TVP Dokument Poniedziałek, 28.10.2024 05:25 DZIKA POLSKA - NIE PRZESPAĆ SUSŁA Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2009 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski, Artur Tabor Telewizyjna przygoda przyrodnicza, zaskakujące sytuacje, pasjonaci dzikich zwierząt i piękno przyrody Program pokazuje świat dzikich zwierząt, przyrody oraz ludzi, którzy ją chronią. Każdy program to ekspedycja w najbardziej niedostępne i dzikie miejsca w Polsce. Bohaterami cyklu są Szaleńcy natury ludzie, którzy ulegli głębokiej fascynacji jakąś cząstką przyrody polskiej, jakimś gatunkiem żywych organizmów, jakimś przejawem życia, jakąś sprawą. Prowadzący program Tomasz Kłosowski i Artur Tabor będą spotykać tych szaleńców w terenie i ruszać śladem ich fascynacji. Bohaterowie będą ich wciągać w swe działania, a przynajmniej aktywnie je demonstrować. Wymarłe gatunki zwierząt zaczynają wracać na swe dawne włości. Drugim po żubrze jest suseł moręgowany. Jego ostatni osobnik widziany był ćwierć wieku temu. Dziś susły wróciły na Śląsk w okolice Trzcinicy Wołowskiej i Kamienia Śląskiego. Nie o własnych siłach, ale dzięki zabiegom ochronnym i hodowlanym ekologów z Polskiego Towarzystwa Ochrony Przyrody Salamandra, którzy od lat czynią starania o ich odrodzenie w naszym kraju. Zwierzaki trzeba pozyskać z zagranicy, z bardzo starannie wytypowanych miejsc ich naturalnego występowania. Akcja wsiedlania susłów moręgowatych do zaczątków z góry przygotowanych norek, w których szybko znikają - to jedyne w swoim rodzaju widowisko. Zaś susły - to zwierzęta zmyślne i nadzwyczaj przedsiębiorcze. 06:00 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.IV - ODC. 35 WIOSENNE OBRZĄDKI Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Czym zawiniła sobie Marzanna, którą co roku topią dzieci wraz z nadejściem wiosny? Dlaczego urządzamy małą wojnę na jajka w czasie śniadania wielkanocnego? I z jakiego powodu młode dziewczyny co roku są ulubionym celem młodzieńców, którzy oblewają je wodą w czasie śmigusa - dyngusa? Radosław Kotarski rusza śladem wiosennych zwyczajów i odkrywa ich tajemnicze prapoczątki. Okazuje się bowiem, że nasi przodkowie pozostawili nam niesamowicie ciekawe obrządki, które nadal są kultywowane. 06:35 ŻYCIE W DZIESIĘCIU ODSŁONACH SERIA I S.I - ODC. 6 AMY WINEHOUSE (A LIFE IN TEN PICTURES SERIES I/6 AMY WINEHOUSE) Serial dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Julia Harrington, Matt Hill Seria dokumentalna BBC. Sezon 1 - 6 odcinków. Bohaterami będą: Freddie Mercury, Elizabeth Taylor, Tupac Shakur, Muhammad Ali, Amy Winehouse, John Lennon. Dziesięć fotografii z ich życia, prywatnych i takich, które pozostały w zbiorowej pamięci na zawsze. Oczywiście wywołanie wspomnień pociąga za sobą opowieści o wydarzeniach z bogatego życia tych niezwykłych osób. Na ich temat wypowiedzą się przyjaciele, rodzina i współpracownicy. 07:35 NAJMŁODSI WŚRÓD ZWIERZĄT - ODC. 3 W GÓRACH (ANIMAL BABIES MOUNTAIN BABIES) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Gavin Boyland Miniserial dokumentalny BBC Worldwide przedstawia życie potomstwa zwierząt w trzech bardzo różnych środowiskach naturalnych. Góry pokrywają niemal jedną czwartą powierzchni lądowej ziemi. W tym środowisku przetrwanie to wyjątkowo trudna sztuka. Wśród stromych urwisk i skalnych przepaści nawet dorosłe, doświadczone osobniki nie mają łatwego życia. Dorastające tu młode zwierzęta stają przed wielkim wyzwaniem. W takim otoczeniu trudno o posiłek. Warunki pogodowe są ekstremalne i mogą zmieniać się z minuty na minutę. Pokryte grubą warstwą śniegu i lodu górskie zbocza bywają zdradliwe. To wielki test dla najmłodszych. Pierwszym wyzwaniem, z jakim muszą się zmierzyć młodzi mieszkańcy gór, jest poruszanie się w tym niebezpiecznym środowisku. Rzadko które miejsca są bezpieczne dla nowo narodzonych zwierząt. Dlatego podczas krótkich cieplejszych miesięcy matki gromadzą się w tych samych miejscach. W niesprzyjających warunkach młodzi mieszkańcy gór muszą jak najszybciej oswoić się z otoczeniem. Nie wszystkie jednak potrafią poradzić sobie ze wspinaczką. Młodzi mieszkańcy gór muszą przywyknąć do trudnego środowiska już od pierwszych chwil życia. Tylko wówczas mają szanse w konfrontacji z silniejszymi, bardziej doświadczonymi przeciwnikami. Nie dla wszystkich jednak góry stanowią przeszkodę. Niektórym mogą zapewniać przetrwanie. Młodzi mieszkańcy gór muszą przetrwać najtrudniejszy okres życia. Pewnego dnia również ich potomstwo będzie dorastać, podejmując wyzwania górskich krain. 08:40 ANOMALIA. KOSMICZNY TRÓJKĄT BERMUDZKI (ANOMALY. THE BERMUDA TRIANGLE OD SPACE) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2020 Reżyseria: Ross Kirby Dokument, którego twórcy ukazują ekscytującą tajemnicę, przyglądając się złożonemu, mało rozpoznanemu zjawisku, jakim jest ziemskie pole magnetyczne. Źródło tej fascynującej tajemnicy znajduje się 200 kilometrów nad Ziemią i rozciąga się od południowej Brazylii po zachodnie wybrzeże Afryki. A kiedy Międzynarodowa Stacja Kosmiczna wchodzi w tę sferę, zaczynają się dziać na niej dziwne rzeczy: pokładowe komputery ulegają awarii, astronauci widzą przed oczami błyskające światła, satelity wymykają się spod kontroli. Ten obszar się powiększa i intensyfikuje, co może mieć katastrofalne skutki nie tylko dla naszych działań w kosmosie, ale także dla życia na Ziemi. Opowieść o kosmicznej tajemnicy, której coraz bliżej do wyjaśnienia. 09:40 SIMON REEVE W AMERYCE POŁUDNIOWEJ - ODC. 1 TARCZA GUJAŃSKA (SOUTH AMERICA WITH SIMON REEVE EPISODE 1: THE GUIANA SHIELD) Serial dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2022 Reżyseria: Chris Mitchell Seria BBC (5 odcinków). Znany dobrze publiczności podróżnik Simon Reeve odkrywa najciekawsze miejsca Ameryki Południowej. Podróżuje od dżungli Gujany po zamarznięte pustkowia Ziemi Ognistej, eksplorując jeden z najbardziej tajemniczych i ekstremalnych kontynentów na ziemi. Spotyka rdzennych mieszkańców Boliwii i Brazylii, odwiedzając po drodze zarówno miasta, jak i pustynie. Od Rio de Janeiro, przez La Paz, po epicką dzikość Patagonii, Simon zachwyca się niezwykłymi kontrastami tego kolorowego kontynentu. 10:45 TERESA ZARZECZAŃSKA SUKCES Film dokumentalny, 14 min, Polska, 1975 Scenariusz: Teofil Różański, Andrzej Strzelecki Zdjęcia: Teofil Różański, Andrzej Strzelecki Film o Teresie Zarzeczańskiej, która 30 sierpnia 1975 roku jako pierwsza Polka przepłynęła kanał La Manche. Kamera śledzi jej żmudne, samotne przygotowania do tego wyczynu. Wspierana przez wąskie grono przyjaciół i instytucji poza sportowych dociera na angielski brzeg. Kamera towarzyszy jej także podczas pokonywania kanału La Manche i chwil radości na francuskim brzegu po zakończeniu przeprawy. 11:15 WYBUDZENI - KRZYSZTOF FOGEL Serial dokumentalny, 28 min, Polska, 2022 Reżyseria: Alina Mrowińska Scenariusz: Alina Mrowińska Zdjęcia: Michał Jarosiński Prowadzący: Ewa Błaszczyk Krzysztof w tym roku będzie zdawał maturę. Kiedy zdarzył się wypadek, wracał do domu ze szkoły. Przechodził przez jezdnię i wtedy potrącił go jadący z nadmierną prędkością samochód. Chłopiec doznał ciężkiego urazu mózgu, cudem uniknął śmierci. Po wybudzeniu ze śpiączki jest w pełni sprawny intelektualnie, wytrwale ćwiczy mowę, chodzenie, pamięć i koncentrację. Chciałby kiedyś wrócić w swoje ukochane góry, iść na studia. 11:55 COVIDOWY REJS (THE COVID CRUISE) Film dokumentalny, 52 min, USA, 2020 Reżyseria: Mike Downie Dokumentalna opowieść o rejsie statku Diamond Princess w lutym 2020 r. Wszystko, czego doświadcza teraz świat, zmagając się z pandemią koronawirusa, wydarzyło się najpierw na statkach wycieczkowych: szybka infekcja, transmisja asymptotyczna, dystans społeczny, tragiczne i ciężkie konsekwencje dla osób starszych i chorych, pytania dotyczące testowania oraz dylematy dotyczące kwarantanny i izolacji. Podczas gdy wielu naukowców protestowało przeciwko pokładowej kwarantannie ze względu na zagrożenia dla pasażerów, te epidemie zapewniły naukowcom kluczowe wczesne spojrzenie na zachowanie i naturę COVID - 19. Opowiedziane przez pasażerów rejsu. 12:55 NIEPOGODZENI Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2013 Reżyseria: Alina Mrowińska Scenariusz: Alina Mrowińska Zdjęcia: Adam Fręśko Bohaterami filmu są: niewidoma od urodzenia Monika i jej mąż Wojtek z porażeniem mózgowym. Wspierają się i uzupełniają, nie godzą się ze swoją niepełnosprawnością, mają takie same marzenia jak ludzie zdrowi. Towarzyszymy im w czasie drogi do szpitala w Bydgoszczy, gdzie Wojtek ma mieć przeprowadzoną operację wszczepienia stymulatorów do półkul mózgowych. Ma ona zredukować jego ruchy mimowolne, poprawić mowę. Czy operacja się uda? Jak Monika i Wojtek poradzą sobie ze swoimi oczekiwaniami i emocjami? 13:50 SKARBY DZIKIEJ AUSTRALII - ODC. 2 W ŚRODKU KONTYNENTU (AUSTRALIA’S WILD TREASURE (2/6) THE RED CENTRE) Cykl dokumentalny, 52 min, USA, 2020 Reżyseria: Aaron Pedersen Zrealizowany przez doświadczoną ekipę filmowców serial dokumentalny pokazujący różnorodne i wyjątkowe krajobrazy i ekosystemy Australii, które nie mają sobie równych. Sześć wyjątkowych miejsc o znaczeniu ekologicznym i naturalnie pięknych, w których zwierzęta przystosowały się do swoich konkretnych siedlisk, każde niesamowite na swój własny sposób. Niezapomniana podróż po niezwykłych krajobrazach, które tworzą ten australijski kontynent. Część: 2 - "W środku kontynentu". Zwierzęta Australii musiały przystosować się do szczególnych warunków. Urodzajną wzdłuż wybrzeży krainę, w głębi lądu zajmują rozległe suche równiny. To tak zwane Czerwone Centrum. W samym sercu tego olbrzymiego obszaru wznosi się łańcuch górski, niegdyś wysoki jak Himalaje. Po milionach lat erozji zostały tylko najbardziej odporne skały. Ludność z miejscowego plemienia Anangu nazywa ten niezwykły monolit Uluru. Na tym obszarze trudno przewidzieć, kiedy i gdzie spadnie deszcz. Gdy wreszcie pojawia się deszcz, zwierzęta wiedzą, jak go wykorzystać. W kilka tygodni świeża trawa ożywia suche równiny. Kangury rude mogą się rozmnażać dopiero wówczas, gdy wokół będzie wystarczająco dużo wody i pożywienia. Środkowa część Australii to jeden z największych suchych obszarów na świecie. 14:50 WALIA - DZIKA KRAINA - ODC. 1 POWRÓT SŁOŃCA (WALES: LAND OF THE WILD EP 1: THE RETURN OF THE SUN) Serial dokumentalny, 47 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Adrian Seymur Seria dokumentalna (4 odcinki) o dzikich ekosystemach Walii na przestrzeni dwunastu miesięcy w roku. Każdy odcinek to opowieść o najbardziej dramatycznych momentach jednej z czterech pór roku. Narodziny i regeneracja po zimie w wiosennych miesiącach, dorastanie i budowanie nowego życia przez lato, przygotowywanie się do zmian jesienią, aż po nastanie i przetrwanie zimy. Będziemy się przyglądać niektórym z najbardziej niezwykłych i charyzmatycznych zwierząt Walii. Odc. 1 - "Powrót Słońca". Niby nadszedł pierwszy dzień wiosny, ale Walia wygląda jak spowita arktyczną zimą. Idące od wschodu zadymki pokryły kraj śniegiem. To kraina gór i postrzępionych brzegów, gdzie bujne łąki graniczą z odwiecznymi puszczami i gdzie nigdy się nie jest daleko od zwierząt. Żyje ich tu pięćdziesiąt tysięcy gatunków, urzekających i dziwacznych. Wskutek zimna niebo nad Brecon Beacons jest przejrzyste. Ten park narodowy znalazł się na liście "międzynarodowych rezerwatów ciemnego nieba". Na świecie jest ich tylko trzynaście. 15:50 KRÓLESTWO. JAK GRZYBY STWORZYŁY NASZ ŚWIAT (THE KINGDOM: HOW FUNGI MADE OUR WORLD) Film dokumentalny, 52 min, Australia, 2018 Reżyseria: Annamaria Talas, Simon Nasht Lektor: Paweł Straszewski Film dokumentalny o królestwie grzybów. Są jednymi z najtrwalszych i najstarszych form życia na naszej planecie. Łączą całe lasy za pośrednictwem swoistej sieci jakby internetu natury. Poza zasięgiem naszego wzroku istnieje królestwo, które rządzi życiem na ziemi. To obcy świat potężnych pradawnych form. Ukształtowały naszą rzeczywistość i mogą zdecydować o naszej przyszłości. Grzyby nie są roślinami ani zwierzętami. Tworzą własne królestwo. Wielu ludzi uważa je za rośliny. Może dlatego, że się nie poruszają? Tak naprawdę są bliżej spokrewnione ze zwierzętami, bo tak jak zwierzęta, żywią się innymi organizmami. Myśląc o grzybach, zwykle myślimy o owocnikach grzybów kapeluszowych, a one są tylko małą częścią otaczającego nas grzybowego świata. Mają już miliard lat i rozpoczęły ewolucję na lądzie. Grzybnia to ciało grzyba. Rozrasta się w glebie, pochłaniając wszystko na swoim szlaku. Przebija się nawet przez twarde drewno. Enzymy pełnią funkcję zębów i pazurów grzyba. Ciało grzyba wciąż zmienia kształt w ciągłym poszukiwaniu pożywienia. Zjadały skały, które stworzyły ziemię, a ta pozwoliła roślinom skolonizować ziemię, zmieniając atmosferę, umożliwiając ewolucję ssaków - w tym nas. To grzyby przywróciły życie po każdym masowym wyginięciu w historii Ziemi. Bez grzybów nie mielibyśmy dzisiaj naszej planety. Są one jednak mało znane, pomimo ich kluczowego znaczenia. Używamy grzybów nie tylko do robienia dobrych rzeczy, takich jak piwo i chleb, kawa i czekolada, ale także do wielu najważniejszych i ratujących życie leków. Patrząc na grzyby jako epicką historię ewolucyjną, naukowcy dokonują odkryć, które odmienią nasze życie. Niektóre grzyby ocalą nas, inne nam zagrożą i dopiero zaczynamy rozumieć, co jest czym. To jest historia naturalna, która ma ogromne znaczenie. W ciągu miliarda lat ewolucji grzyby stały się mistrzami przetrwania. Musimy się jeszcze o nich wiele nauczyć. Jak dotąd znamy niecały jeden procent z prawdopodobnie pięciu milionów ich gatunków. Badając królestwo grzybów, możemy liczyć na kolejne ekscytujące odkrycia. 16:55 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - LIBAN. ULUBIENIEC BLISKIEGO WSCHODU (FLAVORS) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Liban to kraj wielu różnic. Swoje niezwykłe pejzaże zawdzięcza wyjątkowemu położeniu geograficznemu. Zaznał czasów wojny i pokoju, wolności i okupacji, wielkości i upadku. Z tych doświadczeń zrodziła się jego wyjątkowa energia, legendarna gościnność oraz różnorodność kulturowa i religijna, oscylująca między Wschodem a Zachodem. Warto odwiedzić ten kraj, by sprawdzić, czym jest życie w libańskim stylu. 17:55 PRAWDZIWA HISTORIA PIRATÓW (THE TRUE STORY OF PIRATES / L'ILE AUX PIRATES) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2022 Reżyseria: Stephane Begoin Film dokumentalny o społeczności pirackiej. Wizerunek piratów został stworzony przez Hollywood, ale czy faktycznie jest wierny rzeczywistości? Piraci z drewnianymi nogami, papugami i skarbami - to postaci mityczne. Ale kim rzeczywiście byli ci ludzie? Wesołymi żeglarzami czy bandytami? Czym się zajmowali? Do niedawna odnaleziono niewiele statków pirackich i życie tych ludzi pozostaje owiane tajemnicą. Dziś na Mauritiusie archeolodzy badają wrak słynnego pirackiego statku. A na Madagaskarze eksplorują wyspę, na której piraci zwykli się ukrywać. Badacze wyjawią nam, co jest prawdą, a co legendą. Pod koniec dziewiętnastego wieku Robert Luis Stevenson pisze "Wyspę skarbów". Jego powieść szybko staje się bestsellerem, a czytelnicy zakochują się w romantycznych postaciach wyjętych spod prawa żeglarzy. Piraci Czarnobrody, Szkarłatny Rackham czy Robert Kidd stają się bohaterami masowej wyobraźni. Ale trudno tak naprawdę poznać prawdziwe życie morskich rozbójników. Skąd pochodzili, czemu wypływali w morze, gdzie się ukrywali? By odpowiedzieć na te pytania, archeolodzy wyruszają na Ocean Indyjski w pobliże wyspy Mauritius. Zamierzają wznowić badanie Speakera, siedemnastowiecznego statku pirackiego, który w 1702 - gim roku rozbił się na rafie koralowej. Wraz ze zmieniającym się światem piraci przechodzą do historii. Ich złoty wiek trwał zaledwie kilkadziesiąt lat. Od tamtej pory morscy rozbójnicy i ich statki żeglują po wodach wyobraźni tych, którzy wpatrują się w odległe horyzonty. 19:00 CZESŁAW NIEMEN Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2007 Reżyseria: Eugeniusz Szpakowski Scenariusz: Eugeniusz Szpakowski Zdjęcia: Sebastian Arndt Muzyka: Czesław Niemen Film dokumentalny o życiu i twórczości Czesława Niemena. Pierwsza część dotyczy lat młodzieńczych tego wielkiego muzyka. Lat spędzonych na Białorusi w rodzinnych Starych Wasiliszkach. Był to okres kształtowania się osobowości artystycznej Czesława Niemena, wówczas Czesława Wydrzyckiego, który od najmłodszych lat przejawiał uzdolnienia plastyczne i muzyczne. Już wtedy śpiewał w chórze kościelnym, był uczniem Pedagogicznego Liceum Muzycznego w Grodnie. Pierwsza część kończy się w momencie, kiedy Wydrzyccy zdecydowali się na wyjazd do Polski i osiedlili się w Białogardzie. Druga część dokumentu dotyczy kariery estradowej Czesława Niemena w Polsce. Jej początków, warunków życia w "nowej" ojczyźnie. Autorzy opowiadają o tym, jak zaczynała się jego kariera, jak poznał przyjaciół, jaka była jego droga do Niebiesko - Czarnych. W tej części twórcy zastanawiają się także nad atmosferą towarzyszącą narodzinom nowej muzyki (tzw. big bitu) w Polsce. W jakim sensie Czesław Niemen był wyjątkowy? Czym nas porwał? Część ta zawiera również prezentację twórczości Czesława Niemena w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych. Czy był to człowiek sukcesu, czy wielkich niepowodzeń? Na ile sam się do nich przyczynił? Dlaczego ówczesna władza go nienawidziła? Kto był inspiratorem kłamliwych artykułów? Co powiedzą dziś autorzy tamtych paszkwili? Nie została pominięta także twórczość muzyka w zespołach Akwarele i Niemen - Enigmatic. W tym okresie powstają jego największe przeboje: "Dziwny jest ten świat", "Czy mnie jeszcze pamiętasz" i wiele innych. Część trzecia filmu dotyczy lat, kiedy artysta skoncentrował się na pracy we własnym studiu muzycznym, kiedy w swoich kompozycjach wykorzystywał instrumenty elektroniczne i syntezatory. Kiedy Niemen odkrywał dla młodzieży Norwida, pokazywał świat poezji w ogóle. 20:10 ZABÓJCY PLANETY - ODC. 1 KRÓL KOŚCI SŁONIOWEJ (PLANET KILLERS EP. 1 LE ROI DE L'IVOIRE) Serial dokumentalny, 48 min, Francja, 2022 Reżyseria: Martin Boudet Mini - seria dokumentalna (4 odcinki), której twórcy dołączają do Interpolu ds. Przestępstw Środowiskowych w poszukiwaniu czterech najbardziej poszukiwanych przestępców na świecie. Cztery odcinki. Czterech przestępców. Cztery polowania. To kryminaliści zabijający naszą planetę. W tej serii śledzimy działania Jednostki Interpolu. Szacuje się, że przestępstwa przeciwko środowisku generują rocznie 300 miliardów euro. Jednocześnie kary są znacznie niższe niż w przypadku innych przestępstw, co prowadzi do postrzegania ich jako obarczonych niskim ryzykiem i jednocześnie wysokim zyskiem. Odc. 1. Samuel Jefwa - Król Kości Słoniowej. Oskarżony o kierowanie masowym handlem kłami słoni i nosorożców. 21:20 ZAMIENNIKI ŻYWNOŚCI - LEPSZA ALTERNATYWA? (FOOD SUBSTITUTES THE BETTER ALTERNATIVE / FREI VON - SIND ERSATZLEBENSMITTEL DIE BESSERE ALTERNATIVE?) Film dokumentalny, 51 min, Niemcy, 2022 Reżyseria: Valerie Von Boehn, Fabian Korbinian Wolf Coraz częściej mówi się, że żywność ma być nie tylko smaczna i zdrowa, ale też dobra dla klimatu. Pojawiają się nowe, lepsze dla klimatu zamienniki ryb, mleka i mięsa - a przynajmniej tak są reklamowane. Łosoś z drukarki 3D, kiełbaski z alg, ser z orzechów i nie tylko. Wiele zamienników blisko przypomina oryginał pod względem wyglądu, faktury i smaku. Czy jednak rzeczywiście są dla klimatu lepsze od oryginałów? Jedzenie - jedna z najbardziej podstawowych potrzeb człowieka. Ale spożycie żywności już dawno przestało służyć tylko pełnemu żołądkowi. Jedzenie zawsze musi mieć wartość dodaną. Musi być zdrowe, przyjazne dla środowiska, a przede wszystkim służyć naszemu społecznemu wizerunkowi. Jaka żywność może dziś spełnić wszystkie te wymagania i które produkty spożywcze staną się podstawowym menu ludzkości za kilkanaście lat? Coraz więcej podstawowych produktów żywnościowych jest zastępowanych alternatywami: burgery z białka sojowego lub grochowego zamiast mielonej wołowiny, kawa z łubinu zamiast z ziaren kawy, ryby z drukarki 3D i ser z wegańskich zamienników, takich jak mleko migdałowe i orzechy nerkowca. Ale czy te alternatywy są naprawdę lepsze dla nas, pod względem zdrowotnym lub lepsze dla naszego środowiska? A co ta zmiana oznacza dla naszego społeczeństwa? Zamienniki żywności pomogą ludziom, którzy chcą zrezygnować z produktów zwierzęcych. Wiele z nich jest jednak wysoko przetworzonych. Świeże składniki zawsze są zdrowsze i lepsze dla środowiska - nawet jeśli trzeba się z nimi trochę pomęczyć przy garnkach. Krok do tyłu może czasem pchnąć nas do przodu. 22:25 KLĄTWA GÓRY. ŚLADAMI PIERWSZYCH ZDOBYWCÓW Film dokumentalny, 62 min, Polska, 2022 Reżyseria: Dariusz Załuski, Oswald Rodrigo - Pereira Janek Lenczowski, wnuk Jakuba Bujaka, jednego z polskich himalaistów, rusza w Himalaje, by zrozumieć lepiej pasję dziadka i jego towarzyszy, którzy w 1939 r. wyruszyli do Azji, by zdobyć Nanda Devi East, jeden z najwyższych szczytów świata. Celem wyprawy Janka jest ponowne zdobycie szczytu, na który dotarli Polacy w 1939 r. W czasie dojścia do bazy okazuje się, że w rejonie Nanda Devi East pod lawiną zginęło ośmiu alpinistów, uczestników międzynarodowej wyprawy. Mimo że w związku z tym wyprawa wisi na włosku, w końcu udaje się założyć bazę pod Nanda Devi i rozpocząć niebywale trudną wspinaczkę. Po trzech tygodniach szczyt zostaje zdobyty przez część grupy. Dodatkowym niespodziewanym sukcesem wyprawy jest odnalezienie miejsca bazy sprzed 80 lat oraz głazu z pięknie wyrytym napisem: "P. W. H. 1939 - Polska Wyprawa Himalajska 1939". Film opowiada o Janku i jego mamie, która ostatni raz widziała swego ojca, mając cztery lata. Przede wszystkim przedstawia jednak polskich himalaistów z lat 30. , wyjaśnia genezę pomysłu zdobycia szczytu, opowiada o długich przygotowaniach. Pierwszym, który rzucił hasło podboju Himalajów przez Polskich taterników, był Adam Karpiński, ojciec Jacka twórcy pierwszego przenośnego komputera. Powołał on do życia Komisję Himalajską, do której weszli również znany polarnik Stefan Bernardzikiewicz oraz właśnie Jakub Bujak. Od 1936 roku polscy taternicy zdobywali doświadczenie górskie w Alpach, Andach, a wreszcie na Kaukazie, co pozwoliło myśleć o himalajskich olbrzymach. Początkowym celem był szczyt K2, jednak mimo intensywnych starań dyplomatycznych pozwolenia nie udało się uzyskać. Nagrodą za kilkuletnie starania była zgoda na wyprawę na dziewiczy szczyt w Himalajach Garhwalu Nanda Devi East (7434 m). Polski rekord wysokości ustanowiony w 1939 r. został pobity dopiero w 1960 r. wejściem na Noszak. 23:40 MROCZNE DUSZE - ODC. 6 ISRAEL KEYES: DIABEŁ W CIEMNOŚCIACH (DEADLY SOULS EP. 6 ISRAEL KEYES: THE DEVIL IN THE DARK (US)) Serial dokumentalny, 45 min, Francja, 2018 Reżyseria: Carsten Oblaender, Justin Wolfe Dokumentalna seria kryminalna (6 odcinków). Seryjni mordercy pozbawiają życia bez litości i wyrzutów sumienia. Co ich prowokuje? Co skłania do zabijania? Kapitan policji ze Stanów wraz ze znanym brytyjskim psychologiem sądowym ponownie zbadają akta niektórych z najbardziej wstrząsających seryjnych morderstw na świecie. Psycholog wraz z policjantem przeanalizują patologiczne umysły seryjnych morderców. Razem pozwolą widzowi zrozumieć, co powoduje, że niektóre mroczne dusze zabijają w najokrutniejszy sposób. Odc. 6 - "Israel Keyes: Diabeł w ciemności". Nasz dzisiejszy zabójca planował i przygotowywał się do akcji, jak żaden inny. Wiódł podwójne życie, miał rodzinę. Ofiary wybrał losowo. Morderstwo przygotował perfekcyjnie. Najpierw przeciął linię telefoniczną. Rozbił szybę i otworzył drzwi. Ofiary rozpłynęły się w powietrzu. Słuch po nich zaginął. Kolejna ofiara, Samantha, również zniknęła. Israel Keyes był przebiegłym seryjnym zabójcą. Planował morderstwa z pietyzmem. Przez 20 lat grał rolę wzorowego obywatela ukrywając swoje prawdziwe oblicze. Perspektywa życia w celi była dla niego nie do zniesienia. Podciął sobie żyły golarką i powiesił się na zwiniętym prześcieradle. Zabrał swoje tajemnice do grobu. Nie wiadomo, ile osób zabił. 00:35 NADAL WRACAM. PORTRET RYSZARDA KRYNICKIEGO Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2015 Reżyseria: Adam Sikora, Adam Sikora Scenariusz: Andrzej Franaszek, Andrzej Franaszek Wykonawcy: Olgierd Walicki, Piotr Lutyński Ryszard Krynicki - jeden z najważniejszych polskich poetów współczesnych - przyszedł na świat podczas II wojny światowej, w obozie pracy w Dolnej Austrii, do którego zostali deportowani jego rodzice. Krynicki to "żywy klasyk", a zarazem poeta twórczy, swoimi rzadko pojawiającym się tomami przykuwający uwagę czytelników. Ale także człowiek tajemniczy, słynący z małomówności i skrytości, niezwykle rzadko odsłaniający prywatność. "Nadal wracam. Portret Ryszarda Krynickiego" nie jest dokumentem edukacyjnym, ściśle biograficznym, lecz filmem utkanym z obrazów, które w dzieciństwie zapisała pamięć poety. Poprzez strofy, sny, lęki chcemy odkryć twórcę słowa, który schronienia szuka w milczeniu. 01:40 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - "KOGUTEK" POWRACA. ODC. 331 Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2023 Autor: Bartek Wieczorek Scenariusz: Izabela Fatalska Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 02:15 MASTERSI Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2004 Reżyseria: Beata Hyży - Czołpińska Scenariusz: Beata Hyży - Czołpińska Zdjęcia: Ładysław Lipkowski Muzyka: Marek Czapczak Amatorskie sekcje pływackie Masters działają w Polsce od 11 lat. Mogą należeć do nich osoby po ukończeniu 25 roku życia, zawodnicy podzieleni są na kategorie wiekowe. Film Beaty Hyży - Czołpińskiej opowiada o trójce najstarszych pływaków w kraju. Oto Barbara Korol (rocznik 1926) z Chełma. Była nauczycielka wf, w "Mastersach" udziela się od 1998 roku. Mimo zaawansowanego wieku, jest osobą bardzo czynną fizycznie i niezmordowaną we wciąż nowych pomysłach. W ciągu 3 lat przejechała na rowerze ponad 15 tysięcy kilometrów, bierze udział w krajowych i międzynarodowych zawodach pływackich, marzy o próbie poruszania się na szczudłach. Władysław Trawiński (rocznik 1923) z Rawicza także uwielbia pływać. W sekcji "Mastersów" działa od samego początku - od 1994 roku. W wolnych chwilach nagrywa na organkach piosenki i wysyła potem osobom, które go o to poproszą. I wreszcie najbardziej heroiczny z nich - Edward Niemczyk z Poznania (rocznik 1927). Przez całe życie starał się zachować sprawność fizyczną. Jego wielką pasją było pływanie. Po poważnym wypadku, w którym stracił wzrok i obie ręce, stało się to jednak niemożliwe. Ale czy na pewno? Heroicznym wysiłkiem swoim i przyjaciół z Mastersów ten 78 - letni człowiek wsiada do kajaka i pojawia się na basenie.... Często mówi się, że "starość się Panu Bogu nie udała". Bohaterowie "Mastersów" mówią o "niełatwej" starości, kiedy każdy ruch sprawia ból i z każdym dniem człowiek jest mniej sprawny. Oni mają jednak swoje zainteresowania, swoje pasje, dzięki którym żyją. A upór i wysiłek, jakie wkładają w realizację wyznaczonych celów, powodują, że marzenia stają się rzeczywistością. 02:55 AKTORKA (PORTRET ELŻBIETY CZYŻEWSKIEJ) Film dokumentalny, 71 min, Polska, 2014 Reżyseria: Kinga Dębska, Maria Konwicka Scenariusz: Maria Konwicka Zdjęcia: Radek Ładczuk Pełnometrażowy, biograficzny film dokumentalny o zmarłej w 2010 roku Elżbiecie Czyżewskiej, jednej z największych polskich aktorek, ikonie urody lat 60. Odniosła wielką karierę w Polsce, ale autorzy filmu bardziej skupiają uwagę na jej próbach zaistnienia jako aktorka w Ameryce, po nagłej emigracji do Stanów Zjednoczonych wraz z mężem, amerykańskim dziennikarzem Davidem Halberstamem. Przyjaciele i znajomi Elżbiety Czyżewskiej mówią bez upiększeń o jej nieudanym małżeństwie, o wygranej po latach walce z alkoholizmem, o próbach powrotu do Polski. To opowieść o losach aktorki na różnych etapach kariery: na szczycie, na dnie i pomiędzy. W filmie występują między innymi: Andrzej Wajda, Beata Tyszkiewicz, Małgorzata Potocka, Liliana Komorowska, Daniel Olbrychski, Michał Urbaniak, Adam Holender, Gay Talese (pisarz), Nancy Weber (pisarka), Hanna Hartowicz (założycielka Nowojorskiego Festiwalu Filmów Polskich), krytyk i profesor studiów filmowych na Columbia University Annette Insdorf, aktor Omar Sangare, Myra Paci (reżyserka), Barbara Sass - Zdort, John Guare (dramaturg), Joanna Rostropowicz - Clark (pisarka), Robert Brustein (założyciel Yale Repertory Theatre), Barbara Ungeheuer (dziennikarka). Spotkanie z Czyżewską wspomina także aktorka Meryl Streep. Tłem filmu jest impresyjnie pokazany Nowy Jork, miasto, które Czyżewska uważała za swoją drugą ojczyznę. Dokument "Aktorka" to także opowieść o życiu na emigracji, o akcencie, który uniemożliwił jej karierę w Stanach Zjednoczonych. Z relacji ludzi jej bliskich poznajemy życie i charakter Elżbiety Czyżewskiej, osoby wieloznacznej, trudnej, niezwykle inteligentnej i ambitnej, ciepłej, hojnej, towarzyskiej, ale i niemożliwej do wytrzymania, kłótliwej, samotnej. Film stawia pytania: czy Czyżewska zmarnowała swoją karierę, wyjeżdżając do Stanów w momencie, kiedy w Polsce była u szczytu sławy? Czy zmarnowała swoją szansę na karierę w Ameryce przez alkohol? Skąd wzięła się jej autodestrukcja? Skonstruowany zgodnie z zasadami fabularnymi film, krok po kroku prowadzi widza przez przypominające antyczną tragedię życie aktorki. Od Elżbiety Czyżewskiej Woody Allen dowiedział się o istnieniu Wisławy Szymborskiej, to ją Meryl Streep wspomina jako aktorskie zjawisko. Do mieszkania Elżbiety pielgrzymowano w dzień i w nocy. I to zarówno wtedy, gdy należała do establishmentu, jak i potem, kiedy w chorobie nie miała pieniędzy. Zawsze była królową, która rozdaje łaski nic w zamian nie żądając. O codziennej kawie Elżbiety w New York Public Library na 42 ulicy krążyły legendy. Zakładano się, kiedy można do niej podejść, aby nie narazić się na niełaskę. Mówiono, że najlepszy jest moment, kiedy odłoży książkę lub gazetę z zadowoloną miną. Jaka jest zadowolona mina Elżbiety Czyżewskiej, wiedzieli nieliczni.