TVP Dokument Niedziela, 15.12.2024 05:40 DZIKA POLSKA - WPŁYŃ NA WODĘ. POKUMAĆ RZEKOTKĘ Serial dokumentalny, 25 min, Polska, 2013 Reżyseria: Dorota Adamkiewicz, Joanna Łęska Scenariusz: Joanna Łęska, Dorota Adamkiewicz Zdjęcia: Tomasz Michałowski Godowe skrzeczenie rzekotek, rechotanie żab czy kumkanie kumaków to głosy natury, których nie sposób nie usłyszeć. Przynajmniej tam, gdzie jeszcze w miarę licznie występują, bo jest ich w naszej przyrodzie coraz mniej. Ale trudniej pokumać, czyli zrozumieć życie rzekotek, żab, kumaków czy innych płazów, bo kryje ono przed nami jeszcze wiele tajemnic. Jak to na przykład jest, że aby otrzymać jedną pospolitą, zieloną żabę wodną, potrzeba żab dwóch innych gatunków. A z dwóch prawidłowych żab wodnych nie powstanie jedna prawidłowa. Wspólnie z przedstawicielami nielicznej u nas garstki badaczy płazów próbujemy zjeść tę poznawczą żabę. 06:15 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.III - ODC. 28 KULISY DAWNYCH PODRÓŻY Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2016 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Dziś podróżowanie rowerem, samochodem czy samolotem jest tak powszechne, że nie wymaga większej uwagi. Dwieście czy trzysta lat temu, gdy ktoś wybierał się w liczącą kilkaset kilometrów podróż, musiała z tej wyprawy powstać książka ze wspomnieniami. Tym razem Radosław Kotarski przenosi się właśnie w dawne czasy, aby przekonać się, jak wyglądało przemieszczanie się naszych pradziadów. Zapraszamy w niezwykłą podróż w czasie. 06:50 ŻYCIE W DZIESIĘCIU ODSŁONACH SERIA I S.I - ODC. 1 FREDDIE MERCURY (A LIFE IN TEN PICTURES SERIES I/1 FREDDIE MERCURY) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Julia Harrington, Matt Hill Seria dokumentalna BBC. Sezon 1 - 6 odcinków. Bohaterami będą: Freddie Mercury, Elizabeth Taylor, Tupac Shakur, Muhammad Ali, Amy Winehouse, John Lennon. Dziesięć fotografii z ich życia, prywatnych i takich, które pozostały w zbiorowej pamięci na zawsze. Oczywiście wywołanie wspomnień pociąga za sobą opowieści o wydarzeniach z bogatego życia tych niezwykłych osób. Na ich temat wypowiedzą się przyjaciele, rodzina i współpracownicy. Odc. 1 - Freddie Mercury. Czasami mówił: "Łap aparat, dzisiaj wyglądam ekstra, prawda?" Skoro zdjęcia mówią o osobie, o miejscu, czasie - czy właściwie dobrane odsłonią tajemnice całego życia? Jedno zdjęcie przypomina o jego skrępowaniu. Na innym widać jego pewność siebie, jest gwiazdą rocka. Wizerunek Freddiego Mercury’ego jest znany na całym świecie. Zdjęcia opowiadają inną historię. Od słynnych fotografii po prywatne. Każde dokumentuje szczególne chwile w życiu Freddiego Mercury’ego. Ukazane przez tych, którzy znali go najlepiej. Duży Freddie i Mały Freddie. Farrokh Bulsara, chłopiec który stanie się Freddiem Mercurym, urodził się we wrześniu 1946 - go roku na Zanzibarze, wyspie na wschodnim wybrzeżu Afryki, będącej pod brytyjskim protektoratem. Pędził spokojne życie w kolonii wraz z indyjskimi rodzicami, młodszą siostrą i nianią Sabine. 07:45 JEDNA PLANETA. SIEDEM KONTYNENTÓW - CZ. 2. AZJA (ONE PLANET: SEVEN WORLDS. ASIA. THE GIANT) Serial dokumentalny, 57 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Scott Alexander Lektor: Krystyna Czubówna Druga część to opowieść o Azji - największym ze wszystkich kontynentów. Rozciąga się od równika aż za krąg polarny. To obszar pełny skrajności. Temperatura może tu spadać poniżej minus 60 stopni Celsjusza. W takich warunkach przetrwanie na lądzie jest prawie niemożliwe. Kiedy latem na kilka tygodni lód odmarza, na wybrzeżu zachodzi przemiana. Zmiany klimatu sprawiły, że pola lodowe na Oceanie Arktycznym znikają. Na północy Rosji skuty lodem pozostaje obszar o powierzchni pięciu milionów kilometrów kwadratowych. Niektóre zwierzęta potrafią tu przeżyć. Świadczą o tym pozostawione na śniegu ślady. Na Kamczatce znajduje się największe skupisko aktywnych wulkanów na ziemi. Temperatura pod powierzchnią wynosi 250 stopni Celsjusza. Nad wypełnionymi wrzącym błotem zagłębieniami unoszą się obłoki pary. Azja to nie tylko tereny arktyczne. Znajdują się tu także najgorętsze pustynie, najpotężniejsze góry i najwyższe lasy na ziemi. To niezwykle zróżnicowany kontynent. W przeszłości wyglądał inaczej. 89 milionów lat temu Indie były wyspą, położoną daleko na południu. Przesuwając się na północ, pchała ona przed sobą masy skalne, powodując ich wypiętrzanie się. Po kolejnych milionach lat na styku płyt tektonicznych euroazjatyckiej i indyjskiej powstały Himalaje. Obecnie to najwyższe góry na ziemi. Wznoszą się na ponad 8 tysięcy metrów. Wciąż rosną, ponieważ płyta indyjska nadal się przesuwa. Pasma górskie w Azji ciągną się od Afganistanu, poprzez północne Indie, aż do środkowych Chin. Wypiętrzające się Himalaje stworzyły gigantyczną barierę, blokującą chmurom deszczowym z południa drogę na północ. Doprowadziło to do powstania całkowicie nowego układu pogodowego w południowej Azji. Jedne z najwyższych drzew można spotkać w Indonezji. Występuje tam także największe nadrzewne zwierzę na świecie - orangutan. Zdjęcia z kosmosu pokazują skalę zniszczenia. W Azji jeszcze nigdy nie zachodziły tak gwałtowne zmiany, jak w ciągu ostatniego stulecia. Liczba mieszkańców tego największego z kontynentów przekroczy niedługo 4 i pół miliarda. Wydaje się, że dla dzikiej przyrody nie ma tu miejsca. 08:45 GENIALNA WSPÓŁCZESNOŚĆ - ODC. 3 WIRTUALNY ASYSTENT (THE SECRET GENIUS OF MODERN LIFE EP. 3 VIRTUAL ASSISTANT) Serial dokumentalny, 49 min, Wielka Brytania, 2022 Reżyseria: James Howard Seria dokumentalna BBC. Niezwykłe sekrety gadżetów, których obecność w naszym życiu uważamy za oczywistą. Jak szybkie tempo zmian technologicznych sprawiło, że rzeczy niedawno uważane za "science fiction" stały się przedmiotami codziennego użytku. Zaledwie 20 lat temu życie, które prowadzimy dzisiaj, wydawałoby się jak fabuła powieści fantastyczno - naukowej. Małe urządzenie komunikacyjne w każdej kieszeni? Leki z modyfikowanego DNA? Samochody, które podłączasz do prądu w domu? A teraz traktujemy to wszystko jako coś oczywistego a innowacje nie zwalniają tempa. Każdy odcinek przedstawia jeden prosty przedmiot codziennego użytku, od kart bankowych po buty sportowe, i ujawnia ukryte historie, niezwykłe zbiegi okoliczności i niezwykłą naukę, która się za nimi kryje. 09:45 JEDWABNY SZLAK JOANNY LUMLEY - ODC. 2 GRUZJA I AZERBEJDŻAN (JOANNA LUMLEY'S SILK ROAD EP. 2 GEORGIA & AZERBAIJAN) Serial dokumentalny, 45 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Clive Tulloh Seria dokumentalna BBC (4 odcinki). Joanna Lumley wyrusza w wielką i pełną wyzwań podróż do serca Jedwabnego Szlaku. To tu powstał jedwab, proch strzelniczy, papier i makaron. Zaczynając w Wenecji, miejscu narodzin najsłynniejszego podróżnika Jedwabnego Szlaku, Marco Polo, Joanna przenosi się do Albanii, Turcji, Gruzji, Azerbejdżanu, Iranu, Uzbekistanu i Kirgistanu, podziwiając piękne miasta i zachwycające krajobrazy. Odwiedza fantastyczną Kapadocję w Turcji, wspaniałe miasto Jedwabnego Szlaku Samarkandę w Uzbekistanie oraz starożytne miasta Isfahan i Shiraz w Iranie. Po drodze spotyka tkaczy jedwabiu, wirujących derwiszów i łowców orłów z kirgiskich gór Tien Szan. To wspaniała przygoda, która przenosi na ekran romantyczne i rzadko filmowane części świata. Odc. 2 - "Gruzja i Azerbejdżan". Gruzja to niewielki kraj, ale ważny dla handlu, a zwłaszcza dla Jedwabnego Szlaku. Mimo potężnych sąsiadów - Rosji, Turcji i Iranu - Gruzja miała własną kulturę, niezwykły alfabet. Majestatyczny Kaukaz i pradawne tradycje Azerbejdżanu - tajemniczej Krainy Ognia. Na brzegu Morza Czarnego leży Batumi. W czasach sowieckich - granica z Turcją była zamknięta i Batumi było na uboczu. Od 15 lat zmieniło się w ogromny, międzynarodowy kurort. 11:25 DOM POKOJU W BETLEJEM - ŻYCIE W CIENIU MURU 18 min, Polska, 2023 Zdjęcia: Sławomir Chudowski Reportaż przedstawia historię niezwykłego dzieła: sierocińca prowadzonego przez polskie siostry ze Zgromadzenia Sióstr św. Elżbiety w Betlejem. Piękną kartę działalności sióstr elżbietanek w Ziemi Świętej stanowi praca z dziećmi ubogimi i sierotami: ofiarami wojny, przemocy, nędzy materialnej, konfliktów rodzinnych. Z inicjatywy sióstr elżbietanek, wrażliwych na trudny los dzieci palestyńskich, powstały dwa sierocińce: w Jerozolimie i Betlejem. W latach sześćdziesiątych XX wieku siostry wynajęły dwa pokoje, gdzie gromadziły dzieci najbardziej zaniedbane. Po kilku latach, w 1967 roku, otwarto na Górze Oliwnej w Jerozolimie sierociniec pod nazwą "Dom Pokoju". Nowa sytuacja społeczna zaistniała po sześciodniowej wojnie w 1967r. , prowadzonej przez Izrael z arabskimi sąsiadami - Egiptem, Jordanią i Syrią. , która domagała się pomnożenia wysiłków nad przygarniętymi z ulic, zaułków, śmietników i cmentarzy sierot, dla których początkowo wynajęły kilka pokoi u pewnej rodziny na Górze Oliwnej. Rozpoczęła się wówczas walka o łyżkę zupy i kromkę chleba dla Sierot przynajmniej raz dziennie. Sprzymierzeńcami w jej prowadzeniu stali się przypadkowi ludzie i pielgrzymi odwiedzający Ziemię Świętą. Siostry zbierały pieniądze na ulicy śpiewając polskie piosenki. Dom po wielu trudach i zmaganiach z przeciwnościami losu powstał w 1967 r. Przebywają tam dzieci pochodzenia etiopskiego, palestyńskiego, afrykańskiego w wieku od 3 do 18 lat. Są to dzieci o różnej narodowości, religii i tradycjach, co ważne wzajemnie się szanują i tworzą jedną rodzinę. 12:00 KULTOWE ZABYTKI - ODC. 7 TAJEMNICE PAŁACU KSIĘCIA MONACO (MONACO: BUILDING A ROYAL PALACE) Cykl dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Guenaelle Troly Seria dokumentalna (8 odcinków) opowiada o słynących ze swojego stylu architektonicznego, wartości historycznej i politycznej, najwspanialszych siedzibach, pałacach i katedrach Francji. Wypowiedzi najlepszych ekspertów, archiwalia i zdjęcia zabiorą nas w podróż po najsławniejszych zabytkach tego kraju. Odcinek 7 - "Tajemnice pałacu księcia Monaco". Pałac księcia Monako to jeden z najsłynniejszych symboli europejskich monarchii, siedziba władzy w sercu jednego z najmniejszych państw na świecie. Jego historia zaczyna się w trzynastym wieku na stromej skale, 65 metrów nad poziomem morza. W 1506 roku podczas oblężenia forteca ulega prawie doszczętnemu zniszczeniu. Następnie zostaje odbudowana według najnowszych ówcześnie technologii. Na reprezentacyjnym dziedzińcu historycy dokonują niebywałego odkrycia: setki metrów kwadratowych renesansowych fresków zamalowanych w XiX w. Skaner 3D umożliwia wykrycie jeszcze nieznanych pomieszczeń pałacu. Jak forteca stała się siedzibą władców Monako? Jakim poddano ją przebudowom, by zapewniła przeżycie małemu państwu? Oto dzieje nietypowego pałacu. 12:55 TACY BYLIŚMY - LADY PANK Cykl reportaży, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Michał Bandurski Scenariusz: Michał Bandurski Serial dokumentalny, którego twórcy śledzą losy największych gwiazd polskiej estrady. W każdym odcinku w nostalgiczny sposób wyjaśniają, jaki wpływ miała twórczość muzycznych idoli na nasze życie oraz na nas samych. Tym razem poznamy burzliwą historię rock’n’rollowców z grupy Lady Pank, którzy od przeszło 40 lat porywają tłumy takimi ponadczasowymi hitami, jak "Mniej niż zero", "Kryzysowa narzeczona" czy "Zawsze tam gdzie Ty". 13:25 MAGICZNE PODHALE Z SEBASTIANEM KARPIELEM BUŁECKĄ - ODC. 8 SEZON II - EDWARD STASZEL - KOLEKCJA POWOZÓW, STOLARSTWO Magazyn, 24 min, Polska, 2023 Reżyseria: Jakub Baryga Zdjęcia: Przemysław Matejko, Michał Michalec, Maciej Krajewski, Sławomir Rakowski Prowadzący: Sebastian Karpiel Bułecka Podhalańscy górale to wyjątkowa społeczność. Pielęgnująca tradycje, kultywująca obrzędy i zwyczaje swoich ojców, ale przede wszystkim społeczeństwo mocno związane z naturą. To ona wyznacza rytm życia, pracy i codziennych aktywności. To fascynujący mariaż wzajemnego przenikania i szacunku do tatrzańskiej przyrody, Esencja zjawiska zwanego góralszczyzną. Pierwsza seria programu, skupiła się na jednym z najbardziej charakterystycznych elementów góralskiej kultury - typowej podhalańskiej architekturze. Wpisanej w krajobraz, pełnej fascynujących historii, tworzonej przez wyjątkowe osobowości. W drugiej serii, chcielibyśmy przybliżyć ludzi i ich życie w pełnej symbiozie z naturą. Pokazać z pozoru zwykłe dni z góralskiej codzienności - pracę i obowiązki (np. wypas owiec, spływy z drewnem czy specyfikę kowalstwa artystycznego) ale także pokoleniowość i silne tradycje rodzinne, pełne wyjątkowych obrzędów, reguł i zwyczajów - od kuchni po arkana podhalańskiego rzemiosła. Wizyta u Edwarda Staszela, popularnie zwanego na Podhalu Pomidorkiem, to potwierdzenie tezy że góralska tradycja wiąże się z szerokimi zainteresowaniami, pasją i umiejętnościami. Edward Pomidorek to wyjątkowo utalentowany stolarz, którego dzieła są eksportowane na cały świat - meble, ołtarze, komplety stołowe. Oprócz stolarni, Edward ma inna pasję - restaurację historycznych podhalańskich powozów, a jego kolekcja zajmuje dość pokaźne miejsce. Sebastian pomoże Edwardowi w stolarskich pracach, pokaże wyjątkową stajnię koni, jakie Pomidorek hoduje, a które zdobywają europejskie laury w konkursach. Wszystko wg odwiecznej podhalańskiej zasady - koń dla górala czasem ważniejszy niż wszystko inne. 13:55 ŁUSKOWCE. NIEZWYKŁE I POŻĄDANE (PANGOLINS THE WORLD’S MOST WANTED ANIMAL) Film dokumentalny, 52 min, Wielka Brytania, 2018 Reżyseria: Victoria Bromley Zdjęcia: Sue Gibson, Graham Macfarlanc Lektor: Krystyna Czubówna Film dokumentalny BBC Studios o łuskowcach, które charakteryzują się dachówkowato ułożonymi łuskami pokrywającymi ich ciało oraz bardzo długim językiem do zdobywania pożywienia, którym są owady. To najbardziej zagrożone zwierzęta, o których mało wiemy. Są jedynymi na świecie łuskowatymi ssakami, których sprzedaż staje się większa niż nosorożców, słoni i tygrysów łącznie. W efekcie tego są na krawędzi wymarcia. Poznamy ratującą je Marię Diekmann oraz jej przyjaciółkę, osieroconą samiczkę łuskowca o imieniu Honey Bun. Wiele gatunków łuskowców jest zagrożonych, szczególnie w wyniku odławiania ich w celu zdobycia jadalnego mięsa oraz łusek, mających zastosowanie w medycynie ludowej. Łuskowce mają niewiele naturalnych wrogów: jedynie potężny drapieżnik, jak tygrys czy lampart może zabić zwierzę, kiedy to w obliczu zagrożenia zwinie się w kulę, chowając pod łuskami odsłonięte części ciała. Zwierzęta te potrafią być towarzyskie. 15:00 CAŁA PRAWDA O ZDROWEJ ŻYWNOŚCI (THE TRUTH ABOUT HEALTHY EATING) Film dokumentalny, 46 min, Wielka Brytania, 2016 Reżyseria: Fiona Phillips, Paul Barnett Film dokumentalny zajmujący się analizą wszystkich za i przeciw tak zwanego zdrowego odżywiania. W oparciu o badania naukowe, opinie specjalistów, lekarzy, dietetyków, dowiemy się całej prawdy o tym co należy jeść, a czego unikać. Co dla kogo i w jakich ilościach. Czyli trochę praktycznej wiedzy o jedzeniu. Na temat jedzenia i picia, poprawiających zdrowie - robi się wiele szumu. Naukowcy przeprowadzą kilka eksperymentów, by sprawdzić, jak zdrowo jeść i pić... I dlaczego super żywność nie zawsze jest super. Które z podstaw żywieniowych także są zdrowe, choć za niewielką cenę? Rezultaty badań tzw. zdrowych napojów i suplementów wręcz szokują. Dlaczego drogie produkty na detoks są niewarte poświęcenia? Pokażemy, że lepsza jest świeża żywność. Zbadamy marketing: co jest dobre, a co - stratą pieniędzy. Dojdziemy prawdy o zdrowej żywności. Nie ma szybkich sposobów, magicznych recept, super żywności i cud - pigułki. By dobrze jeść nie trzeba wydawać fortuny. Po dziennej porcji owoców, warzyw, chudego mięsa, produktów pełnoziarnistych - organizm ma wszystko i będzie w świetnej formie. Prawda o zdrowej żywności jest taka, że była na naszych talerzach od zawsze. 16:05 PRAWDA O ANTYBIOTYKACH (THE TRUTH ABOUT ANTIBIOTICS) Film dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Angela Rippon, Ben Southwell Film Dokumentalny BBC Studios o antybiotykach. Czołowi eksperci uważają, że istnieje niebezpieczeństwo wkroczenia w erę postantybiotykową. Nieuleczalne zatrucia krwi czy infekcje mogą uniemożliwiać rutynowe operacje. To nasza główna broń. Odkąd opracowano penicylinę antybiotyki uratowały sto milionów istnień ludzkich. Ale ponieważ ich nadużywamy, bakterie wywołujące infekcje uodparniają się. Mówi się, że jesteśmy o krok od apokalipsy. Antybiotyki zwalczają tylko bakterie. Gdy bakterie uodparniają się na wiele różnych antybiotyków, określa się je mianem superbakterii. Bakterie żyjące w ludzkim organizmie w większości są nieszkodliwe. Nawet te groźne atakują dopiero wtedy, gdy człowiek się starzeje lub słabnie jego układ odpornościowy. Im częściej wykorzystujemy antybiotyki, tym stają się mniej skuteczne. Na wirusa antybiotyk nie pomoże, za to może wzrosnąć tolerancja patogenów na ten antybiotyk. Lekarz naczelny ostrzega, że za piętnaście lat tysiące ludzi będą umierać z powodu odporności patogenów na antybiotyki, trzeba próbować powstrzymać tę apokalipsę. Rząd i firmy farmaceutyczne muszą szukać nowych rodzin antybiotyków. Oby jak najszybciej, bo czasu jest coraz mniej. 17:10 KOREA POŁUDNIOWA Z ALEXANDREM ARMSTRONGIEM - ODC. 3 (SOUTH KOREA WITH ALEXANDER ARMSTRONG) Serial dokumentalny, 42 min, Wielka Brytania, 2022 Reżyseria: Ed Venner Seria podróżnicza BBC (3 odcinki). Alexander Armstrong bada Koreę Południową i odkrywa, co napędza jeden z najbardziej dynamicznych narodów na ziemi, analizując takie fenomeny jak K - Pop, kelnerzy - roboty i oszałamiające pałace. Gangnam Style, Squid Games i K - Pop pomogły zwiększyć światową popularność Korei Południowej, jednak większość ludzi niewiele wie o tym niezwykłym kraju. Alexander Armstrong wyrusza w podróż do państwa, które zachowało swoją odrębność, mimo że leży między dwoma potężnymi sąsiadami Chinami i Japonią. Podczas swoich podróży Alexander odkrywa wiele z tego, co kraj ma do zaoferowania, w tym metamorfozę K - Pop, spektakularny pałac Gyeongbokgung i ultranowoczesne miasta, w których roboty serwują kurczaka w restauracjach. Odwiedza także poo cafe, gdzie wszystko jest inspirowane toaletą. Odc. 3. Korea Południowa - efekt katastrof, pełen tradycji i nowoczesnej techniki. Tutaj wschód łączy się z zachodem, przeszłość z przyszłością, a kreatywność aż bije po oczach. Aleksander Armstrong powoli odkrywa, czemu Korea jest taka dynamiczna i popularna. Poznaje K - pop. Bierze udział w turnieju Ośmiornicy, daje się pogrzebać żywcem. W sumie nie ma tego złego. Odwiedza Busan, drugie co do wielkości miasto Korei Południowej. Podobnie jak wiele rzeczy w Korei tutejszy targ ma 70 lat, ale wydaje się, jakby stał tu od wieków. Armstrong opuszcza Koreę zachwycony. Historia zniszczyła ten kraj niemal do szczętu, jednak pozostała w nim ludzka kreatywność potrafi czynić cuda. 18:10 KULTOWE ZABYTKI - ODC. 8 NIEZWYKŁA BAZYLIKA NOTRE DAME DE LA GARDE (NOTRE - DAME DE LA GARDE: A SYMBOL ON THE EDGE / NOTRE DAME DE LA GARDE - BASILIQUE HORS NORME) Cykl dokumentalny, 51 min, Francja, 2019 Reżyseria: Guenaelle Troly Seria dokumentalna (8 odcinków) opowiada o słynących ze swojego stylu architektonicznego, wartości historycznej i politycznej, najwspanialszych siedzibach, pałacach i katedrach. Wypowiedzi najlepszych ekspertów, archiwalia i zdjęcia zabiorą nas w podróż po najsławniejszych zabytkach Francji. Odcinek 8. Niezwykła bazylika Notre Dame de la Garde. Na wprost Morza Śródziemnego, na najwyższym wzgórzu Marsylii wznosi się majestatyczna bazylika Notre Dame de la Garde. Bazylika jest architektonicznym cudem wzniesionym na trudno dostępnej skale. Świątynia świadczy o pomysłowości dziewiętnastowiecznych budowniczych. Wzniosło ją dwustu robotników pracujących niestrudzenie na wysokości stu sześćdziesięciu metrów nad poziomem morza. Bazylika jest dziełem rewolucyjnych technologii. Świątynia wznosi się na trzystuletnim forcie. Jeszcze teraz pracownicy bazyliki podnoszą zwodzony most i Notre Dame de la Garde zostaje całkowicie odcięta od świata. Jakie tajemnice wiążą się z budową tej świątyni? Jakie odkrycia techniczne towarzyszą jej powstawaniu. Jak budowniczowie transportowali na wzgórze tysiące ton materiałów? Poznajmy historię symbolu Marsylii - Bazyliki Notre Dame de la Garde. 19:05 WITOS Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2023 Reżyseria: Rafał Geremek Zamiarem twórców projektu jest między innymi pokazanie Witosa jako człowieka, który świadomie wymyślił siebie, jako ikonę chłopstwa. Nawet pełniąc funkcję premiera doglądał swojego gospodarstwa i lubił robić sobie zdjęcia w polu, podczas pracy. Na salonach bywał ubrany w surdut bez krawata, chodził w wysokich butach, jakby z bankietu miał jechać prosto do pracy w gospodarstwie. Miał talent oratorski - na wiece i spotkania z jego udziałem przychodziły tłumy. Potrafił zjednywać sobie ludzi i zarażał ciepłem i pogodą ducha. 20:10 POSŁUCHAJ, CO CHCĘ CI POWIEDZIEĆ Film dokumentalny, 76 min, Polska, 2024 Reżyseria: Malgorzata Imielska Scenariusz: Małgorzata Imielska Gosia kocha tańczyć w deszczu i śmiać się do utraty tchu. To pozornie zwykła, młoda dziewczyna, która ma marzenia i plany. Chce mieć przyjaciół; uwielbia malować ich portrety. Chce kochać i być kochana. Pragnie studiować pedagogikę specjalną, bo wierzy, że może pomóc ludziom, którzy doświadczają kryzysu psychicznego. I już teraz pomaga. Jedną z przyjaciółek ratuje, gdy ta próbuje popełnić samobójstwo Drugą wspiera, gdy ona decyduje się na terapię elektrowstrząsową. Gosia od 13 roku życia spędziła wiele czasu w ośrodkach psychiatrycznych. Ma za sobą głębokie stany psychotyczne i długie epizody depresji. Wie, że choroba, której doświadcza, nigdy nie będzie w stanie pełnej remisji - to znaczy, że głosy w jej głowie nigdy do końca nie umilkną. Ona jednak nie chce współczucia, ona walczy. Kocha życie, potrafi śmiać z rzeczy bardzo trudnych. Swoją historią udowadnia, że osoba mierząca się ze schizofrenią każdego dnia może odnosić małe i duże sukcesy. Opowieść o miłości, sile woli i bezwarunkowym wsparciu. 21:50 CAŁA NADZIEJA W ATOMIE (ATOMIC HOPE INSIDE THE PRO - NUCLEAR MOVEMENT) Film dokumentalny, 51 min, Francja/Irlandia, 2022 Reżyseria: Frankie Fenton Film dokumentalny podąża za globalnym ruchem zwolenników wykorzystania energii nuklearnej. Mocno wierzą, że potrzebujemy energii jądrowej w celu dekarbonizacji naszych systemów energetycznych, zanim nastąpi katastrofalna zmiana klimatu. Kamera towarzyszyła im przez 10 lat. Pochodzą z całego świata; od Japonii po Szwajcarię, od Ameryki po Australię. Na każdym kroku spotykają się ze starciami i sprzeciwem. Śmieci jądrowe, koszty, obawy przed promieniowaniem i odpady nuklearne to tylko niektóre z bardzo poważnych problemów, które tradycyjni ekolodzy mają przeciwko tej technologii. Więc kto ma rację? W obliczu bardzo realnego kryzysu klimatycznego, gdy czas ucieka i następują nieodwracalne zmiany klimatu czy nadszedł czas, aby ludzie na całym świecie zatrzymali się, trzeźwo spojrzeli na naukę, powstrzymali masowe zamykanie elektrowni jądrowych i rozważyli wykorzystanie energii jądrowej jako realnego rozwiązania nadchodzącej katastrofy? Na początku dwudziestego pierwszego wieku niewielka grupa osób zaczęła działać na rzecz energii jądrowej. Uznała to za najszybszy sposób na dekarbonizację naszych systemów energetycznych i powstrzymanie zmian klimatycznych. Oto historia tego ruchu i jego poglądów na energię jądrową. 22:55 TAMTE LATA, TAMTE DNI - WŁODEK PAWLIK Magazyn, 26 min, Polska, 2022 Reżyseria: Joanna Makowska Scenariusz: Marta Perchuć - Burzyńska, Joanna Makowska Prowadzący: Marta Perchuć - Burzyńska Marta Perchuć - Burzyńska rozmawia z wybitnymi artystami o dzieciństwie, domu rodzinnym i najważniejszych doświadczeniach, które w istotny sposób wpłynęły na ich życie i drogę twórczą. Spotykają się w miejscach, które dla bohaterów programu mają największe znaczenie i budzą w nich sentyment. Dzisiaj spotkamy się z Włodkiem Pawlikiem, jednym z najwybitniejszych polskich twórców muzyki jazzowej. Włodek Pawlik podzieli się z nami opowieścią o dzieciństwie oraz o pierwszych występach i opowie nam o swojej drodze na szczyt. 23:30 FILM, ŻYWY ZAPIS NASZEJ PAMIĘCI (FILM, THE LIVING RECORD OF OUR MEMORY) Film dokumentalny, 119 min, Kanada/Hiszpania, 2021 Reżyseria: Ines Toharia Scenariusz: Ines Toharia Zdjęcia: Daniel Vilar Muzyka: Robert Marcel Lepage Dla ogółu ludzi sztuka kinematografii pozostaje tajemnicą, przypomina magię. Kim są ci, dzięki którym możemy się cieszyć klasykami kina, badać je i zadawać pytania o przyszłość sztuki filmowej? Film daje możliwość obserwowania pracy tych, którzy są strażnikami celuloidowej taśmy, Ich codzienne wysiłki skupiają się na zachowaniu materiałów filmowych, stanowiących pamięć ludzkości. Filmowi archiwiści, kuratorzy, specjaliści i reżyserzy tłumaczą, co to jest i na czym polega ochrona światowego dziedzictwa filmowego. Archiwum filmowe to fascynująca przestrzeń. Gdy w latach 30. ubiegłego wieku na całym świecie tworzono filmoteki, miały one zapobiegać utracie dzieł sztuki. Filmy nieme zwykle lądowały w śmietniku. Film ma osobowość, ale osobowość ta jest autodestrukcyjna. Zadaniem archiwistów jest przewidzieć, co się z nim stanie i temu zapobiec. Na całym świecie stosy materiałów czekają na archiwizację. Ta niekończąca się batalia, to proste. Jeśli coś kochasz, zrób wszystko, by to przetrwało. Taśma filmowa niszczeje po pięćdziesięciu latach, taśma video po dwudziestu, twardy dysk po pięciu, a płyty DVD po dwóch. Im nowsza technologia, tym szybszy proces rozkładu. Będzie tak, dopóki nie powstanie nośnik, który przetrwa próbę czasu. 00:40 KSIĄŻKA SKARG I WNIOSKÓW Film dokumentalny, 24 min, Polska, 2000 Reżyseria: Andrzej Barański Scenariusz: Andrzej Barański Zdjęcia: Dariusz Kuc Był sierpień 1980 roku. W Stoczni Gdańskiej trwał strajk, do którego przyłączało się coraz więcej zakładów pracy w całym kraju, ogarniętym gorączką protestów. Władze szukały jakiegoś wyjścia z groźnej dla siebie sytuacji. Józef Pińkowski zastąpił Edwarda Babiucha na stanowisku premiera. Znając rozwój dalszych wypadków, aż trudno uwierzyć, że pierwszym dokumentem, jaki wówczas podpisał, było rozporządzenie w sprawie Książek skarg i wniosków, obowiązkowo wiszących w placówkach handlowych, gastronomicznych i usługowych. Po dwudziestu latach autorowi filmu udało się dotrzeć tam, gdzie jeszcze trochę takich książek zachowano. I do sprzedawców, w których sklepach stanowiły one w przeszłości oręż rozsierdzonych klientów. Jeden z rozmówców Andrzeja Barańskiego wspomina, że książki skarg i wniosków wprowadzono w latach 60. pismem okólnym. Taka książka była drukiem ścisłego zarachowania. Nie można było usunąć z niej choćby jednej strony, nawet jeśli klient napisał na niej jawną i krzywdzącą nieprawdę. Istotnie, tak było, ale korzenie zeszytu wiszącego w sklepie - na sznurku, wraz z ołówkiem - sięgają w jeszcze dalszą przeszłość. Książki życzeń i zażaleń, bo tak się początkowo nazywały, pojawiły się około 1950 roku. Władza wygrała wtedy "bitwę o handel". Większość prywatnych sklepów zlikwidowano. Młodzi sprzedawcy z brygad ZMP rozpoczęli akcję współzawodnictwa. Książki miały umożliwić klientom ocenę ich pracy i zaostrzyć kontrolę społeczną. Potem ZMP przestało istnieć, o współzawodnictwie zapomniano, a książki pozostały. Musiały wisieć w miejscu widocznym i łatwo dostępnym dla klienta. Kontrolujący sklep, placówkę gastronomiczną lub usługową, zawsze do niej zaglądali. Niewiele z tego wynikało. Autorzy wpisów zazwyczaj otrzymywali jednobrzmiące, zdawkowe odpowiedzi. Sprzedawcom jednak groziły nagany i kary pieniężne. Dziś można się z tych książek śmiać, ale na początku lat 80. , kiedy brakowało dosłownie wszystkiego, były zmorą Bogu ducha winnych handlowców. Bywało - wspominają - że w przypadku, gdy zażaleń w zeszycie było zbyt dużo, prosili kogoś, by dla równowagi wpisał kilka pochwał. Zażaleń zaś było mnóstwo. Sfrustrowani ludzie, zmęczeni wiecznym poszukiwaniem podstawowych artykułów i pogonią za deficytowymi towarami, na kartkach książek skarg i wniosków odreagowywali złość. Czy wierzyli w skuteczność wpisu? W każdym razie otrzymywali grzeczną odpowiedź, a rzeczywistość skrzeczała dalej. Tłumy szturmem zdobywały domy handlowe, aż sypały się rozbite szyby. Dochodziło nawet do rękoczynów. Cierpliwy papier znosił wszystko. Kiedy po latach czyta się tamte wpisy, pokazujące absurdy, na jakie codziennie natykali się klienci i konsumenci w PRL, trudno uwierzyć, że działo się to nie tak dawno. Sytuacja się odwróciła. Dziś towarów jest pełno, pieniędzy w kieszeni niewiele. Czy jednak znaczy to, że nie miałby już racji bytu jakiś odpowiednik tamtych książek, którymi zajmowały się najwyższe władze państwowe w najgorętszym okresie naszej historii najnowszej? Scenariusz filmu powstał na podstawie artykułu Grzegorza Sroczyńskiego, opublikowanego na łamach "Gazety Wyborczej". 01:40 HENRYK SŁAWIK. POLSKI WALLENBERG Film dokumentalny, 49 min, Polska, 2004 Reżyseria: Grzegorz Łubczyk, Marek Maldis Scenariusz: Marek Maldis, Grzegorz Łubczyk "Miał tu, na Śląsku, ulicę swego imienia - wspomina córka Sławika. Przez trzy dni. Potem miejscowe władze zorientowały się, że patron nie wywodzi się z kręgu socjalistów tych komunizujących, właściwych, i szybko zmieniły nazwę ulicy na Zbarską... Ocalił życie tysiącom ludzi. Za swą odwagę i poświęcenie zapłacił najwyższą cenę, taką samą, jak Raoul Wallenberg. Ale, w przeciwieństwie do znanej w świecie misji szwedzkiego przemysłowca i dyplomaty, dzieło Henryka Sławika pozostaje mało znane, nawet wśród jego rodaków. Twórcy dokumentalnego filmu TVP pragną widzom przybliżyć postać bohatera. Dziennikarz i wydawca, naczelny redaktor "Gazety Robotniczej", prezes Syndykatu Dziennikarzy Śląskich, poseł na Sejm Śląski. Wystarczyłoby tych tytułów i funkcji, by zapewnić sobie poczesne miejsce na listach osób poszukiwanych przez niemieckie ograny policyjne. Henryk Sławik był też śląskim powstańcem. Dlatego, ratując się przed niechybnym aresztowaniem, we wrześniu 1939 roku opuścił ojczyznę i przedostał się na Węgry. Było już tam wielu Polaków, zarówno żołnierzy, jak i cywilów. Sławik brał czynny udział w tworzeniu Komitetu Obywatelskiego ds. Opieki nad Uchodźcami Polskimi - agendy Rządu RP. Dzięki staraniom Komitetu i przychylności węgierskich przyjaciół, od września roku 1939 do czerwca 1940 na Zachód wyjechało około pięćdziesięciu tysięcy internowanych polskich żołnierzy. Następnie Sławik wraz ze współpracownikami zajął się losem polskich Żydów przebywających na Węgrzech. Otrzymywali nowe, fałszywe dane personalne umieszczone w nowych, jak najbardziej legalnych papierach - i tym samym możliwość wyjazdu na Zachód. Ta akcja miała coraz więcej przeciwników w miejscowych, coraz bardziej zdominowanych przez Rzeszę kręgach centralnej administracji i armii. Dla polskich organizacji nadchodziły ciężkie czasy. A jednak jeszcze w 1943 roku około pięciu tysięcy uciekinierów z likwidowanych w okupowanej Polsce gett zyskało szansę ucieczki przed Zagładą. To był najwyższy czas. W marcu roku 1944 na Węgry wkroczyły niemieckie wojska okupacyjne. Kilka miesięcy później Henryk Sławik, prezes Komitetu Obywatelskiego ds. Opieki nad Uchodźcami Polskimi na Węgrzech, został aresztowany przez gestapo. Zginął 25 lub 26 sierpnia roku 1944, rozstrzelany w obozie koncentracyjnym Mauthausen. 02:40 ŚLADAMI SINGERA Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2013 Reżyseria: Natasza Ziółkowska - Kurczuk Scenariusz: Natasza Ziółkowska-Kurczuk Zdjęcia: Jacek Grzelak Film dokumentalny opowiadający o Lublinie i miasteczkach Lubelszczyzny, znajdujących się na trasie festiwalu "Śladami Singera". Kamera podąża za artystami i woluntariuszami z całej Europy, którzy ruszają w niezwykłą, artystyczną podróż śladami "Sztukmistrza z Lublina" z powieści I. B. Singera. W filmie pokazano przenikanie się kultur i przestrzeni.