TVP Kultura Sobota, 14.12.2024 06:05 EROICA Dramat, 80 min, Polska, 1957 Reżyseria: Andrzej Munk Scenariusz: Jerzy Stefan Stawiński Zdjęcia: Jerzy Wójcik Muzyka: Jan Krenz Aktorzy: Edward Dziewoński, Barbara Połomska, Ignacy Machowski, Kazimierz Opaliński, Leon Niemczyk, Józef Nowak Jedno z czołowych osiągnięć "szkoły polskiej", będące swoistym rozrachunkiem z mitologizowaniem wojennej przeszłości. Na VIII MFF w Mar del Plata w 1959 r. "Eroica" otrzymała III Nagrodę (za najlepszy film, najlepszy scenariusz i nagrodę FIPRESCI), a wcześniej, w 1958 r. "Syrenę Warszawską" Polskiej Kroniki Filmowej. Film należy do rzadko spotykanego gatunku - składa się z dwóch luźno ze sobą związanych tematycznie nowel. Nowela I: SCHERZO ALLA POLACCA, Nowela II: OSTINATO - LUGUBRE Część pierwsza opowiada o warszawskim cwaniaku, który przypadkowo wciągnięty w powstanie warszawskie zdobywa się na czyn bohaterski, choć właściwie niepotrzebny. Gdy wybucha powstanie, Dzidziuś Górkiewicz w popłochu opuszcza stolicę. Jest dobrze zarabiającym handlarzem i nie ma ochoty ginąć. Dociera do żony w Zalesiu. Żona Dzidziusia roztacza przed nim perspektywy spokojnego życia. Tymczasem Górkiewicz ruszony porywem patriotyzmu w ostatniej chwili postanawia wrócić do walczącej Warszawy. Akcja drugiego opowiadania rozgrywa się w niemieckim oflagu i po raz pierwszy przedstawiono w niej życie polskich oficerów w obozie jenieckim w czasie ostatniej wojny. Do legendy urasta tu ucieczka por. Zawistowskiego. Tylko najbardziej wtajemniczeni wiedzą, że cały czas jest on w obozie - ukryty w przewodzie wentylacyjnym. Mimo starań i opieki kolegów bohater umiera - z zimna i samotności. A wszystko po to, by zachować legendę, która podtrzymywała na duchu wszystkich stłoczonych w obozie żołnierzy. "Eroica" to nie pierwszy przykład współpracy scenarzysty Jerzego Stefana Stawińskiego i reżysera Andrzeja Munka. Wcześniej zrealizowali film "Człowiek na torach". Po wielu samodzielnych sukcesach - Stawiński jest m.in autorem scenariusza do filmu "Kanał", a Munk zdobył wiele nagród w dziedzinie filmu dokumentalnego - ich drogi spotkały się w "Eroice". W filmie tym swoją uwagę skupili na temacie bohaterstwa. W obu nowelach przedstawili bohaterstwo, które właściwie nie przyniosło żadnego konkretnego sukcesu, ale od niego ważniejsze dla autorów stały się pobudki psychiczne kierujące postępowaniem ludzi w trudnych momentach. W ten sposób przedstawili różnorodność charakterów, bogactwo ludzkich typów - studium psychologiczne bohaterów. Film prawie całkowicie zrealizowany został w plenerach, głównie w Warszawie, w Bukowinie i na Śląsku. Jest to także pierwszy polski film szerokoekranowy. 07:40 LEGENDY ROCKA - AMERYKAŃSKI ROCK ((S. 10) AMERICAN ROCK) Cykl dokumentalny, 23 min, Wielka Brytania, 2019 Reżyseria: Lyndy Saville Cykl filmów dokumentalnych poświęconych gwiazdom rocka. Przyglądając się najważniejszym zespołom, odkrywamy historie życia ich członków i opisujemy wpływ tych zespołów na współczesną kulturę. Każdy z odcinków składa się z wywiadów, materiałów archiwalnych, teledysków i nagrań z koncertów. Amerykański rock ma swoje korzenie w latach 1940. i 1950. Rock and Roll, Rhythm and Blues i muzyka country czerpały z muzyki ludowej, jazzu, bluesa i muzyki klasycznej. Amerykańska muzyka rockowa była pod dalszym wpływem brytyjskiej inwazji amerykańskich list przebojów pop z 1964 roku i zaowocowała rozwojem rocka psychodelicznego. 08:20 LEGENDY ROCKA - FESTIWALOWE LATA 1967 - 1968 ((S. 11) FESTIVAL YEARS) Cykl dokumentalny, 20 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Lyndy Saville Cykl filmów dokumentalnych poświęconych gwiazdom rocka. Przyglądając się najważniejszym zespołom, odkrywamy historie życia ich członków i opisujemy wpływ tych zespołów na współczesną kulturę. Każdy z odcinków składa się z wywiadów, materiałów archiwalnych, teledysków i nagrań z koncertów. 08:55 TAMTE LATA, TAMTE DNI - SEBASTIAN KARPIEL BUŁECKA Magazyn, 27 min, Polska, 2022 Reżyseria: Joanna Makowska Scenariusz: Marta Perchuć - Burzyńska, Joanna Makowska Prowadzący: Marta Perchuć - Burzyńska Marta Perchuć - Burzyńska rozmawia z wybitnymi artystami o dzieciństwie, domu rodzinnym i najważniejszych doświadczeniach, które w istotny sposób wpłynęły na ich życie i drogę twórczą. Spotykają się w miejscach, które dla bohaterów programu mają największe znaczenie i budzą w nich sentyment. Dzisiaj spotkamy się z Sebastianem Karpielem - Bułecką. Opowie nam o dzieciństwie, które spędził pomiędzy zaśnieżonymi szczytami gór oraz o inspiracjach muzycznych, które czerpał ze swojego rodzinnego domu i rodzimej tradycji. 09:30 SERIALOWA NOSTALGIA - DROGA - ODC. 5/6 - RYSOPIS UWODZICIELA Serial obyczajowy TVP, 57 min, Polska, 1973 Reżyseria: Sylwester Chęciński Scenariusz: Andrzej Mularczyk Zdjęcia: Andrzej Ramlau, Jacek Stachlewski Muzyka: Jerzy Derfel Aktorzy: Wiesław Gołas, Władysław Hańcza, Wacław Kowalski, Halina Buyno-Łoza, Anna Dymna, Jerzy Janeczek, Ilona Kuśmierska, Andrzej Wasilewicz, Maria Zbyszewska, Aleksander Fogiel, Jerzy Turek Marian Szyguła gubi dowód osobisty, co niespodziewanie powoduje ogromne komplikacje. Zgłaszają się dwie dziewczyny oszukane przez osobnika posługującego się dowodem Marianka, proponującego im małżeństwo. Poszukując oszusta, kierowca przybywa wraz z dziewczynami do wsi, gdzie odbywają się właśnie przygotowania do ślubu dwojga młodych z dawniej powaśnionych, a teraz zaprzyjaźnionych rodzin - Pawlaków i Kargulów, niezapomnianych bohaterów filmowej trylogii "Sami swoi", "Nie ma mocnych", "Kochaj albo rzuć". 10:45 ACTUS HUMANUS NATIVITAS - FARINELLI CZ. 2 Koncert, 51 min, Polska, 2018 Wykonawcy: Ann Hallenberg, Christopher Rousset, Les Talens Lyriques Ostatni koncert grudniowego Festiwalu Muzyki Dawnej Actus Humanus Nativitas. Wirtuozowskie arie operowe napisane dla samego Farinellego. Wykonają je artyści, którzy wystąpili na słynnej ścieżce dźwiękowej do filmu "Farinelli: ostatni kastrat" w reżyserii Grarda Corbiau - szwedzka śpiewaczka Ann Hallenberg i francuska orkiestra Les Talens Lyriques prowadzona przez Christophe ’ a Rousseta. 11:50 PAUL GAUGUIN - PORTRET DZIKUSA (GAUGUIN: I AM A SAVAGE) Film dokumentalny, 52 min, Francja, 2017 Reżyseria: Marie - Christine Courtes Film przybliża sylwetkę Paula Gauguina, francuskiego artysty, który porzucił mieszczańskie życie i wyjechał na Tahiti, gdzie odnalazł raj na ziemi i źródło twórczej aury, która na zawsze wpłynie na jego artystyczną drogę. Tam zrodziły się jego najsłynniejsze prace polinezyjskie - martwe natury i barwne portrety Tahitanek, przywołujące na myśl tamtejsze wierzenia i niewyczerpaną siłę natury. 13:00 DOKUMENT TYGODNIA - TAKSYDERMISTA - PREPARATOR ZWIERZĄT (STUFFED) Film dokumentalny, 49 min, USA, 2019 Reżyseria: Erin Derham Zdjęcia: Jan Balster Muzyka: Ben Lovett Film eksploruje zróżnicowaną subkulturę taksydermików, którzy zajmują się preparowaniem zwierząt. Zawód to połączenie artysty i naukowca. Pasjonaci taksydermii przekraczają granice kreatywności. Film porusza zagadnienie olbrzymiego znaczenia ochrony przyrody. 14:05 W POSZUKIWANIU DOBREGO FILMU Magazyn, 25 min, Polska, 2024 Reżyseria: Grzegorz Jankowski Scenariusz: Grzegorz Jankowski Prowadzący: Katarzyna Borowiecka, Igor Kierkosz Każdy odcinek programu jest podróżą a jej ostatecznym celem - premiera filmowa, plan filmowy, ważny wywiad lub finał festiwalu. W trakcie tej filmowej wędrówki prowadzący "uruchomiają" kolejne segmenty programu. I tak z twórcami porozmawiają o filmie, który w danym tygodniu wchodzi do kin. Udadzą się na plan filmowy, żeby podpatrzeć jak powstają kolejne produkcje filmowe. W każdym odcinku para prowadzących zaprezentuje widzom rozmowę z obiecującym debiutantem sztuki aktorskiej bądź reżyserskiej. Przywołają oni również postać mistrz - wybitnej postaci polskiej kinematografii. Stałym elementem cyklu będzie również - Videoteka. Zaproszony do programu twórca wybierze trzy filmy, które są dla niego najcenniejsze. 14:45 FARAON Dramat, 145 min, Polska, 1965 Reżyseria: Jerzy Kawalerowicz Scenariusz: Tadeusz Konwicki, Jerzy Kawalerowicz Zdjęcia: Jerzy Wójcik Muzyka: Adam Walaciński Aktorzy: Jerzy Zelnik, Wiesława Mazurkiewicz, Barbara Brylska, Krystyna Mikołajewska, Ewa Krzyżewska, Piotr Pawłowski Jerzy Kawalerowicz, autor "Celulozy", "Cienia", "Pociągu", "Matki Joanny od aniołów" sięgnął po powieść Bolesława Prusa, gdyż jak powiedział "są w niej rzeczy genialne (...) dramat władzy w "Faraonie" jest niesłychanie aktualny, współczesny. Mechanika nie zmienia się tak wiele". Współautor scenariusza Tadeusz Konwicki dodawał: "Nie jest to powieść w pełnym znaczeniu tego słowa historyczna, jest to przede wszystkim wnikliwa analiza systemu władzy (...) Historia Ramzesa XIII jest typowym przykładem poczynań młodego człowieka, który wchodzi w życie z wiarą i potrzebą odnowy. Nie zna jeszcze wyższych racji stanu, nie interesują go prawa rządzące skomplikowanym aparatem władzy. Wydaje mu się, że to właśnie on potrafi zmienić dotychczasowy porządek rzeczy". Produkcja "Faraona" trwała trzy lata i rozpoczęła się powołaniem jesienią 1962 roku pracowni scenograficznej w Łodzi, która rozpoczęła szeroko zakrojone studia nad kostiumami i realiami życia starożytnego Egiptu. Zdjęcia kręcono w Europie, Azji i Afryce. W atelier łódzkiej wytwórni powstała większość scen rozgrywających się we wnętrzach pałacu faraona świątyń i labiryncie. Warszawska Stocznia Rzeczna wykonała według rysunków sprzed 4 tys. lat statek egipski. Na jeziorze Kirsajty koło Giżycka stworzono sztuczną wyspę, ozdobiono ją palmami i kępami lotosu, by sfilmować scenę przejażdżki Ramzesa i Sary po Nilu. Sceny masowe powstały głównie na pustyni Kyzył - Kum w Uzbekistanie. Ekipa przebywała tam prawie 5 miesięcy, pracowano w bardzo trudnych warunkach - w pełni lata temperatura powietrza w południe przekraczała 60 stopni Celsjusza, a piasku - 80. Taśma musiała być przechowywana w specjalnej chłodni. Bardzo dokuczliwy był też wszechobecny pył. Codziennie na plan zdjęciowy dostarczano 10 tys. butelek wody mineralnej. Niebezpieczne były również żmije piaskowe i jadowite pająki "falangi", rzucające się na ludzi z odległości paru metrów. Część zdjęć nakręcono w autentycznej scenerii w Egipcie np. scena, w której Ramzes dowiaduje się o śmierci ojca, rozgrywa się na tle piramid w Gizeh, jednakże tłumy turystów i nowoczesne zagospodarowanie tego terenu niemal uniemożliwiły znalezienie dogodnych ujęć. Jednym z licznych konsultantów filmu był prof. Kazimierz Michałowski, jeden z największych na świecie autorytetów w dziedzinie egiptologii. Innym był Shady Abdel Salem, egipski historyk sztuki, konsultant przy produkcji "Kleopatry". Niewątpliwym walorem "Faraona" jest także jego kolorystyka. Film utrzymany jest w tonacji złotożółtej, wyeliminowane zostały niemal zupełnie barwy jaskrawe. Jasną zieleń widać tylko raz - w scenie przejażdżki Nilem. Pochód udającej się na manewry armii młodego Ramzesa zostaje zatrzymany przez kapłana Herhora, który dostrzegł walczące na piasku skarabeusze - święte wizerunki boga słońca Amona. By ominąć żuki, oddziały muszą przejść przez kanał będący owocem morderczej pracy niewolnika - fellacha. Ramzes na próżno stara się przeciwstawić poleceniom kapłana. Rozwścieczony swoją bezsilnością oddala się. W czasie samotnej wędrówki spotyka piękną Żydówkę Sarę. Zauroczony jej urodą obiecuje zabrać ją do pałacu. Herhor, zdając raport panującemu faraonowi sugeruje, że Ramzes nie dojrzał jeszcze do objęcia dowództwa armii. Młody książę po raz kolejny doświadcza, jak silna jest władza kapłanów. Odsunięty od spraw państwowych spędza czas na jałowych zabawach, ciągle popada w finansowe tarapaty, przez co musi zapożyczać się u Fenicjan. Gdy Sara rodzi mu syna, królowa Nikotris i Herhor postanawiają, że dziecko wychowane zostanie w wierze mojżeszowej, tak by nigdy nie mogło rościć pretensji do tronu. Tymczasem kapłani przygotowują niekorzystny dla Egiptu traktat pokojowy z Asyrią. Zaniepokojeni tym kupcy feniccy zaczynają popierać Ramzesa. 18:00 RETRO KINO - SZALEŃSTWO KRÓLA JERZEGO (THE MADNESS OF KING GEORGE) Film fabularny, 107 min, Wielka Brytania, 1994 Reżyseria: Nicholas Hytner Scenariusz: Alan Bennett Zdjęcia: Andrew Dunn Muzyka: George Fenton Aktorzy: Helen Mirren, Jim Carter, Ian Holm, Amanda Donohoe, Rupert Everett, Rupert Graves, Nigel Hawthorne Król Anglii Jerzy III zapada na tajemniczą chorobę, która doprowadza go niemal do szaleństwa. Stateczny monarcha zaczyna mieć halucynacje, wykrzykuje nieprzyzwoitości oraz zachowuje się lubieżnie wobec królowej, stając się tym samym kandydatem na podopiecznego w domu dla umysłowo chorych. Pałacowi lekarze nie wiedzą co robić, ale książę Walii, zmęczony czekaniem, spiskuje, by wykorzystać sytuację. 20:00 BILET DO KINA - OFICER I SZPIEG (J'ACCUSE) 126 min, Włochy/Francja, 2019 Reżyseria: Roman Polański Scenariusz: Robert Harris, Roman Polański Aktorzy: Jean Dujardin, Louis Garrel, Emmanuelle Seigner Oparta na faktach historia Alfreda Dreyfusa, francuskiego oficera żydowskiego pochodzenia, skazanego na dożywocie za zdradę swojej ojczyzny i zesłanego na wygnanie. Georges Picquart, nowy szef wywiadu, wkrótce po uwięzieniu Dreyfusa odkrywa, że dowody przeciwko skazanemu zostały spreparowane. Wbrew swoim przełożonym Picquart postanawia za wszelką cenę ujawnić prawdę. Film zrealizowany na podstawie bestsellerowej powieści Roberta Harrisa. 22:20 TEXAS. KONCERT W ARLES (TEXAS EN CONCERT AU THEATRE ANTIQUE D'ARLES) Koncert, 52 min, Francja, 2019 Zdjęcia: Jean - Yves Fayolle Wykonawcy: Sharleen Spiteri, Johnny Mcelhone, Tony Mcgovern, Michael Bannister, Eddie Campbell, Ross Mc Farlane Koncert legendarnego zespołu Texas w Theatre Antique d ' Arles z 2019 roku. 23:25 WIECZÓR KINOMANA - KOYAANISQATSI (KOYAANISQATSI) Film dokumentalny, 82 min, USA, 1982 Reżyseria: Godfrey Reggio Scenariusz: Alton Walpole, Godfrey Reggio Film przedstawia zbiór niezwykłych obrazów z życia Ziemi i ludzi. 01:05 HALA ODLOTÓW - /26/ Talk-show, 45 min, Polska, 2024 Hala Odlotów jest widowiskiem artystyczno - publicystycznym, w ramach którego znani artyści komentują aktualne wydarzenia, prezentując przy tym swoje najnowsze dokonania. 02:05 NOCNY DOKUMENT - ALBINOSI W AFRYCE (ALBINO BOY IN AFRICA) Film dokumentalny, 45 min, Wielka Brytania, 2017 Reżyseria: Camilla Magid W Tanzanii części ciał i krew albinosów używane są do sporządzania magicznych mikstur i sprzedawane za ogromne pieniądze. By chronić takie dzieci, rząd wysyła je do szkół z internatem, z dala od rodzin. Film ukazuje konsekwencje psychologiczne bycia napiętnowanym i niechcianym z perspektywy 7 - letniego dziecka. 03:05 ZABIĆ SEKALA (JE TREBA ZABIT SEKALA) Dramat obyczajowy, 109 min, Polska/Czechy/Francja/Słowacja, 1998 Reżyseria: Vladimir Michalek Scenariusz: Jiri Krizan Zdjęcia: Martin Strba Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Bogusław Linda, Olaf Lubaszenko, Agnieszka Sitek, Jiri Bartoska, Vlasta Chramostova, Josef Somr, Ludovit Cittel Środkowoeuropejskim "W samo południe" nazwała film Vladimira Michalka dziennikarka liczącego się branżowego magazynu "Variety". Rzeczywiście, kilka podobieństw narzuca się nieodparcie. Akcja "Zabić Sekala" toczy się w odludnej osadzie, niemiłosiernie prażonej przez letnie słońce. Osią fabuły są swego rodzaju przygotowania do finałowego pojedynku na śmierć i życie dwu antagonistów - samotników. Nie trzeba dodawać, że od wyniku starcia zależą dalsze losy wsi. Czarny charakter, tytułowy Sekal, zwany przez współziomków "bękartem", jest nieślubnym synem jednego z miejscowych gospodarzy. Przez wiele lat pogardzany, wreszcie znalazł sposób, by pomścić swoje upokorzenie. Trwa II wojna światowa. W pobliżu stacjonują Niemcy. Nie pojawiają się wprawdzie na ekranie ani razu, lecz ich złowrogą "obecność" daje się wyczuć w atmosferze panującej w Lakoticach, w strachu wypisanym w oczach chłopów. Przyczyną owego lęku jest nie tylko bliskość okupanta, lecz przede wszystkim Sekal, który wysługuje się hitlerowcom, denuncjując niepokornych gospodarzy. Ofiary donosów lądują w obozie koncentracyjnym, Sekal zaś przejmuje ich majątki. W miarę bogacenia się jego apetyt rośnie. Rośnie też, co zrozumiałe, przerażenie gospodarzy, w większości dość zamożnych. Szybko dochodzą do wniosku, że jedynym sposobem odzyskania względnego bezpieczeństwa jest zabicie "bękarta". Kto jednak ma tego dokonać? Wybór pada na Jurę Barana, kowala przybyłego niedawno do wioski. Jura to były partyzant, poszukiwany przez gestapo, a w dodatkuprotestant, co w katolickiej wsi nie jest mile widziane. Podobnie jak Sekal, ma opinię "obcego", kogoś gorszego. Niech więc jeden "wyrzutek" zabije drugiego, a chłopi piłatowym gestem umyją ręce. Do takich wniosków dochodzi potajemnie gromada. Pojawia się wszakże poważny problem. Jura nie pali się do zbrodni. Wtedy gospodarze składają mu propozycję nie do odrzucenia. Albo zabijesz Sekala, albo wydamy gestapowcom ciebie i twoją rodzinę. Urokliwe plenery do filmu ekipa Michalka znalazła w okolicach wioski Varvazov, położonej niedaleko zamku Orlik na południu Moraw. Tereny te uchodzą za jedne z najpiękniejszych w Czechach. Kolorystyka "Zabić Sekala" ogniskuje się wokół kilku kluczowych dla filmu barw - złota (zboże na zalanych słońcem polach), srebra (to samo zboże w świetle księżyca), czerni (garnitury, spódnice, noc), bieli (ściany budynków i zagród, koszule, oświetlone słońcem ścieżki) i czerwieni (zachód i wschód słońca, krew). Bardzo mocną stroną filmu "Zabić Sekala" jest aktorstwo, zarówno wykonawców polskich, jak i czeskich. Nagroda Jury Ekumenicznego dla filmu i nagroda aktorska dla Olafa Lubaszenki na MFF w Karlovych Varach (1998), Syrenka Warszawska dla najlepszego filmu zagranicznego w polskich kinach (1998), Orzeł (1999) i nagroda za scenariusz na FPFF w Gdyni (1998) dla Jiriego Krizana, Orzeł (1999) dla Olafa Lubaszenki w kategorii: najlepsza rola męska, Czeski Lew (1999) dla Michała Lorenca (muzyka), Agnieszki Sitek (drugoplanowa rola kobieca) i Olafa Lubaszenki (pierwszoplanowa rola męska).