TVP Historia Czwartek, 12.12.2024 06:35 BYŁ TAKI DZIEŃ - 12 GRUDNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1901 - pierwsza transmisja radiowa Marconiego; 1970 - odczytano w podstawowych organizacjach partyjnych list Biura Politycznego PZPR o podwyżkach cen; 1981 - nocą wprowadzono stan wojenny; 1982 - władze PRL w odwecie za sankcje zerwały współpracę naukową i kulturalną z USA; 06:45 WOJOWNICY CZASU - "WOJNA O KROWĘ, CZYLI ŚWIDWIN 1469" Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2024 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Grzegorz Gajewski, Krzysztof Krzyżanowski Muzyka: Krzysztof Ridan Cykl "Wojownicy czasu" prezentuje historię i tradycję polskich formacji wojskowych. Kolejne odcinki opowiadają o wyjątkowych ludziach, zapomnianych bitwach i przedmiotach. Program jest zrealizowany we współpracy z pasjonatami historii, którzy możliwie wiernie i widowiskowo starają się ją odtworzyć. 07:10 FAKE CZY HISTORIA? - ODC. 13 Program historyczny, 50 min, Polska, 2024 Autor: Elżbieta Szumiec - Zielińska Reżyseria: Marzena Strąg Prowadzący: Wojciech Szeląg "Fake czy historia?" to program, który zgłębi kontrowersyjne tematy XX wieku, poddając je dyskusji z udziałem dwóch ekspertów o odmiennych poglądach. Program cechuje dynamiczne tempo i intensywne, 20 - minutowe debaty, które budują dramaturgię i wzbudzają emocje. Korzystamy z autentycznych przestrzeni Muzeum Historii Polski i Muzeum II Wojny Światowej jako historycznego tła dla debat, co nadaje głębi omawianym tematom. Interaktywny element polegający na głosowaniu widzów na eksperta, który przekonał ich do swojego stanowiska, angażuje publiczność, umożliwiając jej bezpośredni udział. Krótkie felietony pełnią funkcję narzędzia do pogłębiania omawianych tematów, zapewniając wszechstronne podejście. Narracja zachęci do krytycznego myślenia oraz do pogłębienia wiedzy widzów na temat spornych wydarzeń z przeszłości, ukazując różnorodne perspektywy i opinie. 08:05 CZAS HONORU - ODC. 5 PIECZĘĆ TRZECIEJ RZESZY Serial wojenny, 46 min, Polska, 2008 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Wojciech Wójcik Scenariusz: Jarosław Sokół, Jerzy Matysiak Aktorzy: Jan Englert, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Maja Ostaszewska, Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Piotr Żurawski Michał jest zaniepokojony zniknięciem Władka, od którego fałszywy lekarz próbuje wyciągnąć informacje. Romek Sajkowski zostaje pobity przez Mongoła, sadystycznego oprawcę z getta. Bronek przeprowadza szkolenie w swojej grupie. Michał poznaje Hanię, urzędniczkę na poczcie. Zamierza wciągnąć ją w działalność konspiracyjną. Janek otrzymuje zadanie skopiowania pieczęci z drzwi opieczętowanego mieszkania. Podczas akcji zabija pewnego Niemca. Pozbywa się zwłok z pomocą stróża i jego syna rikszarza. Wanda zaczyna pracę w Komitecie Pomocy Więźniom. Dowiaduje się o przekazywanych grypsach. Czesław odwiedza żonę. Informuje Marię, że Władek zniknął. Prosi ją o pomoc w poszukiwaniach syna. 09:00 NA TROPACH HISTORII - (20.02.2022) WIERNA RZEKA Program historyczny, 12 min, Polska, 2022 Autor: Dorota Kosierkiewicz Cykl przybliżający historię województwa świętokrzyskiego: miejscowości, domów, ulic, ludzi. Opisując zrywy narodowe, klęski, wielkie i małe zwycięstwa, najnowsze odkrycia archeologiczne i geologiczne, twórcy podążają śladami, które pozostawiła historia, ale nie tylko ta oczywista, zapisana ruinami zamków, kościołami, dziełami sztuki. 09:15 HISTORIA POLSKI - OPOWIEŚĆ O MIŁOŚCI Film dokumentalny, 38 min, Polska, 2021 Reżyseria: Rafał Bryll Scenariusz: Rafał Bryll Film o losach Krystyny Geisler i Bogdana Jastrzębskiego, Sprawiedliwego wśród Narodów Świata. Miłość Żydówki i Polaka, wojna, piękne chwile i mrożące krew wydarzenia. Bogdan Jastrzębski - Sprawiedliwy wśród Narodów Świata, cofa się pamięcią do czasów II Wojny Światowej, kiedy podczas okupacji zakochał się w tej jedynej, na całe życie - Krystynie Geisler, Żydówce. Wspomina pierwsze randki, piękne chwile, ale i dramat Żydów w częstochowskim getcie. Opowiada sensacyjną, pełną iście filmowych wydarzeń historię uwolnienia Krysi ze szponów Holokaustu. Brawurowa akcja na ulicach Częstochowy, tuż pod okiem niemieckich strażników była jedyną szansą na ocalenia życia ukochanej Bogdana. Udało się, żyli długo i szczęśliwie. Film jest połączeniem klasycznego dokumentu oraz filmu animowanego. 10:00 LUDZIE I MASZYNY - ODC. 3 KOPALNIA SREBRA Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2024 Reżyseria: Aleksandra Fudala Barańska Scenariusz: Aleksandra Fudala Barańska Wyjątkowe miejsca, wyjątkowe historie, mnóstwo dowodów na to, jak rozwijały się przemysł i nauka i jak przemysłowe dziedzictwo z powodzeniem można wykorzystać współcześnie. Cykl "Ludzie i Maszyny" zaprasza na spotkanie z historią obiektów poprzemysłowych z uwzględnieniem ich roli w rozwoju regionów, przemian, jakie wywołały oraz ich roli i wykorzystaniu 100 lat później. Wydobycie srebra. Jak maszyny parowe zrewolucjonizowały wydobycie srebra? Dlaczego gwarkowie mówią "szczęść Boże" zamiast "dzień dobry"? Czy w podziemnych sztolniach pływają ryby? Odpowiedzi na te pytania znajdziemy w Zabytkowej Kopalni Srebra w Tarnowskich Górach. Obiekt wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO spenetrowała ekipa programu "Ludzie i maszyny". 10:35 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - ZBRODNIA I KARA Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1993 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Zbigniew Maziarz Prowadzący: Bogusław Wołoszański Film Bogusława Wołoszańskiego poświęcony procesowi norymberskiemu. Zdjęcia lotnicze zbombardowanego przez aliantów starego miasta i nowszych dzielnic; z gmachów publicznych w Norymberdze ocalał nienaruszony kompleks budynków sądu i więzienia. Wykorzystano nagrania z procesu zbrodniarzy niemieckich, kroniki nazistowskie, współczesne zdjęcia korytarzy i cel więzienia norymberskiego i Spandau. 11:05 CZTERY STRONY ŚWIATA - PAGODY I TAJEMNICE. ODC. 1 (LANDS OF THE EARTH) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2022 Lektor: Maciej Guzowski Dziś zwiedzanie świata nie jest już tak odkrywcze jak dawniej. Niewiele jest bowiem zakątków naszej planety, które pozostają nieznane. Autorzy serii z wielką pasją i ciekawością eksplorują miejsca spoza utartych szlaków, małe wioski, których piękno do tej pory nie zostało odkryte. Docierają do nich pieszo, pociągiem lub łodzią i niezwykle uważnie przyglądają się temu, co napotkali. 12:00 PRZYPADEK POLSKI. POLITYKA I IDEE - ODC. 45 Magazyn historyczny, 15 min, Polska, 2024 Scenariusz: Jacek Kloczowski Zdjęcia: Wojciech Kursa "Przypadek Polski. Polityka i idee" to cykl programów przedstawiających najważniejsze postacie polskiej myśli politycznej XIX i XX wieku, reprezentujące różne nurty i środowiska ideowe. Wśród proponowanych ponad trzydziestu postaci są m.in. Stanisław Koźmian, Maurycy Mochnacki, Adam Jerzy Czartoryski, Zygmunt Krasiński, Stanisław Cat - Mackiewicz. Autorem scenariuszy poszczególnych odcinków jest dr Jacek Kloczkowski, wiceprezes Ośrodka Myśli Politycznej w Krakowie. Realizacja cyklu będzie łączyć wypowiedzi narratora nagrywane w wybranych miejscach nawiązujących do biografii i idei politycznych przedstawianych postaci z uzupełniającymi je wypowiedziami ekspertów nagrywanymi w studio na odpowiednio graficznie zaaranżowanym tle. Całość uzupełnią ujęcia filmowe oraz ikonografia dotycząca danego tematu /zdjęcia, pisma, dzieła malarskie/ przedstawiona przy użyciu grafiki komputerowej. Towarzyszyć im będzie narracja prowadzona z offu. 12:25 TYGRYSY EUROPY - ODC. 8 - HOROSKOP DLA PANNY Serial komediowy TVP, 50 min, Polska, 1999 Reżyseria: Jerzy Gruza Scenariusz: Jerzy Gruza Zdjęcia: Wojciech Rawecki Muzyka: Andrzej Korzyński Aktorzy: Janusz Rewiński, Paweł Deląg, Agnieszka Wagner, Beata Ścibak, Hanna Stankówna, Joanna Kurowska, Jerzy Gruza, Ewa Sałacka, Wojciech Skibiński, Piotr Fronczewski, Zofia Czerwińska, Ignacy Machowski, Piotr Zelt, Agnieszka Pilaszewska, Renata Gabryjelska, Tamara Arciuch, Dariusz Gnatowski Prezes Nowak ma kłopoty. Nie dość, że zmienia nazwę firmy, to jeszcze Chodźko szantażuje go dokumentami, które zabrał w trakcie kontroli skarbowej. Czarę goryczy przepełnia oblany egzamin z pilotażu. Jacek dojrzewa do arcyważnej decyzji. Zamierza poprosić Monikę o rękę. 13:30 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - JAWA, DUSZA INDONEZJI (FLAVORS) Serial dokumentalny, 50 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. W tym odcinku - Jawa. 14:30 III RZESZA ZATRZYMANA W KADRZE - ODC. 2. UPADEK (LOST HOME VIDEOS OF NAZI GERMANY) Serial dokumentalny, 50 min, Wielka Brytania, 2022 Na tysiącach niemieckich strychów niezliczone prywatne filmy pokryły się kurzem. Te filmowe rolki pokazują inną historię III Rzeszy Hitlera - życie zwyczajnych Niemców w ich domach i ich losy na linii frontu. Dwuczęściowa seria odkrywa te prywatne kolekcje i pokazuje jak Niemcy - cywile i wojskowi - zarejestrowali powstanie Rzeszy, która według nich miała przetrwać tysiąc lat. Zwykli obywatele, organizacje partyjne, strażacy, lokalni urzędnicy i żołnierze na froncie z oddaniem dokumentowali swoje życie, emanując zarówno narodową, jak i obywatelską dumą. Po zakończeniu wojny wiele z tych materiałów filmowych zostało ukryte. Teraz, gdy pokolenie wojenne odchodzi, ich dzieci i wnuki odnajdują filmy i dzielą się nimi. Wyłania się z nich szczere spojrzenie na to, jak naprawdę wyglądało życie ludzi żyjących pod rządami Hitlera. 15:30 KORONA KRÓLÓW - ODC 134 Telenowela historyczna TVP, 25 min, Polska, 2018 Reżyseria: Piotr Fiedziukiewicz, Jerzy Krysiak, Jacek Sołtysiak, Wojciech Pacyna Scenariusz: Agnieszka Olejnik, Ewa Bulanda, Małgorzata Jurczak, Andrzej Haliński Zdjęcia: Jacek Fabrowicz, Paweł Figurski, Romuald Lewandowski, Krzysztof Pakulski, Rafał Paradowski, Tomasz Wójcik Muzyka: Marcin Przybyłowicz Aktorzy: Andrzej Hausner, Aleksandra Przesław, Martyna Dudek, Tomasz Sapryk, Sławomir Orzechowski, Piotr Gawron - Jedlikowski, Hubert Wróblewski, Wenanty Nosul, Karina Seweryn, Paulina Lasota, Agata Bykowska, Grzegorz Woś, Mateusz Trzmiel, Andrzej Popiel, Ewelina Pankowska odc. 134 Król przyjmuje posłańca z Malborka - Jakuba z Biskupic. Wspólnie omawiają warunki ugody z zakonem. Kazimierz jest nieugięty i stanowczy. Niemierza pragnie, aby Jolenta trafiła do klasztoru. Eliasz jest zdania, że jedynie Bóg może ją tam powołać. Cudka oddycha z ulgą. Na dworze Bolka trwają dyskusje o powiększeniu księstwa świdnickiego. Zdaje się, że przejęcie Sobótki, która leży na szlaku z Czech do Wrocławia, jest formalnością. 16:05 SENSACJE XX WIEKU - POJEDYNEK W VENLO Widowisko historyczne, 50 min, Polska, 2004 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Dariusz Żebrowski Aktorzy: Piotr Garlicki, Tomasz Dedek, Wojciech Wysocki, Marek Kalita, Jerzy Schejbal Opatrzność czuwała nad wodzem. Choć ładunek dynamitu z aż trzema, dla pewności, zapalnikami i dwoma mechanizmami zegarowymi eksplodował w ściśle wyznaczonym czasie, to jest 8 listopada 1939 o godzinie 21:20, zabijając sześciu i raniąc wielu towarzyszy partyjnych, w monachijskiej piwiarni "Buergerbraeukeller" Hitlera już nie było. Wbrew obyczajom, wcześniej niż zwykle opuścił siedzibę corocznego zjazdu nazistów. Szczęście uśmiechnęło się też do organów ścigania. Hans Georg Elser, stolarz z zawodu i komunista z przekonania, został schwytany tego samego dnia, wieczorem, podczas próby ucieczki do Szwajcarii. Podobno zachowywał się podejrzanie na przejściu granicznym. Nie sposób pojąć, dlaczego tak wytrawny i przezorny zamachowiec zamiast spokojnie wrócić do domu, usiłował opuścić Niemcy. Pytań jest więcej. Ktoś musiał pomagać Elserowi w składaniu tajnych wizyt w piwiarni. Ktoś musiał nie słyszeć - przez trzydzieści nocy z rzędu! - hałasu towarzyszącego drążeniu w filarze wnęki na bombę. Kto? Skąd u prostego stolarza imponująca wiedza pirotechniczna? I wreszcie dlaczego pojmany zbrodniarz nie stanął natychmiast pod murem ani nawet przed sądem? Został osadzony w Dachau, w którym przebywał przez kilka lat w dobrych, jak na obóz koncentracyjny, warunkach. Został zamordowany dopiero w kwietniu 1945 roku. Tego samego dnia stracono byłego szefa Abwehry, Wilhelma Canarisa, dzień później - bliskiego współpracownika admirała, Hansa Ostera. Ktoś zadbał o to, aby zwycięscy alianci nie poznali sekretów tajnych służb Trzeciej Rzeszy. W kolejnym odcinku "Sensacji XX wieku" Bogusław Wołoszański przedstawia zagadkowe, do dziś nie w pełni wyjaśnione kulisy zamachu na Hitlera dokonanego w listopadzie 1939 roku. Wojna z Polską już się skończyła, wojna z Zachodem - pomijając farsę "drole de guerre" - jeszcze się nie zaczęła. Trwały za to intensywne gry polityczne i dyplomatyczne, zmagania stronnictw i koterii, a także walki służb wywiadowczych. Nie tylko z przeciwnikami zza linii frontu. Niemiecka generalicja obawiała się przedwczesnego uderzenia na mocarstwa zachodnie. Z niepokojem patrzyła na rosnące wpływy SS. Wywiad wojskowy admirała Canarisa ostro konkurował z kierowanym przez Waltera Schellenberga wywiadem SS. Zamach monachijski i wydarzenia późniejsze, w tym nader łatwe schwytanie sprawcy, oraz porwanie przez Sicherheitsdienst w nadgranicznym holenderskim miasteczku Venlo dwóch wywiadowców brytyjskich, mogły być następstwem rywalizacji niemieckich tajnych służb - Abwehry i SS, jak też pokłosiem znacznie poważniejszego konfliktu w najwyższych kręgach kierowniczych Trzeciej Rzeszy. Czyżby Elser miał zabić nieobliczalnego Adolfa Hitlera, by nowy przywódca, rozsądny Heinrich Himmler, mógł szybko wynegocjować warunki pokoju z zachodnimi aliantami i pomaszerować na Wschód? 17:05 HISTORIA POLSKI - NA PRZEKÓR GRUDNIOWEJ NOCY Film dokumentalny, 56 min, Polska, 2021 Reżyseria: Magdalena Kołodziejczyk, Rafał Kołodziejczyk Scenariusz: Magdalena Kołodziejczyk Zdjęcia: Paweł Iwaniuk, Dawid Cierpikowski, Grzegorz Sprawka 40 lat temu, w niedzielę 13 grudnia 1981 r. o godz. 6 rano, Polskie Radio nadało wystąpienie gen. Wojciecha Jaruzelskiego, w którym informował on Polaków o ukonstytuowaniu się Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego (WRON) i wprowadzeniu na mocy dekretu Rady Państwa stanu wojennego na terenie całego kraju. Film "Na przekór grudniowej nocy" to dokument oparty na wspomnieniach działaczy Solidarności, ze szczególnym uwzględnieniem wydarzeń w regionie lubelskim 18:10 FLESZ HISTORII - ODC. 691 Cykl reportaży, 15 min, Polska, 2024 Program którego celem jest prezentowanie najciekawszych informacji o wydarzeniach historycznych, wystawach, inscenizacjach w całej Polsce. 18:25 SPRAWIEDLIWOŚĆ? PROSZĘ CZEKAĆ... Film dokumentalny, 29 min, Polska, 2006 Reżyseria: Agnieszka Świdzińska Scenariusz: Agnieszka Świdzińska Historia trzech kobiet, które straciły swoich najbliższych w kopalni Wujek. Żona, matka i córka, każda z nich inaczej przeżywała ten dramat. Różni ich wiek, wykształcenie, różne są też ich osobowości, ale życie każdej z nich naznaczone jest piętnem śmierci, strzałów w kopalni i goryczą, że sądy są bezradne. Po 25 latach rodziny nadal nie wiedzą, kto zastrzelił górników. Historie tych trzech kobiet konfrontowane są z zimną argumentacją obrońców zomowców. Z opiniami prawników, że prawdy nigdy nie da się ustalić, ani wskazać winnych, bo minęło zbyt dużo czasu, większość dowodów zniszczono, trudno ustalić, którzy z zomowców oddali śmiertelne strzały. I krótkie pełne uników wypowiedzi zomowców zarejestrowane podczas procesów, które sprowadzają się do ich poczucia, że są niewinni. To historia trzech kobiet: Janiny Stawisińskiej, Krystyny i Agnieszki Gzik, historia trzech złamanych życiorysów i czekania na sprawiedliwy wyrok. 19:05 CZAS HONORU - ODC. 6 PAWIAK Serial wojenny, 43 min, Polska, 2008 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Wojciech Wójcik Scenariusz: Jarosław Sokół, Jerzy Matysiak Aktorzy: Jan Englert, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Maja Ostaszewska, Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Piotr Żurawski Karol żąda od Wandy kopii grypsów. Mówi, że próbuje wykryć niemieckich agentów. Mąż Wisi zaczyna być o nią zazdrosny. Janek spotyka się z Antkiem. Razem przeszukują opieczętowane mieszkanie. Wanda dostaje od Grażyny grypsy. Bronek wykonuje pierwszy wyrok na konfidencie - kobiecie. Zostaje lekko ranny. Po powrocie do domu znajduje ukojenie w ramionach Wisi. Major Halbe i standartenfuhrer Keller spędzają razem czas na polowaniu. Zapada decyzja o przeniesieniu Władka na Pawiak. Niemcy liczą, że dowiedzą się czegoś o jego kontaktach, bo teraz dzięki Karolowi mogą przechwytywać grypsy. Keller przewraca się i skręca sobie nogę. Trafia do szpitala, gdzie zajmuje się nim Maria. Sajkowski spotyka swojego doktoranta, Moslera. Ten obiecuje, że pomoże Sajkowskim wydostać się z getta. Maria dowiaduje się, że Władek jest więziony na Pawiaku. 20:00 BENEDYKT DYBOWSKI. TAJEMNICE ŚWIĘTEGO MORZA Film dokumentalny, 39 min, Białoruś, 2020 Reżyseria: Taras Waszczenko Scenariusz: Borys Gersten Po powstaniu 1863 roku młody, odnoszący sukcesy profesor zoologii Uniwersytetu Warszawskiego trafił do celi śmierci, a następnie, z łaski carskiej, na zesłanie na Syberię. Ale jego kariera naukowa nie skończyła się! Nawet na katordze kontynuował swoje badania. Jezioro Bajkał było uważane za pozbawione życia. Dybowski odkrył tam tak różnorodną faunę, jaką można spotkać tylko na południowych szerokościach geograficznych. Dybowski z kolegami zmienili całkowicie spojrzenie światowej nauki na procesy życiowe w syberyjskim Świętym Morzu. 20:45 CZŁOWIEK Z MARMURU Dramat, 153 min, Polska, 1976 Reżyseria: Andrzej Wajda Scenariusz: Aleksander Ścibor-Rylski Zdjęcia: Edward Kłosiński Muzyka: Andrzej Korzyński Aktorzy: Jerzy Radziwiłłowicz, Krystyna Janda, Tadeusz Łomnicki, Michał Tarkowski, Piotr Cieślak, Wiesław Wójcik, Krystyna Zachwatowicz, Bogusław Sobczuk "Człowiek z marmuru" rodził się w bólach. Trzeba było wielu starań i zabiegów, by przekonać urzędników i dyrektorów od kultury, że ten film nie będzie oskarżeniem komunistycznego państwa. Czy nie był? Był, i to na tyle celnym i dotkliwym, że wywołał popłoch. Dzieło Wajdy przeznaczono do ograniczonej dystrybucji, co - miast zmniejszyć - zwiększyło jego rezonans i popularność. Utwór, będący mistrzowskim połączeniem niekłamanego artyzmu z otwartą krytyką kłamstwa, przemocy i zniewolenia, miał w sobie niezwykłą siłę oddziaływania. Stał się też wielkim wydarzeniem, nie tylko kulturalnym. Oficjalne media próbowały wypaczyć jego sens. Pisano i mówiono, że "Człowiek z marmuru" jest li tylko pożytecznym głosem w konstruktywnej, socjalistycznej dyskusji, dotyczącej - potępionego już przez partię - "okresu błędów i wypaczeń". "Wola Partii" jednak i tym razem rozminęła się z "wolą narodu". Dramatyczne losy Mateusza Birkuta widzowie słusznie odczytali jako metaforę zmagań jednostki z totalitaryzmem. "Walka Birkuta o prawdę nie skończyła się przecież w latach pięćdziesiątych" - zdawał się mówić za pośrednictwem swego filmu Wajda - "trwa ona także dziś, czego dowodem jest choćby rozpaczliwa szamotanina Agnieszki z telewizyjną nomenklaturą". Na sukces "Człowieka z marmuru" złożyły się talent i praca wielu ludzi, zwłaszcza reżysera i odtwórców głównych ról. Porywającą kreację Mateusza Birkuta stworzył młody aktor krakowskiego Starego Teatru Jerzy Radziwiłowicz, znany wcześniej z zaledwie dwu większych ról filmowych. Debiutantką na ekranie była natomiast ekspresyjna Krystyna Janda (Agnieszka) - dwudziestopięcioletnia wówczas aktorka warszawskiego Teatru Ateneum. Uwagę krytyki zwróciła też konstrukcja dzieła Wajdy. Jest ono bowiem nie tylko pasjonującą opowieścią o człowieku zniszczonym przez historię, lecz także skrupulatnym zapisem powstawania filmu. Niełatwej często drogi twórcy, na której piętrzą się niezliczone przeszkody w postaci braku pieniędzy, złej woli decydentów, problemów technicznych. Dziś "Człowiek z marmuru" jest już klasykiem i legendą. Mimo to wciąż ogląda się go z zainteresowaniem, nieustępującym "kinu akcji". Rok 1976. Na korytarzu gmachu telewizji Agnieszka - dyplomantka szkoły filmowej - przekonuje "ważnego" redaktora o potrzebie powstania filmu o Mateuszu Birkucie, przed laty przodowniku pracy, którego błyskotliwa kariera skończyła się nagle i niespodziewanie gdzieś około roku 1952. Po pertraktacjach dziewczyna dostaje wreszcie taśmę i niezbędny sprzęt. Rozpoczyna prywatne "śledztwo", mające ustalić przyczyny sukcesu i upadku Birkuta. Dowiaduje się, że Birkut został wykreowany na bohatera, ale jego życie wyglądało zupełnie inaczej niż wymyślona o nim legenda. Stopniowo spadał z piedestału, na którym postawiła go władza ludowa, gdy było to potrzebne "ideologicznie". Agnieszka odnajduje przyjaciela Mateusza Birkuta, Witka, jego żonę Hankę oraz syna Maćka. Z zachowanych archiwaliów i wspomnień bliskich osób wyłania się portret jej bohatera. Ale telewizja nie jest zainteresowana ujawnieniem tej prawdy. 23:30 SENSACJE XX WIEKU - OPERACJA ODESSA CZ. II Cykl dokumentalny, 44 min, Polska, 2004 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Waldemar Szmidt Muzyka: Dariusz Żebrowski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Aktorzy: Marek Barbasiewicz, Piotr Grabowski, Jan Monczka, Krzysztof Kolberger, Piotr Warszawski, Antoni Gryzik, Wojciech Leśniak, Zbigniew Paterak, Paweł Sanakiewicz, Stanisław Banaś, Anna Wesołowska, Ziemowit Pędziwiatr, Radosław Kaliski, Arkadiusz Cieślar W ostatnich miesiącach istnienia III Rzeszy, kiedy klęska hitlerowskich Niemiec była nieunikniona, członkowie SS zaczęli przejawiać niezwykłą aktywność. Esesmani wdzierali się do niemieckich banków i wywozili stamtąd złoto i kosztowności. Zrabowane w czasach świetności w podbitych krajach oraz odebrane ofiarom obozów koncentracyjnych skarby były następnie starannie ukrywane. Dzięki owym bogactwom liczni zbrodniarze z SS mogli liczyć na dostatnie życie w powojennym świecie. O działaniach Niemców wiedział amerykański kontrwywiad... 00:30 NOC Z GENERAŁEM Film dokumentalny, 42 min, Polska, 2001 Reżyseria: Maria Zmarz - Koczanowicz Scenariusz: Teresa Torańska Zdjęcia: Andrzej Adamczak Wykonawcy: Wojciech Jaruzelski Od lat 12 grudnia wieczorem, w kolejne rocznice wprowadzenia Polsce stanu wojennego, pod domem Wojciecha Jaruzelskiego odbywają się demonstracje. W taki wieczór dwutysięcznego roku wizytę składa mu Teresa Torańska z ekipą filmową. Po serdecznym powitaniu rozpoczyna się rozmowa, w której dziennikarka dąży do odtworzenia przebiegu wydarzeń tamtej nocy. Wojciech Jaruzelski cierpliwie odpowiada. W pewnej chwili wybucha jednak, okazując zniecierpliwienie. Nie chce mówić o tym, czy wówczas spał i gdzie. Liczy, że będzie mógł wyjaśnić całą złożoność i grozę sytuacji, w jakiej znalazła się wówczas Polska, a co skłoniło go do powzięcia decyzji, za którą płaci do dziś. Kiedy Wojciech Jaruzelski wspomina swoją rozmowę z generałami Janiszewskim, Kiszczakiem i Siwickim, która nie pozwalała mieć nadziei, że związkowcy z "Solidarności" zrezygnują z masowych demostracji zapowiedzianych na 17 grudnia 1981 roku, pod jego domem zjawia się młodzież z transparentami. Kiedy generał opowiada o swoim telefonie do Leonida Breżniewa, który jednak odebrał Susłow i zapewnił, że jeśli Polacy sami wprowadzą stan wojenny, wojska sowieckie nie wejdą do naszego kraju, działacze Ligi Republikańskiej zaczynają zapalać znicze pod transparentem z napisem: Jaruzelski - pod sąd. Kiedy Wojciech Jaruzelski wspomina, że zapewnienia Susłowa wcale go nie uspokoiły, bo przecież pamiętał, jak Breżniew w Bratysławie "robił misia" z Dubczekiem, a dwa tygodnie później zdecydował o wprowadzeniu wojsk Układu Warszawskiego do Czechosłowacji, demonstranci z zapalonych zniczy ustawiają datę 13 XII. Ich ocena generała jest jednoznaczna: to kolaborant i zdrajca, który chce uniknąć odpowiedzialności za zbrodnie. Relację z nocy spędzonej u generała autorki filmu budują z dwóch przeplatających się wątków - rozmowy prowadzonej w salonie państwa Jaruzelskich i przebiegu demonstrancji pod ich oknami. Wspomnienia głównego bohatera wydarzeń mieszają się z wypowiedziami demonstrantów, w większości młodych ludzi, którzy urodzili się już po stanie wojennym. Wojciech Jaruzelski zapewnia, że do tych corocznych demonstracji nie przywiązuje większej wagi. W pewnej chwili, sprowokowany przez Teresę Torańską, spogląda nawet przez okno i stwierdza, że z każdym rokiem pikietujących ubywa. Lecz kiedy przepraszając za wybuch opowiada - tak, jak chciał - o dramacie tamtych zimowych dni, kiedy ludziom udręczonym codziennością, w której brakowało wszystkiego, groziło biologiczne unicestwienie, wyznaje jak trudne są dla niego te rocznice. Wiedział, że do końca swoich dni będzie potępiany za stan wojenny. Przyjaciele i współpracownicy, prosząc go w grudniu 1981 roku o podjęcie radykalnych kroków, przepowiadali mu to i przekonywali, że mimo wszystko nie powinien się wahać. Wiedział, ale kiedy co roku 13 grudnia czyta w gazetach to, co się wówczas pisze, zakłamując - jego zdaniem - tamte realia, jest mu coraz trudniej. Stracił radość życia. Demonstranci, dla których rok 1981 jest sumą wszystkich zbrodni dokonanych w powojennej Polsce przez narzuconą nam władzę, odchodzą po północy. O czwartej nad ranem przed dom Wojciecha Jaruzelskiego jak zawsze przychodzą pracownicy przedsiębiorstwa oczyszczania miasta. Jak zawsze gaszą i zbierają do worka znicze. Zamiatają ulicę. Mija kolejna rocznica. 01:25 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ŚMIERĆ PRZYSZŁA LETNIĄ NOCĄ... Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 01:55 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - ROMMEL Cykl dokumentalny, 19 min, Polska, 1996 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczny program popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony niemieckiemu feldmarszałkowi Erwinowi Rommlowi. Obraz tworzą czarno - białe archiwalne materiały filmowe.