TVP Historia Czwartek, 26.12.2024 07:00 BYŁ TAKI DZIEŃ - 26 GRUDNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1820 - powstała "Oda do młodości" Adama Mickiewicza; 1898 - Maria Skłodowska - Curie i Pierre Curie ogłosili wyodrębnienie radu i polonu; 1944 - ostatni zrzut "cichociemnych"; 1953 - Maria Dąbrowska w swoim dzienniku o dawno niesłyszanych w Polskim Radiu kolędach, które właśnie nadano. 07:05 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - SZWAJCARIA, BIJĄCE SERCE ALP (FLAVORS) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. W tym odcinku - Szwajcaria. 08:05 HISTORIA POLSKIEGO SPORTU - KU WYŻYNOM CZ. 3 Cykl dokumentalny, 53 min, Polska, 2023 Reżyseria: Zbigniew Rytel Scenariusz: Zbigniew Rytel Trzecia część zabiera widza w lata 30 - te XX wieku. To czas, kiedy sport jest już pełnoprawnym składnikiem życia społecznego. Niewiele ponad 10 lat po odzyskaniu niepodległości Polska znajdowała się już wśród krajów liczących się w międzynarodowej rywalizacji sportowej. Tym razem opowieść dzieli się na dziesięć rozdziałów, z których wyłania się obraz sportu w latach 30 - tych, jego rola w życiu społecznym. Wśród popularnych dyscyplin pojawiają się szachy. Lata 30 - te to niezapomniane sukcesy naszych zawodników podczas Igrzysk Olimpijskich w Berlinie. Wreszcie to czasy prawdziwego wybuchu popularności piłki nożnej. 09:00 DZIESIĘCIORO PRZYKAZAŃ CZ. 2/2 (THE TEN COMMANDMENTS PART TWO) Film fabularny, 115 min, USA, 1956 Reżyseria: Cecil B. DeMille Scenariusz: Eneas Mac Kenzie, Jesse Lasky JR, Jack Gariss, Frederick M. Frank Aktorzy: Charlton Heston, Yul Brynner, John Carradine, Edward G. Robinson, Anne Baxter, Yvonne De Carlo, Debra Paget, Vincent Price, John Derek Wygnanego na pustynię Mojżesza ratuje od niechybnej śmierci z głodu i pragnienia szejk kraju Mandian, Jethro. Niebawem Mojżesz poślubia jedną z jego siedmiu córek, piękną i mądrą Seforę. Opowiada mu ona o świętej górze Synaj, na której mieszka Bóg. Pewnego dnia Mojżesz widzi krzew gorejący i po raz pierwszy słyszy głos Boga, który nakazuje mu wrócić do Egiptu po lud Izraela, uwolnić go z egipskiej niewoli i doprowadzić do Ziemi Obiecanej. Chociaż Mojżesz nie czuje się godny takiego wyróżnienia i nie chce opuszczać bliskich, musi wypełnić wolę Pana. Utwierdza go w tym przekonaniu zbiegły z Egiptu Hebrajczyk Jozue. Mojżesz rusza więc w drogę, w której towarzyszy mu Sefora i ich syn, a także wierny Jozue. W Egipcie Mojżesz udaje się przed oblicze faraona Ramzesa, prosząc go o zgodę na opuszczenie przez Izraelitów ziemi egipskiej. Faraon, który nie chce tracić taniej siły roboczej, stanowczo odmawia. Nie przekonują go nawet ostrzeżenia o plagach, jakie Bóg Izraelitów ześle na Egipt. I tak wody Nilu zamieniają się w krew, ludzi nękają stada żab, chmary komarów, much i szarańczy, dopadają ich zarazy, grad niszczy plony, cały Egipt pogrąża się w ciemnościach. Dopiero gdy w egipskich rodzinach umierają pierworodni synowie, w tym także syn faraona, władca zmienia zdanie. Po kilku wiekach niewoli Izraelici ruszają pod przywództwem Mojżesza w długą drogę. Ale doświadczony tak tragicznie Ramzes nie może się pogodzić z losem, chce się zemścić na tych, który stali się przyczyną jego nieszczęść. Rusza za nimi na czele swych wojsk na pustynię. Dopada ich nad brzegiem Morza Czerwonego. Jednak kiedy się wydaje, że Izraelitów czeka pewna śmierć z ręki wroga, niespodziewanie rozstępują się przed nimi morskie tonie, otwierając drogę ucieczki. Cudownie uratowani Hebrajczycy wkraczają na pustynię. Doskwiera im głód i pragnienie, nęka zmęczenie i niepewność dalszego losu. Niejednokrotnie buntują się przeciwko przywództwu Mojżesza, wyrzekają na Boga. Ten jednak umacnia ich w wierze, wskazując różnymi znakami kierunek wędrówki, zsyłając mannę na pustyni, pozwalając, by ze skały trysnęła woda. Gdy docierają do góry Synaj, Mojżesz ponownie słyszy głos Boga, wzywający go na szczyt. Tam otrzymuje od Boga kamienne tablice zawierające dziesięć najważniejszych przykazań, którymi jego lud ma się kierować w życiu. Jednak gdy Mojżesz wraca z tablicami do Izraelitów, wpada w gniew, widząc, co strasznego uczynili pod jego nieobecność. 10:35 WSZYSTKIE KOLORY ŚWIATA - PIRENEJE - GÓRY POŁUDNIA FRANCJI (FLAVORS) Serial dokumentalny, 53 min, Francja, 2008 Reżyseria: Eric Bacos Ta niezwykła seria dokumentalna pomaga odkryć bogactwo, magię i piękno najciekawszych miejsc na świecie: ich naturalne cuda i sławne zabytki, wytwory lokalnych rzemieślników i zapierające dech w piersiach krajobrazy. W każdym odcinku na widzów czeka niezapomniana podróż przez tradycję i historię kolejnego kraju, który jest wymarzonym miejscem docelowym każdego podróżnika. W tym odcinku - Pireneje. 11:45 CZTERY STRONY ŚWIATA - DZIKA KORSYKA. ODC. 3 (LANDS OF THE EARTH) Serial dokumentalny, 52 min, Francja, 2022 Lektor: Maciej Guzowski Dziś zwiedzanie świata nie jest już tak odkrywcze jak dawniej. Niewiele jest bowiem zakątków naszej planety, które pozostają nieznane. Autorzy serii z wielką pasją i ciekawością eksplorują miejsca spoza utartych szlaków, małe wioski, których piękno do tej pory nie zostało odkryte. Docierają do nich pieszo, pociągiem lub łodzią i niezwykle uważnie przyglądają się temu, co napotkali. 12:35 JAK ROZPĘTAŁEM II WOJNĘ ŚWIATOWĄ, CZ. 1 - UCIECZKA (CZARNO - BIAŁY) Komedia, 81 min, Polska, 1970 Reżyseria: Tadeusz Chmielewski Scenariusz: Tadeusz Chmielewski Zdjęcia: Jerzy Stawicki Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Marian Kociniak, Wojciech Brzozowicz, Czesław Magnowski, Stanisław Milski, Elżbieta Starostecka, Emil Karewicz Odtwórca głównej roli Marian Kociniak (1936-2016) to pamiętny Maniek ze skeczów "Paramęt Pikczers" z programu "60 minut na godzinę", aktor wszechstronny. Występował także z sukcesem w filmach obyczajowych ("Czerwone berety") i kryminałach ("Trójkąt Bermudzki"). Film wyreżyserował Tadeusz Chmielewski, jeden z najwybitniejszych twórców polskiej komedii (m.in. "Nie lubię poniedziałku"). "Jak rozpętałem II wojnę światową" jest adaptacją popularnej powieści Kazimierza Sławińskiego "Przygody kanoniera Dolasa". To wojenna farsa o pechowym szeregowcu Franku Dolasie, który chce koniecznie zabłysnąć bohaterskimi czynami, ale popada w coraz bardziej niesamowite przygody. 31 sierpnia 1939 roku Dolas przybywa na granicę niemiecką w składzie plutonu mającego wzmocnić obronę stacji kolejowej. Zasypia, a jego karabin przypadkowo wypala. Franek jest przekonany, że rozpętał wojnę. Dostaje się do niewoli niemieckiej. W stalagu chce zorganizować ucieczkę, ale jego przesadny entuzjazm zraża obozowych konspiratorów. Franek nie rezygnuje jednak ze swego zamiaru. Zwłaszcza że jego pierwsza, nieudana próba wyrwania się z obozu, za którą Dolas dostaje trzy tygodnie karceru, zmienia stosunek kolegów do pechowego uciekiniera. 14:00 NAJMŁODSZA AGENTKA Film dokumentalny, 25 min, Polska, 2023 Reżyseria: Magdalena Majewska Scenariusz: Magdalena Majewska W 2023 roku minęło 100 lat od urodzin jednej z najbardziej niezwykłych kobiet w historii Polski. Halina Kłąb - Szwarc miała 16 lat, kiedy wybuchłą II wojna światowa. Cztery lata później, w roku 20. urodzin, została skazana na śmierć. Na szczęście Niemcy wyroku nie wykonali. Niezwykłe jest to, czego dokonała łodzianka Halina Kłąb. Ale ciągle zapominamy, ile miała lat, kiedy wykonywała rozkazy, które przyczyniły się do skrócenia wojny. Na zdjęciach najczęściej widzimy poważną panią profesor medycyny, założycielkę trzeciego na świecie Uniwersytetu III wieku. A przecież miała 16 lat, kiedy na polecenie dowódców biegle opanowała język niemiecki, rok później podpisała volkslistę. Po zdaniu matury w niemieckiej szkole średniej w Kaliszu, rozpoczęła działania wywiadowcze. Warto dodać, że za wyniki w nauce - jako najlepsza uczennica - otrzymała list gratulacyjny i wydanie Mein Kampf z autografem Hitlera. W wieku 18 lat, po śmierci swojego dowódcy Jacka, objęła dowództwo wywiadu AK w regionie kaliskim. Niedługo potem przystępuje do Akcji N. Rozwozi zapakowane w walizkę materiały propagandowe przeznaczone dla Niemców na terenie Rzeszy i do Wiednia. W Wiedniu rozpoczyna studia - najpierw lingwistyczne, a potem medyczne - aby uzasadnić swoje przyjazdy. W Niemczech bez specjalnego zezwolenia nie można spędzić nocy w hotelu. Halina więc podróżuje pociągami 7 dni bez przerwy. Wysiada, aby wrzucić przesyłki z propagandową prasą do skrzynek pocztowych. Akcja N była tak dobrze zorganizowana, że Niemcy byli przekonani, iż są to działania niemieckiej opozycji antyhitlerowskiej. Potem szybki kurs, na którym nauczyła się rozpoznawać niemieckie okręty wojenne. I niebezpieczna misja do Hamburga, aby sfotografować okręty zacumowane w największym niemieckim porcie. Rozpracowała system obrony przeciwlotniczej Hamburga. Po przekazaniu tych informacji, alianci precyzyjnie zbombardowali miasto. Została aresztowana w rodzinnej Łodzi. Była ostrzegana, ale trudno się dziwić 20 - letniej dziewczynie, że tęskniła za matką. Brutalne przesłuchania na gestapo i kara śmierci bez sądu. Niemcy na szczęście zwlekają z jej wykonaniem. Łódź zajmują Rosjanie. Była to walka niezwykła. Samotna, na wrogim terenie, bez wsparcia innych żołnierzy AK. Wymagała odwagi, samodyscypliny, umiejętności improwizacji i szybkiego podejmowania decyzji. Motywacją do działania była miłość do Polski. 14:30 KOLTY SIEDMIU WSPANIAŁYCH (THE GUNS OF THE MAGNIFICENT SEVEN) Western, 101 min, USA, 1969 Reżyseria: Paul Wendkos Scenariusz: Herman Hoffman Aktorzy: George Kennedy, Michael Ansara, James Whitmore, Monte Markham Po "Siedmiu wspaniałych" Johna Sturgesa, "Powrocie siedmiu wspaniałych" Burta Kennedy'ego powstał kolejny film z cyklu przygód dzielnych bohaterów broniących ciemiężonych mieszkańców meksykańskich wiosek. Występującego w roli Chrisa Yula Brynnera zastąpił George Kennedy, zdobywca Oscara za drugoplanową rolę w filmie "Nieugięty Luke". Dobrą ilustracją muzyczną są ponownie utwory skomponowane przez Elmera Bernsteina, wprowadzające w charakterystyczny klimat klasycznej westernowej opowieści. Meksyk u schyłku XIX wieku. Pułkownik Diego (Michael Ansara) sprawuje dyktatorskie rządy. W kraju narasta niezadowolenie, gnębiona ludność coraz śmielej myśli o zbrojnym wystąpieniu przeciwko ciemiężcy. Aby stłumić wzmagający się bunt, ludzie pułkownika aresztują rewolucyjnego przywódcę, Quintero (Fernando Rey). Zanim ten trafi jednak do pilnie strzeżonego więzienia, gdzie stosuje się najokrutniejsze tortury, wręcza swemu młodemu porucznikowi, Maximiliano O'Leary'emu (Reni Santoni) 600 dolarów. Przywódca bandy, Carlos Lobero (Frank Silvera), żąda, aby pieniądze przeznaczyć na zakup broni i amunicji. Jednak Maximiliano postanawia ratować Quintero. Proponuje całą sumę słynnemu rewolwerowcowi, Chrisowi (George Kennedy), za odbicie pułkownika z więzienia. Zawsze gotowy do niesienia pomocy Chris przyjmuje wyzwanie. Po raz kolejny decyduje się wystąpić w obronie meksykańskich braci. Poszukuje śmiałków, którzy wraz z nim odważą się stawić czoło okrutnemu pułkownikowi Diego. Udaje mu się zwerbować czarnoskórego osiłka Cassiego (Bernie Casey), koniokrada Keno (Monte Markham), jednorękiego rewolwerowca Slatera (Don Baker), nie mającego nic do stracenia chorego P. J. (Scott Thomas) oraz sprawnie władającego nożem Levi Morgana (James Whitmore). Uwalnia też grupę meksykańskich więźniów, których poddaje treningowi przed ostateczną walką z wrogiem. Pozyskuje również poparcie ludzi nielojalnego Lobero. Wreszcie nadchodzi dzień ataku. 16:15 LEGENDA ORIENT EXPRESSU (ORIENT EXPRESS - A TRAIN WRITES HISTORY) Film dokumentalny, 58 min, Niemcy, 2020 Reżyseria: Gerhard J. Rekel Scenariusz: Gerhard J. Rekel Lektor: Marek Ciunel Wprowadzenie Orient Expressu - zwanego również "pociągiem pociągów" - na tory wymagało nie lada wytrwałości. Kilkukrotnie ambitny projekt Georges' a Nagelmackersa był bliski porażki, ponieważ belgijski przedsiębiorca stanął w obliczu bankructwa swojej firmy produkującej wagony sypialne, Compagnie International des Wagons - Lits (CIWL). Mimo to nie ustawał w dążeniu do celu - połączenia stolic Europy siecią nocnych pociągów. 17:20 HISTORIA POLSKIEGO SPORTU - A WIĘC WOJNA... Cykl dokumentalny, 55 min, Polska, 2023 Reżyseria: Zbigniew Rytel Scenariusz: Zbigniew Rytel Sport w czasach wojny. Wbrew powszechnemu wyobrażeniu w latach najkrwawszego dwudziestowiecznego konfliktu wojennego sport również był uprawiany. W okupowanej Polsce był zajęciem objętym zakazem. Dlatego uprawianie sportu było symbolicznym aktem oporu wobec okupantów. W wielu miastach, szczególnie w stolicy, organizowano podziemne rozgrywki w wielu dyscyplinach, w tym mistrzostwa Warszawy. Sport był istotnym elementem życia w wojsku polskim, poczynając od żołnierzy gen. Władysława Andersa, poprzez jednostki formowane na Bliskim wschodzie, kończąc na oddziałach utworzonych we Francji i Wielkiej Brytanii. Sport był również obecny w obozach jenieckich, w których rozgrywano różnego rodzaju zawody. Najsłynniejsze z nich przeszły do historii jako Igrzyska Olimpijskie Za Drutami. 18:20 JAK ROZPĘTAŁEM II WOJNĘ ŚWIATOWĄ, CZ. 2 - ZA BRONIĄ (CZARNO - BIAŁY) Komedia, 71 min, Polska, 1970 Reżyseria: Tadeusz Chmielewski Scenariusz: Tadeusz Chmielewski Aktorzy: Marian Kociniak, Piotr Fronczewski, Wacław Kowalski, Kazimierz Rudzki Franek Dolas (Kociniak) trafia jako "przymusowy ochotnik" do Legii Cudzoziemskiej. Przez pomyłkę przypada mu funkcja kucharza. Ogrywa Arabów w grę trzy karty i zdobywa w ten sposób świeżą żywność. Legioniści po apelu generała de Gaulle'a przechodzą na stronę Wolnych Francuzów. Anglicy traktują Dolasa jako jeńca. Obozowisko Brytyjczyków atakują Włosi. Franek dostaje się do ich obozu, gdzie wywołuje wielkie zamieszanie. 19:35 KOLĘDY POD TATRAMI - /9/ Koncert, 10 min, Polska, 2024 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Scenariusz: Małgorzata Kosturkiewicz Wykonawcy: Dorota Miśkiewicz, Stokłosa Collective Orchestra, Natalia Kukulska, Ania Rusowicz, Kamil Bednarek, Staszek Z Gór, Mateusz Ziółko, Mietek Szcześniak, Józefina Lubieniecka, Basia Giewont Najpiękniejsze kolędy z koncertu "Kolędy pod Tatrami". 19:50 STAŃCZYK Film dokumentalny, 60 min, Polska, 2023 Reżyseria: Piotr Jaworski Scenariusz: Piotr Jaworski Zdjęcia: Marek Gajczak Muzyka: Marcin Gałażyn Aktorzy: Mikołaj Dróżdż, Krzysztof Grygier, Gabriela Polak, Karolina Kamińska, Agnieszka Kroma, Michał Zakrzewski, Jolanta Maria Tokarska, Beata Merkowska, Tymoteusz Górka, Alina Pięta, William Loades, Paweł Moczarski, Łukasz Lipiarz, Kajetan Pańko, Szymon Pierchała Inscenizowany film dokumentalny przedstawiający nadwornego błazna na dworze ostatnich Jagiellonów w czasach wielkiej świetności panującej dynastii. Stańczyk stał się symbolem roztropności, rozwagi i przenikliwości politycznej. Taki Stańczyk znany jest z obrazów wybitnego malarza Jana Matejki. Matejko wprowadził Stańczyka do panteonu bohaterów tworzących polską historię i mitologię narodową. Film odwołuje się do znanych płócien Mistrza, które przedstawione są jako "żywe obrazy" stworzone przez aktorów i statystów. Film został zrealizowany w nowoczesnej technologii UNREAL ENGINE 5.0, która pozwala na kreowanie wirtualnej scenografii historycznych wnętrz zamku królewskiego na Wawelu, krakowskich Sukiennic czy katedry w Neapolu. Oprócz wirtualnych obrazów połączonych z elementami tradycyjnej dekoracji, narrację filmu wspomagają ożywione komiksy oraz oryginalna muzyka. Występują krakowscy aktorzy, zespół Motion Trio, krakowski balet dworski Cracovia Danza, grupa rekonstrukcyjna oraz liczna grupa epizodystów i statystów. Zdjęcia zrealizowano w krakowskim studiu w Łęgu. 21:00 O JEDEN MOST ZA DALEKO (A BRIDGE TOO FAR) Dramat wojenny, 168 min, USA, 1977 Reżyseria: Richard Attenborough Scenariusz: William Goldman Zdjęcia: Geoffrey Unsworth Muzyka: John Addison Aktorzy: Sean Connery, Gene Hackman, Robert Redford, Anthony Hopkins Film przedstawia przygotowania, przebieg i zakończenie operacji wojsk amerykańskich, brytyjskich i polskich pod kryptonimem Market Garden. Tytuł pochodzi od słów generała Browninga: "Myślę, że może planujemy o jeden most za daleko". Konsultantami wojskowymi przy produkcji filmu byli najważniejsi uczestnicy wydarzeń: generałowie Horrocks, Urquhart, Gavin i Frost oraz brygadier Vandeleur. 23:55 WTÓRNIK Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2023 Reżyseria: Andrzej Ciecierski Scenariusz: Andrzej Ciecierski Historia jak z filmu sensacyjnego - pokazująca sposób działania wywiadu PRL i wykorzystania życiorysu pozostawionego po wojnie dziecka Niemki i Rosjanina w polskim sierocińcu. W żargonie służb specjalnych agent, działający pod przybraną tożsamością innej, żyjącej osoby nazywany jest "wtórnikiem". Taką osobą był właśnie Jerzy Kaczmarek, który otrzymał personalia mieszkańca Trójmiasta, Janusza H. Kim był ten mężczyzna, że jego dane polskie służby wywiadu uznały za niezwykle cenne? 00:55 SIEDMIU WSPANIAŁYCH (THE MAGNIFICENT SEVEN) Western, 127 min, USA, 1960 Reżyseria: John Sturges Scenariusz: William Roberts Zdjęcia: Charles Lang Muzyka: Elmer Bernstein Lektor: Andrzej Matul Aktorzy: Yul Brynner, Steve McQuinn, Charles Bronson, Robert Vaughn, Horst Buchholz, James Coburn, Brad Dexter, Jorge Martinez De Hoyas, Vladimir Sokoloff, Rosenda Monteros, Rico Alaniz, Natividad Vacio Hollywoodzki reżyser John Sturges zrealizował swój western zafascynowany głośnym filmem Akiry Kurosawy "Siedmiu samurajów". Pozostał wierny oryginalnemu dramatowi samurajskiemu, chociaż zmieniło się kilka wątków, bohaterowie i miejsce akcji. Szlachetnie urodzonych rycerzy zastąpili kowboje, a japońskich wieśniaków - meksykańscy chłopi. Rzecz dzieje się na pograniczu Meksyku. Ubodzy mieszkańcy niewielkiej wioski terroryzowani są przez bandę opryszków pod wodzą niejakiego Calvero. Rozbójnicy zmuszają ich do płacenia wysokiego haraczu. Zdesperowani i coraz bardziej przerażeni wieśniacy zdają sobie sprawę, że sami nie zdołają się obronić. Wynajmują więc za symboliczne wynagrodzenie grupę rewolwerowców, którzy mają stawić czoło zuchwałym bandytom. W całej wiosce rozpoczynają się przygotowania do "powitania" przestępców. Rewolwerowcy uczą chłopów posługiwania się bronią. Następnie opracowują plan zasadzki. W filmie zwraca uwagę nominowana w 1961 r. do Oscara nastrojowa muzyka Elmera Bernsteina oraz znakomita gra odtwórców głównych ról z Yulem Brynnerem na czele.