TVP Kultura Poniedziałek, 23.12.2024 06:40 TAMTE LATA, TAMTE DNI - MAJA KOMOROWSKA Magazyn, 24 min, Polska, 2020 Reżyseria: JOANNA MAKOWSKA Prowadzący: MARTA PERCHUĆ-BURZYŃSKA Marta Perchuć - Burzyńska rozmawia z wybitnymi artystami o dzieciństwie, domu rodzinnym i najważniejszych doświadczeniach, które w istotny sposób wpłynęły na ich życie i drogę twórczą. Rozmowy realizowane są w miejscach, które dla bohaterów programu mają największe znaczenie sentymentalne. Tym razem o swoim dzieciństwie i dorastaniu opowiada wybitna aktorka filmowa i teatralna, Maja Komorowska. Artystka wspomina lata dzieciństwa spędzone w rodzinnym domu w Komorowie pod Warszawą, zabawy z bratem bliźniakiem, a także młodzieńcze fascynacje teatrem lalkowym oraz pierwsze doświadczenia na scenie Jerzego Grotowskiego. 07:15 DZIKA MUZYKA - WALOSZKI Z GÓRNICZEGO ŚWIATA Magazyn, 25 min, Polska, 2016 Reżyseria: Zuzanna Solakiewicz, Zvika Gregory Portnoy Prowadzący: Katarzyna Dudziak Dzika Muzyka - magazyn prezentujący muzykę wywodzącą się z kultury tradycyjnej, postrzeganą jako atrakcyjny i inspirujący element opowieści o współczesnej kulturze polskiej. W programie odwołujemy się do kultury ludowej bez konwencji cepelii. Pokazujemy niezwykłe zjawiska, które za sprawą entuzjastów z różnych stron toczą się w Polsce od lat, i które można nazwać odrodzeniem muzyki tradycyjnej. Poszukiwania muzyki tradycyjnej na Górnym Śląsku to zarówno spotkania z orkiestrami górniczymi, które przez ostatnich dwieście lat przyciągały lokalnych muzykantów i tym samym wchłaniały wiejską muzykę, jak i przyglądanie się próbom rekonstrukcji tego repertuaru z bardzo licznych zapisów, które się tu zachowały. W okresie romantyzmu, w obawie przed germanizacją ratowano i spisywano to co było dostępne, zwłaszcza pieśni. Dzisiejsi chętni do odtwarzania tradycyjnej muzyki śląskiej mają z czego czerpać. 07:45 PODRÓŻE Z HISTORIĄ S.IV - ODC. 37 ATOMOWA TAJEMNICA Cykl dokumentalny, 27 min, Polska, 2017 Reżyseria: Radosław Kotarski Scenariusz: Radosław Kotarski Jak w czasach Zimnej Wojny przygotowywano się do nadejścia atomowej katastrofy? Gdzie miały chronić się najważniejsze osoby w państwie? Jak miało wyglądać ich codzienne życie pod ziemią? Aby to sprawdzić Radosław Kotarski rusza do obiektów, o których do niedawna wiedziało zaledwie kilkanaście osób w państwie, a umiejscowienie sekretnych budowli było jedną z najważniejszych tajemnic. Poza tym zastanawia się czy na terenie Polski znajdowały się kiedyś głowice nuklearne, które mogły rozpocząć III wojnę światową. Zapraszamy do odkrycia atomowych tajemnic! 08:30 OD UCHA DO UCHA - WOLFGANG AMADEUS MOZART - EINE KLEINE NACHTMUSIK ALLEGRO Film animowany, 5 min, Polska, 1993 Reżyseria: Jacek Adamczak Scenariusz: Jacek Adamczak Zdjęcia: Krzysztof Szyszka Wykonawcy: Jerzy Maksymiuk, Polska Orkiestra Kameralna Animacja klasyczna wykonana kredkami na papierze. Żart muzyczny rozgrywający się w operze - przerysowany obraz widowni traktującej wnętrze opery jako miejsce spotkania towarzyskiego. Na scenie primadonna bez talentu zamęcza słuchaczy fałszowaną arią. Do akcji wkracza Duch Opery, który różnymi fortelami próbuje ściągnąć artystkę ze sceny. W końcu, w przebraniu baletnicy, porywa solistkę i razem odjeżdżają dorożką. 08:35 OD UCHA DO UCHA - EINE KLEINE NACHTMUSIK ROMANZE. ANDANTE Film animowany, 6 min, Polska, 1995 Reżyseria: Jacek Adamczak Scenariusz: Jacek Adamczak Zdjęcia: Krzysztof Szyszka Wykonawcy: Jerzy Maksymiuk, Polska Orkiestra Kameralna Animacja do muzyki Mozarta, w której dramaturgia obrazu budowana jest przez humor sytuacyjny. W parkowej scenerii spotykamy kwartet smyczkowy, hrabinę, guwernantkę z chłopcem. Dziecko wymyka się spod opieki, płata figle wypoczywającym w parku. 08:40 OD UCHA DO UCHA - WOLFGANG AMADEUS MOZART - EINE KLEINE NACHTMUSIK RONDO. ALLEGRO Film animowany, 4 min, Polska, 1991 Reżyseria: Jacek Adamczak Scenariusz: Jacek Adamczak Zdjęcia: Krzysztof Szyszka Wykonawcy: Jerzy Maksymiuk, Polska Orkiestra Kameralna Animacja wykonana kredkami na papierze. Forma żartu muzycznego - kwartet "nawiedzonych" muzyków gra w szaleńczym tempie utwór Mozarta. Rozrywkowy nastrój udziela się gościom salonu. 09:00 AMERYKAŃSKIE ŚNIADANIE - RAWHIDE S.II - SEZON 2 ODC. 17 (39) - INCYDENT Z MARNYM DRUCIARZEM (RAWHIDE - INCIDENT OF THE TINKER'S DAM) Western, 49 min, USA, 1959 Reżyseria: Harmond Jones, Jack Arnold Scenariusz: John Dunkel, Charles Marquis Warrne, Louis Vittes Aktorzy: Clint Eastwood, Robert Cabal, Steve Raines, Paul Brinegar, Eric Fleming Kucharz Wishbone wybiera się do pobliskiego miasta. Ma się spotkać z bratem bliźniakiem, którego nie widział wiele lat. Opowiada o nim niezwykłe rzeczy. Kowboje wątpią w jego istnienie. Niespodziewanie ratują go przed pościgiem Indian. Wielki człowiek okazuje się druciarzem, który naprawia garnki. Gil Favor odkrywa jednak, że prawda jest zupełnie inna. 10:05 13 KRAJOWY FESTIWAL PIOSENKI POLSKIEJ OPOLE'75. RINNDIAL - RECITAL DANUTY RINN 62 min, Polska, 1975 Reżyseria: Jerzy Gruza Prowadzący: Andrzej Zaorski Wykonawcy: Danuta Rinn, Bogdan Czyżewski, Czesław Majewski, Andrzej Zaorski, Włodzimierz Korcz, Włodzimierz Korcz, Czesław Majewski, Orkiestra Polskiego Radia I Telewizji, Orkiestra Warszawskiego Teatru Na Targówku, Kwintet Smyczkowy Filharmonii Opolskiej 13 Krajowy Festiwal Piosenki Polskiej Opole'75. Koncert Danuty Rinn w zabawny sposób prowadzony przez Andrzeja Zaorskiego z udziałem Czesława Majewskiego, Włodzimierza Korcza i Bogdana Czyżewskiego. 11:20 ROZMOWA Z DANUTĄ RINN NA TEMATY AKTUALNE Program muzyczny, 26 min, Polska, 1984 Prowadzący: Andrzej Strzelecki Wykonawcy: Danuta Rinn, Jerzy Derfel Program rozrywkowy prezentujący sylwetkę piosenkarską Danuty Rinn. Prowadzenie Andrzej Strzelecki. 12:00 NAJBRZYDSZY SAMOCHÓD ŚWIATA Film dokumentalny, 46 min, Polska, 2017 Reżyseria: Grzegorz Szczepaniak Scenariusz: Grzegorz Szczepaniak Dokumentalny film drogi, który w ciepły i zabawny sposób opowiada historię wyjątkowej pary, mówi o ich miłości do siebie, o potrzebie bliskości, o marzeniach, a także o pasji i poświęceniu, by utrzymać przy życiu wyjątkowo brzydkiego wartburga. Kazimiera i Bogdan Różyccy zdobyli w zeszłym roku nagrodę Najbrzydszego Pojazdu Roku podczas Zlotu Zabytkowych Samochodów w Mogilnie. Przyjechali wartburgiem z 1967 roku, który od nowości nie był myty, tablice rejestracyjne i światła przyklejone były taśmą, a w pogniecionej karoserii pełno było rdzawych dziur. Kazimiera ma 94 lata, Bogdan 71, choć wygląda na dużo starszego. Przy pierwszym spotkaniu, tak jak zapewne większość, pomyślałem, że są małżeństwem. Okazało się jednak, że Bogdan jest synem Kazi i że całe swoje życie mieszkał z matką, nigdy się nie ożenił i nie miał dzieci. Teraz, żyjąc w dwuizbowym mieszkaniu w starej kamienicy w Markach pod Warszawą, Bogdan opiekuje się starą matką. Są biedni. W zeszłym roku po raz pierwszy zamontowano im kanalizację, na drewnianych schodach Bogdan codziennie rano montuje prowizoryczny zjazd dla wózka inwalidzkiego, na którym od wylewu porusza się Kazia. Żyją ze skromnej renty Bogdana i emerytury Kazi. Wszystko się zmienia, gdy nadchodzi lato, Bogdan szykuje się wtedy do sezonu Zlotów Zabytkowych Pojazdów. Od maja do października, niemal co weekend w różnych miejscach Polski odbywają się zloty, rajdy, konkursy na elegancję samochodową itp. Bogdan wraz z nieodstępującą go na krok mamą, ruszają najpierw do mechanika sprawdzić stan starego wartburga, a potem bliżej lub dalej jeżdżą na zloty. Oczywiście nie same rajdy czy konkursy na elegancję, a relacje starej, schorowanej matki i jej syna są dla mnie najciekawsze. Kazia jest wybuchowa, zwłaszcza jak jest zmęczona. Zdarza się że krzyczy na Bogdana bez powodu, staje się nieprzyjemna, a po wylewie miewa zaniki pamięci. Jej ogólna kondycja jest jednak zadziwiająca dobra. Recytuje wiersze z czasów szkolnych, często się śmieje. Bogdan całą swoją energię poświęca na zajmowanie się matką. Czasem jednak, zwłaszcza gdy rozmawia o wartburgach zapomina o wszystkim, a do prawdziwego świata sprowadzają go dopiero krzyki matki: Bogdan!, Bogdan! Bogdan zdaje sobie sprawę, że coroczne rajdy i zloty przedłużają życie mamy; dzięki temu, że są w ciągłym ruchu, Kazia stara się trwać w dobrej kondycji. Jest jeszcze inna warstwa ich opowieści. Gdy rozpoczęła się II wojna światowa 17 - letnia Kazia została zabrana do fabryki amunicji w Magdeburgu, gdzie pracując przymusowo spędziła wojnę. W pobliskim obozie jenieckim Buchenwald Kazimiera poznała swojego przyszłego męża i ojca Bogdana, który umarł na raka w 1974 roku. Bogdan gloryfikuje postać ojca, który jest dla niego ideałem i wzorem. Ojciec, garncarz z zawodu, uczył syna wyrabiania glinianych donic i waz. Bogdan zdobył dokumenty potwierdzające wojenną historię rodziców; ojciec zanim trafił do obozu w Buchenwaldzie przebywał w Majdanku pod Lublinem. Bogdan, dla którego rodzice byli zawsze całym światem, ma tylko jeszcze jedno marzenie: pojechać z mamą do Magdeburga i Buchenwaldu, żeby zobaczyć miejsce, w którym poznali się jego rodzice. 13:00 DOKUMENT.PL - JERZY NOWOSIELSKI. MAESTRO OD MARZENIA Film dokumentalny, 47 min, Polska, 2023 Reżyseria: Krzysztof Glondys Scenariusz: Krzysztof Glondys Zdjęcia: Sławomir Chudowski, Jakub Jędras W filmie przedstawiona zostanie sztuka sakralna Jerzego Nowosielskiego: zarówno obrazy o tematyce religijnej, jak i - przede wszystkim - malarskie dekoracje wnętrz sakralnych. Ta dziedzina twórczości krakowskiego artysty jest stosunkowo mało znana, zbadana i opisana, w przeciwieństwie do malarstwa galeryjnego. Kompletna monografia realizacji sakralnych dopiero powstaje. Sam Nowosielski jednak przywiązywał do niej dużą wagę, a tworzeniu koncepcji, szkiców, projektów czy wreszcie przenoszeniu ich na ściany cerkwi i kościołów poświęcił wiele lat pracy. Do świątynnych wnętrz artysta dotarł skomplikowaną drogą, przez dramat wojny i doświadczenie religijnego zwątpienia, fascynacje kobiecym ciałem i zachłyśnięcie się awangardowymi nowościami. W filmie pokazane zostanie, w jaki sposób trudne doświadczenia życiowe, gorączkowe poszukiwania artystyczne i niepokoje duchowe doprowadziły do stworzenia dzieła pełnego harmonijnego piękna, jednoczącego różne estetyki, obrządki i kultury. Przedstawiona zostanie teza, że w tym obszarze twórczość Jerzego Nowosielskiego - wielowątkowa, meandrująca - osiągnęła ostateczny, najbardziej dojrzały wyraz. A refleksja, zarazem artystyczna i teologiczna (jak to u niego), dotarła do ostatecznych konkluzji. W filmie wykorzystane zostaną przede wszystkim wypowiedzi samego bohatera filmu. Dla Nowosielskiego, obok ekspresji plastycznej, zawsze istotna była ekspresja słowna. Często i chętnie komentował swoje dzieła, odnosił się obszernie i fachowo do rozmaitych zagadnień z dziedziny sztuki czy duchowości. Zabieg ten nada całości walor osobistego spotkania, pozwoli doświadczyć obecności bohatera. W archiwach telewizyjnych, radiowych i filmowych zachowało się wiele rozmów z Jerzym Nowosielskim oraz jego wypowiedzi. Nagrania wykorzystane w filmie koncentrować się będą wokół pojęć fundamentalnych dla jego sztuki i refleksji. Zgodnie z paradoksalnym, łączącym przeciwieństwa charakterem tej twórczości oraz duchowego doświadczenia artysty, pojęcia te zestawione zostaną w przeciwstawne pary, np. SACRUM/PROFANUM, ZMYSŁOWOŚĆ/TRANSCENDENCJA, NATURA/ABSTRAKCJA, WSCHÓD/ZACHÓD. 14:05 INFORMACJE KULTURALNE Informator kulturalny, 15 min, Polska, 2024 Przegląd bieżących wydarzeń kulturalnych z kraju i z zagranicy. Odnotowywanie premier teatralnych, filmowych, muzycznych, literackich, relacje z nowo otwartych wystaw. Recenzje, opinie, materiały komentujące zjawiska występujące w kulturze. 14:25 RETRO KINO - BOSONOGA CONTESSA (BAREFOOT CONTESSA, THE) Film fabularny, 124 min, Włochy/USA, 1954 Reżyseria: Joseph L. Mankiewicz Scenariusz: Joseph L. Mankiewicz Zdjęcia: Jack Cardiff Muzyka: Mario Nascimbene Aktorzy: Ava Gardner, Humphrey Bogart, Edmond O'Brian Harry Dawes (Humphrey Bogart) po otrzymaniu propozycji napisania i wyreżyserowania filmu, wraz z trójką znajomych z przemysłu filmowego wyjeżdża do Madrytu, by zobaczyć w jednym z nocnych klubów występ Marii Vargas (Ava Gardner). Kiedy producent przyszłego filmu Kirk Edwards (Warren Steven) dowiaduje się, że Maria raczy swych widzów tylko jednym tańcem na wieczór, postanawia za pośrednictwem Oscara Muldoona (Edmond O'Brien) zaprosić ją do stolika. Kelner tłumaczy amerykańskim gościom, że Maria Vargas nie podchodzi do klienteli. Muldoon, odpowiedzialny m.in. za public relations, udaje się do garderoby Marii. Jednak zostaje z niej odprawiony z niczym. Kirk, zdecydowany już wcześniej na obsadzenie Marii Vargas w swej nowej produkcji, idzie o krok dalej i wysyła tym razem Dawesa, który jak się okazuje jest nie tylko dobrym pisarzem i przychodzi do stolika razem z przyszłą gwiazdą kina. 16:45 NOCE I DNIE - ODC. 12/12 - A POTEM NASTĄPI NOC Serial obyczajowy, 55 min, Polska, 1977 Reżyseria: Jerzy Antczak Scenariusz: Jerzy Antczak Zdjęcia: Stanisław Loth, Grzegorz Kędzierski Muzyka: Waldemar Kazanecki Aktorzy: Jadwiga Barańska, Jerzy Bińczycki, Andrzej Seweryn, Olgierd Łukasiewicz, Janina Traczykówna Życie Barbary płynie spokojnie i monotonnie. Kaliniec wydaje się sielską wyspą, którą ominą burze wojny rozpoczętej w sierpniu 1914 roku. Wojska rosyjskie opuszczają miasteczko, przychodzą Prusacy. Gdy wydaje się, że to już koniec zawieruchy, na przedmieścia Kalińca wracają jednak Kozacy. Dowódca niemiecki każe rozstrzelać kilkudziesięciu zakładników, zabiera z wojskiem kilkuset, a miasto ogarnia pożar wzniecony przez Prusaków. W tłumie uciekinierów Barbara wraz ze służącą Julką odbywa dramatyczną wędrówkę, przejęta strachem o los własny i najbliższych. 17:55 HALA ODLOTÓW - /27/ Talk-show, 45 min, Polska, 2024 Hala Odlotów jest widowiskiem artystyczno - publicystycznym, w ramach którego znani artyści komentują aktualne wydarzenia, prezentując przy tym swoje najnowsze dokonania. 18:55 GALERIA SZTUKI NA EKRANIE - OGRÓD ARTYSTY. AMERYKAŃSKI IMPRESJONIZM (EXHIBITION ON SCREEN EP. 30 HE ARTIST'S GARDEN: AMERICAN IMPRESSIONISM) Cykl dokumentalny, 51 min, Wielka Brytania, 2021 Reżyseria: Phil Grabsky Seria dokumentalna. To spotkanie z najbardziej znanymi artystami i dziełami sztuki na świecie. Każdy odcinek opowie o innym artyście i przybliży jego życie, odkrywając miejsca, w których żył i pracował, relacje z przyjaciółmi czy rodziną, przy pomocy prywatnych listów ożywiając ich osobiste historie. Wystawa na ekranie zapewnia uprzywilejowany dostęp do arcydzieł artystów w największych muzeach i galeriach na świecie. M. in. Leonardo, Rembrandt; Cezanne, Monet, Picasso. Odcinek 30 - "Ogród artysty. Amerykański impresjonizm". Idąc za przykładem francuskich artystów, takich jak Renoir i Monet, amerykański ruch impresjonistyczny podążał własną ścieżką, która przez czterdzieści lat ujawnia tyle samo o Ameryce jako narodzie, co o jej sztuce jako kreatywnej potędze. To historia ściśle związana z miłością do ogrodów i pragnieniem zachowania natury w szybko urbanizującym się kraju. Kiedy Ameryka dokonała swojej wielkiej transformacji z kraju rolników w kraj fabryk, pionierscy amerykańscy impresjoniści stworzyli wspaniały język wizualny, który opowiadał historię ich epoki. 20:00 PANORAMA KINA POLSKIEGO - MOJE CÓRKI KROWY Film obyczajowy, 83 min, Polska, 2015 Reżyseria: Kinga Dębska Scenariusz: Kinga Dębska Zdjęcia: Andrzej Wojciechowski Muzyka: Bartosz Chajdecki Aktorzy: Agata Kulesza, Gabriela Muskała, Marian Dziędziel, Małgorzata Niemirska, Marcin Dorociński, Łukasz Simlat Historia dwóch sióstr, które postawione w trudnej sytuacji życiowej zmuszone są współdziałać - mimo wzajemnej niechęci. Marta odniosła sukces w życiu, jest znaną aktorką, gwiazdą popularnych seriali. Pomimo sławy i pieniędzy, wciąż nie może ułożyć sobie życia. Samotnie wychowała dorosłą już córkę. W przeciwieństwie do swojej silnej i dominującej starszej siostry, Kasia jest wrażliwa i ma skłonność do egzaltacji. Pracuje jako nauczycielka, jej małżeństwo jest dalekie od ideału. Mąż Kasi to życiowy nieudacznik, który bezskutecznie poszukuje pracy. Siostry nie przepadają za sobą, ale nagła choroba matki zmusza je do wspólnego działania. Muszą zaopiekować się ukochanym, ale despotycznym ojcem. Marta i Kasia stopniowo zbliżają się do siebie i odzyskują utracony kontakt, co wywołuje szereg tragikomicznych sytuacji. 21:40 SCENA MUZYCZNA - RAVEL PIANO DUO Koncert, 42 min, Polska, 2020 Reżyseria: Małgorzata Kosturkiewicz Wykonawcy: Ravel Piano Duo W kolejnym odcinku "Sceny muzycznej" wystąpi jeden z czołowych polskich duetów fortepianowych Ravel Piano Duo. Agnieszka Kozło i Katarzyna Ewa Sokołowska kształciły się pod kierunkiem prof. Mai Nosowskiej w Akademii Muzycznej im. Fryderyka Chopina w Warszawie oraz w klasie mistrzowskiej duetu Hansa - Petera Stenzl i Volkera Stenzl w Hochschule fur Musik und Theater Rostock. Obszerny repertuar duetu obejmuje kompozycje na cztery ręce i dwa fortepiany od epoki baroku do czasów obecnych. Zespół ma na swoim koncie wiele prawykonań oraz kilka płyt, z których dwie otrzymały nagrody Fryderyk. 22:30 PAN MAJESTYK (MR. MAJESTYK) Film fabularny, 103 min, USA, 1974 Reżyseria: Richard Fleischer Scenariusz: Elmore Leonard Zdjęcia: Richard H. Kline Muzyka: Charles Bernstein Aktorzy: Bert Santos, Linda Cristal, Charles Bronson Samotny hodowca arbuzów Majestyk (Charles Bronson) próbuje wieść spokojne życie, poświęcając się swojej plantacji. Bliższe kontakty utrzymuje z miejscowymi robotnikami i plantatorami pochodzenia meksykańskiego. Jednak jego spokojny żywot zostaje zakłócony przez gangstera Franka Rendę (Al Lettieri) i jego ludzi. 00:30 BEKSIŃSCY - ALBUM WIDEOFONICZNY Film dokumentalny, 80 min, Polska, 2017 Reżyseria: Marcin Borchardt Scenariusz: Marcin Borchardt Muzyka: Marcin Dymiter Dokument przedstawia historię rodzinną wybitnego polskiego malarza Zdzisława Beksińskiego ze szczególnym uwzględnieniem jego skomplikowanej relacji z synem Tomaszem, popularnym dziennikarzem muzycznym, cierpiącym na depresję i podejmującym wielokrotnie próby samobójcze. Wstrząsający dokumentalny dramat rodzinny precyzyjnie zrekonstruowany na podstawie prywatnych listów oraz nigdy wcześniej w takiej formie niepublikowanych dźwiękowych i filmowych materiałów z archiwum Zdzisława Beskińskiego. Scenariusz filmu oparty został na bogatej dokumentacji i motywach bestselerowej biografii Magdaleny Grzebałkowskiej - "Beksińscy. Portret podwójny" (Wydawnictwo Znak, Kraków 2014). Film otworzył 57. Krakowski Festiwal Filmowy (2017) i otrzymał nominację do Europejskiej Nagrody Filmowej, a reżyser Marcin Borchardt otrzymał wyróżnienie w Konkursie Międzynarodowym Filmów Dokumentalnych na tym festiwalu. Pod koniec dekady lat 60. fascynująca, transgresyjna sztuka Zdzisława Beksińskiego wkroczyła na PRL - owskie salony. Artysta szybko stał się bardzo znany. Latem 1977 roku wraz z żoną i synem wyjechał z rodzinnego Sanoka do stolicy. Otoczony tajemniczą, mroczną aurą ekscentryk stronił od ludzi. W latach 80, jego syn Tomasz, szturmem podbił serca słuchaczy Polskiego Radia audycją "Romantycy muzyki rockowej". Niezwykła muzyka i charyzma prowadzącego sprawiły, że program zyskał status kultowego. Publiczne sukcesy ojca i syna skutecznie kamuflowały rozgrywający się pomiędzy nimi dramat. O Beksińskich zrobiło się głośno po samobójstwie Tomasza w wigilię świąt Bożego Narodzenia 1999 roku. Zdzisław został brutalnie zamordowany we własnym mieszkaniu kilka lat później. Przez niemal pół wieku Zdzisław Beksiński niezwykle skrupulatnie dokumentował całkowicie prozaiczne, codzienne życie swojej najbliższej rodziny. Robił to w rozmaitej formie - pisał listy, fotografował, prowadził dziennik foniczny, kręcił amatorskie filmy. Istniejący materiał archiwalny jest ogromy, obejmuje kilkaset godzin taśm audio i wideo. Jedne z najwcześniejszych zapisów dźwiękowych - pochodzą z kwietnia 1958 roku - Zdzisław z żoną rozmawiają o zbliżających się narodzinach dziecka. Kolejne listy, taśmy, filmy ukazują złożone relacje łączące rodzinę. Silny, na swój sposób kochający Zdzisław, nigdy syna nie uderzył, ale też nie przytulił. Wolał być najlepszym kumplem niż ojcem. Tomek - nadwrażliwiec szukający romantycznej miłości, był twórcą wyimaginowanych wewnętrznych światów, które w zderzeniu z rzeczywistością raz za razem rozpadały się jak domek z kart. Rozczarowany i zrozpaczony - w śmierci szukał ucieczki przed życiem. Z filmowego punktu widzenia tragedia Beksińskich to przede wszystkim szalenie uniwersalna i ponadczasowa opowieść o skomplikowanej relacji ojca z synem. Narracyjnym kontrapunktem dla kameralnego rodzinnego dramatu, rozgrywającego się głównie w klaustrofobicznym mieszkaniu, jest historia karier, jakie stały się udziałem Zdzisława i Tomka. W pierwszym przypadku jest to szalenie interesujący portret peerelowskiej bohemy artystycznej, w drugim, pobudzający wyobraźnię świat nocnych audycji radiowych lat osiemdziesiątych. 02:05 KINO NOCNE - RYSA Dramat, 83 min, Polska, 2008 Reżyseria: Michał Rosa Scenariusz: Michał Rosa Zdjęcia: Marcin Koszałka Muzyka: Stanisław Radwan Aktorzy: Jadwiga Jankowska-Cieślak, Krzysztof Stroiński, Ewa Telega, Mirosława Marcheluk, Teresa Marczewska "Obawiam się, że zanika u nas poczucie odpowiedzialności za własne czyny, nasze większe i drobniejsze zdrady, nielojalności. Mówimy: wszystko jest ludzkie, wszystko jest normalne, mylimy przestępcę z ofiarą. A przecież, wydawałoby się, jeszcze niedawno ludzie mieli poczucie grzechu albo przynajmniej dyskomfortu moralno-psychicznego. Dziś wartościowanie czynów uważa się za coś nieprzyzwoitego. Mówi się, że człowiek nie ma prawa oceniać postępowania drugiego człowieka. W tej sytuacji nie widzę innego wyjścia, jak zostać twórcą mieszczańskim. Wiem, że to strasznie brzmi, ale spokojnie - to, co nazywam kinem mieszczańskim, odwołuje się do wartości i zasad etycznych, uznaje je za coś rzeczywistego" - mówił po premierze "Rysy" reżyser Michał Rosa. W tym wielokrotnie nagradzanym filmie zasadą etyczną, wokół której osnuto fabułę, jest lojalność. Podczas rodzinnej uroczystości w mieszkaniu krakowskich intelektualistów, Joanny i Jana, jeden z gości podrzuca kasetę wideo. Na kasecie nagrany jest fragment programu lokalnej stacji telewizyjnej z udziałem mało znanego historyka, który jednoznacznie sugeruje, że mąż Joanny był przed laty współpracownikiem UB. Miał on rzekomo za zadanie ożenić się z Joanną, by inwigilować poczynania jej ojca, emerytowanego polityka - opozycjonisty z dawnego mikołajczykowskiego PSL-u. Jan bagatelizuje całą sprawę, widząc w niej jedynie niską chęć zyskania rozgłosu przez niemającego większych sukcesów badacza. Joanna, żyjąc z mężem pod jednym dachem od czterdziestu lat, również nie daje wiary kasetowym rewelacjom, ale jest o wiele bardziej zbulwersowana. Postanawia odnaleźć historyka z telewizji i zażądać dowodów na jego tezy. Kiedy jej się to wreszcie udaje, okazuje się, że Marczak nie dość, że nie ma wykształcenia historycznego, to jeszcze jest byłym ubekiem z procesem o bicie na koncie. Pomimo to uparcie broni swej wersji o kolaboracji Jana, powołując się na jego własnoręczne deklaracje współpracy, podpisane, kiedy był nastolatkiem. Zdenerwowana Joanna nie rozpoznaje na nich charakteru pisma swego męża. Grozi więc Marczakowi wytoczeniem procesu i wychodzi. Jednak myśl o tym, że fundamentem jej czterdziestoletniego małżeństwa mogłoby być kłamstwo, nie daje jej spokoju. Rozpoczyna prywatne śledztwo, mające rozwiać wątpliwości. Stopniowo też, chcąc nie chcąc, odsuwa się od męża. Na domiar złego zauważa, że jej zmysły smaku i powonienia zostają wytłumione. Zaniepokojona odwiedza znajomą lekarkę psychiatrę, lecz na pytanie o swoje problemy nie dostaje odpowiedzi. Jej próby dotarcia do prawdy o Janie również okazują się bezowocne. Pomimo to nie potrafi zapanować nad rosnącą nieufnością, a nawet fizyczną odrazą do męża. Zaczyna spać w osobnym pokoju, myje spirytusem dotykane przez niego klamki, nawet naczynia po wspólnych posiłkach zmywa w gumowych rękawiczkach. Nie mogąc poradzić sobie w nowej sytuacji, bierze urlop na uczelni, gdzie wykłada biologię. Odrzuca chęć pomocy oferowaną przez zaniepokojonego i rozgoryczonego męża, nie reaguje na perswazje znajomych. Wreszcie pewnego dnia, nic nikomu nie mówiąc, wybiera wszystkie pieniądze z rodzinnego konta i wyprowadza się z domu. Wśród artystycznych inspiracji, mających wpływ na taki a nie inny kształt swego filmu, Michał Rosa wskazywał na "Ukryte" Michaela Hanekego. Część krytyki dopatrzyła się też podobieństwa "Rysy" do kinowych psychodram Ingmara Bergmana. Powoływano się na kameralną inscenizację, niemal paradokumentalne zdjęcia, dramat o uniwersalnym znaczeniu, rozgrywający się w małżeńskim mikrokosmosie. I wstrzemięźliwość w ferowaniu kategorycznych moralnych wyroków, tak jak często niełatwo ferować je w codziennym życiu, nie powodując niczyjej krzywdy. Jak pisał branżowy Film: "W "Rysie" nie znajdziemy prostych odpowiedzi. Reżyser pokazuje, że każda historia ma indywidualny charakter, w każdej trzeba szukać prawdy na nowo. I każdy musi się z własną historią zmagać sam. I ten, kto wyparł z pamięci swoją przeszłość, i ten, kto po latach konfrontuje się ze świadomością czynów najbliższych mu ludzi". 03:45 UCIECZKA NA SREBRNY GLOB Film dokumentalny, 59 min, Polska, 2021 Reżyseria: Kuba Mikurda Historia realizacji, przerwania i dokończenia po latach filmu Andrzeja Żuławskiego "Na Srebrnym Globie" opowiedziana w kontekście historyczno - filmowo - psychologiczno - politycznym, a także metafizycznym. Piętrowa historia, która przy każdym kolejnym podejściu odsłania nowe konteksty. W 1975 roku Andrzej Żuławski, kontrowersyjny reżyser wizjoner, rozpoczął pracę nad "Na Srebrnym Globie", pierwszym w historii polskiego kina epickim filmem science - fiction, imponującym zarówno pod względem warstwy artystycznej, jak i produkcyjnej. Zaangażowanie w ten wymagający i futurystyczny projekt stało się dla reżysera rodzajem ucieczki od rozgrywającej się w tle osobistej tragedii. W tym samym czasie w Polsce partia komunistyczna zajmowała coraz bardziej zdecydowane stanowisko w sprawie kinematografii. Dwa tygodnie przed zakończeniem zdjęć, partyjny minister kinematografii wstrzymał prace i nakazał zniszczyć rolki filmowe. Załamany Żuławski opuścił Polskę. Dziesięć lat później wrócił jednak do zachowanego materiału i rozpoczął jego montaż. Choć tylko częściowo ukończony, z biegiem lat film stał się legendą. Do dzisiaj jednak tajemnicą pozostaje to, co naprawdę wydarzyło się na planie i dlaczego zdjęcia w ostatniej chwili zostały przerwane?