TVP Nauka Niedziela, 10.11.2024 06:05 CZY WIESZ, ŻE? - /56/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 23 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 06:30 CZY WIESZ, ŻE? - /57/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 20 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 07:00 PRZYRODA I PORY ROKU - ODC. 1 (SEASONS IN THE WILD) Serial dokumentalny, 49 min, Austria, 2019 Kiedy jedna część planety budzi się z zimowego snu, a druga wycisza po pracowitym lecie, natura przygotowuje się do zmian. Odc. 1: Wiosna. Powietrze straciło zimowy chłód. Dla wielu zwierząt jest to koniec długiej sjesty. Odrętwienie i hibernacja to w przyrodzie dwa najbardziej pomysłowe sposoby radzenia sobie ze zmianami pór roku, zaopatrzeniem w żywność i energię. Gdy budzi się wiosna świstaki przedzierają się przez ostatnie śniegi, senne żaby wykonują pierwsze ostrożne ruchy, a niedźwiedzie brunatne robią wiosenne porządki, usuwając opadłe gałęzie z wejść do swoich nor, aby utorować drogę młodym i starszym. To czas powrotu do życia, a także właściwy czas, aby powitać na świecie potomstwo. Odc. 2: Jesień. Indyjskie lato w Kanadzie, Momijigari w Japonii i dni Złotego Października w Europie, babie lato w Polsce to różne nazwy ostatnich, pięknych i wciąż ciepłych dni kończącego się lata, dni zachwycających krajobrazów i niezwykłych kolorów u progu zmian w przyrodzie przed nastaniem dni długich i ciemnych. Większość ssaków objada się wtedy kurczącymi się zapasami pożywienia, gromadząc tłuszcz, aby przetrwać zimowe miesiące, gdy w swoich norach zapadną w długi sen. Ale skąd będą wiedziały, kiedy skończyła się zima i nadszedł czas, aby się obudzić? Topniejący śnieg, zwiastuny wiosny, letnie słońce lub ciemniejące dni; świat może się zmieniać, ale natura wymyśliła genialne sposoby na przetrwanie i rozwój niezależnie od pory roku. Festiwale / nagrody: MAFF Matsalu Nature Film Festival 2020 08:35 RYTMY ZDROWIA - LECZENIE SANATORYJNE. REHABILITACJA POCOVIDOWA. Magazyn medyczny, 20 min, Polska, 2022 Autor: Piotr Poraj Poleski Magazyn medyczny skierowany do kobiet i omawiający najczęstsze schorzenia oraz leczenie i diagnostykę medyczną Specjalistów bardzo niepokoi wzrost liczby pacjentów, którzy skarżą się na powikłania po przebyciu COVID - 19. Trudności z oddychaniem, uszkodzenie mięśnia sercowego, tworzenie się zagrażających życiu zakrzepów to tylko niektóre skutki infekcji. Część osób przechodzi je ciężej niż samą chorobę. Okazuje się, że bez względu na stopień ciężkości przebiegu infekcji, u ozdrowieńców może dojść do różnych powikłań, obejmujących wiele narządów w organizmie. Nierzadko wymagają oni dalszego leczenia i długotrwałej rehabilitacji. I właśnie tej drodze powrotu do zdrowia, pobyt w sanatorium może być bardzo potrzebny. Ponownie odwiedzamy sanatorium w Wieńcu - Zdroju, które przyjmowało i przyjmuje pacjentów po przebytym Covid - 19. 09:00 PRZYRODNIK NA TROPIE - /32/ - GATUNKI OBCE Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz: Łukasz Bożycki Prowadzący: Łukasz Bożycki Przyrodnik na tropie to program przyrodniczy, w którym prowadzący Łukasz Bożycki - porusza różne aspekty życia zwierząt w kontekście ich wzajemnych powiązań i oddziaływań. Młody biolog, jednocześnie uznany międzynarodowy fotograf przyrody, podpatruje z kamerą w naturalnym środowisku wybrane gatunki rodzimej fauny i swoje spostrzeżenia oprawia lekkim i przystępnym komentarzem. Projekt znakomicie propaguje wiedzę o polskiej przyrodzie, uzupełniając ją o zupełnie nieznane, zaskakujące często wątki relacji między zwierzętami. Żywe organizmy kolonizują nowe obszary, na których znajdują sprzyjające im warunki, ale stworzenie populacji udaje się tylko jednemu gatunkowi na dziesięć próbujących. Dlaczego? I czy gatunki obce szkodzą lokalnej przyrodzie? O tym opowie Łukasz Bożycki, Przyrodnik na tropie. 09:35 ASTRONARIUM - (49) - "SATURN I SONDA CASSINI" Magazyn, 23 min, Polska, 2017 Scenariusz: Krzysztof Czart, Maciej Mikołajewski, Bogumił Radajewski Prowadzący: Bogumił Radajewski Lektor: Maciej Gudowski Misja, dzięki której zobaczyliśmy jeden z największych cudów w Układzie Słonecznym. 15 września 2017 roku swoją podróż zakończyła sonda Cassini. W ciągu kilkunastu lat spędzonych wokół Saturna pokazała nam zupełnie nowe oblicze tej niezwykłej planety. W tym programie przypomnimy najważniejsze odkrycia sondy Cassini oraz udział, jaki mieli w nich Polacy. 10:05 WĘDRÓWKA KONTYNENTÓW - EUROPA: TROPIKALNE POCZĄTKI (VOYAGE OF CONTINENTS - EUROPE: TROPICAL BEGGINNINGS - ODC. 4) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2012 Reżyseria: Christopher Hooke Muzyka: Sylvain Moreau W tym odcinku poznamy tajemnice geologicznej historii Europy. W przeszłości nasz kontynent znajdował się całkowicie pod wodą. Mieszkały na nim dziwne stworzenia, niektóre wręcz zmieniły kształt kontynentu. Geologiczna historia Europy zaczęła się wkrótce po powstaniu Ziemi. 4 i pół miliarda lat temu Ziemia była kulą ciekłej materii. Formowały się niewielkie wysepki skorupy ziemskiej, które natychmiast topiły się w otaczającej je lawie. Tak się działo przez miliony lat, do czasu gdy nasza planeta wystarczająco się schłodziła, by mógł się utworzyć ląd stały. Miasto Kirkenes na dalekiej północy Norwegii jest częścią tak zwanej tarczy skandynawskiej, nazywanej Baltiką. To pradawny i stabilny region, jeden z pierwszych kawałków lądu, który przetrwał niszczycielskie działania sił wulkanicznych. Wielu geologów uważa, że tarcza jest pierwszym lądem kontynentu europejskiego. Na zachód od Baltiki leży kolejny kraton skorupy ziemskiej, Laurencja, która potem stała się Ameryką Północną. Ponad 400 milionów lat temu siły tektoniczne popchnęły te dwa olbrzymy ku sobie. Był to pierwszy etap budowy kontynentu europejskiego. Od powstania tarczy skandynawskiej do ukształtowania się Alp nasz kontynent nigdy nie przestał się zmieniać. Stawał się większy i wyższy. Zmiany tektoniczne w Europie przyczyniały się do powstawania nowych form życia, ale powodowały też, że niektóre gatunki wyginęły. Tymczasem Afryka ciągle popycha Europę. Siły tektoniczne wciąż zmieniają nasz kontynent, powoli likwidując Morze Śródziemne, tworząc majestatyczne podziemne galerie, powodując wybuchy wulkanów i trzęsienia ziemi. 11:10 SZYSZKO BOHUSZ - ARCHITEKT NIEPODLEGŁEJ 57 min, Polska, 2019 Reżyseria: Maria Guzy Scenariusz: Maria Guzy Zdjęcia: Jeremi Grzywa, Maciej Piotrowski Bohaterem filmu jest prof. Adolf Szyszko-Bohusz, legionista, wybitny architekt, przez trzy dekady kluczowa postać w odnowie najważniejszych zabytków odrodzonej Rzeczpospolitej. Po dziesięcioleciach niemal całkowitego zapomnienia przybliżamy postać tego wielkiego Polaka. 12:20 DORWAĆ WIRUSA - SZCZEPIONKI Cykl dokumentalny, 26 min, Polska, 2022 Reżyseria: Aleksandra Ciekot Scenariusz: Bogumił Radajewski Jedyną skuteczną bronią w walce z wirusem SARS - CoV2 okazałysię szczepionki. Dzięki nim udało się odejść od najbardziej uciążliwych obostrzeń jakim były lockdown - y. W tym odcinku programu prześledzimy proces produkcji i zatwierdzania szczepionek do użytku oraz poznamy czym róznią się poszczególne szczepionki. Przyjrzymy się też pracy naukowców, którzy opracowują pierwszą polską szczepionkę przeciwko SARS - CoV2 Dorwać wirusa - cykl dokumentalny ukazujący osiągnięcia naukowców pracujących na froncie walki z chorobami wirusowymi. Przez pryzmat pandemii koronawirusa w przystępny i zrozumiały sposób wyjaśniamy co wiadomo na temat najgroźniejszych patogenów, w jaki sposób zapobiega się ich rozprzestrzenianiu, jak pracuje się nad szczepionkami i lekami przeciwwirusowymi, jak przewiduje się kierunki mutacji i pojawianie się nowych odmian wirusów. Każdy odcinek poświęcony jest innemu aspektowi badań nad wirusami. Tajniki wirusologii tłumaczą wybitni eksperci z kraju i ze świata. Program bogato ilustrowany ujęciami z okresu pandemii SARS - CoV - 2, zdjęciami z laboratoriów oraz grafiką komputerową wyjaśniającą działanie wirusów, terapii i innych omawianych zjawisk. 13:30 NAUKA JEST WSZĘDZIE - 3 Magazyn, 15 min, Polska, 2024 Przystępnie, ciekawie i rzetelnie opowiemy o współczesnej nauce i jej osiągnięciach. Odkrycia i ich praktyczne zastosowanie w naszym życiu przedstawią wybitni badacze z czołowych polskich placówek naukowych. Program prowadzi dr Monika A. Koperska, która pokaże, że to nad czym pracują naukowcy w Polsce i na świecie to nie abstrakcja, ale nasza codzienność. Odpowiemy też na proste pytania np: czy podgrzewanie posiłków w mikrofali nam szkodzi? Jak podgrzewać warzywa, aby nie traciły wartości odżywczych? Do tego w każdym odcinku przedstawimy trzy newsy w kategorii Nauka na świecie - wraz z komentarzem prowadzącej i jej gościa. Na luzie i z dystansem. Poszukamy odkryć, które mają realny wpływ na nasze życie. Pokażemy, że nauka to nie tylko testy laboratoryjne i rozważania naukowców i nowinki ze świata, które nie mają nic wspólnego z naszą codziennością. Opowiemy o nauce tak, że zrozumie nas i sześciolatek i jego babcia. Jak obniżyć rachunek za prąd, jak odkleić dziecko od smartfona i które warzywa są naprawdę zdrowe? Codzienność to nieskończona liczba pytań. Plus naukowcy, którzy mają (p)odpowiedzi jak żyć lepiej, jak zmienia się świat wokół nas i jak po tych zmianach może wyglądać. Przystępnie, ciekawie i rzetelnie, tak chcemy opowiadać o współczesnej nauce i jej osiągnięciach. Odkrycia i ich praktyczne zastosowanie w naszym życiu przedstawia wybitni badacze z czołowych polskich placówek naukowych. Pasjonaci, których talent, ciężka praca i upór dają praktyczne odpowiedzi i rozwiązania wielu problemów. 13:55 PIŁSUDSKI BRONISŁAW: ZESŁANIEC, ETNOGRAF, BOHATER Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2016 Reżyseria: Waldemar Czechowski Film o starszym bracie marszałka Piłsudskiego, Bronisławie. Urodził się 21 października 1866 roku w Zułowie na Litwie. Za udział w zamachu na cara zesłany na 15 lat katorgi na wyspę śmierci Sachalin. 15:00 NAUKA JEST WSZĘDZIE - 4 Magazyn, 15 min, Polska, 2024 . Przystępnie, ciekawie i rzetelnie opowiemy o współczesnej nauce i jej osiągnięciach. Odkrycia i ich praktyczne zastosowanie w naszym życiu przedstawią wybitni badacze z czołowych polskich placówek naukowych. Program prowadzi dr Monika A. Koperska, która pokaże, że to nad czym pracują naukowcy w Polsce i na świecie to nie abstrakcja, ale nasza codzienność. Odpowiemy też na proste pytania np: czy podgrzewanie posiłków w mikrofali nam szkodzi? Jak podgrzewać warzywa, aby nie traciły wartości odżywczych? Do tego w każdym odcinku przedstawimy trzy newsy w kategorii Nauka na świecie - wraz z komentarzem prowadzącej i jej gościa. Na luzie i z dystansem. Poszukamy odkryć, które mają realny wpływ na nasze życie. Pokażemy, że nauka to nie tylko testy laboratoryjne i rozważania naukowców i nowinki ze świata, które nie mają nic wspólnego z naszą codziennością. Opowiemy o nauce tak, że zrozumie nas i sześciolatek i jego babcia. Jak obniżyć rachunek za prąd, jak odkleić dziecko od smartfona i które warzywa są naprawdę zdrowe? Codzienność to nieskończona liczba pytań. Plus naukowcy, którzy mają (p)odpowiedzi jak żyć lepiej, jak zmienia się świat wokół nas i jak po tych zmianach może wyglądać. Przystępnie, ciekawie i rzetelnie, tak chcemy opowiadać o współczesnej nauce i jej osiągnięciach. Odkrycia i ich praktyczne zastosowanie w naszym życiu przedstawia wybitni badacze z czołowych polskich placówek naukowych. Pasjonaci, których talent, ciężka praca i upór dają praktyczne odpowiedzi i rozwiązania wielu problemów. 15:20 TAJEMNICE ZWIERZĄT - ODCINEK 3. MISTRZOWIE SZYBKOŚCI (THE ANIMAL WITHIN 3. THE SPEED DEMONS) Cykl dokumentalny, 45 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Daniel Oron Seria dokumentalna, 6 ODCINKÓW o tym, jak zwierzęta ewoluowały na przestrzeni czasu i przeanalizujemy, jak możemy skorzystać na ich ewolucji. Natura stworzyła doskonałe maszyny. Weszły w nie zwierzęta kontra żywioły, a nawet ludzie. Ostatecznie przetrwały tylko najszybsze, najtwardsze i najbardziej przebiegłe istoty. Co kryje się pod maską tych niesamowitych stworzeń? Czego potrzeba, aby uczynić z nich najlepszych i jeszcze bardziej ekscytujących; czego możemy się nauczyć, aby uczynić nas lepszymi, od tych stworzeń, które przez wieki były doskonalone? Odcinek 3. Mistrzowie szybkości. Szybkość - cecha przydatna w rywalizacji. Człowiek nieustannie dąży do ustanawiania kolejnych rekordów. (00:09) U zwierząt szybkość przesądza o życiu i śmierci. Ich zdolności mogą nie tylko wzbudzać zachwyt, ale też inspirować do doskonalenia technologii ułatwiających nam życie. Biegnący gepard wygląda, jakby szybował w powietrzu. Mknie z prędkością 112 kilometrów na godzinę. Gepard przyspiesza od zera do stu kilometrów na godzinę w trzy sekundy. Najszybsze zwierzę naszej planety znajdziemy jednak na niebie. Każdy kto widział, jak sokół wędrowny atakuje ofiarę, wie, dlaczego ten ptak wzbudza zachwyt inżynierów. Pikując z prędkością ponad 320 kilometrów na godzinę, dokonuje niewyobrażalnych akrobacji. Bicie kolejnych rekordów szybkości stało się naszą obsesją. Zachwycamy się mistrzami szybkości wśród zwierząt: od dzięcioła po delfiny i gepardy. Obserwując te zwierzęta, mamy szanse dowiedzieć się, jak im dorównać. Ale nawet pozostając poza naszym zasięgiem, wskazują nam kierunek, w którym możemy podążać. Producent: Autentic, Go Button, Spiegel TV Wissen, ntv 16:10 STACJA ARKTYKA - POGODA W ARKTYCE Cykl dokumentalny, 23 min, Polska, 2023 Reżyseria: Sambor Wilk Scenariusz: Odeta Moro, Karolina Rogozińska, Patrycja Koskowska Wyprawa na biegun to jedna z najbardziej skomplikowanych operacji naukowych. Życie kilka tygodni na odludziu i poświęcenie się bez reszty badaniom naukowym to historia, którą chcemy opowiedzieć i pokazać. Zarejestrowane materiały video zostaną uzupełnione animacjami oraz grafikami podkreślającymi efekty prowadzonych przez lata pomiarów. Badania, które będziemy obserwowali są bardzo ważnie dla polskiej i światowej nauki, a polskie polarnictwo, z tradycjami sięgającymi XIX wieku, cieszy się ogólnoświatowym uznaniem. Poznamy jego genezę, interdyscyplinarną współpracę naukowców z wielu dziedzin i nieocenione efekty i korzyści, jakie z ich pracy czerpie cały świat. W tym odcinku wspólnie z polarnikami - meteorologami przyjrzymy się badaniom meteo prowadzonym w Polskiej Stacji Polarnej. Badania meteorologiczne to jedne z najważniejszych badań prowadzonych na Polskiej Stacji Polarnej Hornsund. W tym odcinku widzowie zobaczą te najbardziej zaawansowane, elektroniczne urządzenia, i od dekad działające identycznie aparaty do organoleptycznych pomiarów meteorologicznych. Badania są pomocne do wyciągania wniosków na temat klimatu i prognozowania jego przyszłości. 16:40 JAK ŻYJE LAS... - DOM DLA ZWIERZĄT Magazyn, 23 min, Polska, 2023 Scenariusz: Robert Słowik Leśny ekosystem nie mógłby funkcjonować bez mieszkańców lasu - przedstawicieli fauny, od najmniejszych owadów po przedstawicieli dużych ssaków, bez ptaków, płazów i gadów. Każdy gatunek leśnych zwierząt ma swoją niepowtarzalną rolę w utrzymaniu w równowadze całego ekosystemu lasu. O rolach rozpisanych przez naturę i o leśnikach dbających o dobrostan leśnej zwierzyny opowiemy w tym odcinku programu. Dokumentalny cykl "Jak żyje las", realizowany wspólnie z Lasami Państwowymi przybliża widzom tajniki gospodarki leśnej, obala mity, tłumaczy pojęcia i definicje z nią związane. Leśników, naukowców i ekspertów występujących w programie łaczy wspólna pasja - las jako ekosystem istotny dla życia ludzi, cenne środowisko przyrodnicze dostarczające tlenu, pochłaniające dwutlenek węgla i gwarantujące równowagę zasobów wodnych, a jednocześnie źródło ważnych dla gospodarki surowców. 17:10 ASTRONOMIA NIEPODLEGŁA 100 LAT POLSKIEJ ASTRONOMII - ODC. 4/10 - CENTRUM ASTRONOMII UMK Film dokumentalny, 22 min, Polska, 2018 Reżyseria: Bogumił Radajewski Scenariusz: Maciej Mikołajewski, Bogumił Radajewski Zdjęcia: Tomasz Stelmach, Adam Rubaszewski Toruń to miasto, które słynie jako miejsce narodzin Mikołaja Kopernika. Trafimy tu na wiele pamiątek po Wielkim Astronomie. Najważniejsze świadectwo jego spuścizny znajdziemy jednak kilkanaście kilometrów poza miastem. To tu, w miejscowości Piwnice, znajduje się Centrum Astronomii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika. 17:45 DZIKA POLSKA - WPŁYŃ NA WODĘ. ECHO PODMOKŁEJ PUSZCZY Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2013 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Największa nasza sowa okazuje się bardzo silnie powiązana ze środowiskiem wodnym. Gdyby na mapę polskich nizin nanieść stanowiska występowania puchacza, pokryłyby się z obszarami bagien i naturalnymi fragmentami dolin rzek. W gniazdach puchacza znajdują badacze wiele piór i innych szczątków ptaków wodnych mew, kaczek, bekasów. Same gniazda też zwykle bywają ukryte w lasach silnie podmokłych i bagiennych. Tu, wobec niedostępności terenu dla intruzów, w tym ludzi, para wielkich sów ma potrzebny jej do wychowania potomstwa spokój. Co jest tym ważniejsze, że puchacze nieraz gniazdują w wygrzebanym przez siebie zagłębieniu wprost na ziemi. Ale wtedy idealnym dla nich miejscem jest kępa w bagiennym lesie, dzięki czemu gniazdo jest otoczone wodą niczym fosą. Poza tym taki las jest świetnym miejscem wypadowym na nadwodne łowiska. Analizując obserwacje łowów puchacza, badając szczątki jego ofiar i wypluwki, czyli nie strawione resztki pokarmu, zauważamy, jak pojedynczy organizm uczestniczy w wymianie materii i energii między wodą a lądem, jak krążą one w samym środowisku wodnym. A także jak się to środowisko wodne zmienia, bo można to nieźle przeanalizować, poznając zmiany w składzie diety puchacza. Poprowadzi nas tym tropem wytrawny badacz sów, dr Romuald Mikusek, który poznawał życie sów, a puchacza w szczególności, zarówno w górach, jak i w podmokłych ostępach naszych nizin. 18:10 NATURALNE OBLICZE ZIEMI - POWIETRZE (EARTH: THE NATURE OF OUR PLANET) Serial dokumentalny, 49 min, Austria, 2018 Życie jego piękno, złożoność i wyzwania jest związane z żywiołami. W trzech fascynujących odcinkach Ziemia natura naszej planety ukazane są tajemnice królestwa roślin i zwierząt; zjawiska pogodowe i geologiczne oraz cuda natury z perspektywy żywiołów. Powietrze, Ziemia i Woda to nie tylko sceny tego dramatycznego teatru życia, ale same w sobie dynamiczne sfery, połączone ze sobą zaskakującymi relacjami. Festiwale / nagrody: Sondrio Festival 2019; zdobywca: Students Favorite ISFFA International Science Film Festival of Athens 2019; zdobywca: Best Film Award 19:05 CZY WIESZ, ŻE? - /58/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 19 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 19:30 ASTRONOMIA NIEPODLEGŁA 100 LAT POLSKIEJ ASTRONOMII - ODC. 5/10 - INSTYTUT ASTRONOMICZNY UNIWERSYTETU WROCŁAWSKIEGO Film dokumentalny, 23 min, Polska, 2018 Reżyseria: Bogumił Radajewski Scenariusz: Maciej Mikołajewski, Bogumił Radajewski Zdjęcia: Tomasz Stelmach, Adam Rubaszewski Wrocław to miasto, w którym splatają się tradycje polskie i niemieckie. Ta dwojaka spuścizna ukształtowała także tutejszą astronomię. Wrocławskie obserwatorium powstało z połączenia dorobku polskich badaczy, którzy przybyli tu po wojnie i ich niemieckich poprzedników znad Odry. 20:00 TAJEMNICE ZWIERZĄT - ODCINEK 3. MISTRZOWIE SZYBKOŚCI (THE ANIMAL WITHIN 3. THE SPEED DEMONS) Cykl dokumentalny, 45 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Daniel Oron Seria dokumentalna, 6 ODCINKÓW o tym, jak zwierzęta ewoluowały na przestrzeni czasu i przeanalizujemy, jak możemy skorzystać na ich ewolucji. Natura stworzyła doskonałe maszyny. Weszły w nie zwierzęta kontra żywioły, a nawet ludzie. Ostatecznie przetrwały tylko najszybsze, najtwardsze i najbardziej przebiegłe istoty. Co kryje się pod maską tych niesamowitych stworzeń? Czego potrzeba, aby uczynić z nich najlepszych i jeszcze bardziej ekscytujących; czego możemy się nauczyć, aby uczynić nas lepszymi, od tych stworzeń, które przez wieki były doskonalone? Odcinek 3. Mistrzowie szybkości. Szybkość - cecha przydatna w rywalizacji. Człowiek nieustannie dąży do ustanawiania kolejnych rekordów. (00:09) U zwierząt szybkość przesądza o życiu i śmierci. Ich zdolności mogą nie tylko wzbudzać zachwyt, ale też inspirować do doskonalenia technologii ułatwiających nam życie. Biegnący gepard wygląda, jakby szybował w powietrzu. Mknie z prędkością 112 kilometrów na godzinę. Gepard przyspiesza od zera do stu kilometrów na godzinę w trzy sekundy. Najszybsze zwierzę naszej planety znajdziemy jednak na niebie. Każdy kto widział, jak sokół wędrowny atakuje ofiarę, wie, dlaczego ten ptak wzbudza zachwyt inżynierów. Pikując z prędkością ponad 320 kilometrów na godzinę, dokonuje niewyobrażalnych akrobacji. Bicie kolejnych rekordów szybkości stało się naszą obsesją. Zachwycamy się mistrzami szybkości wśród zwierząt: od dzięcioła po delfiny i gepardy. Obserwując te zwierzęta, mamy szanse dowiedzieć się, jak im dorównać. Ale nawet pozostając poza naszym zasięgiem, wskazują nam kierunek, w którym możemy podążać. Producent: Autentic, Go Button, Spiegel TV Wissen, ntv 20:55 DZIKA POLSKA - PEŁNA ENERGII - NAJJAŚNIEJSZY PUNKT BIESZCZADÓW Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2010 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Zdjęcia: Tomasz Michałowski Prowadzący: Tomasz Kłosowski Jeszcze kilka lat temu diabeł mówił tu dobranoc. Dziś nawet zachodzące słońce nie mówi bo choć znika za górami, jego energia pozostaje w akumulatorach. Właściciel gospodarstwa gościnnego o wdzięcznej nazwie Ranczo Eko - Frontiers, biolog dr Andrzej Czech nie bez dumy zapewnia, że w ogóle nie jest ono podłączone do sieci energetycznej. Ale na surowość zimy nie narzeka. Do wyjątków należą - stwierdza - chwile, gdy musi się ratować agregatem spalinowym. Założeniem gospodarza zawsze było zgodne współdziałanie z przyrodą, a ta jest mu, jako badaczowi bieszczadzkich bobrów, bardzo bliska. Początki gospodarstwa nie były łatwe, musieli walczyć z trudnym terenem, mieszkając początkowo w namiotach, a gdy ostra zima przycisnęła, w nie wykończonym domu. Już to samo nauczyło ekipę Andrzeja Czecha myślenia o racjonalnym wykorzystaniu energii. W 2004 r. postawili pierwszy, niewielki wiatrak. Dziś gospodarstwo korzysta na przemian z energii wiatru i słońca. Ogniwa fotogalwaniczne pozwalają skutecznie wykorzystywać światło naszej gwiazdy, zaś akumulatory tę naturalną energię zgromadzić. Nawet gdyby wciąż było pochmurno i nie wiało, starczy jej na dobre trzy tygodnie. Ale taka sytuacja się nie zdarza, bo jak są chmury, to przeważnie jest i wiatr - zauważa gospodarz - przyrodnik. 21:35 PRZYRODA I PORY ROKU - ODC. 1 (SEASONS IN THE WILD) Serial dokumentalny, 49 min, Austria, 2019 Kiedy jedna część planety budzi się z zimowego snu, a druga wycisza po pracowitym lecie, natura przygotowuje się do zmian. Odc. 1: Wiosna. Powietrze straciło zimowy chłód. Dla wielu zwierząt jest to koniec długiej sjesty. Odrętwienie i hibernacja to w przyrodzie dwa najbardziej pomysłowe sposoby radzenia sobie ze zmianami pór roku, zaopatrzeniem w żywność i energię. Gdy budzi się wiosna świstaki przedzierają się przez ostatnie śniegi, senne żaby wykonują pierwsze ostrożne ruchy, a niedźwiedzie brunatne robią wiosenne porządki, usuwając opadłe gałęzie z wejść do swoich nor, aby utorować drogę młodym i starszym. To czas powrotu do życia, a także właściwy czas, aby powitać na świecie potomstwo. Odc. 2: Jesień. Indyjskie lato w Kanadzie, Momijigari w Japonii i dni Złotego Października w Europie, babie lato w Polsce to różne nazwy ostatnich, pięknych i wciąż ciepłych dni kończącego się lata, dni zachwycających krajobrazów i niezwykłych kolorów u progu zmian w przyrodzie przed nastaniem dni długich i ciemnych. Większość ssaków objada się wtedy kurczącymi się zapasami pożywienia, gromadząc tłuszcz, aby przetrwać zimowe miesiące, gdy w swoich norach zapadną w długi sen. Ale skąd będą wiedziały, kiedy skończyła się zima i nadszedł czas, aby się obudzić? Topniejący śnieg, zwiastuny wiosny, letnie słońce lub ciemniejące dni; świat może się zmieniać, ale natura wymyśliła genialne sposoby na przetrwanie i rozwój niezależnie od pory roku. Festiwale / nagrody: MAFF Matsalu Nature Film Festival 2020 22:30 ASTRONOMIA NIEPODLEGŁA 100 LAT POLSKIEJ ASTRONOMII - ODC. 6/10 - CENTRUM BADAŃ KOSMICZNYCH PAN Film dokumentalny, 23 min, Polska, 2019 Reżyseria: Bogumił Radajewski Scenariusz: Maciej Mikołajewski, Bogumił Radajewski Zdjęcia: Tomasz Stelmach, Adam Rubaszewski Nieopodal centrum Warszawy znajdziemy miejsce, w którym od ponad czterdziestu lat powstaje niezwykła aparatura badawcza. Instrumenty, jakie tu skonstruowano, trafiły na pokłady satelitów i sond kosmicznych, badały powierzchnię komet, planet oraz księżyców w Układzie Słonecznym. Miejsce, o którym mowa to Centrum Badań Kosmicznych Polskiej Akademii Nauk. 23:40 WĘDRÓWKA KONTYNENTÓW - EUROPA: TROPIKALNE POCZĄTKI (VOYAGE OF CONTINENTS - EUROPE: TROPICAL BEGGINNINGS - ODC. 4) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2012 Reżyseria: Christopher Hooke Muzyka: Sylvain Moreau W tym odcinku poznamy tajemnice geologicznej historii Europy. W przeszłości nasz kontynent znajdował się całkowicie pod wodą. Mieszkały na nim dziwne stworzenia, niektóre wręcz zmieniły kształt kontynentu. Geologiczna historia Europy zaczęła się wkrótce po powstaniu Ziemi. 4 i pół miliarda lat temu Ziemia była kulą ciekłej materii. Formowały się niewielkie wysepki skorupy ziemskiej, które natychmiast topiły się w otaczającej je lawie. Tak się działo przez miliony lat, do czasu gdy nasza planeta wystarczająco się schłodziła, by mógł się utworzyć ląd stały. Miasto Kirkenes na dalekiej północy Norwegii jest częścią tak zwanej tarczy skandynawskiej, nazywanej Baltiką. To pradawny i stabilny region, jeden z pierwszych kawałków lądu, który przetrwał niszczycielskie działania sił wulkanicznych. Wielu geologów uważa, że tarcza jest pierwszym lądem kontynentu europejskiego. Na zachód od Baltiki leży kolejny kraton skorupy ziemskiej, Laurencja, która potem stała się Ameryką Północną. Ponad 400 milionów lat temu siły tektoniczne popchnęły te dwa olbrzymy ku sobie. Był to pierwszy etap budowy kontynentu europejskiego. Od powstania tarczy skandynawskiej do ukształtowania się Alp nasz kontynent nigdy nie przestał się zmieniać. Stawał się większy i wyższy. Zmiany tektoniczne w Europie przyczyniały się do powstawania nowych form życia, ale powodowały też, że niektóre gatunki wyginęły. Tymczasem Afryka ciągle popycha Europę. Siły tektoniczne wciąż zmieniają nasz kontynent, powoli likwidując Morze Śródziemne, tworząc majestatyczne podziemne galerie, powodując wybuchy wulkanów i trzęsienia ziemi. 00:45 CZY WIESZ, ŻE? - /60/ (DID YOU KNOW?) Cykl dokumentalny, 26 min, Francja, 2021 Gdybyś musiał wyjaśnić naukę komuś, kto nic o niej nie wie, jak byś to zrobił? Nie musisz już zadawać sobie tego pytania. Program "Czy wiesz, że?" jest właśnie po to! Każdy odcinek w jasny i prosty sposób wyjaśnia Twoje codzienne otoczenie: zdrowie i dobre samopoczucie, ludzkie ciało, zwierzęta, ziemię, dom, żywność, technologie. 01:25 POLSKIE PARKI NARODOWE - KARKONOSKI PARK NARODOWY Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Rafał Kołodziej Scenariusz: Agnieszka Niwińska Prowadzący: Dariusz Gross Prowadzącym program jest Dariusz Gross, dziennikarz, zafascynowany przyrodą poszukiwacz - odkrywca. Pokazuje parki narodowe, które znamy jako turyści, z innej zaskakującej strony przez pryzmat pracy naukowców zgłębiających sekrety ekosystemów i pracujących nad ich zachowaniem dla przyszłych pokoleń. To program pokazujący osobliwości przyrody i ukazujący wyjątkowość poszczególnych parków narodowych w Polsce, w którym spotykają się nowoczesne technologie badawcze z odwiecznym dziełem natury. 02:00 SZYSZKO BOHUSZ - ARCHITEKT NIEPODLEGŁEJ 57 min, Polska, 2019 Reżyseria: Maria Guzy Scenariusz: Maria Guzy Zdjęcia: Jeremi Grzywa, Maciej Piotrowski Bohaterem filmu jest prof. Adolf Szyszko-Bohusz, legionista, wybitny architekt, przez trzy dekady kluczowa postać w odnowie najważniejszych zabytków odrodzonej Rzeczpospolitej. Po dziesięcioleciach niemal całkowitego zapomnienia przybliżamy postać tego wielkiego Polaka.