TVP Dokument Czwartek, 21.11.2024 05:45 DZIKA POLSKA - LASY PEŁNE ŻYCIA - ŚWIATOWA UNIA ŻUBRÓW Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2011 Reżyseria: Monika Purzycka, Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Jest symbolem skutecznej ochrony przyrody i eksportową chlubą polskich przyrodników. Nasz kraj wręcz kojarzy się z żubrem. Ale - dodajmy: z żubrem w Puszczy Białowieskiej, bo tu, w ostatnim pierwotnym lesie Europy został ocalony od zagłady i przywrócony naturze. W ich cieniu pozostają żubry, sprowadzone w połowie minionego stulecia w Bieszczady. Mają niewielką przymieszkę krwi górskich, wymarłych już dziś żubrów kaukaskich. To zwierzęta naprawdę dzikie, których zresztą nikt tutaj nie zaprasza zbyt szerokim gestem do żłobu i nie oswaja. Nie mają, jak białowieskie, pokazowych wybiegów. Ich historia jest nie mniej ciekawa i równie pełna meandrów, jak tamtych. Zna ją dobrze, bo i prawie od początku czynnie się jej przypatruje prof. Kajetan Perzanowski. Traktuje zwierzęta nieledwie jak dalszych członków rodziny. Ale prace, zmierzające do odnowy górskiego stada żubrów wykraczają poza wszelką rodzinność, a nawet poza granicę państwa. Chodzi o stworzenie całego karpackiego państwa leśnych i zarazem górskich żubrów, sięgającego po Bałkany. 06:15 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 4 U TATARÓW Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Nie trzeba przemierzyć tysięcy kilometrów i przeznaczyć tysięcy złotych na daleką podróż, aby się znaleźć w zupełnie innym świecie. Wystarczy odwiedzić polskich Tatarów mieszkających do dzisiaj na Podlasiu. Radosław Kotarski korzysta z tej rady i poznaje barwną kulturę, obyczaje i miejsce życia potomków Czyngis - chana, obecnych w Polsce od kilkuset lat. Sprawdza, jak wygląda ich codzienne życie, czym się zajmują i jak przechowują pamięć o przodkach. Ma również okazję ugotować niezwykłą potrawę. 06:55 U WYBRZEŻY NOWEJ ZELANDII SERIA III S.III - ODC. 3 TE TAU IHU (OUR BIG BLUE BACKYARD III TE TAU IHU (3/6)) Serial dokumentalny, 49 min, Nowa Zelandia, 2022 Reżyseria: Judith Currant Seria przyrodnicza, która zabiera nas pod powierzchnię morza, do świata oszałamiających stworzeń żyjących wzdłuż wybrzeża Nowej Zelandii i na lokalnych wyspach. Ta seria ukazuje codzienne dramaty, wyzwania i triumfy zwierząt morskich żyjących w tych dzielnicach - od kultowych orek, delfinów i rekinów po dorsza błękitnego i raki oraz wszystko pomiędzy. Odc. 3 Te Tau Ihu. Północny kraniec Wyspy Południowej Nowej Zelandii to krajobraz pełen kontrastów. Miejscowa ludność nazywa to miejsce wierzchołkiem dna. Na zachód rozciąga się jedna z najdłuższych na świecie mierzei, łagodnie okalająca Zatokę Mohua - Golden Bay. Na wschodzie urwiste góry wpadają do morza. Zalane przez Pacyfik doliny rzeczne tworzą niezwykły obszar cieśnin - Marlborough Sounds. Rwące prądy morskie łączą przeciwstawne i zarazem dopełniające się krajobrazy, tworząc zdradliwy korytarz. Musi go pokonać każdy, kto wkracza na obszar, którym rządzi nieustanny ruch. Prądy przynoszą też pożywienie. Dlatego przybywa tu wielu oceanicznych wędrowców. Kontrast między wschodnią i zachodnią częścią krainy widać w jej niezwykłych mieszkańcach. Zarówno pod wodą, jak i na lądzie to dynamiczne miejsce pełne jest skrajności. Te Tau Ihu o Te Waka - a - Maui - kraniec Wyspy Południowej. Początek wiosny. Wiatr wzburza wodę u wejścia do Marlborough Sounds na północnym krańcu Wyspy Południowej. Regularnie o tej porze morski krajobraz wzbogacają delfiny ciemne. To ostatni etap ich morskiej wędrówki. 07:55 NAJPIĘKNIEJSZE KRAJOBRAZY ŚWIATA - ODC. 6 GÓRY SKALISTE KANADY (WORLD’S MOST BEAUTIFUL LANDSCAPES EP. 6 THE CANADIAN ROCKIES) Serial dokumentalny, 45 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Barney Snow Serial dokumentalny (8 odcinków). Na naszej planecie znajduje się niesamowita różnorodność zadziwiających krajobrazów. Od rzek i dżungli po góry i lasy, najpiękniejsze i najbardziej majestatyczne cuda natury na świecie czekają, aby je zobaczyć. Każdy odcinek poświęcony jest innemu obszarowi naszego świata. Zabierze widzów w piękną podróż. Unikalne zdjęcia z satelitów i dronów, połączone ze spektakularnymi zdjęciami tego co na dole, aby pokazać to co najlepsze i odkryć tajemnice. Wywiady z ekspertami i ludźmi, którzy nazywają te miejsca swoim domem, wzbogacą wiedzę i pokazują, jak to jest żyć i pracować w tych miejscach. Każdy odcinek to podróż obejmująca przyrodę, geografię, geologię, historię i kontakt ze społecznością lokalną. Odc. 6 - "Góry Skaliste Kanady". Krajobraz kanadyjskiej części Gór Skalistych imponuje ogromem. To kraina wielkich lodowców, niezwykłych jezior i fascynujących dzikich zwierząt. Pumy to "lwy Ameryki Północnej". Są wyjątkowo nieuchwytne. Góry Skaliste należą do najpiękniejszych na świecie. Formacja geologiczna znana naukowcom na całym świecie. Potęga tego krajobrazu od tysiącleci przekłada się na wymiar duchowy tego miejsca. W wędrówce przez Góry Skaliste Kanady podziwiamy cuda i odkrywamy tajemnice tej wspaniałej krainy. Kanadyjska część Gór Skalistych to północny fragment łańcucha górskiego, który powstał ponad 30 milionów lat temu. Astronauci z Międzynarodowej Stacji Kosmicznej mogą niekiedy dostrzec całe pasmo górujące ponad chmurami wzdłuż zachodniej części Ameryki Północnej. 08:50 GLOBALNA NAUKA - ODC. 4 ROBOTYKA I SZTUCZNA INTELIGENCJA - PRZYSZŁOŚĆ LUDZKOŚCI (GLOBAL SCIENCE E04: ROBOTICS & A. I. - THE FUTURE OF HUMANITY) Cykl dokumentalny, 50 min, Francja, 2020 Reżyseria: Yohann Thiriet Ta seria dokumentalna (6 odcinków) przybliży największe odkrycia na arenie współczesnych badań naukowych, przedstawiając najbardziej niesamowite przełomy, które kształtują świat i jego przyszłość. Odc. 4 - "Robotyka i sztuczna inteligencja, przyszłość ludzkości". Wyglądają jak coś rodem z fantastyki naukowej, ale są prawdziwe powstają w laboratoriach na całym świecie. W przyszłości będą przypominać ludzi, zwierzęta i stworzenia, których jeszcze nie widzieliśmy. Posiądą zadziwiające zdolności, w tym inteligencję. Witajcie w nowym świecie, gdzie sztuczna inteligencja jest naszym sprzymierzeńcem, samochody nie potrzebują kierowców, a granice między człowiekiem i maszyną powoli się zacierają. W dwudziestym pierwszym wieku roboty opuściły fabryki i laboratoria. Nie ograniczają się już do prostych, powtarzalnych zadań. Stwory z metalu i plastiku przeniknęły niemal wszystkie obszary naszego życia. Spotykamy je na ulicach, w szkołach, w naszych domach, a nawet w salach koncertowych. Te nowoczesne maszyny nie są już uważane za proste narzędzia, współpracują z nami i się komunikują. Weszliśmy w erę robota społecznego. Choć wyglądają figlarnie, te małe urządzenia nie są już tylko ciekawostkami, wkrótce będą uczestniczyły w naszym życiu codziennym. Badacze z Arabii Saudyjskiej stworzyli pierwszego robota mówiącego w języku arabskim i rozpoznającego lokalne dialekty. Pytanie o rolę, jaką roboty i sztuczna inteligencja będą odgrywać w naszym życiu, nie jest niczym nowym, ale kontekst technologiczny wciąż się zmienia, a zagadnienia te stają się coraz istotniejsze. W ostatecznym rozrachunku to my, ludzie, musimy zdecydować, co zrobimy z naszymi maszynami. Jak bardzo chcemy je rozwinąć? I dokąd nas zaprowadzą? 09:50 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - KONGO, SERCE AFRYKI (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. W tym odcinku - Kongo. 10:50 FAMA O "FAMIE" Reportaż, 23 min, Polska, 1980 Scenariusz: Bogdan Wojtczak Zdjęcia: Eugeniusz Eysymontt, Lech Rydliński, Janusz Pietrzykowski Aktorzy: Jan Kaczmarek, Krzysztof Kolberger Wykonawcy: Bogusław Mec Reportaż z Festiwalu Artystycznego Młodzieży Akademickiej (FAMA), który odbył się w 1980 roku w Świnoujściu. Uczestnicy festiwalu doskonalą swoje umiejętności, pod okiem profesjonalistów, na warsztatach teatru ulicznego, piosenki, aktorstwa, kabaretu, muzyki. Urozmaiceniem festiwalu są różnorodne happeningi, spektakle, rozmowy, kabarety oraz inne imprezy plenerowe. W tym roku impreza powróciła do Świnoujścia po trzech latach przerwy. W filmie wypowiedzi ludzi związanych od lat z festiwalem i ruchem studenckim, geneza powstania festiwalu, fragmenty piosenek: "To Fama!" - sł. M. Szoc, J. Szafulski, muz. A. Jakóbiec; "Kurna Chata", wykonanie Jan Kaczmarek; "To nie był sen", tekst - Aleksander Puszkin, tłum. - Marian Piechal, muzyka: Bogusław Mec, wykonanie Bogusław Mec; "Ciotki smażą konfitury" słowa: Katarzyna Lengren, muzyka: Stanisław Syrewicz, wykonanie Krzysztof Kolberger. 11:20 LOKALSI - ODC. 8 PIOTR Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Wojciech Klimala Serial dokumentalny "Lokalsi" podejmuje temat społeczności lokalnych. Pokazuje ludzi, którzy potrafią dla swoich "małych ojczyzn" działać, poświęcać się i oddolnie je zmieniać po to, by wszystkim żyło się lepiej. To osoby pochodzące z małych miasteczek i wsi, które tworzą, działają i na co dzień podejmują ryzyko, by zmienić rodzinne domy i ich okolice, a przede wszystkim uszczęśliwić sąsiadów. To często drobne inicjatywy, ale bardzo potrzebne. W serialu pokazano także problem migracji młodych ludzi do dużych miast. Jednak nie z perspektywy osób migrujących, lecz tych, które postanowiły zostać w swoich małych miejscowościach, a także tych, którzy wyjechali w świat i następnie postanowili wrócić w rodzinne strony. Bohaterami odcinków są ludzie zwykli i niezwykli zarazem, które poprzez swoją pasję, upór i wizjonerstwo wpływają na otaczającą ich prowincjonalną społeczność. Czym kierują się tytułowi "lokalsi" w kwestii swych życiowych wyborów? Dlaczego postanowili zostać lub wyjechać by wraz z zebranym doświadczeniem wrócić do domu? Jak postrzegają zjawisko migracji młodych pokoleń? Co kochają i w co wierzą? Te i wiele innych ważnych pytań autorzy stawiają bohaterom serialu, by wraz z widzem móc zrozumieć postawę obydwu stron. Cykl ma formułę "jeden odcinek, jeden bohater". Jedno miejsce na mapie Polski, o którym wiedzą nieliczni lub tylko ci, którzy są związani z regionem. Z każdą osobistą historią twórcy odkrywają niezwykłość miejsc, w których żyją bohaterowie. Ich niecodzienne pasje, tradycje, zwyczaje czy rytuały. Zaglądają pod strzechy domów artystów, przedsiębiorców, rolników czy "wolnych duchów". Dziś marzymy o dalekich podróżach: Tajlandia, Ameryka Łacińska, USA, Dubaj, a skarby i egzotyka to często kultura Wschodniej Polski, góralszczyzna, Śląsk, język kaszubski i wiele, wiele innych wspaniałych zjawisk kulturowych nieraz pomijanych przez mainstream. Warto więc odkrywać Polskę na nowo. Na nowo zobaczyć jej koloryt. Traktowany dosłownie jak i w przenośni. "Lokalsi" są pewnego rodzaju portretem humanistycznym, dalekim od epatowania problemami, szarą rzeczywistością czy patologią. Serial pokazuje z miłością to, co prowincja ma do zaoferowania najpiękniejszego, inspiruje do świadomego, lokalnego patriotyzmu. 11:55 ZAPOMNIANE OBLICZA PALMIRY (THE 1, 001 FACES OF PALMYRA / LES VISAGES OUBLIES DE PALMYRE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Meyar Al Roumi Na początku naszej ery na wschodzie Imperium Rzymskiego z pustyni wyłania się miasto, które od dwóch tysięcy lat przyciąga podróżnych. Palmira była usytuowana na skrzyżowaniu szlaków łączących syryjskie wybrzeże, Mezopotamię, Indie i Chiny. Po raz pierwszy archeolodzy z całego świata spotykają się w poszukiwaniu pogrzebowych, rzeźbiarskich portretów Palmyry rozpowszechnionych na całym świecie. To będzie opowieść o historii starożytnego miasta w sposób, który nigdy wcześniej nie był dokonany. Autorzy mają zamiar przedstawić twarze mieszkańców miasta. To będzie odkrywanie wewnętrznych tajników tych rzeźb i ukazanie genezy komercyjnego sukcesu miasta, unikalnego języka i specyficznego pisarstwa, środowiska, w którym mieszają się wpływy wschodnie i zachodnie. Stopniowo ujawnią wielokulturowość i fascynację, jaką miasto budziło na przestrzeni wieków, co dało powstanie tak wielu mitów, tak wielu legend i wyjątkowej ekspansji artystycznej. Wokół miasta rozciągają się rozległe nekropolie o grobach zdobionych rzeźbionymi twarzami. To wciąż mało znane dziedzictwo starej cywilizacji. Tajemnicze rzeźby bada archeolożka Rubina Raja. Szukanie portretów grobowych to zabawa w detektywa. Dzieła te pozwalają nam zrozumieć, jak palmireńczycy postrzegali siebie i świat. W Palmirze świat zmarłych był wszechobecny i otaczał żywych. Najsłynniejszą z nekropolii była Dolina Grobowców. Charakteryzują ją wieże, przepastne grobowce oraz wykute w skale hypogea. Ludzie, których portrety były rzeźbione z największą precyzją, należeli do ważnych rodzin. Biedni nie mieli nawet grobów. Byli zakopywani w piasku. 12:55 HAND MADE Film dokumentalny, 52 min, Polska, 2020 Reżyseria: Krzysztof Kunert Scenariusz: Krzysztof Kunert Przedstawiony projekt stanowi bardzo ciekawą propozycję. Dokument o niezwykłej pracy chirurgów w trzebnickim szpitalu, którzy od początku lat 70. dokonują rzeczy wyjątkowych w Europie i na świecie. To tu po raz pierwszy w Europie, już w roku 1971 reinplantowano z pełnym sukcesem rękę. W 1988 roku reinplantowano małej dziewczynce dwie odcięte nóżki tak dobrze, że do dziś już jako dorosła kobieta uwielbia tańczyć. Z kolei w 2006 roku, 12 lat po wypadku pacjenta, dokonano transplantacji ręki. I tak co roku lekarze ze szpitala w Trzebnicy mogą poszczycić się mnóstwem przyszytych kończyń i zdumiewających transplantacji. Główną osią filmu są bohaterowie, do których dotarli autorzy. Po latach poznajemy ich historie. 13:55 U WYBRZEŻY NOWEJ ZELANDII SERIA III S.III - ODC. 4 TE MOANANUI A TOI (OUR BIG BLUE BACKYARD III TE MOANANUI A TOI (4/6)) Serial dokumentalny, 49 min, Nowa Zelandia, 2022 Reżyseria: Judith Currant Odc. 4 U wrót największego miasta Nowej Zelandii wielka zatoka rozpościera się na zachód aż po horyzont. Z błękitnych wód tej odnogi Pacyfiku wyłania się 70 wysp. Latem gromadzą się tu miliony wędrowców z tropików. Przyciąga ich, dostępny sezonowo, naturalny szwedzki stół. To również miejsce, w którym tworzą się niezwykłe partnerskie relacje. Tylko tutaj inteligentny ptak morski zapewnia sobie przetrwanie, zawierając sojusz z rzadkim gatunkiem delfina. Inne ssaki morskie odnawiają wieloletnie międzygatunkowe przyjaźnie. Wszystko to dzieje się w Tikapa Moana o Hauraki - Zatoce Hauraki. Początek lata. W rozległej zatoce właśnie rozpoczyna się zdarzenie, które przesądza o niezwykłości tego miejsca. Pod powierzchnią wody jedno z największych oceanicznych źródeł energii zwiększa swoją sezonową aktywność. To odnoga Prądu Południoworównikowego - ciepły Prąd Wschodnioaustralijski, przenoszący wodę z obszarów równikowych ku północnym wybrzeżom Nowej Zelandii. Ten prąd morski transportuje masy substancji odżywczych. Mnóstwo zwierząt podąża tym przenikającym do zatoki szlakiem obfitości. Wiele gatunków zawdzięcza mu przetrwanie. 14:55 NAJPIĘKNIEJSZE KRAJOBRAZY ŚWIATA - ODC. 7 WYBRZEŻE CAUSEWAY (WORLD’S MOST BEAUTIFUL LANDSCAPES EP. 7 THE CAUSEWAY COAST) Serial dokumentalny, 45 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Barney Snow Serial dokumentalny (8 odcinków). Na naszej planecie znajduje się niesamowita różnorodność zadziwiających krajobrazów. Od rzek i dżungli po góry i lasy, najpiękniejsze i najbardziej majestatyczne cuda natury na świecie czekają, aby je zobaczyć. Każdy odcinek poświęcony jest innemu obszarowi naszego świata. Zabierze widzów w piękną podróż. Unikalne zdjęcia z satelitów i dronów, połączone ze spektakularnymi zdjęciami tego co na dole, aby pokazać to co najlepsze i odkryć tajemnice. Wywiady z ekspertami i ludźmi, którzy nazywają te miejsca swoim domem, wzbogacą wiedzę i pokazują, jak to jest żyć i pracować w tych miejscach. Każdy odcinek to podróż obejmująca przyrodę, geografię, geologię, historię i kontakt ze społecznością lokalną. Odc. 7 - "Wybrzeże Causeway". Wyrastające z morza wspaniałe klify ciągną się kilometrami. Miejscowe brzegi obfitują w cuda, które istniały już miliony lat przed pojawieniem się tu ludzi. Przy szlaku Gobbins wśród iłów z okresu jurajskiego znaleziono dwa fragmenty kości dinozaura, jedyne w Irlandii. Tutejsze wybrzeże słynie z najbardziej niezwykłych obiektów przyrodniczych. Nie kojarzą się z dziełem natury. Przypominają raczej efekt pracy olbrzyma, który posługiwał się wielkim młotem i dłutem. To również region występowania wielu gatunków zwierząt. W wędrówce po Wybrzeżu Causeway podziwiamy cuda i odkrywamy tajemnice tej wspaniałej krainy. Naszą podróż zaczynamy na północnym wybrzeżu Irlandii Północnej, w Londonderry, zwanym też Derry. Z miasta leżącego nad zatoką Lough Foyle przez wąski kanał żeglarze mogą wypłynąć na otwarty Atlantyk. Na zdjęciach z kosmosu widać nietypowy kształt zatoki, niemal w całości otoczonej lądem. Z morzem łączy ją wąski przesmyk. Stąd ruszamy na wschód wzdłuż niesamowitego wybrzeża. Tę krainę zamieszkują rzadkie gatunki ptaków, takie jak rycyki czy nurkujące w poszukiwaniu pożywienia kormorany. 15:50 GLOBALNA NAUKA - ODC. 5 PRZYRODA - PIĘKNO NASZEJ PLANETY (GLOBAL SCIENCE E05: NATURE - THE BEAUTY OF OUR PLANET) Cykl dokumentalny, 52 min, Francja, 2020 Reżyseria: Yohann Thiriet Ta seria dokumentalna (6 odcinków) przybliży największe odkrycia na arenie współczesnych badań naukowych, przedstawiając najbardziej niesamowite przełomy, które kształtują świat i jego przyszłość. Odc. 5 - "Przyroda, piękno naszej planety". Nasza planeta to bezcenny skarb. Jedyny dom, jak mamy, złożony z milionów gatunków zwierząt i roślin dzielących ziemie i oceany. Każdego roku badania naukowe wnoszą coraz więcej do wspólnej historii ewolucji. Ale 4,5 miliarda lat po jej powstaniu, Ziemia jest zagrożona. Podczas gdy przyroda zapewnia ludzkości bogactwo zasobów, czy rozwiązania naukowe mogą ocalić nasz zagrożony świat? Wyścig z czasem o los naszej planety już się rozpoczął. Obecnie naukowcy analizują niebywałą bioróżnorodność naszej planety, próbując odkryć tajemnice życia. Pomimo zmian klimatu, uczeni wciąż odkrywają nowe gatunki zwierząt, będąc świadkami rzadkich i ulotnych chwil. Jeśli przyroda zostanie zniszczona, nasza przyszłość będzie zagrożona. 16:55 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - WYBRZEŻE KOŚCI SŁONIOWEJ - AFRYKAŃSKA MOZAIKA (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. W tym odcinku - Wybrzeże Kości Słoniowej. 18:00 KOLOSEUM - KLEJNOT CESARSTWA RZYMSKIEGO (THE COLOSSEUM: A JEWEL IN ROME'S CROWN / LE COLISEE, UNE MEGA STRUCTURE ROMAINE) Film dokumentalny, 55 min, Francja, 2021 Reżyseria: Laure Leibovitz Wszystkie drogi prowadzą do Rzymu, a dokładniej do jego najbardziej charakterystycznego punktu: Koloseum. Rzymskie Koloseum; ten największy amfiteatr starożytności zaliczany jest do siedmiu nowych cudów świata. Wzniesiony pod koniec I - ego wieku naszej ery jest symbolem rzymskiej dominacji nad dużą częścią świata. Zbudowany za cesarza Wespazjana ten wspaniały pomnik, obejmujący dwa tysiące lat historii, jest symbolem potęgi dawnego imperium. Budowla imponowała rozmiarami: sto osiemdziesiąt osiem metrów długości na sto pięćdziesiąt sześć metrów szerokości i czterdzieści osiem metrów wysokości. Mieściła pięćdziesiąt tysięcy widzów, więcej niż stadion Parc des Princes. Do budowy tego kolosa potrzebnych było sto tysięcy metrów sześciennych trawertynu i trzysta ton żelaza. Zbudowano go w rekordowym czasie dwunastu lat. Jakiej technologii użyli ówcześni budowniczowie, by wznieść tak potężny budynek? Koloseum było areną najbardziej szalonych widowisk: walk gladiatorów i zwierząt... W niektórych przedstawieniach wykorzystywano rewolucyjne wynalazki. Koloseum odwiedzało ponad siedem milionów widzów rocznie. Jego masywna struktura i niesamowita architektura świadczą o geniuszu starożytnych rzymskich technik konstrukcyjnych, dzięki czemu budowlę tę uznano nie tylko za część światowego dziedzictwa UNESCO, ale także za jeden z nowych siedmiu cudów świata. 19:05 POLSKA NORWIDA Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2021 Reżyseria: Jarosław Mańka Scenariusz: Marek Stremecki W filmie dokumentalnym zobaczymy miejsca związane z wielkim artystą. Gdzie urodził się przyszły poeta, a gdzie spędził dzieciństwo po wczesnej śmierci matki? Jakie miejsca odwiedzał Norwid w Warszawie podczas studiów i z kim się przyjaźnił? Dlaczego Norwid postanowił dwukrotnie odbyć podróż po ziemiach polskich i jaki ta podróż miała wpływ na jego twórczość? Jak na twórczości poety odcisnął się pobyt w Krakowie, ostatnim polskim mieście, w którym przebywał przed emigracją? Jakie miejsca odwiedzał w stolicy Francji, z kim się przyjaźnił, jak wyglądały ostatnie lata życia poety? Twórcy filmu starali się pokazać, na czym polegał fenomen Norwida. To że był on m.in. poetą pokolenia Kolumbów, a następnie Żołnierzy Wyklętych i jaki wpływ miała twórczość Norwida na młodego Karola Wojtyłę, skoro będąc już papieżem Janem Pawłem II, wielokrotnie odwoływał się do słów poety. O tych sprawach mówią w filmie znani norwidolodzy: prof. Józef Fert, prof. Marek Stanisz, prof. Wojciech Kudyba. Fragmenty poezji Norwida czyta jeden z najwybitniejszych współczesnych polskich aktorów Jerzy Trela. Usłyszymy muzykę Czesława Niemena i Przemysława Gintrowskiego. Po miejscach szczególnie ważnych w życiu artysty oprowadzają trzej przewodnicy: prof. Wiesław Rzońca w Warszawie, aktor Radosław Krzyżowski w Krakowie i prof. Michał Masłowski w Paryżu. 20:10 PIANO Film dokumentalny, 40 min, Polska, 2015 Reżyseria: Vita Maria Drygas Scenariusz: Vita Maria Drygas Zdjęcia: Vita Maria Drygas Uratowane przez studentkę konserwatorium pianino, które miało wzmocnić konstrukcję barykady na ukraińskim Majdanie, stało się uczestnikiem i symbolem rewolucji. Instrument połączył losy bohaterów filmu, z których każdy stanął wobec innego wyboru, chcąc z godnością zając należne mu miejsce w dramatycznym konflikcie. Wkrótce pianino zjednoczyło też protestujących na Majdanie, którzy wspólnie, nie bacząc mróz i śnieg, w dzień i w nocy śpiewali hymn Ukrainy i poruszające pieśni ludowe. Instrument okazał się groźniejszy niż butelki z koktajlami Mołotowa. Władza nazwała grających "pianoekstremistami". 21:15 UKRAIŃSKI SŁUGA NARODU Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2020 Reżyseria: Barbara Włodarczyk Celem filmu jest odpowiedź na pytanie, na czym polega fenomen popularności Wołodymyra Zełenskiego i w jaki sposób wykorzystuje on ogromny mandat społeczny. Czy pełnia władzy, przy słabości instytucji państwa, nie stanie się pokusą do autorytarnych rządów? Film będzie swoistą anatomią sukcesu Sługi Narodu i konsekwencji (także międzynarodowych) skupienia władzy w rękach człowieka, który robi najbardziej spektakularną karierę polityczną w Europie. Wszystko w atrakcyjnej formie kina akcji. Bez patosu i nadęcia. 22:15 DNA - KONIEC ZBRODNI? (DNA: THE END OF CRIME? / ADN, LA FIN DU CRIME?) Film dokumentalny, 54 min, Francja, 2022 Reżyseria: Jeremy Frey, Gabrielle Drean Było to przełomowe osiągnięcie, które pociągało za sobą rozwiązanie każdej zbrodni. W marcu 2018 r. policja amerykańska wytropiła seryjnego mordercę Golden State, który pozostawał niewykryty przez 40 lat, identyfikując członków jego rodziny w komercyjnej bazie danych DNA. Po raz pierwszy wykorzystano genealogię genealogiczną dochodzeniową do rozwiązania sprawy i pomogła stworzyć nową dyscyplinę. Od tego czasu genealogia genetyczna została wykorzystana do złapania prawie 300 zabójców. Jeśli w bazie danych znajdują się profile DNA zaledwie 3% populacji, możesz znaleźć każdego. Punkt już osiągnięty w Stanach Zjednoczonych i Chinach. Ale ponieważ DNA może łatwo ulec skażeniu lub przeniesieniu, profile DNA doprowadziły również do niesłusznego skazania ludzi. Na świecie technologia i nauka już do tego dojrzały. Dzięki ogromnym bazom danych DNA możliwe jest odnalezienie każdego. Gdzie może nas doprowadzić masowe wykorzystywanie danych DNA? Jeśli można odnaleźć zabójców, można by też wytropić oponentów politycznych, emigrantów, członków waszej rodziny i was samych. Niektóre najbardziej zaludnione stany, takie jak Kalifornia czy Teksas, zachowują dożywotnio DNA noworodków w ogromnych kartotekach. Oficjalnie dane te służą badaniom medycznym. Ale kto wie, czemu posłużą później. Policji? Rejestrom genealogicznym? Wojsku? Czy tak ma wyglądać świat? 23:25 TAJEMNICE MIEJSC ZBRODNI S.VI - ODC. 4 ZAGADKOWE ZNIKNIĘCIE (EP. 4 THE DISAPPEARED OF NANCY: THE JULIE MARTIN AFFAIR / DISPARUE DE NANCY) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2017 Reżyseria: Berengere Weiss Dziesięcioodcinkowa seria "true crime". Nie ma czegoś takiego jak zbrodnia doskonała. Każda napaść, porwanie, morderstwo to zbrodnia, w której sprawca zawsze zostawia ślady. Każdy trzymający w napięciu odcinek składa się z 10 dowodów, przedstawionych jak rozrzucone kawałki makabrycznej układanki. Stopniowo widz zaczyna rozumieć, jaką rolę odgrywają w śledztwie poszczególne dowody, elementy, wskazówki, aby w końcu prawda została ujawniona a zarzuty przedstawione. Zobaczymy proces dochodzenia do prawdy z laboratorium kryminalistycznego CSI oraz inscenizacje kolejnych elementów zbrodni. Odcinek 4 - "Zagadkowe zniknięcie". Nancy, 29.06.2014 r. Malika Mallouk udała się do domu swojego syna Hafida i synowej Julie Martin. Odwoziła ich córeczkę, którą poprzedniego wieczoru zostawili pod jej opieką. W holu budynku Malika natknęła się na syna, który najwyraźniej się śpieszył. Matka zdała sobie sprawę, że coś się musiało stać, gdyż wcześniej Julie zawsze dzwoniła do córki. Wydawało się dziwne, że nie przyjechała po córkę, ani nie zadzwoniła, żeby uprzedzić, że się spóźni. To było do niej niepodobne. Dlaczego 34 - letnia matka nagle zniknęła? Odeszła od męża? Jeśli tak, to dlaczego? A może coś jej się stało? 00:25 TAKA HISTORIA Film dokumentalny, 58 min, Polska, 1999 Reżyseria: Paweł Łoziński Scenariusz: Paweł Łoziński Zdjęcia: Paweł Łoziński Pan Wiesio mieszka w jednym z ocalałych sprzed wojny domów na warszawskim Powiślu. Były dozorca gnieździ się w ciasnym pomieszczeniu koło bramy, w czym towarzyszy mu Żabcia, suczka, którą przygarnął, i gdzie często zagląda jego przyjaciółka, a właściwie prawie żona, Ania, wdowa po przedwcześnie zmarłym koledze. Pan Wiesio ma też zaprzyjaźnionego sąsiada, pana Zdzisia. Schludny staruszek, przedwojenny fryzjer, który czesał wiele sław, między innymi samą Mieczysławę Ćwiklińską, chętnie gawędzi z panem Wiesiem. Wspomina przy tym swoją ukochaną, zmarłą żonę, spędzone z nią szczęśliwe chwile i dawne dobre czasy, a wywody krasi często powiedzonkiem "taka historia". Obaj panowie marzą o wspólnej wyprawie na ryby lub grzyby. Mimo nienajlepszego samopoczucia pan Wiesio nierozsądnie nie stroni od kielicha, żyje zaś z tego, co znajdzie w śmietnikach, które nazywa "peweksami". W codziennych poszukiwaniach przydatnych jeszcze rzeczy, nadających się do spieniężenia na bazarze lub do własnego użytku, asystuje mu nieodmiennie spodziewająca się potomstwa Żabcia. Podczas tych wypraw spotykają trudniącego się takim samym zajęciem pana Miecia, byłego kierowcę, co bywa okazją do pogawędek i wymiany uwag o niewesołej rzeczywistości. Panowie Wiesio i Zdzisław to sąsiedzi Pawła Łozińskiego, z tego samego podwórka. Autor filmu towarzyszył im z kamerą od bardzo wczesnej wiosny do sylwestra. Zapisał na taśmie krótką historię z ich życia, budzącą chwilami nieodparty śmiech, lecz również wzruszającą i skłaniającą do refleksji nad samotnością, upływem czasu i śmiercią. Los bowiem sprawił, że ciężko chory pan Wiesio, a rozwój jego choroby widać nieomal z każdym kadrem, trafił na długo do szpitala. Kiedy wreszcie powrócił, dramatycznie odmieniony, nie zastał już pana Zdzisia. Fryzjer, jak tego gorąco pragnął, połączył się już z ukochaną żoną. Nie pojadą więc już nigdy ani na grzyby, ani na ryby. Zresztą były dozorca chyba przestał o tym marzyć. Na 32. Ogólnopolskim Festiwalu Filmów Dokumentalnych i Krótkometrażowych w Krakowie film Pawła Łozińskiego został uhonorowany nagrodą główną - Złotym Lajkonikiem. 01:35 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - KAPELAN POLSKI WALCZĄCEJ ODC. 263 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. Ten odcinek nosi tytuł: "Kapelan Polski Walczącej". Jest taki niezwykły sztych z roku 1863 przedstawiający kapłana w szatach liturgicznych, który z uniesionym w ręku krzyżem prowadzi oddział powstańczy przez ciasną zabudowę jakiegoś miasta. Obraz funkcjonuje bez podpisu, w różnych miejscach, jako ilustracja ogólna postawy wielu kapłanów w Powstaniu. Wiemy jednak, że w ilustracjach prasowych tamtego czasu zawsze zalążkiem pracy grafika było konkretne wydarzenie i konkretna postać - rozpoczęliśmy więc szczegółowe poszukiwania. I tak dotarliśmy do postaci niezwykłej acz zapomnianej - księdza Serafina Szulca kapelana oddziału Apolinarego Kurowskiego, później całego zgrupowania powstańczego Dionizego Czachowskiego. Ruszymy tym śladem poczynając od Sosnowca, a przy okazji opowiemy o gromadzie pasjonatów historii skupionych wokół Forum dla Zagłębia. Starają się w swoim środowisku popularyzować i historię Powstania i innych ważnych wydarzeń narodowych. Praca to trudna bo dla całych pokoleń Polaków dyspozycyjni historycy PRL malowali obrazy Zagłębia jako kolebki komunizmu. Prawda jest jednak zupełnie inna, z tym że trzeba o nią powalczyć. 02:10 DR ESPERANTO Film dokumentalny, 27 min, Polska, 2001 Reżyseria: Ewa Bilińska Film dokumentalny poświęcony twórcy języka esperanto Ludwikowi Zamenhofowi. Historia narodzin esperanto wpisana jest w tło historyczno - społeczne epoki i krajobraz jego rodzinnego miasta Białegostoku. W filmie ożywa język, który w dalszym ciągu zdobywa popularność na całym świecie. 02:40 OSZOŁOM Film dokumentalny, 63 min, Polska, 1995 Reżyseria: Jerzy Zalewski Scenariusz: Jerzy Zalewski, Dariusz Małecki Zdjęcia: Paweł Wendorff Film dokumentalny poświęcony pamięci zmarłego w wieku 38 lat Michała Falzmanna - pracownika Urzędu Skarbowego, inspektora Najwyższej Izby Kontroli, który próbował przekazać najwyższym władzom, partiom politycznym i opinii publicznej informacje o grabieży zasobów finansowych Polski, dociekał, jakie były faktyczne przyczyny naszego zadłużenia, gdzie płynęły pieniądze z budżetu przekazywane dla FOZZ. W fabularyzowaną wersję ówczesnych wydarzeń wplecione zostały wypowiedzi świadków.