TVP Historia Piątek, 20.12.2024 06:40 BYŁ TAKI DZIEŃ - 20 GRUDNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1879 - Thomas Alva Edison zaprezentował żarówkę; 1887 - urodził się Artur Rubinstein; 1917 - Feliks Dzierżyński utworzył Wszechrosyjską Nadzwyczajną Komisją do Walki z Kontrrewolucją i Sabotażem, osławioną CZEKA, protoplastkę równie złowrogich GPU, NKWD, KGB; 1970 - wojsko opuściło Gdańsk, a Gomułka złożył rezygnację, zaś po południu Gierek został nowym I Sekretarzem KC PZPR. 06:45 FLESZ HISTORII - ODC. 692 Cykl reportaży, 15 min, Polska, 2024 Program którego celem jest prezentowanie najciekawszych informacji o wydarzeniach historycznych, wystawach, inscenizacjach w całej Polsce. 07:20 SPÓR O HISTORIĘ - ŚLĄSK CIESZYŃSKI Debata, 30 min, Polska, 2019 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Tomasz Muller Do terytorium Śląska Cieszyńskiego swoje roszczenia zgłaszały zarówno strona polska jak i czeska. Nasiliły się one w przededniu zakończenia pierwszej wojny światowej. 5 listopada 1918 r. polska Rada Narodowa i czeski Narodny Vybor zawarły układ o rozgraniczeniu spornego terytorium Śląska Cieszyńskiego. Strony uznały realia etniczne. Na podstawie tej umowy większość obszaru Śląska Cieszyńskiego miałaby przypaść Polsce. Umowa została złamana przez Czechów w styczniu roku 1919. Wojska naszych południowych sąsiadów, wykorzystując zaangażowanie Polski w walki na Wschodzie, dokonały inwazji, w wyniku czego zajęły sporne tereny. Najważniejszą przyczyną inwazji czeskiej było dążenie do storpedowania na obszarze Śląska Cieszyńskiego wyborów do polskiego Sejmu. Innym motywem czeskiej akcji było dążenie do opanowania jednej z dwóch strategicznych linii kolejowych łączących Czechy ze Słowacją. Na konferencji w Spa w lipcu 1920 r. Rada Ambasadorów zadecydowała o arbitralnym podziale tego regionu, przyznając większą jego część Czechosłowacji. Utrata Zaolzia była dotkliwa dla Polski, ponieważ po czeskiej stronie granicy pozostało ponad 100 tysięcy Polaków oraz bogactwa naturalne i liczne zakłady przemysłowe. W 1938 roku Polacy, wykorzystując kryzys państwa czechosłowackiego, odzyskali sporny obszar. Po II wojnie światowej granica polsko - czeska na Śląsku Cieszyńskim, tak jak w latach 1920 - 1938, na nowo przebiega wzdłuż rzeki Olzy. Na jakich podstawach opierały się polskie i czeskie roszczenia do Śląska Cieszyńskiego? 08:00 CZAS HONORU - ODC. 11 SZANOWNY PAN GESTAPO Serial wojenny, 45 min, Polska, 2008 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Wojciech Wójcik Scenariusz: Jarosław Sokół, Jerzy Matysiak Aktorzy: Jan Englert, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Maja Ostaszewska, Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Piotr Żurawski, Agnieszka Więdłocha, Anna Romantowska, Krzysztof Globisz Janek wreszcie spotyka się z Leną. Sajkowski prosi Janka, żeby ukrył Lenę po aryjskiej stronie. Wanda zostaje aresztowana przez gestapo. Karol wyciąga od matki Wandy informację, że to Bronek zabił Majera. Tymczasem Bronek, Janek i Michał planują na własną rękę odbicie Władka z Pawiaka. Michał zajmuje się sprawą anonimowych donosów do gestapo, które dostarczyła mu Hania. Mosler ze swoim wspólnikiem, Grossem, podającym się za niemieckiego urzędnika, żąda coraz więcej pieniędzy. Nieoczekiwanie Sajkowski demaskuje Grossa. 08:50 ARRASÓW DZIEJE OSOBLIWE - MALOWANE SZTUKĄ TKACKĄ. Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Styła Scenariusz: Marek Szczepanek, Grzegorz Styła Zdjęcia: Wojciech Kursa W 2021 roku obchodzone są trzy ważne rocznice wpisane w burzliwą historię wawelskiej kolekcji arrasów: 450. - licząc od roku 1571 to jest od roku przekazania całej kolekcji narodowi, co dokonało się testamentem Zygmunta Augusta i było aktem niezwykłym i o ogromnych konsekwencjach dla dalszych dziejów unikalnego zbioru, setna zawarcia Traktatu Ryskiego, który otwierał drogę do trwającej przez dekadę wielkiej rewindykacji z Rosji bolszewickiej i wreszcie sześćdziesiąta powrotu arrasów z Kanady po wojennej tułaczce, pełnej dramatycznych zwrotów akcji i ryzykownych operacji ratunkowych. Te trzy ważne wydarzenia, ściśle związane także z Wawelem, tworzą osnowę cyklu programów telewizyjnych "Arrasów dzieje osobliwe". Jest to barwna, zbudowana zarówno na przekazie faktów jak i na historycznej anegdocie, opowieść o burzliwych losach całej kolekcji rozwijana na tle równie burzliwych dziejów Polski w czasie blisko 500 lat. Drugi odcinek cyklu "Malowane sztuką tkacką" odpowiada na pytania, co to są, z czego i jak powstają arrasy, czyli ruchome obrazy malowane sztuką tkacką. Analiza artystyczna serii "Dzieje pierwszych rodziców" jest pretekstem do przybliżenia nie tylko sztuki renesansu i autora rysunków serii figuralnych kolekcji Michaela Coxciena, lecz również fenomenu flamandzkich warsztatów tkackich. 09:10 HISTORIA POLSKI - MEMENTO GRUDNIOWE 1970 Film dokumentalny, 39 min, Polska, 1981 Scenariusz: Ireneusz Engler Zdjęcia: Leon Kotowski Lektor: Andrzej Siedlecki Montaż materiałów filmowych i fotograficznych odtwarzających przebieg wydarzeń w Gdańsku i Gdyni w grudniu 1970 roku. Wiece, zgromadzenia, manifestacje w różnych punktach Trójmiasta, tłumy na ulicach i zamieszki. Zdjęcia ukazujące walki w mieście, czołgi na ulicach, rannych leżących na ulicy i płonące wozy wojskowe. 17 grudnia 1970 - zdjęcia policji blokującej przejścia do Stoczni Gdyńskiej, tłum ludzi odciętych przez uzbrojony kordon. Atak policji i wojska na idących do pracy ludzi, zabici i ranni leżący na ulicy. W 1980 roku odbyła się uroczystość odsłonięcia pomnika ku czci robotników poległych podczas wydarzeń na Wybrzeżu w grudniu 1970. 09:55 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - KILKA NAJDŁUŻSZYCH DNI CZ. 2 Cykl dokumentalny, 28 min, Polska, 1992 Scenariusz: Bogusław Wołoszański, Maciej Zakrocki Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Cykliczna audycja popularyzująca wiedzę o historii drugiej wojny światowej. Odcinek poświęcony największej operacji desantowej mającej na celu otwarcie drugiego frontu w Europie Zachodniej - lądowaniu aliantów w Normandii 6 czerwca 1944 roku. 10:25 BENEDYKT DYBOWSKI. TAJEMNICE ŚWIĘTEGO MORZA Film dokumentalny, 39 min, Białoruś, 2020 Reżyseria: Taras Waszczenko Scenariusz: Borys Gersten Po powstaniu 1863 roku młody, odnoszący sukcesy profesor zoologii Uniwersytetu Warszawskiego trafił do celi śmierci, a następnie, z łaski carskiej, na zesłanie na Syberię. Ale jego kariera naukowa nie skończyła się! Nawet na katordze kontynuował swoje badania. Jezioro Bajkał było uważane za pozbawione życia. Dybowski odkrył tam tak różnorodną faunę, jaką można spotkać tylko na południowych szerokościach geograficznych. Dybowski z kolegami zmienili całkowicie spojrzenie światowej nauki na procesy życiowe w syberyjskim Świętym Morzu. 11:10 FAKE CZY HISTORIA? - ODC. 14 Program historyczny, 50 min, Polska, 2024 Autor: Elżbieta Szumiec - Zielińska Reżyseria: Marzena Strąg Prowadzący: Wojciech Szeląg "Fake czy historia?" to program, który zgłębi kontrowersyjne tematy XX wieku, poddając je dyskusji z udziałem dwóch ekspertów o odmiennych poglądach. Program cechuje dynamiczne tempo i intensywne, 20 - minutowe debaty, które budują dramaturgię i wzbudzają emocje. Korzystamy z autentycznych przestrzeni Muzeum Historii Polski i Muzeum II Wojny Światowej jako historycznego tła dla debat, co nadaje głębi omawianym tematom. Interaktywny element polegający na głosowaniu widzów na eksperta, który przekonał ich do swojego stanowiska, angażuje publiczność, umożliwiając jej bezpośredni udział. Krótkie felietony pełnią funkcję narzędzia do pogłębiania omawianych tematów, zapewniając wszechstronne podejście. Narracja zachęci do krytycznego myślenia oraz do pogłębienia wiedzy widzów na temat spornych wydarzeń z przeszłości, ukazując różnorodne perspektywy i opinie. 12:00 TYGRYSY EUROPY - S. II ODC. 14 (SERIA II ODC. 3) - TYGRYSY NIE PŁACĄ Serial komediowy TVP, 40 min, Polska, 2003 Reżyseria: Jerzy Gruza Scenariusz: Jerzy Gruza Zdjęcia: Wojciech Rawecki Muzyka: Andrzej Korzyński Aktorzy: Janusz Rewiński, Beata Ścibakówna, Joanna Kurowska, Jerzy Gruza, Piotr Zelt, Wojciech Cygan, Franciszek Trzeciak, Witold Pyrkosz, Krzysztof Piasecki Praca nad filmem reklamowym, a raczej nad spacyfikowaniem dwóch pretendentek do roli Poppei, sprawiła, że następnego dnia w biurze prezes Nowak z trudem dochodzi do siebie. Tymczasem w siedzibie Holdingu Tygrys zjawia się niejaki Papryka z synami z żądaniem zwrotu długów, które zaciągnęła u nich firma Nowak & Nowak. Prezes holdingu oświadcza im jednak, że firmę wraz z wierzytelnościami sprzedał Stanisławowi Pachołkowi, rolnikowi z podpilskiej wsi i tam należy kierować roszczenia. Rozjuszony Papryka udaje się na wieś, ale szybko przekonuje się, że ostatnią rzeczą, jaką wyegzekwuje od "prezesa" Pachołka, jest zwrot długu. A w Warszawie Edward Nowak usiłuje dociec, kim jest tajemniczy inwestor strategiczny, którego jakoby znalazł Alfred Chodźko. Gdyby udało się dotrzeć do niego bez pośrednictwa Chodźki, dyrektor generalny przestałby być potrzebny w firmie. Ale Chodźko, świadom swojej niepewnej pozycji w holdingu, pilnie strzeże, by nikt nie poznał za wcześnie jego sekretu. Zwłaszcza że przy okazji wyszłoby na jaw, że inwestor strategiczny nie do końca spełnia oczekiwania prezesa. Nie wskórawszy nic na wsi, klan Papryków wdziera się wieczorem do willi Nowaków, stawiając Edwardowi ultimatum: albo w ciągu 30 dni zwróci dług, albo ojciec i synowie sprowadzą z Kijowa wypróbowanego egzekutora wierzytelności. Nowakowie są załamani: teraz cała nadzieja już tylko w inwestorze strategicznym. 13:00 KULTOWE ZABYTKI - ODC. 7 TAJEMNICE PAŁACU KSIĘCIA MONACO (MONACO: BUILDING A ROYAL PALACE) Cykl dokumentalny, 52 min, Francja, 2019 Reżyseria: Guenaelle Troly Seria dokumentalna (8 odcinków) opowiada o słynących ze swojego stylu architektonicznego, wartości historycznej i politycznej, najwspanialszych siedzibach, pałacach i katedrach Francji. Wypowiedzi najlepszych ekspertów, archiwalia i zdjęcia zabiorą nas w podróż po najsławniejszych zabytkach tego kraju. Odcinek 7 - "Tajemnice pałacu księcia Monaco". Pałac księcia Monako to jeden z najsłynniejszych symboli europejskich monarchii, siedziba władzy w sercu jednego z najmniejszych państw na świecie. Jego historia zaczyna się w trzynastym wieku na stromej skale, 65 metrów nad poziomem morza. W 1506 roku podczas oblężenia forteca ulega prawie doszczętnemu zniszczeniu. Następnie zostaje odbudowana według najnowszych ówcześnie technologii. Na reprezentacyjnym dziedzińcu historycy dokonują niebywałego odkrycia: setki metrów kwadratowych renesansowych fresków zamalowanych w XiX w. Skaner 3D umożliwia wykrycie jeszcze nieznanych pomieszczeń pałacu. Jak forteca stała się siedzibą władców Monako? Jakim poddano ją przebudowom, by zapewniła przeżycie małemu państwu? Oto dzieje nietypowego pałacu. 14:00 BAŁKANY W OGNIU - CZĘŚĆ 2. ROZPAD JUGOSŁAWII (THE BALKANS IN FLAMES / BALKAN IN FLAMMEN 2. A STATE FALLS APART) Serial dokumentalny, 52 min, Niemcy, 2019 Reżyseria: Veronika Mendler, Klaus Kastenholz Czteroodcinkowa seria dokumentalna o sytuacji na Półwyspie Bałkańskim. Upadek Jugosławii w XX wieku był wynikiem wielu wojen i konfliktów, które nękały Europę Południowo - Wschodnią od ponad stu lat. Przerażające okrucieństwa z przeszłości wciąż tkwią w wielu sercach i umysłach w dużych częściach regionu, powodując trwającą brutalną konfrontację, która jest jedną z przyczyn dalszego rozmieszczania żołnierzy ONZ w niebieskich hełmach. Często nie sposób zapomnieć o krwawej przeszłości. Ten serial dokumentalny dociera do sedna przyczyn konfliktów i wojen. Wypowiedzi współczesnych świadków i międzynarodowych ekspertów pomagają w dochodzeniu w sprawie kryzysu południowo - wschodniego. Jest to badanie genezy państwa, epoki dyktatora Tity, wojen jugosłowiańskich lat 90. , a także wpływu przeszłości na współczesność. Odcinek 2 - "Rozpad Jugosławii". Jugosłowiańska tragedia. Dekada horroru. Sąsiedzi stają się wrogami. Miliony tracą domy, ponad 100 tysięcy ginie. Nieokiełznane okrucieństwo w południowo - wschodniej Europie niepokoi świat. Dwaj bezwzględni nacjonaliści, Tudjman i Milosevic, wysadzają w powietrze bałkańską beczkę prochu. Wojna wciąga cały kraj w otchłań. Europa i Stany Zjednoczone patrzą na to bezradnie. Dlaczego narody Jugosławii stały się wrogami? Jaką winę ponoszą Europa i USA? To lekcja o porażce polityki. Zagrzeb, 13 maja 1990 roku. W Jugosławii od dawna panuje napięcie. W tym dniu dochodzi do przemocy. Chorwaccy i serbscy kibice atakują się nawzajem. Milicja pałuje chorwackich kibiców. Vjekoslav Skrinjar grał wówczas dla Zagrzebia. Jugosławia składała się wtedy z sześciu republik - Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry i Macedonii. Serbowie stanowili największą grupę etniczną, przy czym ponad jedna trzecia z nich mieszkała poza granicami Serbii. 14:50 WOJOWNICY CZASU - OSTATNI BÓJ KAMPINOSU, CZYLI JAKTORÓW 1944 Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2024 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Grzegorz Gajewski, Krzysztof Krzyżanowski Muzyka: Krzysztof Ridan Cykl "Wojownicy czasu" prezentuje historię i tradycję polskich formacji wojskowych. Kolejne odcinki opowiadają o wyjątkowych ludziach, zapomnianych bitwach i przedmiotach. Program jest zrealizowany we współpracy z pasjonatami historii, którzy możliwie wiernie i widowiskowo starają się ją odtworzyć. 15:25 KORONA KRÓLÓW - ODC 140 Telenowela historyczna TVP, 24 min, Polska, 2018 Reżyseria: Piotr Fiedziukiewicz, Jerzy Krysiak, Jacek Sołtysiak, Wojciech Pacyna Scenariusz: Jan Piotr Szafraniec, Teresa Czepiec, Monika Zięba - Rybowska Zdjęcia: Jacek Fabrowicz, Krzysztof Pakulski, Romuald Lewandowski, Paweł Figurski, Rafał Paradowski, Tomasz Wójcik Muzyka: Marcin Przybyłowicz Aktorzy: Andrzej Hausner, Aleksandra Przesław, Martyna Dudek, Marcin Rogacewicz, Piotr Nowak, Hanna Wojak, Karolina Kominek, Agata Bykowska, Mateusz Lisiecki, Sylwia Skrzypczak, Dominik Łoś, Maksymilian Michasiów, Wojciech Czerwiński, Zbigniew Waleryś, Bartłomiej Krat Król potrzebuje pieniędzy, aby móc ruszyć na Wschowę. Podejmuje zaskakujące decyzje wobec Krzyżaków. Doradcy sugerują rozmowę z Bolkiem, aby uniknąć niepotrzebnego rozlewu krwi. Maciek szybko wraca do Krakowa. Dostał zadanie od Wójta pilnie szukać Meli. Kat próbuje go przekupić sakiewką z pieniędzmi. A ten robi co może, żeby ochronić ukochaną. Jutta na rozkaz królowej ma opuścić zamek. Niespodziewanie wstawia się za nią Kunegunda. 16:00 SENSACJE XX WIEKU - DIEPPE Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1989 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Żydaczewski Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Program cykliczny o charakterze sensacyjnym, popularyzujący wiedzę o historii XX wieku. Tematem odcinka jest desant przeprowadzony przez aliantów 19 sierpnia 1942 roku na francuskim wybrzeżu w rejonie portowego miasta Dieppe. 16:35 SENSACJE XX WIEKU - ŚMIERĆ STALINA Cykl dokumentalny, 30 min, Polska, 1992 Reżyseria: Tomasz Kostuch Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański W tym wydaniu programu Bogusław Wołoszański stara się rozwikłać zagadkę śmierci Józefa Stalina. Podejmuje próbę wyjaśnienia okoliczności śmierci dyktatora. 17:15 HISTORIA POLSKI - TAKSÓWKARZ - CICHY BOHATER GRUDNIA Film dokumentalny, 48 min, Polska, 2021 Reżyseria: Grzegorz Linkowski, Grzegorz Linkowski Scenariusz: Grzegorz Linkowski Leszek Gorgol uczestnik strajków studenckich i działacz NZS postanowił odnaleźć lubelskiego taksówkarza, który bezinteresownie w nocy z 12 na 13 grudnia 1981 r jeździł, żeby informować i ostrzegać przed mającymi nastąpić represjami wobec ludzi Solidarności i opozycji. Odnajdują się świadkowie tych napiętych godzin sprzed wprowadzenia stanu wojennego i odwiedzają najważniejsze miejsca wydarzeń z tamtej nocy: miejsce ataku ZOMO na Zarząd Regionu Solidarności, miasteczko akademickie, dworzec PKP, okolice Komendy Milicji i Komitetu PZPR. Odżywają dramatyczne opowieści świadków aresztowań działaczy opozycji i Solidarności oraz ludzi, którzy w pamiętną noc próbowali ostrzegać innych i zapobiec represjom. Wracają emocje tamtej nocy: bez telefonów i informacji, nocy wyciągania ludzi z domów, niepokojących plotek o interwencji radzieckiej, bezradność ludzi Solidarności oraz agresji, bezprawia i cynizmu służb milicyjnych i SB. Polifonicznie zmontowane sekwencje opowieści świadków są oparte na archiwalnych materiałach fotograficznych i filmowych, scenach fabularyzowanych oraz archiwalnych dokumentach operacyjnych MSW z archiwum IPN odtwarzających dramatyzm sytuacji oraz bohaterów. 18:10 LUDZIE I MASZYNY - ODC. 6 WODA Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2024 Reżyseria: Aleksandra Fudala Barańska Scenariusz: Aleksandra Fudala Barańska Wyjątkowe miejsca, wyjątkowe historie, mnóstwo dowodów na to, jak rozwijały się przemysł i nauka i jak przemysłowe dziedzictwo z powodzeniem można wykorzystać współcześnie. Cykl "Ludzie i Maszyny" zaprasza na spotkanie z historią obiektów poprzemysłowych z uwzględnieniem ich roli w rozwoju regionów, przemian, jakie wywołały oraz ich roli i wykorzystaniu 100 lat później. Woda. Jak działały pierwsze w Polsce wodociągi? Dlaczego wodę trzeba uzdatniać? Jak górnictwo przyczyniło się do suszy w śląskich miastach? Jak powstała zapora wodna w Goczałkowicach? Śluzy, kanały i tamy oraz sztuczne jeziora pokażemy w programie "Ludzie i maszyny". 18:50 CZAS HONORU - ODC. 12 ZA MUREM Serial wojenny, 45 min, Polska, 2008 Reżyseria: Michał Kwieciński, Michał Rosa, Wojciech Wójcik Scenariusz: Jarosław Sokół, Jerzy Matysiak Aktorzy: Jan Englert, Maciej Zakościelny, Jakub Wesołowski, Jan Wieczorkowski, Antoni Pawlicki, Maja Ostaszewska, Ewa Wencel, Katarzyna Gniewkowska, Krzysztof Stelmaszyk, Piotr Żurawski, Agnieszka Więdłocha, Anna Romantowska, Krzysztof Globisz Czesław zgadza się na przeprowadzenie akcji odbicia Władka. Sam też ma wziąć w niej udział. Karol przekazuje majorowi Halbe wiadomość, że na Pawiaku szykuje się ucieczka jednego z więźniów. W takiej sytuacji akcja odbicia Władka zostaje odwołana. Sajkowski demaskuje oszustwa Moslera. Bronek spotyka się z Wandą. Zabija śledzących ją gestapowców. Krystyna dostarcza Jankowi przepustkę dla Leny. 19:25 NOBEL NA LUDOWO Reportaż, 30 min, Polska, 2024 Scenariusz: Katarzyna Jurkowska, Gabriela Ruzicka W 2024 roku przypada setna rocznica przyznania Władysławowi Reymontowi Nagrody Nobla, a w 2025 roku setna rocznica jego śmierci. Z tej okazji w reportażu realizowanym dla TVP Kultura przypomnimy postać Noblisty i jego dzieło, które dopiero od niedawna przeżywa renesans popularności, dzięki kolejnej adaptacji filmowej. "Chłopi" to bez wątpienia książka niezwykle ważna dla naszej kultury, trzykrotnie przeniesiona na duży ekran, a jej autor - właśnie za swoją chłopską epopeję - w wyścigu o literacką Nagrodę Nobla zwyciężył z Thomasem Hardym, Maksimem Gorkim i Tomaszem Mannem, a na polskim gruncie ze Stefanem Żeromskim. Większość zachowanych rękopisów Reymonta, w tym najcenniejsze dwa tomy "Chłopów", uznawanych do tej pory za szczególnie realistyczny obraz polskiej wsi, przechowuje Biblioteka Ossolineum. Jako że wrocławski zbiór jest obecnie najbardziej integralną i kompletną spuścizną Noblisty, z okazji stulecia zdobycia tego lauru, został w 2024 roku wpisany na Listę Krajową Programu UNESCO Pamięć Świata. Te wyjątkowe autografy pokażemy w naszym reportażu. Poza tym przybliżymy okoliczności przyznania nagrody wieńczącej literacki sukces doskonałego reportażysty i autora powieści, które weszły do kanonu literatury polskiej. Spróbujemy przyjrzeć się warsztatowi pracy Władysława Reymonta i pozycji przez niego wypracowanej wśród twórców sobie współczesnych, ale też zastanowić się nad odczytaniem tej powieści dzisiaj, szczególnie w kontekście postaci Jagny, która ewoluowała w kolejnych adaptacjach dzieła. W reportażu postaramy się skonfrontować przedstawiony w epopei obraz dziewiętnastowiecznej wsi i chłopów, ich mentalności, praw czy miejsca w społeczeństwie, z opisanym w ostatnich latach, na przykład w bestsellerowych "Chłopkach". Nie zabraknie w nim również fragmentów adaptacji książki oraz ich interpretacji - powieść cały czas inspiruje nie tylko twórców filmowych, teatralnych i musicalowych, ale także muzyków czy artystów wizualnych - potwierdzając, że niesie nadal żywy i uniwersalny przekaz. 20:00 ZAGINIONE ŚWIATY W GŁĘBINACH MORZA CZARNEGO. CZ. 1 (LOST WORLDS: DEEPER INTO THE BLACK SEA CZ. 1) Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2018 Reżyseria: David Belton, Andy Byatt Podróż w głąb Morza Czarnego pozwoliła na odnalezienie bardzo wielu starożytnych wraków statków. W 2015 roku międzynarodowy zespół naukowców rozpoczął trzyletnią ekspedycję na tym akwenie, dzięki której dokonał zdumiewających odkryć wraków zachowanych w doskonałym stanie, których historia często sięga 2500 lat wstecz aż do czasów imperium greckiego i rzymskiego. Wśród odnalezionych był też największy wrak w historii archeologii morskiej jednostka z ery dominacji Rzymu, która przetrwała w wodach Morza Czarnego ze względu na występujące w nich niedobory tlenu. 21:10 OBLICZA TERRORYZMU - ODC. 2. BAR (2. BAR - ALGIER, 1956 R.) Cykl dokumentalny, 50 min, Niemcy/Niderlandy (Holandia), 2019 Reżyseria: Joey Boink Ta wciągająca seria przybliża historie największych ataków terrorystycznych, które zmieniły świat. Wywiady ze świadkami, materiały archiwalne i rekonstrukcje pozwolą na dokładną analizę tych dramatycznych wydarzeń. Ich znaczenie staje się oczywiste tylko wtedy, gdy spojrzy się na nie z wielu perspektyw, umieszczając je w kontekście historycznym, a co najważniejsze, dzięki dokładnemu przyjrzeniu się ekonomii terroryzmu. Czołowi eksperci wypowiedzą się też na temat zmian dotyczących zjawiska terroryzmu na przestrzeni lat i jak wyglądał proces jego radykalizacji i deradykalizacji. 22:10 W OBLICZU ŚMIERCI (LIVING DAYLIGHTS) Film sensacyjny, 125 min, Wielka Brytania/USA, 1987 Reżyseria: John Glen Scenariusz: Richard Maibaum, Michael G. Wilson Aktorzy: Timothy Dalton, Maryam d'Abo, Jeroen Krabbe, Joe Don Baker, John Rhys - Davies, Art Malik, Andreas Wisniewski, Thomas Wheatley Szesnasty film o przygodach brytyjskiego superagenta 007. Bond przybiera tym razem rysy przystojnego, ciemnookiego Timothy Daltona, Walijczyka, absolwenta Królewskiej Akademii Sztuki w Londynie. Po udanym występie we "W obliczu śmierci" powrócił dwa lata później w roli agenta 007 w "Licencji na zabijanie". Aktor zagrał Bonda tylko dwa razy. Agent 007 w wydaniu Daltona, mimo że dokonuje cudów zręczności i z każdej opresji wychodzi zwycięsko, jest bardziej rzeczywisty i swojski od swych poprzedników, nie ma w sobie nic z pomnikowego bohatera, czasem waha się i myli. W przeciwieństwie do Seana Connery'ego i Rogera Moore'a nie traktuje też kobiet przedmiotowo. Jest poważny i - jak przystało w dobie AIDS - wierniejszy. Spędza niewiele czasu w sypialni, zajmując się głównie wypełnianiem swojego zadania. Dlatego w filmie jest "więcej akcji" i 30 - milionowy budżet filmu pochłonęły w dużym stopniu efektowne sceny pościgów, pojedynków czy widowiskowych walk na afgańskim poligonie. John Glen, który reżyserował wcześniej trzy inne filmy z tej serii, doskonale wiedział, jak sobie z tym radzić. Daltonowi partneruje angielska aktorka Maryam d'Abo, blondynka w stylu Grace Kelly. W jej żyłach płynie ponoć krew irlandzka i gruzińska. Zdjęcia kręcono w Anglii, Austrii, Maroku, USA, we Włoszech i na Gibraltarze. Tytułową piosenkę wykonuje popularny w drugiej połowie lat 80. norweski zespół A - ha. W czasie ćwiczeń brytyjskich agentów specjalnych na Gibraltarze nieznany sprawca zabija trzech spośród nich. Jedyny ocalały, James Bond, pokonuje go wreszcie i dowiaduje się, że zabójca zostawił przy swych ofiarach "wizytówki" ze złowrogo brzmiącym napisem "Smierć szpionam". Niebawem Bond udaje się do Bratysławy, skąd zostanie przerzucony na Zachód generał KGB Georgij Koskow. Bond ma unieszkodliwić snajpera, który otrzymał zadanie zabicia generała. Strzelcem okazuje się piękna czeska wiolonczelistka, Kara Milovy. Bond nie zabija jej, domyślając się, że dziewczyna została przypadkowo wplątana w całą sprawę. Przerzucony do Anglii Koskow zostaje umieszczony w dobrze strzeżonym ośrodku. Twierdzi, że akcją "Smierć szpionam" kieruje generał KGB Leonid Puszkin i namawia do zamordowania go, zwłaszcza że na liście przyszłych ofiar znajduje się także Bond. Niespodziewanie Koskow zostaje porwany przez rosyjskiego agenta Necrosa. Okazuje się jednak, że porwanie było zaaranżowane przez Brada Whitakera, psychopatycznego amerykańskiego handlarza bronią, który ofiarowuje Koskowowi gościnę w swojej willi w Tangerze. Obaj chcą zdefraudować 50 milionów dolarów przeznaczonych przez Rosję na zakup nowoczesnej broni, która ma być użyta w Afganistanie. Tymczasem Bond kontaktuje się z Karą i dowiaduje się, że dziewczyna, zakochana w Koskowie, została wciągnięta przez KGB w polityczno - szpiegowskie machinacje. Obiecując, że zabierze ją do ukochanego, Bond ucieka z Karą do Austrii. Rodzi się między nimi uczucie. Gdy w Wiedniu, w ramach akcji "Smierć szpionam", ginie kolejny brytyjski agent, Bond odkrywa, że porwanie Koskowa zostało zaaranżowane i wraz z Karą rusza jego tropem do Tangeru. Zjawia się tam także generał Puszkin, który ma pewne podejrzenia co do lojalności swego kolegi. (THE LIVING DAYLIGHTS) 00:25 SENSACJE XX WIEKU - NAJWIERNIEJSZY ŻOŁNIERZ HITLERA Cykl dokumentalny, 45 min, Polska, 2002 Reżyseria: Wojciech Pacyna Pacyna Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Adam Sikora Prowadzący: Bogusław Wołoszański Rommel zdawał sobie sprawę, że nie wygra z aliantami, jeżeli nie otrzyma posiłków. Wprowadzony w błąd przez brytyjski wywiad uznał, że nic złego się nie stanie jeżeli na kilka tygodni uda się do Europy. 23 września wyjechał do Rzymu, a następnie do Winnicy na Ukrainie, aby tam w polowej kwaterze Hitlera przedstawić mu sytuację w Afryce Północnej i uzyskać niezbędne dostawy broni i amunicji. 01:15 OBŁAWA Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2011 Reżyseria: Alina Mrowińska Scenariusz: Alina Mrowińska Zdjęcia: Adam Fręśko, Michał Jarosiński Czy stan wojenny zapobiegł radzieckiej interwencji, czy też był zbrodnią dokonaną na narodzie? 13 grudnia 1981 roku internowano przywódców Solidarności i czołowych opozycjonistów. Film pokazuje świat stanu wojennego z pozycji zatrzymanych mężczyzn i czekających na nich kobiet. Bohaterami filmu są internowani działacze ówczesnej opozycji, którzy zostali osadzeni w ośrodku wojskowym w Jaworzu, położonym na terenie poligonu drawskiego (znaleźli się tam, między innymi, Bronisław Komorowski, Tadeusz Mazowiecki, Władysław Bartoszewski, Stefan Niesiołowski, Grzegorz Boguta, Andrzej Celiński, Ryszard Bugaj. Byli przetrzymywani do maja 82. roku). Po prawie trzydziestu latach znowu przyjeżdżają do Jaworza i opowiadają historię tamtych miesięcy internowania. W równoległym planie swoją historię opowiedzą ich żony, które zostały po drugiej stronie muru i musiały zmagać się z codziennością stanu wojennego. 02:10 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - "LATAJĄCE MUZEUM" ODC. 275 Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Wykonawcy: Artur Kalicki "Latające muzeum" W Gliwicach powstało pierwsze w Polsce Muzeum Szybowców, którego zasadą jest przywracanie sprawności historycznym konstrukcjom. A tych polski przemysł lotniczy - zwłaszcza szybowcowe Zakłady Doświadczalne w Bielsku - budował wiele. Jastrząb, Jaskółka, Bocian powoli odchodzą w niepamięć i oczywiście trzeba zrobić wszystko, by ten proces zatrzymać. Po remoncie powraca do lotów tym razem jako eksponat muzealny legendarny Zefir - szybowiec, na którym Edward Makula i Jerzy Popiel zdobyli podwójne mistrzostwo świata, a Makula za przelot ponad 700 kilometrów Medal Lilienthala. Pokażemy naszym widzom testowe loty. "Jeszcze jedno zwycięstwo" Następnie przeniesiemy się do miejscowości Lichnowy na Pomorzu, by opowiedzieć pewną lotniczą historię z pamiętnego dnia 1 września 1939 roku. 02:35 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - DROGA DO WOJNY Cykl dokumentalny, 24 min, Polska, 1993 Scenariusz: Maciej Zakrocki, Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Ładysław Lipkowski Prowadzący: Bogusław Wołoszański Kolejny odcinek cyklu poświęcony jest wydarzeniom związanym z prowadzonymi przez Niemców przygotowaniami do wojny. Omówiono między innymi współpracę Hitlera z Mussolinim oraz działania prowadzące do aneksji Austrii. Program bogato ilustrowany archiwalnymi materiałami filmowymi.