIERNIKA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1902 - Franz Kafka i Max Brod na Uniwersytecie Karola w Pradze; 1942 - bitwa pod El Alamein; 1956 - początek powstania na Węgrzech; 07:00 NA BITEWNYM SZLAKU - ODC. 5 BITWA POD LEGNICĄ Magazyn, 20 min, Polska, 2022 Scenariusz: Jacek Tokarczyk Prowadzący: Jacek Tokarczyk "Na bitewnym szlaku" to program przybliżający widzom w nowoczesny, dynamiczny i całościowy sposób spektakularne bitwy polskiego oręża. Nie samych triumfów i nie samych porażek. Bitew różnorodnych, tak jak i różnorodna jest polska historia. Tematami odcinków będą także mniej znane i rzadziej omawiane polskie działania militarne. Konwencja newsowego programu, eksperci, balistycy, stratedzy i historycy, pasjonujące detale przywracają klimat historycznych wydarzeń. 07:30 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 339 W CIENIU WOJENNEGO LOTNISKA Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2024 Autor: Bartek Wieczorek Scenariusz: Adam Sikorski Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. Było nie minęło" to program realizowany techniką reporterską, pozwalający widzom wspólnie z realizatorami zmagać się z tajemnicą historyczną. Każdy z odcinków, poza nielicznymi wyjątkami, stanowi odrębną całość i ma charakter ponadczasowy. Powodem wizyty w okolicach Krosna jest sensacyjne odkrycie na terenie dawnego polowego lotniska Luftwaffe pod Krosnem. Autorzy magazynu zostali poproszeni przez Muzeum Pól Bitewnych Podkarpacia o przebadanie działobitni z osłony lotniska, gdzie ma podobno znajdować się zakopane działo. Jeżeli badania potwierdzą obecność działa wezmą udział w eksploracji. 08:05 STULECIE WINNYCH S.II - ODC. 23 (S. II, ODC. 10) Serial TVP, 44 min, Polska, 2020 Reżyseria: Michał Rogalski, Piotr Trzaskalski, Piotr Śliskowski Scenariusz: Katarzyna Terechowicz Muzyka: Wojciech Lemański, Paweł Lucewicz Aktorzy: Kinga Preis, Katarzyna Bacia, Jan Wieczorkowski, Weronika Humaj, Katarzyna Kwiatkowska, Arkadiusz Janiczek, Stefan Pawłowski, Sandra Drzymalska, Patryk Szwichtenberg, Mirosław Haniszewski, Mateusz Janicki, Piotr Rogucki, Lesław Żurek, Tomasz Włosok, Michał Rogalski Michał mieszka z Anią i dziećmi w domu Ignacego. Ania rozkwita u boku ukochanego. Cień na ich szczęściu kładzie Kazimierz, który zaczyna prześladować swoją żonę. Wyprowadzona z równowagi Ania postanawia odszukać Tarasiewicza zwanego teraz Wolskim. Tymczasem Michał Śniegocki z powodu braku przynależności do partii zostaje zdegradowany. Między Manią i Ryszardem nadal nie ma porozumienia. Mania uważa, że powinna czekać na Pawła, tak jak Bronia czekała cierpliwie na Antoniego. Jasiek po raz kolejny traci głowę dla Łucji. Dziewczyna domaga się od Winnego, by ten użył swoich znajomości i pomógł jej odzyskać majątek Wieruszów. Czy Łucja znowu go wykorzysta? Tymczasem na południu Polski, trzech dawnych akowców próbuje przekroczyć granicę kraju. 08:55 HISTORIA POLSKI - PERYSKOP GUNDLACHA. OCZY ALIANCKICH CZOŁGÓW Film dokumentalny, 35 min, Polska, 2021 Reżyseria: Norbert Rudaś Scenariusz: Norbert Rudaś Film o historii polskiego wynalazku, peryskopu odwracalnego Gundlacha, który po wybuchu II wojny światowej w krótkim czasie stał się standardem optyki czołgowej na świecie. Do końca lat 30. XX wieku nie istniała satysfakcjonująca, akceptowalna pod względem parametrów i kosztów konstrukcja umożliwiająca eliminację największej słabości czołgu, czyli obserwacji pola walki w ruchu. W praktyce hamowało to dalszy rozwój taktycznego użycia czołgów. Wymagania te pogodził wynalazek polskiego kapitana Rudolfa Gundlacha, stając się światowym standardem w dziedzinie optyki czołgowej w trakcie II wojny światowej. Zdjęcia do filmu zrealizowano w obiektach Muzeum Wojska Polskiego w Poznaniu i Warszawie. Uzupełniają je amerykańskie, brytyjskie, niemieckie, rosyjskie i polskie materiały archiwalne oraz dokumenty z zasobów Wojskowego Biura Historycznego. Produkcja: Centralna Biblioteka Wojskowa im. Marszałka Józefa Piłsudskiego i Jolly Moon Studio Peryskop odwracalny opracowany przez polskiego inżyniera Rudolfa Gundlacha, peryskop umożliwiający obserwację w zakresie 360 bez odwracania głowy czy zmiany pozycji obserwatora. Używany w czołgach, okrętach podwodnych oraz wozach bojowych. W odróżnieniu od ówczesnych peryskopów czołgowych, dzięki dodatkowej przystawce pryzmatycznej umożliwiał on obserwację dookólną. Po próbach i doskonaleniu konstrukcji został 14 czerwca 1935 roku przyjęty na uzbrojenie Wojska Polskiego pod oznaczeniem: peryskop odwracalny G wz. 34. Peryskop został opatentowany 3 stycznia 1936 roku. Od roku 1936 produkowano go we Lwowie, a po raz pierwszy został zastosowany w polskich tankietkach TKS i czołgach 7TP, a następnie, po sprzedaży patentu firmie Vickers - Armstrong, produkowany jako Tank periscope Mk IV był stosowany w większości czołgów angielskich Crusader, Churchill, Valentine, Cromwell. Dał też początek podobnym rozwiązaniom amerykańskim (peryskop M6 w czołgach M3/M5 Stuart, M4 Sherman i innych). Po skopiowaniu w ZSRR masowo stosowany w radzieckich czołgach, włączając T - 34 oraz T - 70, a także w pojazdach niemieckich używanych przez Wehrmacht. Po zakończeniu wojny znalazł się w wyposażeniu Ludowego Wojska Polskiego jako peryskop obserwacyjny MK - 4 i jest do dnia dzisiejszego używany w czołgach oraz wozach bojowych. 09:35 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - PIRAMIDY XX WIEKU Cykl dokumentalny, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony fortyfikacjom Linii Maginota, Linii Zygfryda oraz Wałowi Atlantyckiemu. 10:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - LUIZJANA, KREOLSKA AMERYKA (FLAVORS) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. W tym odcinku - Luizjana, stan w USA. 11:05 HISTORIA KUCHNI POLSKIEJ - LUCYNA ĆWIERCZAKIEWICZOWA Cykl dokumentalny, 40 min, Polska, 2024 Reżyseria: Tomasz Rostworowski, Mirosław Bork Scenariusz: Jarosław Dumanowski, Mirosław Bork Trudno uwierzyć, że do tej pory nie powstał serial na temat polskiej kuchni pokazujący, w sposób systematyczny i zgodny z najnowszymi badaniami, dziedzictwo kulinarne otrzymane od naszych przodków. "Historia kuchni polskiej" w 26 czterdziestominutowych odcinkach wypełnia tę lukę zabierając widzów w podróż przez niezwykłe smaki, tradycje i obyczaje. Scenariusz serialu powstał w oparciu o prace naukowe prof. Jarosława Dumanowskiego - głównego eksperta i prowadzącego narrację. Odtworzenia potraw obecnych na polskich stołach od czasów Chrztu Polski do współczesności, dokonał Maciej Nowicki, twórca nowego trendu w polskiej kuchni - historycznej rekonstrukcji kulinarnej. Wnikliwe przedstawienie tła historycznego pozwala na zrozumienie okoliczności, w których kształtowała się polska kuchnia. Rozmowy ze specjalistami z Polski i ze świata uzupełniają narrację ukazując przenikanie idei i potraw ponad europejskimi granicami. Przywołanie konkretnych przepisów i ich odtworzenie w profesjonalnym studiu kulinarnym, ułatwia widzom zrozumienie smaków i technik przygotowywania potraw z przeszłości, a chronologia odcinków odpowiada najważniejszym zmianom zachodzącym w polskiej kuchni w kolejnych okresach historycznych. "Historia kuchni polskiej" to historia polskiej kultury materialnej w wersji dla każdego. Choć powstania listopadowe i styczniowe zakończyły się klęską, a Polska jeszcze długo musiała czekać na odzyskanie niepodległości, Warszawa umiała wykorzystać swą pozycję rosyjskiego okna na świat. W drugiej połowie XIX wieku rozwijał się przemysł i niezbędna infrastruktura. Powstawały hotele, linie kolejowe i dworce, transport miejski, sieci gazowe, wodociągowe, elektryczne i telefoniczne. Gdy mężczyźni byli wywożeni na Sybir i tracili majątki ziemskie, rosła rola kobiet, które musiały ratować byt rodziny. Udało się to Lucynie Ćwierczakiewiczowej, która promowała kuchnię oszczędną, prostą i tanią. Zalecała by panie domu nie ograniczyły się tylko do zarządzania, ale same brały udział w pracy w kuchni. Kim była autorka wielkiego bestsellera kulinarnego "365 obiadów"? Jak to się stało, że ta wydana ponad 160 lat temu książka jest do dzisiaj aktualna, wznawiana i ciągle gotujemy według zawartych w niej receptur? Historyk Jarosław Dumanowski oraz zaproszeni do programu eksperci szukają odpowiedzi na to pytanie. Dawne potrawy rekonstruuje historyk i kucharz Maciej Nowicki. 11:50 DALEKO OD SZOSY - ODC. 5/7 - POD PRĄD Serial TVP, 71 min, Polska, 1976 Reżyseria: Zbigniew Chmielewski Scenariusz: Henryk Czarnecki, Zbigniew Chmielewski Zdjęcia: Mikołaj Sprudin Muzyka: Piotr Marczewski Aktorzy: Krzysztof Stroiński, Sławomira Łozińska, Antoni Jurasz, Gustaw Lutkiewicz, Irena Kownas, Jan Himilsbach, Janusz Paluszkiewicz, Andrzej Wichrowski, Bogusław Semotiuk, Tomek Wilczyński, Ferdynand Matysik Pobyt Leszka w wojsku i długa rozłąka nie osłabiają uczuć obojga młodych. Po odbyciu służby chłopak przyjeżdża do Łodzi, kończy kurs dla kierowców autobusowych, pracuje i z pomocą Ani pilnie się uczy. Aby nadrobić stracony czas, zamierza zdawać od razu do drugiej klasy technikum samochodowego. Bariery biurokratyczne są jednak nie do pokonania, Leszek nie uzyskuje zgody kuratorium ani ministerstwa oświaty. 13:10 SEKRETY STAROŻYTNYCH INŻYNIERÓW - /6/ (ANCIENT ENGINEERING) Serial dokumentalny, 50 min, Niderlandy (Holandia), 2021 Architektura wielkich świątyń wznoszonych w czasach starożytnych niejednokrotnie stanowiła kamień milowy w rozwoju technik budowlanych i przesuwała granice inżynierii sztuki budowlanej. Na świątynie nie szczędzono wydatków, często budowane były przez dziesięciolecia, a nawet stulecia. Jedną z takich niezwykłych świątyń jest Angkor Wat w głębi dżungli kambodżańskiej. 900-letni kompleks zajmujący ponad 400 akrów na bagnach nękanych plagą monsunów. Największy zabytek religijny na świecie pod względem powierzchni lądowej. Niekończące się korytarze i kolosalne konstrukcje tej świątyni ukazują niezwykle precyzyjne rzemiosło kamieniarskie oraz arcydzieła dekoracji rzeźbiarskiej. Szósty odcinek z 10-odcinkowej serii dokumentalnej "Sekrety starożytnych inżynierów" ukazującej najbardziej niezwykłe i intrygujące osiągnięcia inżynierii z czasów starożytnych, które inspirują także inżynierów współczesnych. 14:10 OKRĘTY PODWODNE - CZ. 2. NIEBEZPIECZEŃSTWO Z GŁĘBIN (SUBMARINES) Film dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2020 Lektor: Marek Ciuniel Dwuczęściowy film dokumentalny. Dzisiejsze okręty podwodne to skomplikowane maszyny naszpikowane technologią i bronią. Ich konstrukcja jest równie imponująca, co ich niszczycielska siła. Mało która broń wywołuje tyle emocji, co okręt podwodny. Uderza z zaskoczenia i może użyć pocisków nuklearnych, by wciągnąć cały świat w dramatyczny konflikt. Okręty podwodne powstały z zupełnie innego powodu - z chęci ludzi do oglądania świata pod wodą. Jednak zainteresowanie wojskowym wykorzystaniem łodzi podwodnych wkrótce przeważyło. 15:10 KORONA KRÓLÓW - ODC 98 Telenowela historyczna TVP, 22 min, Polska, 2018 Reżyseria: Piotr Fiedziukiewicz, Jerzy Krysiak, Jacek Sołtysiak, Wojciech Pacyna Scenariusz: Agnieszka Olejnik, Anna Krasuska, Konrad Sobieszczański Zdjęcia: Jacek Fabrowicz, Paweł Figurski, Romuald Lewandowski, Krzysztof Pakulski, Rafał Paradowski, Tomasz Wójcik Muzyka: Marcin Przybyłowicz Aktorzy: Andrzej Hausner, Aleksandra Przesław, Marta Wiśniewska, Tomasz Sapryk, Sławomir Orzechowski, Marcin Rogacewicz, Wiktoria Wolańska, Paulina Lasota, Joanna Osyda, Tomasz Ciachorowski, Hubert Podgórski, Monika Radziwon, Andrzej Popiel, Ewelina Pankowska, Michał Wolny Odc 98 Niemierza i jego zbrojni bezskutecznie szukają Jolenty. Cudka odchodzi od zmysłów, czekając na jakiekolwiek wieści od męża. Król marzy o odzyskaniu Wschowy. Czuje, że wówczas dokończyłby dzieła swego ojca Władysława Łokietka. Dałoby to także możliwość lepszej kontroli szlaków handlowych między Śląskiem a Wielkopolską. Bolko planuje rozpocząć rozmowy ze stryjem - księciem jaworskim, aby oddał mu Bolesławiec. Inaczej książę żagański nie przystąpi z nim do sojuszu. 15:45 SENSACJE XX WIEKU - DIEPPE Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1989 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Program cykliczny o charakterze sensacyjnym, popularyzujący wiedzę o historii XX wieku. Tematem odcinka jest desant przeprowadzony przez aliantów 19 sierpnia 1942 roku na francuskim wybrzeżu w rejonie portowego miasta Dieppe. 16:25 SENSACJE XX WIEKU - ŚMIERĆ STALINA Cykl dokumentalny, 30 min, Polska, 1992 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański W tym wydaniu programu Bogusław Wołoszański stara się rozwikłać zagadkę śmierci Józefa Stalina. Podejmuje próbę wyjaśnienia okoliczności śmierci dyktatora. 17:05 HISTORIA POLSKI - 13 LAT, 13 MINUT Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2006 Reżyseria: Marek Maldis, Grzegorz Łubczyk Scenariusz: Marek Maldis, Grzegorz Łubczyk Zdjęcia: Krzysztof Kalukin Muzyka: Adam Galant, Artur Giordano Niezwykły film historyczny odnoszący się do wydarzeń 1956 roku w Poznaniu i Budapeszcie. Film upamiętnia zrywy ludności Polski i Węgier skierowane przeciwko reżimowi narzuconemu dwóm niezależnym narodom. Film jest typowym dokumentem, bez inscenizacji, ilustrowany ikonografią z tamtych lat oraz wykopiowaniami z dawnych kronik, w filmie grają tylko stara "warszawa", czołg i transporter - sprzęt dziś już muzealny. Historia dwóch chłopców pokazana jest w relacjach członków ich rodzin, bliskich i uczestników wydarzeń. Osią konstrukcyjną filmu jest szczególne miejsce w Poznaniu, skrzyżowanie ulic Strzałkowskiego i Mansfelda, które to miejsce symbolicznie przywołuje tragedie obu chłopców, ukazuje okrucieństwo zgotowane im przez historię, ludzi i przypadek losów. Podobieństwo tych obu wielkich niesprawiedliwiości wzmaga wrażenie, jakie na widzach robi śmierć tak młodych ludzi. W filmie słyszymy słowa Węgra, który podkreśla inspirującą dla Budapesztu rolę Poznania. Naprawdę mocną stroną dokumentu jest działanie na emocje widzów, obok takiej relacji nie można przejść obojętnie. Dla niehistoryka jest to lekcja historii, a wartość upamiętniania, czczenia itd. nie może być w tym przypadku przeceniona. 18:00 SZLAKIEM MIEJSC NIEZWYKŁYCH - POMNIKI HISTORII S.I - TARNOWSKIE GÓRY Reportaż, 7 min, Polska, 2017 Reżyseria: Tomasz Drozdowicz Scenariusz: Tomasz Drozdowicz W kolejnym odcinku programu Pomniki Historii odwiedzamy Tarnowskie Góry podziemia zabytkowej kopalni rud srebronośnych oraz sztolni Czarnego Pstrąga. Naszymi przewodnikami są Pani Teresa Szydłowska, przewodnik i Zbigniew Pawlak, wiceprezes Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej. Pierwsze wiadomości o górnictwie rud kruszcowych w rejonie Tarnowskich Gór pochodzą z dokumentu z 1136 roku. W 2017 roku Kopalnia ołowiu, srebra i cynku wraz z systemem gospodarowania wodami podziemnymi w Tarnowskich Górach została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. 18:10 FAKE CZY HISTORIA? - ODC. 6 Program historyczny, 50 min, Polska, 2024 Autor: Elżbieta Szumiec - Zielińska Reżyseria: Marzena Strąg Prowadzący: Wojciech Szeląg "Fake czy historia?" to program, który zgłębi kontrowersyjne tematy XX wieku, poddając je dyskusji z udziałem dwóch ekspertów o odmiennych poglądach. Program cechuje dynamiczne tempo i intensywne, 20 - minutowe debaty, które budują dramaturgię i wzbudzają emocje. Korzystamy z autentycznych przestrzeni Muzeum Historii Polski i Muzeum II Wojny Światowej jako historycznego tła dla debat, co nadaje głębi omawianym tematom. Interaktywny element polegający na głosowaniu widzów na eksperta, który przekonał ich do swojego stanowiska, angażuje publiczność, umożliwiając jej bezpośredni udział. Krótkie felietony pełnią funkcję narzędzia do pogłębiania omawianych tematów, zapewniając wszechstronne podejście. Narracja zachęci do krytycznego myślenia oraz do pogłębienia wiedzy widzów na temat spornych wydarzeń z przeszłości, ukazując różnorodne perspektywy i opinie. 29 lutego 1768 roku miasteczku Bar na Podolu zawiązana została konfederacja. Jej celem była walka przeciw Rosji o przywrócenie suwerenności Polski, ale też detronizacja Stanisława Augusta Poniatowskiego i obalenie reform ustrojowych wprowadzonych w poprzednich latach przez jego stronnictwo. Po klęsce konfederacji tysiące konfederatów zostało zesłanych przez carycę Katarzynę II na Syberię. Konfederacja uważana jest przez wielu za pierwsze polskie powstanie narodowe przeciwko zniewoleniu przez sąsiednie mocarstwa. W programie prowadzonym przez Wojciecha Szeląga uczestniczą dr Jacek Kordel i dr Jakub Bajer. 19:00 STULECIE WINNYCH S.II - ODC. 24 (S. II, ODC. 11) Serial historyczny, obyczajowy TVP, 46 min, Polska, 2020 Reżyseria: Michał Rogalski, Piotr Trzaskalski, Piotr Śliskowski Scenariusz: Monika Franczak Muzyka: Wojciech Lemański, Paweł Lucewicz Aktorzy: Jan Wieczorkowski, Weronika Humaj, Karolina Bacia, Katarzyna Kwiatkowska, Arkadiusz Janiczek, Tomasz Włosok, Stefan Pawłowski, Mateusz Janicki, Piotr Rogucki, Lesław Żurek, Sandra Drzymalska, Patryk Szwichtenberg, Mirosław Haniszewski, Emilia Korsak, Jakub Wróblewski W Brwinowie trwają radosne przygotowania do ślubu. Mania wreszcie pogodzona z rzeczywistością, nie czeka już na Pawła i pozwala sobie na pełne uczucie do Ryszarda. Nikt z Winnych nie ma świadomości, że w tym samym czasie Paweł Bartosiewicz, żołnierz podziemia niepodległościowego, jest brutalnie przesłuchiwany. W więzieniu wciąż przebywa Łucja. Skazana tylko na siebie, nie liczy już na pomoc Jaśka. Uznaje, że romans z Walczakiem da jej większe szanse na odzyskanie wolności. Michał pragnie poślubić Anię i nie może zrozumieć, dlaczego ukochana wciąż go zbywa. Śniegocki dostaje propozycję awansu - może zostać kierownikiem robót przy budowie Pałacu Kultury. Wyższa pensja, wyższy prestiż... musi jednak spełnić jeden warunek. Ania nie rozumie jego motywacji, między parą dochodzi do ostrej i raniącej obie strony wymiany zdań. 20:00 KRONIKI HITLERA - ODC. 9. ZDOBYWCA. LATA 1940 - 1941 (KRONIKI HITLERA) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2018 Reżyseria: Hermann Pölking Kroniki pokazują codzienność zwykłych ludzi w Europie w latach 1889 - 1945. Stanowi to tło dla szczegółowej relacji z życia Adolfa Hitlera - od jego dojścia do władzy po samobójstwo w berlińskim bunkrze. To najobszerniejsza do tej pory kompilacja materiałów archiwalnych, z których prawie połowa nie była wcześniej publikowana. 21:05 POLSKIE LATO, WĘGIERSKA JESIEŃ Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2006 Reżyseria: Zofia Kunert Scenariusz: Zofia Kunert Jesień 1956 roku to okres, w którym pragnienie wolności znalazło swój zewnętrzny wyraz jednocześnie w Polsce i na Węgrzech, czyli w krajach, gdzie już wcześniej rozwijał się najsilniej opór przeciw komunistycznej dyktaturze. 23 października 1956 roku w Budapeszcie, pod pomnikiem Józefa Bema, odbyła się ogromna manifestacja, której uczestnicy poparli zmiany zachodzące po Czerwcu '56 w Polsce i zaczęli żądać "węgierskiej drogi do socjalizmu". Był to początek rewolucji węgierskiej. Film Zofii Kunert przypomina dramatyczne losy powstania na Węgrzech w 1956 roku, krwawo stłumionego przez wojska radzieckie. Prezentuje także postawę polskiego społeczeństwa, które spontanicznie udzielało Węgrom wszechstronnej pomocy. 27 października 1956 roku poleciał do Budapesztu pierwszy samolot z darami, przede wszystkim z krwią dla rannych. Transportowi temu towarzyszyła grupa literatów i dziennikarzy. Autorka dotarła do jednego z nich, Zygmunta Rzeżuchowskiego, którego barwne wspomnienia są niewątpliwie dużym walorem filmu. O swym udziale w walkach na ulicach Budapesztu opowiadają m.in. Maria Wittner, Tibor Pakh, Akos Engelmayer, Peter Palloi, zaś stosunek Polaków do powstania węgierskiego omawiają m.in.: Maksymilian Respondek z PCK, Franciszek Starowieyski, Urszula Kozioł, Anna Retmaniak, Jerzy Bajszczak, Jerzy Jaworski i inni. 22:05 PRAWDZIWE "POLOWANIE NA CZERWONY PAŹDZIERNIK" - ODC. 2/2 (THE REAL HUNT FOR RED OCTOBER) Serial dokumentalny, 50 min, Kanada, 2020 Ten dwuczęściowy film po raz pierwszy ujawnia odtajnioną historię rosyjskiego okrętu podwodnego Czerwony Październik. O jednostce opowiadał film fabularny z 1984 roku "Polowanie na Czerwony Październik", w którym sowiecki atomowy okręt podwodny próbował uciec do USA i jednocześnie był ścigany przez amerykańską i sowiecką marynarkę wojenną. Oparty na bestsellerowej powieści Toma Clancy'ego, ukazywał aspekty techniczne, dramat i charakter podwodnej bitwy. Niewielu zdaje sobie sprawę, że książka i film zostały zainspirowane tajną konfrontacją nuklearną, która według niektórych zmieniła bieg historii świata. 23:00 SENSACJE XX WIEKU - ROMAN CZERNIAWSKI. TAJNA GRA Cykl dokumentalny, 46 min, Polska, 2001 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Wojciech Pacyna Prowadzący: Bogusław Wołoszański Historia polskiego agenta kpt. Romana Czerniawskiego do dzisiaj pozostaje tajemnicą archiwów. Działając jako agent Abwhery, wprowadzał Niemców w błąd i przyczynił się do zwycięstwa wojsk alianckich w Normandii w 1944 roku. 00:05 JANOS ESTERHAZY. NIEWYMAZANA HISTORIA Dokument fabularyzowany, 58 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Kubaszko Scenariusz: Grzegorz Kubaszko Zdjęcia: Marcin Pawełczak, Dariusz Panza, Jaap Arrien, Rafael Samanez Lektor: Krzysztof Rapp Wzruszająca, burzliwa i tragiczna historia węgierskiego hrabiego Janosa Esterhazy'ego, syna Elżbiety Tarnowskiej, wnuka rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego, wychowywanego w polskim domu i polskiej kulturze. Losy hrabiego, który po zmianie granic, po traktacie w Trianon nagle został mieszkańcem Słowacji i wziął na swoje barki walkę o losy wszelkich mniejszości narodowych, a podczas wojny uratował wielu Polaków i polski majątek (zarówno dobra kultury, jak i finansowe Banku Polskiego, które trafiły na Węgry), sam przemycił na Węgry gen. Sosnkowskiego i w swoim domu organizował konspiracyjne spotkania polskich polityków i wojskowych w czasie II wojny światowej. Jego losy nadawałyby się na serial, obrazujący historię Europy Środkowej od końca I wojny światowej do czasów reżimu komunistycznego. Po wojnie za ujawnianie zbrodni stalinowskich, na czele z katyńską, został wywieziony do Moskwy na Łubiankę i w 1946 r. skazany na wiele lat łagrów i pracy w fabryce porcelany, co odebrało mu resztki zdrowia. Do 1957 r. przebywał w 11 więzieniach - także we Lwowie, potem w Czechosłowacji - od Pilzna po Leopoldov, zmarł w Mirovie, w najcięższym więzieniu dla więźniów politycznych, a jego prochów nie wydano rodzinie aż do 2017 r.! W filmie wystąpili: prof. Arkadiusz Adamczyk, Imre Molnar, o. Paweł Cebula, b. minister spraw zagranicznych Czech Karel Schwarzenberg, prosto z Nowego Jorku Abraham Foxman, który w imieniu amerykańskiej Ligi Przeciw Zniesławieniom uhonorował Esterhazy'ego pośmiertnie nagrodą im. Jana Karskiego. Zaś po węgierskich i słowackich ścieżkach bohatera filmu oprowadza widza Michał Zabłocki, znany bohemista, dziennikarz i reporter. 01:20 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - "NIE POZWOLIMY O WAS ZAPOMNIEĆ". ODC. 274 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki "Nie pozwolimy o Was zapomnieć" Wyruszamy do lasów Roztocza, gęsto utkanych powstańczymi ścieżkami, na wezwanie jednego z widzów. Tu, pośród leśnych ostępów, ukryta jest, według wskazań najstarszych mieszkańców, powstańcza mogiła. Powrócimy tu niebawem, uzbrojeni w stosowane zezwolenia, by wykonać wstępne, nieinwazyjne badania terenu. "Wronów 1831" Następnie opowiemy historię podobną, jednak geograficznie umiejscowioną na przedpolach Kazimierza Dolnego, a dotyczącą dramatycznego czasu powstania listopadowego. Wronów, to miejscowość bardzo wyraźnie zapisana w historii tego niepodległościowego zrywu. 17 kwietnia 1831 roku pod Wronowem doszło do starcia wojsk polskich i rosyjskich, zakończonego porażką wojsk polskich dowodzonych przez Jana Kantego Juliana Sierawskiego. "I dokonało się" Przez wiele lat przypominaliśmy widzom historię Józefa Seweryna Liniewskiego, który był organizatorem cywilnej siatki powstańczej w okolicach Parczewa. Kiedy Rosjanie pojmali i stracili w Lublinie jego szwagra Kazimierza Bogdanowicza, nie bacząc na ryzyko aresztowania, postawił pod świątynią w Lejnie krzyż ze stosowną dedykacją bohaterowi. Zaborcy próbowali go zmusić do usunięcia świętego znaku, ale nawet w obliczu utraty majątku nie ustąpił. Krzyż przetrwał zabory, ale nie przetrwał PRL - u. Teraz powrócił. Pokażemy go. 02:00 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - MOŁOTOW Cykl dokumentalny, 19 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Prowadzący: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Cykliczny program popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Wydanie poświęcone ministrowi spraw zagranicznych ZSRR Wiaczesławowi Mołotowowi i dyplomacji radzieckiej. Obraz tworzą czarno - białe archiwalne materiały filmowe.