TVP Historia Piątek, 27.12.2024 06:45 BYŁ TAKI DZIEŃ - 27 GRUDNIA Felieton, 2 min, Polska, 2005 Autor: Janusz Weychert 1887 - ukazało się "Studium w szkarłacie" Arthura Conan Doyle'a, tym samy pojawił się Sherlock Holmes; 1892 - Nowy Jork położono kamień węgielny pod katedrę św. Patryka - w zamierzeniu największą budowlę w stylu pseudogotyckim na świecie; 1918 - wybuchło powstanie wielkopolskie; 1995 - Marek Kamiński jako pierwszy Polak zdobył samotnie biegun południowy. 06:50 FLESZ HISTORII - ODC. 692 Cykl reportaży, 15 min, Polska, 2024 Program którego celem jest prezentowanie najciekawszych informacji o wydarzeniach historycznych, wystawach, inscenizacjach w całej Polsce. 07:10 SPÓR O HISTORIĘ - LUDOBÓJSTWO POLAKÓW: 1937 - 1938 Debata, 30 min, Polska, 2020 Scenariusz: Elżbieta Szumiec - Zielińska Prowadzący: Tomasz Muller Ludobójstwo Polaków w Związku Sowieckim w latach 1937 - 1938 zostało przeprowadzone w ramach tak zwanej "Operacji polskiej" NKWD. Była ona wymierzona we wszystkich Polaków, mieszkających w Związku Sowieckim. Podstawę prawną do jej wykonania stanowił rozkaz nr 00485 z 11 sierpnia 1937 roku, wydany przez ludowego komisarza spraw wewnętrznych ZSRR, Nikołaja Jeżowa. Polaków oskarżano o działalność szpiegowską na rzecz Polski i przynależność do Polskiej Organizacji Wojskowej. Z ujawnionych dotąd dokumentów wynika, że w ramach operacji aresztowano około 150 tysięcy osób, spośród których co najmniej 111 tys. skazano na karę śmierci. Blisko 30 tys. Polaków zesłano do łagrów. Według dotychczasowych danych na Ukrainie, gdzie znajdowało się największe skupisko ludności polskiej w ZSRR, osądzono 55 928 Polaków, z których 47 327 zamordowano. Liczba ofiar na pewno była większa - na przykład brak dotąd danych z terenów Białorusi. Dodatkowo, represjom na podstawie rozkazu nr 00486 z 15 sierpnia 1937 roku, poddano także żony i dzieci skazanych zdrajców ojczyzny. Goście: prof. Nikołaj Iwanow, dr Tomasz Sommer, dr Stanisław Królak. 07:45 HISTORIA POLSKI - WIGILIE ANNY SZAŁAŚNEJ Film dokumentalny, 58 min, Polska, 2020 Reżyseria: Grzegorz Gajewski Scenariusz: Grzegorz Gajewski Zdjęcia: Jan Gajewski Muzyka: Igor Awdiejew Ten godzinny film dokumentalny prezentuje postać pani Anny Szałaśnej, etnomuzykolog, byłej więźniarki obozów koncentracyjnych w Auschwitz i Ravensbruck. We wrześniu 1939 roku Anna Szałaśna straciła nogę w ostrzelanym przez niemiecki samolot pociągu, którym wraz z rodziną ewakuowała się z Torunia. Pomimo kalectwa przeżyła prawie trzy lata obozowego koszmaru, o którym opowiada na spotkaniach z polską i niemiecką młodzieżą. Wspomina też lata powojenne, studia muzykologiczne oraz lata pracy polegającej na dokumentowaniu muzyki ludowej. 08:50 ŻÓŁTY SZALIK Dramat obyczajowy TVP, 59 min, Polska, 2000 Reżyseria: Janusz Morgenstern Scenariusz: Jerzy Pilch Zdjęcia: Witold Adamek Muzyka: Michał Lorenc Aktorzy: Janusz Gajos, Danuta Szaflarska, Krystyna Janda, Joanna Sienkiewicz, Małgorzata Zajączkowska "Żółty szalik" to najbardziej utytułowany film z cyklu "Święta polskie". Na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku - Gdyni był najdłużej oklaskiwany przez publiczność. W rezultacie reżyser Janusz Morgenstern odebrał "Złotego Klakiera", nagrodę tym cenniejszą, że spontanicznie nadaną przez widzów. Nie byłoby jednak tego sukcesu, gdyby nie Janusz Gajos, który z głównej roli w "Żółtym szaliku" zrobił majstersztyk. "Jazda światowa" - tak podsumował występ aktora kolega po fachu, Mirosław Baka. Pomimo aplauzu publiczności nagroda za pierwszoplanową rolę męską przypadła w Gdyni Zbigniewowi Zapasiewiczowi. Janusz Gajos musiał się zadowolić nagrodą prezesa Canal+ i wyróżnieniem Festiwalu w Toronto dla największej indywidualności tej imprezy. Głównym bohaterem "Żółtego szalika" jest mężczyzna w średnim wieku, dyrektor firmy. Od lat uzależniony od alkoholu, nie potrafi już normalnie egzystować bez porannej szklanki koniaku. Dzień przed Wigilią upływa mu niezwykle intensywnie. Najpierw narada w firmie, potem spotkania w restauracji z synem, następnie z byłą żoną i wreszcie z obecną towarzyszką życia, która ciągle wierzy, że jej wybranek kiedyś przestanie pić. Jako prezent świąteczny syn ofiarowuje bohaterowi żółty szalik. Ten upominek to coś w rodzaju przedmiotu-talizmanu, który mężczyzna co pewien czas dostaje od bliskich i za każdym razem gubi. Czy tak będzie i tym razem? Dotarłszy do domu, bohater obiecuje swojej aktualnej przyjaciółce, że więcej nie zajrzy do kieliszka. Niestety, znów nie dotrzymuje słowa. Na bankiecie po raz kolejny ulega pokusie i w efekcie wpada w delirium. Jego sekretarka, była żona i obecna towarzyszka życia odwożą go nieprzytomnego do matki. Ta zaś nie tylko pomaga mu wytrzeźwieć, lecz także urządza ciepłe, rodzinne święta we dwoje. W prezencie daje synowi żółty szalik. Wierzy, że pomoże mu on zerwać ze zgubnym nałogiem. Czy rzeczywiście tak się stanie? 09:55 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - DECYDUJĄCA BITWA Cykl dokumentalny, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Prowadzący: Bogusław Wołoszański Wykonawcy: Bogusław Wołoszański Cykliczny program popularyzujący wiedzę o historii II wojny światowej. Odcinek poświęcony największej bitwie pancernej w dziejach świata, bitwie na Łuku Kurskim w 1943 roku. 10:15 SZLAKIEM MIEJSC NIEZWYKŁYCH - POMNIKI HISTORII S.I - WROCŁAW I TORUŃ Reportaż, 15 min, Polska, 2016 Reżyseria: Tomasz Drozdowicz Prowadzący: Katarzyna Sanocka Program prezentuje najciekawsze pomniki i zabytki polskiej kultury, w tym odcinku są to Wrocław i Toruń. To miasta o niezwykle skomplikowanej i burzliwej historii, wielokrotnie zmieniały przynależność państwową. Leżące na ważnych szlakach handlowych ośrodki, należały do Ligii Hanzeatyckiej i na przestrzeni wieków prężnie się rozwijały. Obydwa stały się też ważnymi ośrodkami uniwersyteckimi. W historii obu miast nie brak jednak kontrastów, jak choćby tego, że toruński zespół staromiejski przetrwał w niemal nienaruszonym stanie, a Wrocław wyłonił się z wojennej pożogi mocno zniszczony. Mimo to obydwa miasta są prawdziwą skarbnicą zabytków. Gdy z początkiem XIX wieku rozbierano mury obronne Wrocławia, by zakładać w tym miejscu planty, w Toruniu podjęto decyzję o rozbudowie fortyfikacji. Na przestrzeni XIX stulecia powstała ogromna inwestycja militarna nowoczesna twierdza Toruń. Niestety w XX wieku pod rządami hitlerowców także Wrocław musiał ponownie zamienić się w twierdzę - Festung Breslau. 10:40 SONDERGHETTO Film dokumentalny, 52 min, Białoruś, 2018 Reżyseria: Ludmiła Klincowa Scenariusz: Borys Gersten We wrześniu 1941 r. do Mińska przyjechał z Hamburga niezwykły pociąg. Wszyscy jego pasażerowie byli Żydami. Myśleli, że będą żyć w lepszych warunkach niż dotąd. Nawet zapłacili za przejazd. W Mińsku zostali umieszczeni w specjalnej części getta - Sondergetto. Później przyjeżdżały pociągi z innych miast w Niemczech, Austrii, Czechach, Polsce, ale wszyscy pasażerowie tych pociągów byli nadal nazywani w Mińsku hamburskimi Żydami. Z prawie 24 tysięcy osób przeżyło tylko kilka. Bohaterami filmu są dzieci wojny z Niemiec, Kanady, Wielkiej Brytanii, które nie powinny były przeżyć. Ale przeżyły. Są świadkami potwornej zbrodni. 11:35 TYGRYSY EUROPY - S. II ODC. 15 (SERIA II ODC. 4) - POLOWANIE NA LISA Serial komediowy TVP, 40 min, Polska, 2003 Reżyseria: Jerzy Gruza Scenariusz: Jerzy Gruza Muzyka: Andrzej Korzyński Aktorzy: Janusz Rewiński, Beata Ścibakówna, Joanna Kurowska, Jerzy Gruza, Piotr Zelt, Wojciech Cygan Alfred Chodźko umawia prezesa Nowaka na spotkanie z inwestorem strategicznym. Ma się ono odbyć podczas polowania na lisa, na które - jak twierdzi dyrektor generalny - została też zaproszona Hanna Gronkiewicz-Waltz. Nowak jest bardzo przejęty czekającym go spotkaniem, a denerwuje się tym bardziej, że nigdy wcześniej nie polował ani nie jeździł konno. Chodźko uspokaja go, że i tym razem nie będzie musiał - ma tylko odpowiednio się prezentować, prowadzić uprzejme rozmowy towarzyskie, choć nie zaszkodzi, jeśli pogłębi też swoją skromną wiedzę na temat koni. Zakupiwszy odpowiedni strój i podręcznik "Zrozumieć konia", prezes szykuje się na polowanie. Chodźko bardzo zyskuje w jego oczach jako człowiek bywały i skuteczny w działaniu. W oznaczonym dniu Nowakowie przybywają do podwarszawskiej rezydencji gospodarzy spotkania. Jest tam również Chodźko, który przedstawia im swego znajomego, Mietka Tobołę, mającego odgrywać rolę inwestora strategicznego. Niestety, mimo otrzymanych od Chodźki instrukcji, Mietek nie najlepiej radzi sobie w nowym wcieleniu i Nowak zaczyna mieć wątpliwości co do jego biznesowych kompetencji. Podobne zastrzeżenia budzi w nim wypożyczona przez Chodźkę z agencji sobowtórów pani prezes NBP. Niebawem zastrzeżenia zamieniają się w pewność, że padł ofiarą oszustwa. 12:20 JAK ROZPĘTAŁEM II WOJNĘ ŚWIATOWĄ, CZ. 2 - ZA BRONIĄ (CZARNO - BIAŁY) Komedia, 71 min, Polska, 1970 Reżyseria: Tadeusz Chmielewski Scenariusz: Tadeusz Chmielewski Aktorzy: Marian Kociniak, Piotr Fronczewski, Wacław Kowalski, Kazimierz Rudzki Franek Dolas (Kociniak) trafia jako "przymusowy ochotnik" do Legii Cudzoziemskiej. Przez pomyłkę przypada mu funkcja kucharza. Ogrywa Arabów w grę trzy karty i zdobywa w ten sposób świeżą żywność. Legioniści po apelu generała de Gaulle'a przechodzą na stronę Wolnych Francuzów. Anglicy traktują Dolasa jako jeńca. Obozowisko Brytyjczyków atakują Włosi. Franek dostaje się do ich obozu, gdzie wywołuje wielkie zamieszanie. 13:35 KULTOWE ZABYTKI - ODC. 8 NIEZWYKŁA BAZYLIKA NOTRE DAME DE LA GARDE (NOTRE - DAME DE LA GARDE: A SYMBOL ON THE EDGE / NOTRE DAME DE LA GARDE - BASILIQUE HORS NORME) Cykl dokumentalny, 51 min, Francja, 2019 Reżyseria: Guenaelle Troly Seria dokumentalna (8 odcinków) opowiada o słynących ze swojego stylu architektonicznego, wartości historycznej i politycznej, najwspanialszych siedzibach, pałacach i katedrach. Wypowiedzi najlepszych ekspertów, archiwalia i zdjęcia zabiorą nas w podróż po najsławniejszych zabytkach Francji. Odcinek 8. Niezwykła bazylika Notre Dame de la Garde. Na wprost Morza Śródziemnego, na najwyższym wzgórzu Marsylii wznosi się majestatyczna bazylika Notre Dame de la Garde. Bazylika jest architektonicznym cudem wzniesionym na trudno dostępnej skale. Świątynia świadczy o pomysłowości dziewiętnastowiecznych budowniczych. Wzniosło ją dwustu robotników pracujących niestrudzenie na wysokości stu sześćdziesięciu metrów nad poziomem morza. Bazylika jest dziełem rewolucyjnych technologii. Świątynia wznosi się na trzystuletnim forcie. Jeszcze teraz pracownicy bazyliki podnoszą zwodzony most i Notre Dame de la Garde zostaje całkowicie odcięta od świata. Jakie tajemnice wiążą się z budową tej świątyni? Jakie odkrycia techniczne towarzyszą jej powstawaniu. Jak budowniczowie transportowali na wzgórze tysiące ton materiałów? Poznajmy historię symbolu Marsylii - Bazyliki Notre Dame de la Garde. 14:30 ZIPSER Film dokumentalny, 40 min, Polska, 2024 Reżyseria: Małgorzata Ostrowska Scenariusz: Małgorzata Ostrowska Zygmunt Zipser - volksdeutsch, który był polskim patriotą. Paradoks? Być może, ale za niemieckim przemysłowcem przemawiają czyny. Dzięki kontaktom z Niemcami mógł uratować dziesiątki, jeśli nie setki osób od pewnej śmierci w obozach koncentracyjnych. Zipser po ojcu odziedziczył wraz z bratem tartak i giętarnię w Zamościu. Miał ponadto kilka innych tartaków w innych miastach Polski. Mieszkał z rodziną w Zamościu i w tamtejszym tartaku zatrudniał 60 osób. Brał czynny udział w życiu miasta, założył m.in. świetlicę robotniczą. Gdy w 1939 r. do Polski weszli Sowieci, aresztowali Zipsera jako kapitalistę. 15:25 SENSACJE XX WIEKU - ZABÓJCY Cykl dokumentalny, 46 min, Polska, 2003 Autor: Bogusław Wołoszański Reżyseria: Adek Drabiński Zdjęcia: Piotr Wojtowicz Prowadzący: Bogusław Wołoszański Aktorzy: Tomasz Dedek, Artur Dziurman, Piotr Grabowski, Rafał Mohr, Dorota Chotecka, Anna Wesołowska, Andrzej Warcaba, Wojciech Leśniak, Robert Talarczyk, Antoni Gryzik, Bogdan Kalus Prawdopodobnie w grudniu 1926 roku w Moskwie powstała tzw. Grupa Jaszy, której zadaniem było likwidowanie ludzi poza granicami Związku Radzieckiego Nie ma wątpliwości, że zamach na gen. Kutiepowa, przywódcę emigracyjnej organizacji byłych carskich oficerów przeprowadzony w Paryżu 26 stycznia 1930 roku, był ich dziełem. Grupa Jaszy liczyła tylko 20 osób w centrali w Moskwie i 212 agentów w 16 państwach. 16:15 HISTORIA POLSKI - ZWYCIĘSTWO. POWSTANIE WIELKOPOLSKIE 1918 - 1919 Film dokumentalny, 78 min, Polska, 2019 Reżyseria: Dominika Wójcik - Skolimowska, Tadeusz Litowczenko Scenariusz: Tadeusz Litowczenko Producentem dokumentu jest Fundacja Obywatelska Bazar, koproducentem Wielkopolskie Muzeum Niepodległości. Jest to pierwszy pełnometrażowy film dokumentalny o bohaterskim zrywie sprzed ponad stu lat. Obraz ma nie tylko przywrócić pamięć o powstaniu, ale i pozwolić zrozumieć jego znaczenie dla odradzającego się po pierwszej wojnie światowej państwa polskiego. W filmie wykorzystano niepublikowane do tej pory francuskie materiały archiwalne, m.in. pokazujące jak wyglądał Poznań i wielkopolska armia w czasie walk powstańczych w 1918 i 1919 roku. Zobaczymy unikatowe obrazy z pierwszej wojny światowej z muzeum w Waszyngtonie czy materiały filmowe i ikonograficzne Polskiej Filmoteki Narodowej. W dokumencie znalazły się też zdjęcia pochodzące z rodzinnych kolekcji potomków uczestników powstania. Prezentowane są wspomnienia gen. Józefa Dowbor - Muśnickiego, Arkadego Fiedlera, skautki Sławy Budaszówny i uczestnika Powstania Jana Kąkolewskiego. Archiwalia przeplatają się ze scenami fabularyzowanymi, w tym zbiorowymi, które postały dzięki zaangażowaniu setek mieszkańców Poznania. Animacje dodają współczesnego ducha starym fotografiom i pocztówkom, nie zmieniając przy tym ich wartości. Reżyserami są Tadeusz Litowczenko i Dominika Wójcik - Skolimowska. Konsultantem merytorycznym filmu jest Marek Rezler. 17:40 LUDZIE I MASZYNY - ODC. 7 OGIEŃ Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2024 Reżyseria: Aleksandra Fudala Barańska Scenariusz: Aleksandra Fudala Barańska Wyjątkowe miejsca, wyjątkowe historie, mnóstwo dowodów na to, jak rozwijały się przemysł i nauka oraz jak przemysłowe dziedzictwo z powodzeniem można wykorzystać współcześnie. Cykl "Ludzie i Maszyny" zaprasza na spotkanie z historią obiektów poprzemysłowych z uwzględnieniem ich roli w rozwoju regionów, przemian, jakie wywołały oraz ich roli i wykorzystaniu 100 lat później. Żory - jedyne w Polsce miasto ognia i działające w nim "muzeum ognia". W Centralnym Muzeum Pożarnictwa autorzy pokażą najstarsze urządzenia do walki z żywiołem i wyposażenie nowoczesnych wozów strażackich. Przypomną też największe w historii pożary i zdradzą, ile czasu potrzeba strażakowi, by był gotów do akcji. 18:10 JAK ROZPĘTAŁEM II WOJNĘ ŚWIATOWĄ, CZ. 3 - WŚRÓD SWOICH (CZARNO - BIAŁY) Komedia, 72 min, Polska, 1970 Reżyseria: Tadeusz Chmielewski Scenariusz: Tadeusz Chmielewski Zdjęcia: Jerzy Stawicki Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Marian Kociniak, Władysław Kowalski, Kazimierz Rudzki, Jan Świderski, Lech Ordon, Krystyna Borowicz, Anna Głębicka, Zdzisław Kuźniar Na płynącym do Włoch statku sanitarnym Franek zostaje zdemaskowany przez dezertera - faszystę. Grozi mu sąd wojenny. Udaje mu się zdobyć niemiecki mundur i uciec. Od urodziwej Włoszki Mirelli dostaje cywilne ubranie. Niemiecki mundur odrzuca ze wstrętem wprost na głowę jakiegoś hitlerowca. Z samolotu wiozącego go jako niemieckiego dezertera na front wschodni, wyskakuje na spadochronie i ląduje w Polsce. Dostaje się do oddziału partyzanckiego, który idzie na pomoc żołnierzom Wojska Polskiego. 19:25 LUDZIE I MASZYNY - ODC. 8 MILITARIA Cykl dokumentalny, 25 min, Polska, 2024 Reżyseria: Aleksandra Fudala Barańska Scenariusz: Aleksandra Fudala Barańska Wyjątkowe miejsca, wyjątkowe historie, mnóstwo dowodów na to, jak rozwijały się przemysł i nauka oraz jak przemysłowe dziedzictwo z powodzeniem można wykorzystać współcześnie. Cykl "Ludzie i Maszyny" zaprasza na spotkanie z historią obiektów poprzemysłowych z uwzględnieniem ich roli w rozwoju regionów, przemian, jakie wywołały oraz ich roli i wykorzystaniu 100 lat później. Czy polskie schrony bojowe były bardziej wytrzymale od niemieckich? Czym jest korona czołgów? Dlaczego prowokacja gliwicka nie miała prawa się udać? O tym w programie "Ludzie i maszyny". Będzie także o niecodziennym tank crashu w Zbrosławicach, gdzie pobito rekord Guinnessa w liczbie zmiażdżonych czołgiem aut. 19:55 ZAGINIONE ŚWIATY W GŁĘBINACH MORZA CZARNEGO. CZ. 2 (LOST WORLDS: DEEPER INTO THE BLACK SEA) Film dokumentalny, 50 min, Polska, 2018 Reżyseria: David Belton, Andy Byatt Podróż w głąb Morza Czarnego pozwoliła na odnalezienie bardzo wielu starożytnych wraków statków. W 2015 roku międzynarodowy zespół naukowców rozpoczął trzyletnią ekspedycję na tym akwenie, dzięki której dokonał zdumiewających odkryć wraków zachowanych w doskonałym stanie, których historia często sięga 2500 lat wstecz aż do czasów imperium greckiego i rzymskiego. Wśród odnalezionych był też największy wrak w historii archeologii morskiej - jednostka z ery dominacji Rzymu, która przetrwała w wodach Morza Czarnego ze względu na występujące w nich niedobory tlenu. 21:10 OBLICZA TERRORYZMU - ODC. 3. IGRZYSKA (ODC. 3. IGRZYSKA - MONACHIUM, 1972 R.) Cykl dokumentalny, 50 min, Niemcy/Niderlandy (Holandia), 2019 Reżyseria: Joey Boink Ta wciągająca seria przybliża historie największych ataków terrorystycznych, które zmieniły świat. Wywiady ze świadkami, materiały archiwalne i rekonstrukcje pozwolą na dokładną analizę tych dramatycznych wydarzeń. Ich znaczenie staje się oczywiste tylko wtedy, gdy spojrzy się na nie z wielu perspektyw, umieszczając je w kontekście historycznym, a co najważniejsze, dzięki dokładnemu przyjrzeniu się ekonomii terroryzmu. Czołowi eksperci wypowiedzą się też na temat zmian dotyczących zjawiska terroryzmu na przestrzeni lat i jak wyglądał proces jego radykalizacji i deradykalizacji. 22:05 AGENT NR 1 Film sensacyjny, 96 min, Polska, 1971 Reżyseria: Zbigniew Kuźmiński Scenariusz: Aleksander Ścibor - Rylski Zdjęcia: Wiesław Rutowicz Muzyka: Andrzej Korzyński Aktorzy: Karol Strasburger, Monika Sołubianka, Barbara Bargiełowska, Stojczo Mazgałow, Tadeusz Białoszyński, Józef Para, Zdzisław Tobiasz, Aleksander Iwaniec, Bogumił Simeonow, Wiktor Grotowicz, Piotr Fronczewski "Złote Grono" na LFF w Łagowie. Utrzymany w konwencji sensacyjnej film wojenny. Oparta na autentycznych wydarzeniach historia działającego w Grecji słynnego asa wywiadu i mistrza dywersji, Jerzego Szajnowicza - Iwanowa, Polaka z pochodzenia. Nieuchwytny agent, za którego głowę hitlerowcy wyznaczyli wysoką nagrodę, urodził się w Warszawie, w rodzinie Rosjanina i Polki. Jako kilkuletni chłopiec Jerzy znalazł się w Salonikach, gdy jego matka po raz drugi wyszła za mąż za Greka. Opanował świetnie języki angielski, rosyjski, francuski, niemiecki, grecki. Studiował w Belgii i we Francji, zdobył dyplom inżyniera. Wybuch wojny zastał go w Grecji. Jednym z ostatnich statków opuścił przybraną ojczyznę, zamierzał wstąpić do Brygady Karpackiej. Miał ciągle polskie obywatelstwo i paszport, ale z powodów formalnych nie przyjęto go do polskiego wojska. Nawiązał wówczas kontakt z placówką wojskową wywiadu brytyjskiego - po przeszkoleniu w Aleksandrii został w 1941 r. przerzucony do Grecji. Wsławił się wieloma śmiałymi akcjami dywersyjnymi. Był znakomitym pływakiem, wielokrotnie docierał do stojących na redzie okrętów niemieckich - przytwierdzał do nich miny magnetyczne i wysadzał w powietrze. Niszczył zbiorniki paliw bądź dodawał do olejów samolotowych preparaty, które wywoływały eksplozje silników w powietrzu. Przekazywał wywiadowi angielskiemu cenne informacje o ruchach wojsk hitlerowskich w Grecji, konwojach odpływających do Afryki Północnej, o lotniskach polowych i zakładach pracujących na potrzeby okupanta. Dwukrotnie po aresztowaniu zdołał zbiec z gestapo. Ujęty po raz trzeci wraz z najbliższymi współpracownikami, został rozstrzelany 4 stycznia 1943 r. 23:45 "SENSACJE XX WIEKU" - WŁASOW (GEN. WŁASOW) Widowisko, 44 min, Polska/Wielka Brytania, 2015 Reżyseria: Robert Wichrowski Scenariusz: Bogusław Wołszański Aktorzy: Mirosław Baka, Adam Woronowicz, Bartosz Porczyk, Marek Kasprzyk, Anita Jańcia, Bartłomiej Krat Tego człowieka dwukrotnie skazano na śmierć: w 1946 roku, na mocy wyroku sowieckiego sądu, został powieszony na strunie fortepianowej, co miało przedłużyć jego mękę. Po raz drugi skazano go na śmierć cywilną, gdy propaganda rozpowszechniała fałszywe informacje o jego żołnierzach, którzy mieli mordować powstańców i ludność cywilną w Warszawie w 1944 roku. Było to oczywiste kłamstwo, gdyż w Warszawie nie było żołnierzy, a zbrodnie popełniali degeneraci Kamińskiego. Kim był generał Andrej Własow? Dlaczego ten bohater bitwy pod Moskwą w 1941 roku, decydującej dla dalszego biegu wojny, podjął kolaborację z Niemcami? Jak to się stało, że w 1945 roku, już po zakończonej wojnie, został schwytany przez NKWD? Dopiero teraz, na podstawie ujawnionych dokumentów, można odtworzyć dramatyczne wydarzenia. Jednakże wciąż nieznana pozostaje relacja Własowa i pułkownika (późniejszego generała) Reinharda Gehlena, szefa wywiadu wojskowego Fremde Heere Ost. Dlaczego ten oficer tak zabiegał o utworzenie armii Własowa, na co Hitler zgodził się dopiero w ostatnim okresie wojny? Jedyne źródło, w którym można szukać odpowiedzi na to pytanie - pamiętnik Gehlena - jest absolutnie niewiarygodne. A może przebiegłym szefem FHO nie kierowały pobudki patriotyczne, lecz chęć wykorzystania żołnierzy i zwolenników Własowa w siatce szpiegowskiej, którą budował na terenie ZSRR i którą bardzo sprawnie wykorzystał po wojnie. 00:35 KOLTY SIEDMIU WSPANIAŁYCH (THE GUNS OF THE MAGNIFICENT SEVEN) Western, 101 min, USA, 1969 Reżyseria: Paul Wendkos Scenariusz: Herman Hoffman Aktorzy: George Kennedy, Michael Ansara, James Whitmore, Monte Markham Po "Siedmiu wspaniałych" Johna Sturgesa, "Powrocie siedmiu wspaniałych" Burta Kennedy'ego powstał kolejny film z cyklu przygód dzielnych bohaterów broniących ciemiężonych mieszkańców meksykańskich wiosek. Występującego w roli Chrisa Yula Brynnera zastąpił George Kennedy, zdobywca Oscara za drugoplanową rolę w filmie "Nieugięty Luke". Dobrą ilustracją muzyczną są ponownie utwory skomponowane przez Elmera Bernsteina, wprowadzające w charakterystyczny klimat klasycznej westernowej opowieści. Meksyk u schyłku XIX wieku. Pułkownik Diego (Michael Ansara) sprawuje dyktatorskie rządy. W kraju narasta niezadowolenie, gnębiona ludność coraz śmielej myśli o zbrojnym wystąpieniu przeciwko ciemiężcy. Aby stłumić wzmagający się bunt, ludzie pułkownika aresztują rewolucyjnego przywódcę, Quintero (Fernando Rey). Zanim ten trafi jednak do pilnie strzeżonego więzienia, gdzie stosuje się najokrutniejsze tortury, wręcza swemu młodemu porucznikowi, Maximiliano O'Leary'emu (Reni Santoni) 600 dolarów. Przywódca bandy, Carlos Lobero (Frank Silvera), żąda, aby pieniądze przeznaczyć na zakup broni i amunicji. Jednak Maximiliano postanawia ratować Quintero. Proponuje całą sumę słynnemu rewolwerowcowi, Chrisowi (George Kennedy), za odbicie pułkownika z więzienia. Zawsze gotowy do niesienia pomocy Chris przyjmuje wyzwanie. Po raz kolejny decyduje się wystąpić w obronie meksykańskich braci. Poszukuje śmiałków, którzy wraz z nim odważą się stawić czoło okrutnemu pułkownikowi Diego. Udaje mu się zwerbować czarnoskórego osiłka Cassiego (Bernie Casey), koniokrada Keno (Monte Markham), jednorękiego rewolwerowca Slatera (Don Baker), nie mającego nic do stracenia chorego P. J. (Scott Thomas) oraz sprawnie władającego nożem Levi Morgana (James Whitmore). Uwalnia też grupę meksykańskich więźniów, których poddaje treningowi przed ostateczną walką z wrogiem. Pozyskuje również poparcie ludzi nielojalnego Lobero. Wreszcie nadchodzi dzień ataku. 02:20 JAZZ NA KALATÓWKACH Film dokumentalny, 55 min, Polska, 2017 Reżyseria: Robert Kaczmarek Scenariusz: Zdzisław Sajuk Zdjęcia: Andrzej Adamczyk W 1959 r. na Kalatówkach odbył się Pierwszy Jazz Camping. Inicjatorem i organizatorem był Jan Zylber, perkusista w zespole Komedy i późniejszy menedżer wielu polskich artystów, któremu pomagał Jan Borkowski, związany z ówczesnym warszawskim klubem Hybrydy. Jak wspominał red. Jan Borkowski: idea zorganizowania wakacji jazzowych w górach powstała pod wpływem amerykańskiego musicalu "Serenada w Dolinie Słońca" z udziałem Orkiestry Glenna Millera, filmu niezwykle popularnego wówczas w Polsce. Przyjechało wtedy blisko 70 osób, jazzmani: Krzysztof Komeda, Andrzej Trzaskowski, Andrzej Kurylewicz, Zbigniew Namysłowski, Jan Ptaszyn Wróblewski, Jerzy Duduś Matuszkiewicz, Andrzej Dąbrowski, Wanda Warska, Katarzyna Gärtner, ludzie ze środowiska artystycznego tzw. high - life, filmowcy Roman Polański, Bogusław Rybczyński, aktorki i modelki Barbara Kwiatkowska, Teresa Tuszyńska, Maja Wachowiak, Grażyna Hase, fotograficy i plastycy Wojciech Plewiński i Rosław Szaybo, ówczesny redaktor naczelny "Przekroju", Marian Eile. Film poprzez wspomnienia żyjących uczestników pierwszego Jazz Camping Kalatówki z 1959 r. , a także nagrania archiwalne: filmowe i audio, fotografie, plakaty i muzykę odtwarza historię spotkania elity wykonawców muzyki jazzowej i ówczesnej elity intelektualnej i artystycznej. Wspominać imprezę będą uczestnicy Jazz Campingu w 1959 r.: Jan Borkowski, Krystyna Ciernia - Morgenstern, Andrzej Dąbrowski, Katarzyna Gärtner, Grażyna Hase, Wojciech Plewiński, Rosław Szaybo, Andrzej Idon Wojciechowski. Ponadto w filmie występują: prof. Jerzy Kochanowski, Krystian Brodacki, Paweł Brodowski, reżyser Janusz Majewski. Uzupełnieniem narracji filmowej są unikalne materiały archiwalne (filmowe, ikonograficzne, nagrania muzyczne). 03:20 BYŁO, NIE MINĘŁO - KRONIKA ZWIADOWCÓW HISTORII. - ODC. 279 "TYLAWA - REDUTA PAMIĘCI" Magazyn historyczny, 24 min, Polska, 2022 Autor: Adam Sikorski Lektor: Artur Kalicki Magazyn historyczny prezentujący wydarzenia i różne aspekty dawnej i najnowszej historii Polski. W programie podejmowane są zatarte, zagubione, zakłamane wątki polskiej historii. Autor poszukuje odpowiedzi na pytania o naszą wspólną przeszłość. Okazuje się, że wiele odpowiedzi leży w rodzinnych archiwach, zdjęciach, dokumentach i wspomnieniach ludzi. Program mobilizuje do poszukiwań lokalne środowiska miłośników historii, których nie brakuje w żadnym zakątku kraju. 03:45 ENCYKLOPEDIA II WOJNY ŚWIATOWEJ - NA ZACHODZIE ZNÓW SPOKÓJ Cykl dokumentalny, 19 min, Polska, 1995 Scenariusz: Bogusław Wołoszański Zdjęcia: Andrzej Ułłowicz Prowadzący: Bogusław Wołoszański Odcinek poświęcony przygotowaniom niemieckim do inwazji na Wyspy Brytyjskie oraz bitwie powietrznej o Anglię.