TVP Historia Sobota, 09.11.2024 07:05 BYŁ TAKI DZIEŃ - 9 LISTOPADA Felieton, 2 min, Polska, 2006 Autor: Janusz Weychert 1907 - w Warszawie Rosjanie zalegalizowali działalność Towarzystwa Kursów Naukowych - namiastki polskiego uniwersytetu; 1938 - noc kryształowa w Niemczech; 1989 - upadek muru berlińskiego. 07:10 KORONA KRÓLÓW. JAGIELLONOWIE - ODC. 200 (SEZON 2 ODC. 75) Serial historyczny TVP, 24 min, Polska, 2024 Reżyseria: Krzysztof Łukaszewicz, Tomasz Matuszczak, Piotr Fiedziukiewicz Scenariusz: Anna Krasuska, Katarzyna Terechowicz-Cesarz, Małgorzata Jurczak Aktorzy: Maria Pawłowska, Przemysław Stippa, Kamil Szklany, Paul Matura, Sebastian Skoczeń, Maja Szopa, Milena Staszuk, Arkadiusz Janiczek, Jacek Kopczyński, Dariusz Toczek, Wiktor Korzeniewski, Mateusz Weber, Bartosz Obuchowicz, Daniel Mosior, Michał Chruściel Znaki. Rok 1431. Królewna Jadwiga (Maja Szopa) znowu śni o zmarłej matce i czuje nadchodzącą śmierć. Strasz (Paul Matura), kiedyś szpieg Luksemburczyka na wawelskim dworze, a teraz podwójny szpieg, domaga się ochrony. Królowa Zofia (Maria Pawłowska) przypomina królowi (Sebastian Skoczeń), że zdrajca nie został jeszcze ukarany. Jagiełło obiecuje królewski sąd. Zdrajca zostaje skazany i uwięziony. Biskup Stanisław Ciołek (Daniel Mosior), w imieniu Jagiełły, posłuje w Wilnie, ale Świdrygiełło (Michał Chruściel) wyśmiewa żądania brata. Danił (Pavel Kryksunou) informuje polskiego króla o tajnym przymierzu Świdrygiełły z zakonem. Jakub z Rogowa (Marcin Urbanke), w ramach pokuty za okradzenie klasztoru na Jasnej Górze, jedzie na wojnę. Jan Hincza (Kamil Szklany) daje mu zbroję ojca. 07:40 BYĆ RÓWNY INNYM - WINCENTY WITOS Film dokumentalny, 26 min, Polska, 1995 Reżyseria: Sylwester Kiełbiewski Scenariusz: Sylwester Kiełbiewski Zdjęcia: Krzysztof Langda, Dariusz Kopciński Lektor: Sylwester Pawlowski, Jerzy Rosołowski Sylwetka jednego z bardziej znaczących polityków Drugiej Rzeczypospolitej, Wincentego Witosa. Między wątki biograficzne wpleciono niepublikowane dotychczas wspomnienia współpracownika i sąsiada Witosa z Wierzchosławic. Wyłania się z nich życiorys polityczny twórcy PSL Piast, Stronnictwa Ludowego, trzykrotnego premiera. Materiały archiwalne, fotografie, tytuły z ówczesnej prasy. 08:15 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 341 INŻYNIERIA ZNIEWOLONA Magazyn historyczny, 25 min, Polska, 2024 Autor: Bartek Wieczorek Scenariusz: Adam Sikorski Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. Było nie minęło"to program realizowany techniką reporterską, pozwalający widzom wspólnie z realizatorami zmagać się z tajemnicą historyczną. Każdy z odcinków, poza nielicznymi wyjątkami, stanowi odrębną całość i ma charakter ponadczasowy. 08:40 SZLAKIEM MIEJSC NIEZWYKŁYCH - POMNIKI HISTORII S.I - ŁĘKNICA Reportaż, 7 min, Polska, 2017 Reżyseria: Tomasz Drozdowicz Scenariusz: Tomasz Drozdowicz Łęknica - Park Mużakowski: Prawdziwy park krajobrazowy to taki, który konno można objeżdżać przez dwie godziny i nie napotkać takiego samego widoku. Tak podobno mawiał książę Herman von Pueckler założyciel Parku Mużakowskiego uznawanego za arcydzieło geniuszu ludzkiego. Te słowa to nie przesada. Jego dzieło wywarło ogromny wpływ na rozwój europejskiej sztuki ogrodowej i wyznaczyło w niej nowe trendy. Park Mużakowski to jedyne w swoim rodzaju połączenie natury i sztuki ogrodniczej. Leży nad Nysą Łużycką, na terenach Polski i Niemiec. Po stronie zachodniej zlokalizowana jest jego centralna część - z rezydencją i ogrodami. Po stronie polskiej znajduje się natomiast naturalistyczny park o powierzchni ok. 500 hektarów. Obie części łączą dwa mosty: Most Podwójny oraz Most Angielski. 08:50 WIEDŹMIN - ODC. 4/13 SMOK Serial fantastyczno - przygodowy, 49 min, Polska, 2002 Reżyseria: Marek Brodzki Scenariusz: Michał Szczerbic Zdjęcia: Bogdan Stachurski Muzyka: Grzegorz Ciechowski Aktorzy: Michał Żebrowski, Anna Dymna, Ewa Wiśniewska, Grażyna Wolszczak, Andrzej Chyra, Maciej Kozłowski, Zbigniew Zamachowski, Michał Milowicz, Dorota Kamińska, Henryk Talar, Karolina Gruszka, Agnieszka Sitek, Maja Ostaszewska, Agata Buzek, Daniel Olbrychski Mijają lata. Geralt jest już doświadczonym, zaprawionym w bojach wiedźminem. Wynajmuje się do zlikwidowania bazyliszka. Schodzi do groty, w której przebywa potwór i na długo znika. Czekający na niego u wejścia mieszkańcy pobliskiej osady tracą nadzieję. Myśląc, że wiedźmin zginął, biorą się do rozkradania jego skąpego majątku. W tym niecnym procederze przeszkadza im jednak tajemniczy rycerz Borch Trzy Kawki i jego świta, złożona z dwu zerrikańskich wojowniczek. Geralt, który wreszcie pokonał bazyliszka, zaprzyjaźnia się z Borchem. W dalszą drogę wyruszają razem. Wkrótce dołącza do nich wędrowny bard Jaskier, stary druh wiedźmina. Poeta opowiada rycerzom o wyprawie na smoka. Biorą w niej udział ludzie rozmaitego autoramentu: od szlachetnego rycerza, walczącego dla idei, po rębajłów spod ciemnej gwiazdy, pragnących położyć łapę na smoczym skarbcu. Geralt, Borch i Jaskier przyłączają się do wyprawy, choć żaden z nich nie zamierza robić konkurencji myśliwym. Wśród tych ostatnich wiedźmin niespodziewanie spotyka czarodziejkę Yennefer, z którą niegdyś łączył go namiętny romans. 09:55 KRÓLOWA TAŃCA Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2023 Reżyseria: Andrzej Ciecierski Scenariusz: Andrzej Ciecierski Historia życia Heleny Grossówny, jednej z najpopularniejszych przedwojennych aktorek, uczestniczce powstania warszawskiego, a po wojnie m.in aktorce Teatru Syrena, która ze względu na swój życiorys, grała już tylko drugoplanowe role. 11:05 PODZIEMNE WŁOCHY - AMELIA I NARNI. ODC. 4/8 (UNDER ITALY) Serial dokumentalny, 60 min, Włochy, 2016 Reżyseria: Dario Marani Pełna przygód podróż po podziemnym, nieznanym i tajemniczym świecie kryjącym się zarówno pod największymi miastami, jak i wioskami Włoch. Miały one często ogromne znaczenie historyczne, dlatego ich eksploracja pozwala poznać od podszewki dawne i współczesne dzieje tego kraju. W każdym odcinku gospodarz serii, amerykański archeolog Darius Arya, osobiście odkrywa włoskie podziemia: od Rzymu do Neapolu, od Narni do Gran Sasso, przez miejsca o ogromnym znaczeniu historycznym i archeologicznym, po współczesne miejskie kanały, a to pozwala prześledzić historię Italii od prehistorii, przez epokę grecko - rzymską, wczesnego chrześcijaństwa i średniowiecze do dziś. 12:10 WISŁA OD ŹRÓDŁA DO UJŚCIA - ODC. 2. OD UJŚCIA DUNAJCA DO UJŚCIA NARWI Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2013 Reżyseria: Paolo Volponi Obraz Wisły - od źródła do ujścia. Autorzy pokazują jej wyjątkowe wartości jako strategicznego zasobu naturalnego Polski i Europy. Film składa się z trzech odcinków podzielonych zgodnie z charakterystyką geograficzną rzeki: 1) Wisła Górna, 2) Wisła Środkowa, 3) Wisła Dolna. 13:15 POLSKIE 100 LAT - POLSKA PRZEŁOMU WIEKÓW. DZIEDZICTWO ZABORÓW Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2017 Reżyseria: Krzysztof Talczewski Scenariusz: Mirosław Chojewski, Piotr Weychert Muzyka: Michał Lorenc Lektor: Tomasz Marzecki Wykonawcy: Kazimierz Kaczor Na początku XX wieku minęło przeszło 100 lat, gdy Polska utraciła niepodległość. Kilkakrotnie Polacy starali się walką zbrojną odrodzić Rzeczpospolitą. W latach 90. XIX wieku zaczęły kształtować się nowoczesne ruchy ideowe, które z czasem stały się fundamentem polskiego życia politycznego: ruch socjalistyczny, narodowy, ruch ludowy oraz chrześcijańsko - demokratyczny. Działacze tych środowisk wywodzili się z młodej inteligencji polskiej i nie zgadzali się na postawę bierności wobec zaborców. W działaniach wielu Polaków dominowała idea pracy organicznej, której celem był rozwój gospodarczy i likwidacja zacofania cywilizacyjnego. Jej zwolennicy byli zdecydowani trwać przy polskości, ale rezygnowali z walki o suwerenność. Co wniosły ziemie zaborcze i ich mieszkańcy w historię odrodzonej II Rzeczypospolitej? Jakie wniosły wartości, jakie sukcesy, porażki i troski, jakie poczucie świadomości lokalnej, państwowej, narodowej? Odrodzona w latach 1918 - 1921 Rzeczpospolita składała się z ziem należących wcześniej do czterech państw: Rosji, Niemiec (Prus), Austrii oraz Węgier. Kulturowe i cywilizacyjne zróżnicowanie bardzo silnie rzutowało na dzieje Polski i jej mieszkańców w II Rzeczypospolitej. Miało też wpływ na historię w okresie PRL - u, a także na współczesne dzieje Polski. Dziedzictwo, co oczywiste, ulegało ewolucyjnym zmianom w tempie niespiesznym, stanowiąc stały punkt odniesienia dla naszego losu w przeszłości i dla nas dzisiaj, po 100 latach. 13:55 C. K. DEZERTERZY - CZ. I Komedia, 84 min, Polska/Węgry, 1985 Reżyseria: Janusz Majewski Scenariusz: Janusz Majewski, Paweł Hajn Zdjęcia: Witold Adamek Muzyka: Gyorgy Selmeczy Aktorzy: Marek Kondrat, Zoltan Bezerdy, Wiktor Zborowski, Jacek Sas - Uhrynowski, Robert Koltai, Anna Gornostaj, Kalina Jędrusik, Krzysztof Kowalewski, Wojciech Pokora, Zbigniew Zapasiewicz, Edward Dziewoński, Anna Majcher,Janusz Bukowski, Mariusz Dmochowski, Gustaw Lutkiewicz, Olgierd Łukaszewicz, Leon Niemczyk, Stefan Friedmann "C. K. Dezerterzy" pojawili się na ekranach polskich kin w okresie komediowej "posuchy". Film Janusza Majewskiego wypełnił tę lukę, która powstała w naszej kinematografii, gdy na chwilę zamilkli Juliusz Machulski i Stanisław Bareja - etatowi spece od komedii. Nic zatem dziwnego, że "Dezerterzy" szybko stali się przebojem sezonu. Wartka akcja, świetne aktorstwo, mnogość najczęściej niewyszukanych gagów zapewniły filmowi spore powodzenie. Za podstawę scenariusza filmu posłużyła mało znana i przez krytykę niezbyt ceniona powieść Kazimierza Sejdy. Książka ta początkowo traktowana była niemal jak plagiat "Przygód dobrego wojaka Szwejka" Jarosława Haszka. Temat przecież ten sam - rozkład C. K. monarchii widziany przez pryzmat wojska. Bohaterowie i typ humoru - także w tym samym stylu. Dopiero po jakimś czasie okazało się, że arcydzieło Haszka przetłumaczono na polski dopiero po ukazaniu się powieści Sejdy. Tak więc Polak nie mógł go znać. Tym bardziej daje do myślenia zbieżność obserwacji, stylu i socjologiczno - historycznych konkluzji obu pisarzy. O ile jednak powieść Haszka zasługuje na miano genialnej, o tyle książka Sejdy jest jedynie barwnie napisanym "czytadłem", choć w latach trzydziestych niezmiernie popularnym i przez ówczesną prasę okrzykniętym "książką miesiąca". Sprawnie skreślona intryga, wyraziści bohaterowie, spiętrzenie zabawnych sytuacji to z kolei cechy, które uczyniły z "C. K. Dezerterów" wdzięczny materiał na filmowy scenariusz. W efekcie pracy Janusza Majewskiego i Pavla Hajnego powstała historia pięciu dezerterów, którzy najpierw drobiazgowo przygotowują ucieczkę (część I), a potem "dają nogę" ze znienawidzonych koszar, by na końcu do nich wrócić (część II). Oryginalnym zamysłem reżysera było powierzenie pięciu głównych ról aktorom różnych narodowości, zgodnie z literą scenariusza. Niestety, zamiar ten spalił na panewce. Ostatecznie rolami Polaka, Czecha, Żyda, Węgra i Włocha podzielili się aktorzy polscy i węgierscy. Akcja filmu toczy się w roku 1918. Do małego garnizonu, gdzieś na węgierskiej prowincji, przybywa nowy zastępca dowódcy - oberleutnant von Nogay (kapitalny Wojciech Pokora) - typ fanatyka i sadystycznego służbisty. Jego zadaniem jest przerobić wielonarodowościową zbieraninę dekowników i maruderów na karne i zdyscyplinowane wojsko C. K. monarchii. Gorliwy Austriak szczególną uwagę zwraca na osobników "podejrzanych politycznie". Jest wśród nich szeregowiec Jan Kaniowski ps. "Kania" - młody Polak, obdarzony niezwykłym sprytem. To on, dzięki rozpowszechnianiu wiadomości o swej ranie, która pozbawiła go męskości, zyskał zaufanie właścicielki miejscowego domu publicznego. Znalazł tym samym drogę do łóżka jej córki - pięknej Mitzi, pilnie strzeżonej przed mężczyznami. On też, wspólnie z Węgrem Benedekiem, planuje operację "Pierzyna". Pod tym dwuznacznym kryptonimem kryje się najprawdziwszy plan dezercji. 15:25 HISTORIA KUCHNI POLSKIEJ - POLNISCHE SATSCHIERKEN. KUCHNIA POMORSKA Cykl dokumentalny, 40 min, Polska, 2024 Reżyseria: Tomasz Rostworowski, Mirosław Bork Scenariusz: Jarosław Dumanowski, Mirosław Bork Trudno uwierzyć, że do tej pory nie powstał serial na temat polskiej kuchni pokazujący, w sposób systematyczny i zgodny z najnowszymi badaniami, dziedzictwo kulinarne otrzymane od naszych przodków. "Historia kuchni polskiej" w 26 czterdziestominutowych odcinkach wypełnia tę lukę zabierając widzów w podróż przez niezwykłe smaki, tradycje i obyczaje. Scenariusz serialu powstał w oparciu o prace naukowe prof. Jarosława Dumanowskiego - głównego eksperta i prowadzącego narrację. Odtworzenia potraw obecnych na polskich stołach od czasów Chrztu Polski do współczesności, dokonał Maciej Nowicki, twórca nowego trendu w polskiej kuchni - historycznej rekonstrukcji kulinarnej. Wnikliwe przedstawienie tła historycznego pozwala na zrozumienie okoliczności, w których kształtowała się polska kuchnia. Rozmowy ze specjalistami z Polski i ze świata uzupełniają narrację ukazując przenikanie idei i potraw ponad europejskimi granicami. Przywołanie konkretnych przepisów i ich odtworzenie w profesjonalnym studiu kulinarnym, ułatwia widzom zrozumienie smaków i technik przygotowywania potraw z przeszłości, a chronologia odcinków odpowiada najważniejszym zmianom zachodzącym w polskiej kuchni w kolejnych okresach historycznych. "Historia kuchni polskiej" to historia polskiej kultury materialnej w wersji dla każdego. 16:10 JAN POTOCKI. WIELKI NIEZNANY - ODC. 1 Dokument fabularyzowany, 41 min, Polska, 2024 Reżyseria: Maria Guzy Scenariusz: Maria Guzy Zdjęcia: Jeremi Grzywa, Krzysztof Kalisz Lektor: Jacek Romanowski Aktorzy: Oskar Hamerski, Grzegorz Mielczarek, Andrzej Deskur, Bolesław Brzozowski Serial "Jan Potocki wielki nieznany" to 3 - cześciowy inscenizowany dokument poświęcony życiu i twórczości Jana Potockiego, podróżnika, historyka, literata, badacza, polityka. W części I poznajemy jego dzieciństwo i młodość, a zatem pierwsze podróże, pierwsze utwory i pierwsze dzieło naukowe, pierwszy polski lot balonem w jego wykonaniu, ale także jego burzliwą działalność polityczną w czasie sejmu czteroletniego. Część II to przede wszystkim opowieść o podróżach, które stały się źródłem inspiracji do napisania "Rękopisu znalezionego w Saragossie", także historia jego pierwszego małżeństwa i ucieczkę od polityki w stronę pisania dla sceny. W części 3 zobaczymy go przede wszystkich jako badacza pochłoniętego nauką oraz ojca nowej rodziny. 17:00 DROGI DO NIEPODLEGŁOŚCI - ODC. 2 Film dokumentalny, 52 min, Polska, 1988 Reżyseria: Jerzy Ziarnik Scenariusz: Jerzy Ziarnik Zdjęcia: Leszek Krzyżański, Andrzej Arwar Lektor: Andrzej Racławicki Film montażowy, oparty na bogatych materiałach ikonograficznych. Polityczna i społeczna sytuacja Polski w latach 1917 - 1918 przedstawiona w kontekście najważniejszych wydarzeń tego okresu w Europie podczas dwóch ostatnich lat pierwszej wojny światowej i ruchów rewolucyjnych wnoszących istotne zmiany na mapę Europy. 17:55 POLSKIE DROGI - ODC. 10/11 - HIMMLERLAND Serial TVP, 81 min, Polska, 1977 Reżyseria: Janusz Morgenstern Scenariusz: Jerzy Janicki Zdjęcia: Witold Adamek Muzyka: Andrzej Kurylewicz Aktorzy: Karol Strasburger, Kazimierz Kaczor, Konrad Morawski, Józef Duriasz, Aleksander Bardini, Ryszarda Hanin, Zbigniew Zapasiewicz, Wanda Stanisławska-Lothe, Andrzej Makowiecki, Maciej Góraj, Andrzej Seweryn, Henryk Talar, Jolanta Lothe Wielokrotnie nagradzany, jeden z najpopularniejszych polskich seriali lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych. Epicka, wielowątkowa opowieść o losach Polaków w latach II wojny światowej. Wojnę pokazano z punktu widzenia dwóch głównych bohaterów - porucznika Władysława Niwińskiego i Leona Kurasia - drobnego cwaniaka, nie pozbawionego jednak znamion heroizmu. Autorzy serialu starali się pokazać dzień powszedni okupacji hitlerowskiej w Polsce. Jesień 1942 roku. Na Zamojszczyźnie rozpoczyna się pacyfikacja i wysiedlanie ludności. Odziały Gwardii Ludowej, Batalionów Chłopskich i Armii Krajowej zostają przeniesione na tereny Zamojszczyzny celem dokonania odwetu na hitlerowcach. W czasie jednej z potyczek ginie dowódca oddziału, Sylwek, a dowództwo przejmuje Niwiński. Pierwszą akcją nowego dowódcy staje się odbicie więźniów z posterunku żandarmerii - wśród nich znajduje się łączniczka z Warszawy, Marta. Tymczasem Kuraś lękając się o losy przybranej córki umieszcza ją w ochronce sióstr Szarytek. Dziewczynka zostaje jednak wraz z innymi dziećmi wywieziona do Niemiec.Odtąd jedynym celem w życiu Kurasia staje się odszukanie córki. Partyzanci ukryci w leśniczówce witają Nowy Rok 1943. 19:25 LISTY Z REIMS Film dokumentalny, 26 min, Polska, 2014 Reżyseria: Tomasz Rudomino Film dokumentalny dotyczący drugiej bitwy nad Marną (lipiec 1918 roku), która była jedną z decydujących bitew I wojny światowej. Bohaterem filmu jest Wacław Kociołek, syn polskich emigrantów, który nad Marną walczył w polskiej armii. Zostawił ponad 200 listów z frontu. Tłem historycznym filmu jest powstawanie i kształtowanie się polskiej armii we Francji oraz kontekst geopolityczny wydarzeń końca I wojny światowej. 20:00 KRÓL - ODC. 6 Serial kostiumowy, 67 min, Polska, 2020 Reżyseria: Jan P. Matuszyński Scenariusz: Szczepan Twardoch, Dana Łukasińska, Łukasz M. Maciejewski Aktorzy: Michał Żurawski, Arkadiusz Jakubik, Adam Ferency, Andrzej Seweryn, Magdalena Boczarska, Borys Szyc, Bartłomiej Topa Gang Kaplicy czekają zmiany. Jakub zgadza się na współpracę z Anną Ziembińską. Córka prokuratora nienawidzi ojca i chce go skompromitować przy pomocy Szapiry. W zamian obiecuje pomoc w uwolnieniu Kaplicy. Między Jakubem i Anną nawiązuje się romans. Ludzie Żwirskiego gotowi są zrealizować jego plan. Tymczasem aresztowany Kum walczy o przetrwanie. 21:20 NARODZINY POLSKICH SKRZYDEŁ Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2018 Reżyseria: Grzegorz Styła Scenariusz: Marek Szczepanek Zdjęcia: Maciej Mroziewski Swoistym przewodnikiem będzie album wydany w roku 1933 przez majora Mariana Romeykę pt. "Ku czci poległych lotników". Jest to wyjątkowej jakości, także edytorskiej, praca dedykowana początkom wojsk lotnictwa polskiego, a jednocześnie księga pamięci lotników poległych w pierwszych latach niepodległości. Księga ta jest niejako podsumowaniem starań o budowę Pomnika Lotnika w Warszawie, łączy się z konkretnym miejscem i czasem. Film stanowi wędrówkę w czasie i przestrzeni po miejscach, gdzie w pierwszych trzech miesiącach polskiej niepodległości ogromnym wysiłkiem garstki ludzi stworzono podstawy samodzielnego i w miarę nowoczesnego rodzaju broni. Cała opowieść jest oparta na odniesieniach do miejsc i ludzi na szlaku kluczowych zdarzeń tego procesu historycznego. Odwiedzimy lotnisko Rakowice, gdzie są realizowane zdjęcia do wszystkich pozostałych części, opartych na zasobach Muzeum Lotnictwa Polskiego. Realizacja uwzględnia też takie miejsca, jak Hureczko pod Przemyślem, Lewandówka we Lwowie, Pole Mokotowskie w Warszawie, a także Poznań, lotnisko Ławica oraz Muzeum Czynu Powstańczego. 22:20 OPUSZCZONE MIEJSCA - ODC. 3 STRACONE IMPERIUM (FORSAKEN PLACES - GEHEIME WELTEN / VERLORENES EMPIRE) Serial dokumentalny, 53 min, Niemcy, 2020 W tej 4 - odcinkowej serii zbudowane ze stali, zalane betonem lub wydobyte spod ziemi pomniki przełomowych momentów historii ożywają na nowo. Swoje osobiste wspomnienia o tych zapomnianych, ale często niedostępnych i groźnych miejscach przywołują związani z nimi świadkowie. Opowiadają o klęskach żywiołowych, wojnach lub wielkich katastrofach, które odcisnęły piętno na tych zabytkach, a także na ludziach mieszkających czy pracujących w ich pobliżu. W czterech odcinkach widzowie poznają dwanaście takich "zaginionych miejsc" - to bazy wojskowe, pokazowe budynki epoki, turystyczne raje i szpitale. 23:25 ERYNIE - PATODYCEA Serial kryminalny, 45 min, Polska, 2022 Reżyseria: Borys Lankosz Scenariusz: Borys Lankosz, Władysław Pasikowski, Igor Brejdygant, Magdalena Lankosz Zdjęcia: Marcin Koszałka Aktorzy: Marcin Dorociński, Wiktoria Gorodeckaja, Eryk Lubos, Modest Ruciński, Serhij Smejan, Władysław Mamczur, Lech Dyblik, Paweł Deląg, Piotr Polak, Walerij Astachow, Wojciech Urbański, Barbara Wypych, Michał Iwaszkiewicz, Marcin Walkowski, Oskar Rybaczek W Gymnasium Subterraneum trwają zajęcia w konspiracji. Popielski udziela ważnych wskazówek i jednocześnie obserwuje uczniów. Trzecia z uczennic, Fryderyka, jest poza podejrzeniem o szpiegostwo. Uczestniczka Powstania Warszawskiego pomaga chorej siostrze, sprzedając swoje ciało. Jednakże staje się obiektem zaciekłej rywalizacji pomiędzy profesorami. Murawski chce pokonać Stefanusa nie tylko w walce o względy uczennicy, jego pragnieniem jest posiąść jej duszę. Fryderyka wyraźnie faworyzuje jednak profesora Stefanusa, który - jak wierzy - może odmienić los świata za sprawą swojego dzieła. Patodycea, która wyjaśnia sens ludzkiego cierpienia. Lodzia po katowni UB trafia do szpitala, jest bardzo chora, a Edward troskliwie się nią opiekuje. Po informacjach od ojca Janiny, że miała przy sobie kamień tygrysie oko i po wskazówce Lodzi, aby poszedł do jubilera Barana, Popielski kieruje się na trop trzech żołnierzy sowieckich. Tam jego drogi krzyżują się z kapitanem Michaiłem Czernikowem, który szukając sowieckich maruderów, śledzi Popielskiego. Efektem tej współpracy jest pojmanie jednego z gwałcicieli, Kołdaszowa i jego publiczna egzekucja. Popielski próbuje łączyć tropy i zjawia się u Murawskiego, odkrywając jego zamiłowanie do młodych dziewcząt. Zaczyna go to niepokoić. Nagle w całej układance pojawia się NKWD i kapitan Striżyniuk, który z jednej strony manipuluje Czernikowem, a z drugiej wymusza na komendancie wrocławskiego garnizonu, pułkowniku Bogdyłowie, pilne ujęcie czerwonoarmistów zanim zrobią to Polacy. Bogdyłow prosi o pomoc Brzozowskiego vel Hanasa, aby ten za komplet sreber znalazł albo winowajców, albo kogoś podstawiał. Hanas zaczyna brudne śledztwo... 00:25 TRZY LOSY, JEDNA POLSKA - BRACIA POMARAŃSCY Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2018 Reżyseria: Leszek Wiśniewski Scenariusz: Leszek Wiśniewski Zdjęcia: Jacek Grzelak, Mariusz Kaźmierski Bohaterami reportażu są trzej bracia Stefan, Józef i Zygmunt Pomarańscy. Ich losy są jakże typowe dla owego fenomenu pokolenia wskrzesicieli Niepodległej. Służba w Legionach i Polskiej Organizacji Wojskowej, wojna polsko - bolszewicka, praca i działalność społeczna w międzywojniu, Wrzesień 1939 i konspiracja, tragiczny koniec w hitlerowskich kacetach. Józef Piłsudski mawiał o nich "moi ulubieni żołnierze" i zapewne czekała ich świetlana wojskowa przyszłość w II Rzeczpospolitej, gdyby nie zdjęli mundurów i nie postanowili służyć Polsce codzienną sumienną pracą, której tak wiele było w młodej ojczyźnie. 01:25 KRÓLIK PO BERLIŃSKU Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2009 Reżyseria: Bartek Konopka Scenariusz: Bartek Konopka Opowieść o królikach żyjących w sąsiedztwie muru berlińskiego, mimowolnych świadkach burzliwej, powojennej historii miasta i dzielącego go muru. Prowadzona zza kadru, pełna absurdalnego humoru narracja o codziennym bytowaniu królików przeradza się niepostrzeżenie w opowieść o ludziach, mieszkańcach nie tylko Berlina Wschodniego, ale i całej NRD, poddanych wbrew woli, społecznemu i politycznemu eksperymentowi, odciętych dosłownie i w przenośni murem od reszty świata. Dziwnym trafem, historia tamtejszych królików stanowi wierne odbicie historii ludzi. Przed wojną Plac Poczdamski był tętniącym życiem fragmentem Berlina. Po wojnie zamienił się w dziką łąkę, na której wkrótce zaczęły powstawać ogródki działkowe. W poszukiwaniu pożywienia ściągały tam dzikie króliki z całego miasta. Ale pewnego dnia na łące pojawili się żołnierze, którzy poprowadzili przez środek zasieki z drutu kolczastego, by niebawem zastąpić je wysokim, ceglanym murem zwieńczonym opaskami z drutu. Ludzie stawali po obu stronach muru na różnych skrzynkach i stołkach, zaglądali na drugą stronę, machali do siebie, wysyłali sygnały świetlne, wypatrywali się przez lornetki, ustawiali transparenty, coś wykrzykiwali. Króliki nie rozumiały z tego nic, mogły się tylko przyglądać. Krzyki płoszyły je, choć z czasem zwierzęta zaczęły się do nich przyzwyczajać. Jednak ludzie zachowywali się coraz dziwniej. Niektórzy próbowali przeskoczyć mur, potem szybko przebiec szeroki pas ziemi i przedrzeć się przez zaporę z drutu kolczastego. Czasami im się to udawało, więc niebawem zamiast drutów pojawił się drugi mur. Pomiędzy murami ciągnął się pas ziemi niczyjej. Teraz już ucieczka była dużo trudniejsza, zwłaszcza że wzdłuż muru krążyli uzbrojeni żołnierze z psami i wyłapywali desperatów. Niekiedy do nich strzelali, mimo że każdy strzał wymagał udokumentowania w raporcie. Do królików, które też znalazły się między murami, nie strzelano, widać nie zasługiwały na raporty, ale stały się więźniami. Nawet jeśli biegły długo wzdłuż muru, nie mogły opuścić swojego terytorium, a jedynie wrócić w to samo miejsce. Królicze więzienie zaczęło jednak zwierzakom odpowiadać: nikt tam na nie nie polował, nic nie zakłócało ich spokoju, a sporadyczne strzelanie do uciekinierów dawało się jakoś znieść. Króliki mogły nawet dojść do wniosku, że wzniesiono mur i wystawiono straże po to, żeby je chronić. Ludzie z całego świata przyjeżdżali, żeby zobaczyć ten jedyny w swoim rodzaju króliczy rezerwat, fotografowali zwierzaki, uwieczniali ich wizerunki na murze. Króliki rozmnażały się więc na potęgę, żeby nie zawieść widowni. Z czasem jednak brak zewnętrznych zagrożeń zaczął obracać się przeciwko nim: straciły zainteresowanie otoczeniem, popadły w bierność i apatię. Kiedy na czele kraju stanął Erich Honecker, miłośnik zwierząt, postanowił udowodnić, że rezerwat jest idealnym miejscem do życia. Brał pożyczki z Zachodu na wysiew trawy, nad pasem ziemi rozbłysły latarnie, żeby nikt nie plątał się tam po ciemku, a szczeliny w murze starannie zamurowano, aby króliki nie zaraziły się przywleczonymi z zewnątrz chorobami. Coraz więcej psów pilnowało też króliczego bezpieczeństwa. Mimo to wciąż były króliki, które próbowały wydostać się na wolność, budując podkopy pod murem. Aż nagle w murze pojawiły się dziury i możliwe stało się opuszczanie rezerwatu. Króliki wreszcie mogły zobaczyć prawdziwy świat, przekonać się, że trawa na zewnątrz jest bujniejsza, spróbować nawet chrupiącej sałaty. Sam rezerwat postanowiono zlikwidować, strażnicy zniknęli. Dziś króliki żyją na zwykłych podwórkach i w parkach, muszą rywalizować o jedzenie z innymi zwierzętami. Po spokojnym życiu między murami trudno im było odnaleźć się w nowej rzeczywistości. Najłatwiej przystosowały się młode osobniki. Stare czasami jeszcze tęsknią za rezerwatem. "Królik po berlińsku" był nominowany do Oscara 2009 w kategorii najlepszy dokument długometrażowy. Otrzymał też m. in. Złotego Lajkonika na 49. Krakowskim Festiwalu Filmowym i nagrodę na festiwalu Hotdoc w Toronto. 02:20 PLANETA SKARBÓW - ODC. 1 AFRYKA (PLANET OF TREASURES EP. 1 AFRICA) Serial dokumentalny, 50 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Gero Von Boehm Serial dokumentalny (6 odcinków). Ludzie od dawna tworzyli listy niezwykłych wyczynów twórczych, od starożytnych siedmiu cudów świata po listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, która obecnie liczy 1121 skarbów. Prawie połowa z tych miejsc jest zagrożona przez klęski żywiołowe, wojny, urbanizację lub rozpad. W serii "Planeta skarbów" historyk sir Christopher Clark zabiera widzów w podróż dookoła świata, aby przybliżyć najbardziej niesamowite pomniki przyrody i przykłady kulturowego dziedzictwa ludzkości. Jego droga prowadzi od Wielkiej Piramidy w Gizie w Egipcie do Parku Narodowego Serengeti w Tanzanii, od Pałacu Wiatrów w Indiach do jordańskiej pustyni, od laguny w Wenecji do meksykańskiego miasta Teotihuacan i miasta Hue w Wietnamie, wraz z wieloma innymi imponującymi miejscami dziedzictwa kultury i pomnikami przyrody. Odc. 1 - ''Afryka". Natura i kultura spotykają się w Afryce. Tajemnicze miejsca, wiekowe instytucje i rytuały, które przetrwały próbę czasu. Tutaj rodziły się i umierały imperia. Teraz ich spuścizna stanowi nasze wspólne dobro. Nasza historia, czyli historia ludzkości, zaczyna się na tym właśnie kontynencie. Faraonowie powołali do życia państwo, dynastie, urzędników, prawa, kapłanów, uczonych i armie. Egipt należał do najbardziej stabilnych imperiów w dziejach. Piramida Cheopsa, wzniesiona cztery i pół tysiąca lat temu, jako jedyny z dawnych siedmiu cudów świata, wciąż stoi nietknięta. Na początek Kair i piramidy na skraju pustyni. Egipt, Etiopia i Kenia to ledwie trzy z 54 krajów Afryki. Jednak różnorodność kulturowa wyróżnia je na tle całości. Przy okazji poznajemy też prawdziwą potęgę Natury. Afryka jest wyjątkowa. To niemal cud, że ta skarbnica przetrwała zapędy europejskiego imperializmu.