TVP Dokument Sobota, 30.11.2024 05:40 DZIKA POLSKA - BOGATSZE ŻYCIE - USKRZYDLONE ZWIĄZKI Serial dokumentalny, 24 min, Polska, 2012 Reżyseria: Monika Purzycka Scenariusz: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Bbohaterami odcinka jest małżeństwo naukowców z Centrum Badań Ekologicznych PAN, dr Dariusz Bukaciński i dr Monika Bukacińska. Od dwudziestu lat obserwują gniazda kolonii mewy pospolitej. Głównym ich poligonem badawczym są wyspy i piaszczyste ławice w nurcie Wisły między Dęblinem i Kobylnicą. Przekleństwem mew pospolitych jest ich nazwa. Mało kto bowiem chce wydawać pieniądze na ochronę ptaka "pospolitego". Tymczasem ten gatunek mewy nie dość, że nigdy w Polsce liczny nie był, to ostatnio znalazł się wręcz na krawędzi wymarcia 06:10 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.I - ODC. 13 PIĘKNO WYKUTE W STALI Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2015 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Jak trudne było wykuwanie dawnych przedmiotów w stali? Radosław Kotarski wciela się w rolę kowala (miecznika), który używa tradycyjnych metod rzemieślniczych, aby stworzyć własny miecz. Poznaje również trud pracy dawnych rzemieślników i sprawdza, co z ich fachu pozostało do dzisiaj. Poza tym wyjaśnia, jakie słowa i stwierdzenia zawdzięczamy kowalom. Czy uda mu się wykuć miecz? Odpowiedź na to pytanie w programie. 06:45 RAJSKA WYSPA - BORNEO (BORNEO - EARTH'S ANCIENT ISLE / WILDE INSEL BORNEO) Film dokumentalny, 49 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Matt Hamilton Film dokumentalny o Wyspie Borneo, której dzieje to historia wody. Odizolowane od ciepłych mórz tropikalnych miliony lat ciągłych opadów wypłukało niezbędne składniki odżywcze, napędzając intensywną rywalizację o życie. W górach Borneo rośliny mięsożerne wykorzystują krople deszczu do łapania zdobyczy. W lasach deszczowych rywalami byłyby ogromne samce orangutanów, które wzywają do odstraszania. Na wybrzeżu miliony meduz stały się rolnikami - zwracają się do słońca, aby uzyskać potrzebne im składniki odżywcze. Ale to w jaskiniach Borneo i wokół nich konkurencja o składniki odżywcze jest najbardziej intensywna. Tutaj ten film ujawnia niezwykłe odkrycie. O zmierzchu, gdy setki tysięcy nietoperzy opuszczają jaskinię, polują na nie nie tylko ptaki drapieżne, ale także dzioborożce srokate - ptaki z gigantycznymi dziobami przeznaczone do zbierania małych owoców i owadów. 07:45 WSZYSTKO O TORBACZACH - ODC. 3 W ZAGROŻENIU (THE WONDERS OF MARSUPIALS MARSUPIALS ON THE BRINK) Cykl dokumentalny, 49 min, Australia, 2016 Reżyseria: Edward Saltau, Daniel Hunter Trzyczęściowa seria dokumentalna o torbaczach, badająca ich ewolucję, dzięki której poradziły sobie z wyjątkowymi i trudnymi wyzwaniami życia w Australii. Wizualna uczta oszałamiających australijskich krajobrazów. Seria przedstawia kangura rudego, koale, niełazy tygrysie, bandykoty, potaroo i nie tylko. Spotkamy największe i najmniejsze torbacze, a także najrzadsze i odnoszące największe sukcesy. Oprócz spotkania z niesamowitą różnorodnością australijskich torbaczy, dowiemy się, jak powstały te stworzenia i jak przybyły na ten ogromny, wyspiarski kontynent. Część 3 - "W zagrożeniu". Koala jest ikoną torbaczy australijskich. Powszechnie uważa się go za milutkie stworzenie, żyjące na drzewie, przesypiające cały dzień. Koala zdołał znaleźć sobie niszę dla siebie w koronach drzew. Torby lęgowe u torbaczy różnią się między gatunkami - a koala ma torbę otwierającą się ku tyłowi. Dziwne jak na nadrzewne ssaki, ale jest ku temu powód. Gdy maleństwo jest już tak duże, by przejść z mleka matki na liście - matka karmi go papką z rozmiękłych odchodów. Dla koali zaczyna brakować miejsca. Powszechną cechą ewolucyjną torbaczy jest ich zdolność przystosowania swojej diety do ciągle zmieniającego się otoczenia. Układ trawienny koali, pozwalający mu konsumować trujące liście, czy nieustannie rosnące zęby wombata - to typowe przykłady. Torbacze świetnie się mają w każdym ekosystemie i habitacie w Australii. Ich niezwykła różnorodność jest odbiciem inteligentnej adaptacji i wyjątkowych rozwiązań dla pokonania wyzwań w najtrudniejszych środowiskach na Ziemi. 08:45 WIELKIE PRZYSPIESZENIE - ODC. 3. REWOLUCJE ENERGETYCZNE (THE GREAT ACCELERATION EPISODE 03 ENERGY REVOLUTION) Cykl dokumentalny, 52 min, Australia, 2020 Reżyseria: Dr Shalin Naik, Nik Wansbrough Scenariusz: Anja Taylor Seria dokumentalna (6 odcinków) opowiadająca o technologicznym i ludzkim postępie cywilizacyjnym. Ostatnie 50 lat ludzkich wysiłków nadało zawrotne tempo postępowi technologicznemu i odkryciom, które nieodwracalnie zmieniły nasz świat. Ta seria przedstawia fascynującą historię jednego z najbardziej dramatycznych rozdziałów w historii ludzkości i analizuje główne postępy w dziedzinie eksploracji kosmosu, informatyki, energii, zasobów, nauki o Ziemi i naszego zrozumienia ewolucji samego życia. Od 1970 r. populacja świata wzrosła ponad dwukrotnie, do prawie 8 miliardów, a wiele krajów rozwijających się goni teraz za zachodnim stylem życia polegającym na nadmiernej konsumpcji. Ponieważ produkcja żywności i zasoby wodne stają się coraz bardziej nadwyrężone, a ilość odpadów wysoka, naukowym wyzwaniem jest znalezienie sposobów, aby uzyskać więcej za mniej. Nowy nacisk na zrównoważony rozwój i wydajność zaowocował sprytnymi rozwiązaniami, które obiecują przekształcenie naszego społeczeństwa w gospodarkę o obiegu zamkniętym, w której ponowne użycie i recykling są kluczowymi elementami przyszłej produktywności. Gdy satelity obrazują każdy zakątek Ziemi z kosmosu, pojawiła się nowa perspektywa naszej planety, w której oceany, ziemia, lód i atmosfera są ze sobą połączone. Dzięki przełomowym technologiom genetycznym naukowcy zrobili ostateczny krok w opanowaniu ewolucji - tworząc nowy syntetyczny gatunek, którego nigdy wcześniej nie widziano na Ziemi. Uzbrojeni w kod DNA i moc obliczeniową możemy wreszcie wysyłać życie z prędkością światła. Dokument zawiera eksperckie komentarze naukowców z najwyższej półki, takich jak genetyk Craig Venter i laureat Nagrody Nobla Barry Barish, którzy dostarczają informacji o niektórych z największych momentów w nauce, takich jak odkrycie ciemnej energii i fal grawitacyjnych, stworzenie nowych gatunków syntetycznych i innowacyjnych rozwiązań, które mogą uratować przyszłość ludzkiej cywilizacji. Odc. 3 - "Rewolucje energetyczne". Pięćdziesiąt lat temu poważny kryzys naftowy zapoczątkował rewolucję energetyczną. Paliwa alternatywne stały się tańsze od ropy. Świat postanowił zrezygnować ze spalania paliw kopalnych. W obliczu nowego zagrożenia zmianami klimatycznymi dążenie do wykorzystania mocy słońca, ziemi i wiatru stało się wyścigiem o przetrwanie. Szybkie tempo postępów technologicznych daje nadzieję, ale to wyścig z czasem. Dysponujemy już technologiami umożliwiającymi porzucenie paliw kopalnych, które wkrótce stanie się koniecznością. Zwycięstwo w tym wyścigu energetycznym przyniesie korzyści dla całego świata - nie tylko dla ludzkości. Życie na Ziemi jest uzależnione od tego, jak szybko zrezygnujemy z paliw kopalnych na rzecz nowych, czystych technologii. Nasza planeta zmienia się na naszych oczach. Stawka jeszcze nigdy nie była tak wysoka. 09:45 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - MAINE - PRAWDZIWE OBLICZE AMERYKAŃSKIEJ PRZYGODY (FLAVORS) Serial dokumentalny, 51 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. W tym odcinku - stan Maine w USA. 10:45 ŚPIEWAJĄCE GÓRY Film dokumentalny, 9 min, Polska, 1959 Reżyseria: Włodzimierz Puchalski Film o życiu ptaków w Arktyce, ukazuje faunę i florę Arktyki. Jeden z pięciu filmów, będących plonem pierwszej dwuetapowej (1957, 1958) polarnej wyprawy Włodzimierza Puchalskiego, poświęconych faunie i florze podbiegunowej. Obrazy te w pełni podporządkowują się konstrukcji klasycznego filmu przyrodniczego, w którym obserwacja trudno dostępnych zjawisk przyrody jest podstawowym atutem atrakcyjności. 10:55 ZWIERZĘTA NASZYCH LASÓW Film dokumentalny, 16 min, Polska, 1963 Reżyseria: Włodzimierz Puchalski Film ukazuje mieszkańców naszych lasów w ich naturalnym środowisku. Las przedstawiony jest w okresie wczesnej wiosny. Obserwujemy zachowanie się żurawia, ziarnojada, dudka, puchacza i innych ptaków podczas karmienia piskląt. Oglądamy również innych mieszkańców lasu, jak wiewiórki, jeże, węże, wilki, niedźwiedzie i żubry. Dodatkową atrakcję filmu stanowią cierpliwie podpatrywane i z bliska ukazane scenki z życia zwierząt. 11:20 HISTORIE WILEŃSKIE - ODC. 6 Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2021 Reżyseria: Wojciech Klimala, Ewa Wołkanowska - Kołodziej, Wojciech Klimala Scenariusz: Wojciech Klimala, Wojciech Klimala Lektor: Paweł Sędziak Zdjęcia: Bartosz Frątczak Muzyka: Joanna Fidos Małgorzata Mozyro studiowała stosunki międzynarodowe, bo szczerze wierzyła w to, że polityka może zmienić świat na lepsze. Przez lata pracowała w dyplomacji, ale coraz częściej zarywała noce i wstawała skoro świt po to, by robić zdjęcia. Zawodowo zajęła się tym niedawno, ale bardzo szybko zaczęto o niej mówić jako o jednej z najbardziej wyrazistych wileńskich fotografek. Kobiety, które stają przed jej obiektywem, twierdzą, że sesja zdjęciowa u Małgorzaty Mozyro zastąpiła im co najmniej kilka spotkań z psychoterapeutą. 11:55 ŚWIATOWE DZIEDZICTWO HISZPAŃSKICH MIAST - TOLEDO (WORLD HERRITAGE SPANISH CITIES) Cykl dokumentalny, 50 min, Hiszpania, 2019 Reżyseria: Antonio Urrea, Ivan Bayon Spektakularna seria dokumentalna - wycieczka po 5 miastach w Hiszpanii, które są wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Zabytki, ciekawostki, najpiękniejsze miejsca i ludzie - mieszkańcy tych miast. W tym odcinku - Toledo. 12:55 TACY BYLIŚMY - /10/ NA OPOLSKIEJ SCENIE Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2022 Reżyseria: Michał Bandurski Scenariusz: Michał Bandurski Sentymentalny cykl dokumentalno - rozrywkowy, który stanowi niezwykłą i barwną podróż w czasie do lat 70. i 80. minionego stulecia. Przypominamy, jak wyglądało wówczas życie i... jacy byliśmy. W tym odcinku przypomnimy opolskie festiwale sprzed lat. Zaczniemy od początku, czyli powspominamy pierwszy festiwal, który odbył się w 1963 roku. Jego odkryciem była Ewa Demarczyk, studentka i artystka Piwnicy pod Baranami. W kolejnych latach w Opolu zaśpiewały największe gwiazdy polskiej piosenki, niektórzy występują tu co rok. Pokażemy unikatowe zdjęcia sprzed lat - nie tylko fragmenty festiwalowych występów, ale również to, co działo się za kulisami i podczas prób. W odcinku znajdą się m.in. fragmenty kultowych koncertów: "Nastroje, nas troje" z 1977 roku, z udziałem Agnieszki Osieckiej, Wojciecha Młynarskiego i Jonasza Kofty oraz "Zielono mi" z 1997 roku, upamiętniający zmarłą 3 miesiące wcześniej Agnieszkę Osiecką. 13:25 MAGICZNE PODHALE Z SEBASTIANEM KARPIELEM BUŁECKĄ - ODC. 5 SEZON II - RODZINA KOSZARKÓW - WYRÓB PASÓW I SPINEK ORAZ TEATR GÓRALSKI Magazyn, 26 min, Polska, 2023 Reżyseria: Jakub Baryga Zdjęcia: Przemysław Matejko, Maciej Krajewski, Michał Michalec, Adam Sienkiewicz Prowadzący: Sebastian Karpiel Bułecka Podhalańscy górale to wyjątkowa społeczność. Pielęgnująca tradycje, kultywująca obrzędy i zwyczaje swoich ojców, ale przede wszystkim społeczeństwo mocno związane z naturą. To ona wyznacza rytm życia, pracy i codziennych aktywności. To fascynujący mariaż wzajemnego przenikania i szacunku do tatrzańskiej przyrody, Esencja zjawiska zwanego góralszczyzną. Pierwsza seria programu, skupiła się na jednym z najbardziej charakterystycznych elementów góralskiej kultury - typowej podhalańskiej architekturze. Wpisanej w krajobraz, pełnej fascynujących historii, tworzonej przez wyjątkowe osobowości. W drugiej serii, chcielibyśmy przybliżyć ludzi i ich życie w pełnej symbiozie z naturą. Pokazać z pozoru zwykłe dni z góralskiej codzienności - pracę i obowiązki (np. wypas owiec, spływy z drewnem czy specyfikę kowalstwa artystycznego) ale także pokoleniowość i silne tradycje rodzinne, pełne wyjątkowych obrzędów, reguł i zwyczajów - od kuchni po arkana podhalańskiego rzemiosła. W tym odcinku piękno i potęga góralskich tradycji rzemieślniczych przejawia się w historii rodziny Koszarków. Sztuka ozdabiania góralskich pasów i wyrób góralskich spinek to precyzyjna i czasochłonna praca, wymagająca pasji, poszanowania tradycyjnych wzorów ale także osobistej kreatywności. Zamiłowanie do tej roboty przejął po dziadku nastoletni wnuczek, który mimo młodego wieku jest autorem prawdziwych góralskich cudeniek. Syn seniora rodu, Bartek oprócz kultywowania rzemiosła jest także dyrektorem Domu Ludowego w Bukowinie Tatrzańskiej i animatorem kultury. To dzięki niemu Sebastian miał szanse trafić na próbę amatorskiego teatru wystawiającego "Chorego z urojenia" Moliera po góralsku. Czy Sebastian sprawdzi się w roli aktora na próbach? 13:55 O WYMIERANIU GATUNKÓW (EXTINCTION: THE FACTS) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2020 Sir David Attenborough przygląda się kryzysowi wymierania, badając przyczyny gwałtownego ubywania zwierząt i roślin oraz odkrywając potencjalne rozwiązania tego globalnego problemu. W ciągu nieco ponad 40 lat populacje zwierząt skurczyły się o 60%. Milion gatunków roślin i zwierząt stoi już teraz w obliczu wyginięcia, a wiele z nich spotka to w ciągu dziesięcioleci, jeśli nie zostaną podjęte pilne działania. Dlaczego tak się dzieje? Sir David prowadzi śledztwo. Bada przyczyny kryzysu spowodowanego przez człowieka, w tym polowania, toksyczne odpady i przekształcanie gruntów pod rolnictwo. Sir David ujawnia również zmiany, które mogą mieć znaczenie dla odwrócenia tego zagrożenia. Odpowiedzialna konsumpcja, ograniczanie spożycia mięsa i obniżanie emisji dwutlenku węgla to potencjalne czynniki zmieniające zasady gry. Naturalny zegar można cofnąć, o ile nie zaczniemy działać zbyt późno. 15:00 CAŁA PRAWDA O FITNESSIE (THE TRUTH ABOUT GETTING FIT) Film dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Paul Overton Film dokumentalny z pakietem wiedzy na temat fitnessu i ćwiczeń, które mają poprawiać nasze zdrowie, samopoczucie i sylwetkę. Najmniej ćwiczeń, jakie możesz wykonać i nadal prowadzić długie, zdrowe życie? Korzystając z przełomowych badań, ten zaskakujący film pokazuje, jak najlepiej się dopasować. Czy zaledwie dwie minuty ćwiczeń w tygodniu sprawią, że będziesz sprawniejszy? Czy ciężkie lub lekkie ciężary są lepsze do budowania mięśni? Czy aktywność fizyczna może poprawić twoje zdrowie psychiczne? Znajdź odpowiedzi, które zmienią Twój sposób myślenia o ćwiczeniach. Ten program nie polega na zmianie wyglądu. To mądra nauka, rozpakowująca niezwykły związek między ćwiczeniami a zdrowiem. 16:00 GENIALNA WSPÓŁCZESNOŚĆ - ODC. 1 KARTA PŁATNICZA (THE SECRET GENIUS OF MODERN LIFE EP. 1 BANK CARD) Serial dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2022 Reżyseria: James Howard Seria dokumentalna BBC. Odkryjemy niezwykłe sekrety przedmiotów codziennego użytku, dowiemy się, jak szybkie tempo zmian technologicznych sprawiło, że cudowne rzeczy stały się banalne. Zaledwie 20 lat temu życie, które prowadzimy dzisiaj, wydawałoby się jak science fiction. Małe urządzenie komunikacyjne w każdej kieszeni? Leki z modyfikowanego DNA? Samochody, które podłączasz do prądu w domu? Ale teraz traktujemy to wszystko jako coś oczywistego a innowacje nie zwalniają tempa. Każdy odcinek przedstawia jeden prosty przedmiot codziennego użytku, od kart bankowych po buty sportowe, i ujawnia ukryte historie, niezwykłe zbiegi okoliczności i niezwykłą naukę, która się za nimi kryje. Już nigdy nie spojrzysz na otaczający cię świat w ten sam sposób. 17:00 KARAIBSKA WYPRAWA JOANNY LUMLEY - ODC. 2 (JOANNA LUMLEY'S HIDDEN CARIBBEAN) Serial dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2020 Aktorka i prezenterka Joanna Lumley odkrywa dwa najbardziej intrygujące kraje na Karaibach, by podzielić się ich ukrytymi skarbami. Swoją przygodę rozpoczyna w kubańskiej stolicy Hawanie, a kończy w tętniącym życiem Haiti. Oba kraje z pewnością nie należą do najbogatszych, lecz są obfite pod wieloma innymi względami. Miasta pełne kolorowych ulic tętniących rytmem życia ustępują miejsca dziewiczym wybrzeżom, nieskazitelnym plażom, majestatycznym górom i bujnym lasom. Joanna Lumley testuje drinki, podawane w wydrążonym ananasie, podziwia występy tancerzy i muzyków, namorzyny oraz stado flamingów. Zwiedza aptekę w której czas zatrzymał się jakieś sto lat temu. Ze zrozumieniem odnosi się do objawów kultu Che Guevary i Fidela Castro. Haiti, najuboższe państwo na zachodniej półkuli, swoją rewolucję przeżyła już na przełomie XVIII i XIX wieku, a i potem nie omijały ją katastrofy. Widać skutki trzęsienia ziemi z 2012 roku. Brytyjka także tutaj szuka ludzi, mających nadzieję na lepszą przyszłość oraz niewykorzystanych w pełni atutów: czystych plaż, zatok idealnych dla surferów, zapierających dech w piersiach widoków, stylowych budynków. Obserwuje wypiek bezglutenowego chleba z manioku, płynie sfatygowaną żaglówką na wyspę, odkrytą niegdyś przez osławionego pirata Morgana, gdzie jest świadkiem obrzędów voodoo. Kibicuje artystom, próbującym znaleźć kupców na makabryczne rzeźby i malowidła. Robiąc zakupy w Santiago de Cuba, demonstruje, na czym polega różnica między sklepami państwowymi i prywatnymi. W Port - au - Prince załatwia kilku dzieciom ulicy pobyt w ośrodku opieki. 17:55 ŚWIATOWE DZIEDZICTWO HISZPAŃSKICH MIAST - CORDOBA (WORLD HERRITAGE SPANISH CITIES) Cykl dokumentalny, 52 min, Hiszpania, 2019 Reżyseria: Antonio Urrea, Ivan Bayon Spektakularna seria dokumentalna - wycieczka po 5 miastach w Hiszpanii, które są wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Zabytki, ciekawostki, najpiękniejsze miejsca i ludzie - mieszkańcy tych miast. W tym odcinku - Cordoba. 18:50 CZESŁAW NIEMEN Film dokumentalny, 57 min, Polska, 2007 Reżyseria: Eugeniusz Szpakowski Scenariusz: Eugeniusz Szpakowski Zdjęcia: Sebastian Arndt Muzyka: Czesław Niemen Film dokumentalny o życiu i twórczości Czesława Niemena. Pierwsza część dotyczy lat młodzieńczych tego wielkiego muzyka. Lat spędzonych na Białorusi w rodzinnych Starych Wasiliszkach. Był to okres kształtowania się osobowości artystycznej Czesława Niemena, wówczas Czesława Wydrzyckiego, który od najmłodszych lat przejawiał uzdolnienia plastyczne i muzyczne. Już wtedy śpiewał w chórze kościelnym, był uczniem Pedagogicznego Liceum Muzycznego w Grodnie. Pierwsza część kończy się w momencie, kiedy Wydrzyccy zdecydowali się na wyjazd do Polski i osiedlili się w Białogardzie. Druga część dokumentu dotyczy kariery estradowej Czesława Niemena w Polsce. Jej początków, warunków życia w "nowej" ojczyźnie. Autorzy opowiadają o tym, jak zaczynała się jego kariera, jak poznał przyjaciół, jaka była jego droga do Niebiesko - Czarnych. W tej części twórcy zastanawiają się także nad atmosferą towarzyszącą narodzinom nowej muzyki (tzw. big bitu) w Polsce. W jakim sensie Czesław Niemen był wyjątkowy? Czym nas porwał? Część ta zawiera również prezentację twórczości Czesława Niemena w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych. Czy był to człowiek sukcesu, czy wielkich niepowodzeń? Na ile sam się do nich przyczynił? Dlaczego ówczesna władza go nienawidziła? Kto był inspiratorem kłamliwych artykułów? Co powiedzą dziś autorzy tamtych paszkwili? Nie została pominięta także twórczość muzyka w zespołach Akwarele i Niemen - Enigmatic. W tym okresie powstają jego największe przeboje: "Dziwny jest ten świat", "Czy mnie jeszcze pamiętasz" i wiele innych. Część trzecia filmu dotyczy lat, kiedy artysta skoncentrował się na pracy we własnym studiu muzycznym, kiedy w swoich kompozycjach wykorzystywał instrumenty elektroniczne i syntezatory. Kiedy Niemen odkrywał dla młodzieży Norwida, pokazywał świat poezji w ogóle. 20:00 TAJEMNICA MATTERHORNU (MOUNTAIN RIDE) Film dokumentalny, 97 min, Szwajcaria, 2024 Reżyseria: Dominique Margot Majestatyczny wizerunek Matterhornu kojarzy się z wyprawą, przygodą, pięknem i potęgą gór. Po latach masowej turystyki w Alpach dochodzi do zmiany myślenia. Naukowcy, podróżnicy, artyści i filozofowie próbują dotrzeć do esencji gór i źródeł ich mocy w nowy sposób. W filmie widzimy kontrastujące ze sobą stanowiska, które zmuszają do redefinicji wartości, na których się wychowaliśmy. Kiedyś powody, dla których ludzie wybierali się w góry, były zupełnie inne niż dzisiaj. Jak zmienić stosunek społeczny do turystycznej eksploatacji gór? 21:50 GROBOWIEC SZEKSPIRA (SHAKESPEARE’S TOMB) Film dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Sophie Elwin Harris Film dokumentalny. Próba rozwiązania dziwnych tajemnic związanych z pochówkiem Williama Szekspira. Spotykamy historyków Cambridge Helen Castor i jej zespół archeologów. W parafialnym kościele w środkowej Anglii znajduje się grób największego angielskiego dramaturga. Jedyny wyryty na nim napis to klątwa. Nietypowy grobowiec Williama Szekspira od lat jest tematem plotek i legend. Wielokrotnie postulowano, by otworzyć ten grób. Jednak Kościół nigdy nie pozwolił zbezcześcić pogrzebanych szczątków. Teraz dzięki najnowszym technikom archeologicznym możemy bez otwierania grobu zajrzeć do jego wnętrza. Dziwne tajemnice i miejskie legendy otaczające miejsce ostatniego spoczynku Szekspira są równie intrygujące i ciekawe jak każda z jego sztuk. Czy, jak głosi legenda, został pochowany na stojąco, zamiast leżeć? Dlaczego jego grób jest podejrzanie krótki? Czy jego czaszka została skradziona przez złodziei grobów? I dlaczego na jego nagrobku widnieje mroczne, tajemnicze ostrzeżenie? Dzięki niesamowitemu nieinwazyjnemu skanowaniu 3D oraz drobiazgowym badaniom i analizom, może uda się odkryć prawdę o tym zagadkowym pochówku, czy też tajemnice grobowca Szekspira zostaną pogrzebane na zawsze? Czterysta lat po śmierci Szekspira w końcu mamy szansę zajrzeć do jego grobu i oddzielić fakty od ludowych podań. Szekspir nie zostawił po sobie dzienników i nikt mu współczesny nie napisał jego biografii, ale wiemy, że wrócił do Stratford, gdzie zmarł w wieku zaledwie pięćdziesięciu dwóch lat. Reszta tajemnic Szekspira spoczywa z nim w tutejszym kościele Świętej Trójcy. Dzięki Szekspirowi jest to jeden z najczęściej odwiedzanych brytyjskich kościołów. Co roku ćwierć miliona turystów podchodzi do słynnego grobu autora "Hamleta". 22:50 ARCYDZIEŁA POLSKIEGO DOKUMENTU - MUZYKANCI Film dokumentalny, 9 min, Polska, 1960 Scenariusz: Kazimierz Karabasz Zdjęcia: Stanisław Niedbalski Film jest opowieścią o amatorskiej orkiestrze warszawskich tramwajarzy, którzy po ciężkiej pracy rezygnują z wolnego wieczoru, gromadząc się na próbach "dęciaków". Kiedyś była ich cała armia, teraz została garstka zapaleńców. 23:00 WÓŁ Film dokumentalny, 19 min, Polska, 1977 Reżyseria: Józef Cyrus Film przedstawia codzienne życie sędziwego rolnika. 23:30 ZABÓJCA Z LUBIEŻNOŚCI Film dokumentalny, 43 min, Polska, 2012 Reżyseria: Marcin Koszałka Scenariusz: Marcin Koszałka "Zabójca z lubieżności" to film o ludzkim pożądaniu, perwersji i o ukrytych pragnieniach. To film o tym, że istotą człowieka jest przekraczanie granic, że jest w nas cicha fascynacja zabójcami. W filmie spotykają się ze sobą dwa intrygujące tabu: seks i śmierć. To historia spotkania Joachima Knychały - śląskiego wampira, chyba najprzystojniejszego w historii polskiej kryminalistyki, oczekującego na wyrok śmierci seryjnego zabójcy na tle seksualnym - z Edwardem Kozakiem, byłym dziennikarzem telewizji, któremu w latach 80. sławę przyniosła książka "Pamiętnik wampira" będąca szczerą rozmową z wampirem. Seryjny morderca nadal fascynuje i intryguje Kozaka. Dziennikarz, który spisał jego wspomnienia, zaraził się jego perwersją i pożądaniem. Co prawda nigdy nie posunął się do zabicia żadnej kobiety, ale mimo upływu wielu lat i mimo prawie siedemdziesięciu lat ciągle próbuje zdobywać kolejne kobiety i zdobywanie jest celem samym w sobie. Widzimy człowieka samotnego, nieszczęśliwego, dla którego te specyficzne łowy są walką ze starością i śmiercią. Ów dziennikarz, wracając do dawnych czasów, do spotkania z wampirem, stara się go jeszcze raz wykorzystać, mając nadzieję, że znów chociaż przez chwilę będzie sławny. 00:25 EUGENIUSZ BODO - ZA WINY NIEPOPEŁNIONE Film dokumentalny, 50 min, Polska, 1997 Reżyseria: Stanisław Janicki Scenariusz: Stanisław Janicki Zdjęcia: Krzysztof Tusiewicz Wykonawcy: Stanisław Janicki, A Mirek, W Jewsiecki, Jerzy Toeplitz, Zbigniew Pitera, Jerzy Semilski, Edward Dziewoński, Józef Hen, Wanda Jakubowska, Maria Kaniewska, Tadeusz Konwicki, Irena Kwiatkowska, Bronisław Pawlik, Lidia Wysocka, Klemens Mielczarek Z jednakim talentem radził sobie na estradzie, w kabarecie, filmie. Nieźle też wypadał jako reżyser i producent filmowy. A piosenki w jego wykonaniu, choć natura nie obdarzyła go świetnym głosem, stawały się przebojami, znanymi zresztą do dziś. U schyłku lat 30. osiągnął szczyty sławy. Miał tłumy wielbicielek. Kobiety jednak co najwyżej lubił, i to na krótko. Nieco na dłużej związał się tylko z ciemnoskórą Tahitanką Reri, którą zatrudnił w filmie. Tak naprawdę kochał jedynie matkę. I swego psa - olbrzymiego doga. Lubił ptysie z kremem i domowe robótki: wyszywał makatki z koralików i obwieszał nimi wszystkie ściany. Niekwestionowany gwiazdor polskiego filmu nie miał w sobie nic z gwiazdora. Miły, otwarty, elokwentny, dowcipny, w gruncie rzeczy był typem samotnika. Taki mniej więcej portret Eugeniusza Bodo wyłania się z godnego gorącego polecenia dokumentalnego filmu Stanisława Janickiego o życiu i tragicznej śmierci Eugeniusza Bogdana Junoda, który w 1920 roku przybrał pseudonim Bodo, utworzony z pierwszych sylab imienia swego i matki - Jadwigi Anny Doroty z Dylewskich. Eugeniusz Bodo urodził się w grudniu 1899 roku w Genewie. Jego ojciec, Teodor Junod, był Szwajcarem, wielbicielem i propagatorem kinematografu. Wkrótce po przyjściu na świat syna opuścił ojczyznę i wraz z żoną i malcem zjeździł niemal całą Rosję, by wreszcie osiąść w Łodzi. W 1903 roku założył tam i prowadził jedno z pierwszych kin w Polsce - "Uranię". Eugeniusz chodził do szkoły elementarno - handlowej. Matka marzyła dla niego o karierze lekarza. Jego pociągała scena i film. By zrealizować swe ambicje, ponoć uciekł z domu. W październiku 1917 roku pojawił się na scenie w Poznaniu. Potem krótko występował w Łodzi, a następnie rodzina przeniosła się do Warszawy, gdzie Eugeniusz zaczął zdobywać popularność na estradzie, w kabaretach, teatrze. Na ekranie zadebiutował w 1925 roku w "Rywalach". Większą rolę zagrał w niemym jeszcze "Człowieku o błękitnej duszy". Potem przyszły wielkie kinowe szlagiery: "Na Sybir", "Głos pustyni", "Jego Ekscelencja Subiekt", "Czarna perła", "Czy Lucyna to dziewczyna", "Piętro wyżej", "Robert i Bertrand", "Paweł i Gaweł", "Strachy". Ostatni film, w którym zagrał i który reżyserował, nosił tytuł "Za winy niepopełnione". Wszedł na ekrany w grudniu 1938 roku. Realizację obrazu "Uwaga, szpieg!" przerwał wybuch wojny. Na początku września 1939 roku Eugeniusz Bodo opuścił Warszawę. Znalazł się w Równem na Wołyniu, potem we Lwowie, dokąd zresztą trafiło wielu aktorów. Zaczął występować na estradzie. Przyłączył się do zespołu Henryka Warsa "Tea Jazz" i ruszył z nim w tournee do Kijowa, Charkowa, Leningradu i Moskwy. Po powrocie do Lwowa zaczął myśleć o wyjeździe do Ameryki. Był rok 1940, coraz więcej Polaków ginęło z rąk NKWD. Bodo jednak miał obywatelstwo szwajcarskie, czuł się więc w miarę bezpieczny. Ale właśnie mniej więcej w tym czasie zaczęły krążyć pierwsze pogłoski o jego śmierci. W końcu pojawiło się aż kilka jej wersji. Autor filmu przytacza je kolejno, a każda brzmi prawdopodobnie. Według pierwszej, Bodo latem 1940 roku usiłował z grupą polskich oficerów przekroczyć granicę rumuńską. Cała grupa wpadła w ręce rosyjskich pograniczników. Schwytanych osadzono w więzieniu w Śnietyniu i tam bestialsko wymordowano. Inne wersje mówiły: że zginął w maju 1941 roku we Lwowie i tam został pochowany; że zastrzelono go w Brzuchowicach, gdzie mieszkał, i pochowano przy leśnej drodze; że został zamordowany w 1941 roku przez NKWD z grupą więźniów i pochowany w zbiorowej mogile; że zastrzelił go patrol uliczny w czerwcu 1941 roku. Kiedy do Lwowa wkroczyli Niemcy, to oni pojawiają się w następnych wersjach jako mordercy aktora. Na koniec Stanisław Janicki przedstawia ponurą prawdę. Eugeniusza Bodo 26 czerwca 1941 roku aresztowało NKWD. Przewieziono go do Moskwy. Skazano na pięć lat ciężkiego wychowawczego obozu jako "element społecznie niebezpieczny". Karę zaczął odbywać w więzieniu na Butyrkach, potem trafił do Ufy, a następnie do obozów w rejonie Archangielska, gdzie zmarł 7 października 1943 roku. Na podstawie art. 3 Ustawy Rosyjskiej Federacji "O rehabilitacji ofiar represji politycznych" z dnia 18 października 1991 roku został zrehabilitowany. Wersja ta raczej nie budzi wątpliwości. Podaje ją prof. Alfred M. Mirek, współtowarzysz niedoli aktora, a potwierdzają dokumenty, które otrzymała z Moskwy kuzynka Boda, Wiera Rudż, i dołączone do nich dwa zdjęcia. Aktor spogląda z nich zgaszonym wzrokiem - postarzały, zarośnięty, smutny. Autor filmu wykorzystał relacje członków rodziny Eugeniusza Bodo, jego znajomych i wielbicieli, historyków, a także archiwalne zdjęcia, listy, dokumenty i fragmenty przedwojennych filmów z udziałem aktora. Stworzył z nich całość, którą ogląda się z niesłabnącym zainteresowaniem. 01:25 JAN ZACHWATOWICZ Film dokumentalny, 51 min, Polska, 2000 Reżyseria: Antoni Krauze Scenariusz: Ryszard Jaworski Wykonawcy: Jan Zachwatowicz Najpierw jako student Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej tworzył dokumentację zabytków stolicy, którą potem ocalił z powstańczej pożogi. Po wojnie przekonywał kolegów, że wprawdzie można dalej bawić się w konspirację, lecz można też zabrać się za odbudowę, bo to będzie odbudowa dla Polski. Został konserwatorem generalnym i podjął decyzję o totalnej odbudowie całych dzielnic. Ta koncepcja wywołała na Zachodzie wiele dyskusji i była bardzo krytykowana. Jan Zachwatowicz ignorował te opinie. Był przekonany, że skoro w Polsce miasta były niszczone z całą premedytacją, trzeba je z premedytacją odbudowywać. To jemu historia przyznała rację. Jan Zachwatowicz urodził się w Katczynie pod Petersburgiem, dokąd z końcem XIX wieku przeniósł się jego ojciec, kolejarz. Gimnazjum skończył już po rewolucji październikowej, w 1918 roku. Marzył o studiach artystycznych, lecz ukończył w Petersburgu Instytut Inżynierii Cywilnej, dający wiedzę łączącą technikę z architekturą. Przez całe studia chodził jednak na wykłady do Instytutu Sztuki, interesował się kulturą. Miał talent rysunkowy. Rozwijał go, rysując zabytki Petresburga, jakby już wtedy przygotowywał się do pracy konserwatora. W 1924 roku przeniósł się do Warszawy. Podjął studia na politechnice. Musiał nostryfikować rosyjski dyplom. Studiował w Katedrze Architektury Polskiej i Historii Sztuki u prof. Oskara Sosnowskiego. Szybko został jego asystentem. Sosnowski czuł nadchodzące zagrożenie, skierował wszystkie studenckie siły na inwentaryzację zabytków Warszawy. Jan Zachwatowicz z całym oddaniem uczestniczył w tych pracach, wraz ze świeżo poślubioną żoną, Marią. W 1939 roku zaciągnął się do wojska. Po rozbiciu jego jednostki wrócił do stolicy, był w komendzie przeciwlotniczej, zabezpieczał Zamek Królewski w czasie pożaru. Kiedy prof. Sosnowski zmarł w wyniku odniesionych ran, przejął jego funkcję - zaopiekował się dokumentacją zabytków, bez której odbudowa Warszawy nie byłaby możliwa. Cudem wydobył ją z gmachu zajętego przez gestapo. W czasie powstania warszawskiego, jako oficjalny przedstawiciel ekspozytury Rządu Londyńskiego do spraw ratowania zabytków, z narażeniem życia wywiózł bezcenne zbiory najpierw do Brwinowa, a potem umieścił je w podziemiach klasztoru bernardynów w Piotrkowie Trybunalskim. Po wojnie przyjął funkcję konserwatora generalnego, lecz nigdy nie wstąpił do PZRP. Od władzy nie był też zależny, bo niczego nie chciał. Mieszkał w służbowym mieszkaniu, nie miał samochodu i apanaży. W zamian mógł mówić prawdę, co konsekwentnie czynił, walcząc z koncepcjami odbudowy stolicy sprzecznymi z historyczną zabudową miasta. W tej trudnej grze stosował nawet przemyślne wybiegi i wygrywał. Dzięki temu można dziś spacerować po warszawskiej Starówce, oddychając atmosferą przeszłości. W 1970 roku przeszedł na emeryturę, lecz nie zakończył swej wielostronnej, wytrwałej działalności. Kierował odbudową Zamku Królewskiego - społecznie. Bo też Jan Zachwatowicz, jeden z najwybitniejszych europejskich konserwatorów, był człowiekiem bez reszty i bezinteresownie oddanym swemu dziełu, w służbie ojczyźnie. W filmie opowiadają o nim jego bliscy, przyjaciele i współpracownicy, m.in. córka Krystana oraz Andrzej Wajda, prof. Andrzej Gruszecki, prof. Andrzej Tomaszewski, Jan Nowak - Jeziorański, inż. Jacek Cydzik, inż. Kazimierz M. Piechotka, Władysław Bartoszewski i prof. Andrzej Rottermund. 02:20 UCZEŃ CZARNOKSIĘŻNIKA - REFLEKSJE PROF. KAROLA MODZELEWSKIEGO Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2004 Reżyseria: Stanisław Wolny Scenariusz: Stanisław Wolny Biografia prof. Karola Modzelewskiego stanowi znakomity scenariusz na film historyczno - społeczno - obyczajowy. Ten pasierb przedwojennego komunisty, członek PZPR, został działaczem opozycji antykomunistycznej i więźniem politycznym. Senator III Rzeczypospolitej, honorowy Przewodniczący Unii Pracy, kawaler Orderu Orła Białego, kierownik Zakładu Historii Średniowiecznej Uniwersytetu Warszawskiego. Cykl rozmów z Karolem Modzelewskim odwoływać się będzie do jego życia, które jest częścią historii polskiej opozycji demokratycznej.