Korzystanie z bankomatu polega po prostu na włożeniu wydanej przez bank karty, wprowadzeniu osobistego numeru identyfikacyjnego (PIN) i postępowaniu zgodnie z instrukcjami wyświetlanymi na ekranie. Pierwsza taka maszyna została uruchomiona w londyńskim oddziale banku Barclays w 1967 r.

Najpopularniejszą usługą świadczoną przez bankomaty jest umożliwienie korzystania z karty płatniczej w celu wypłaty gotówki z rachunku lub linii kredytowej. Jeżeli używa się maszyny, której właścicielem jest ten bank, w którym posiada się rachunek, można również sprawdzić saldo konta oraz zmienić kod PIN do swojej karty.

Każda instytucja finansowa ma limit kwoty, jaką można dziennie wypłacić z bankomatu. Może to pomóc w ograniczeniu oszustw w przypadku kradzieży lub skopiowania karty. Co więcej, pozwala to bankowi zarządzać przepływem gotówki, ponieważ każde z tych urządzeń przechowuje tylko ograniczoną ilość pieniędzy.

W skrócie bankomat to komputer z mechanicznym dozownikiem gotówki, który jest podłączony do serwera transakcyjnego za pośrednictwem Internetu lub linii telefonicznej. Bankomat zazwyczaj składa się z ekranu, czytnika kart, klawiatury, modemu, komputera i drukarki. Ujednolicony system baz danych stanowi podstawę wszystkich takich maszyn działających na całym świecie. By przeprowadzić transakcję, musi nawiązać połączenie z serwerem, który łączy posiadacza karty ze wszystkimi dostępnymi dla niego systemami bankomatu.

Kiedy posiadacz karty chce dokonać transakcji, używa czytnika kart i klawiatury do wprowadzenia odpowiednich informacji. Dane te przesyłane są do procesora. Żądanie transakcji jest wysyłane do banku posiadacza karty przez serwer. Podmiot przetwarzający pobiera pieniądze z konta posiadacza karty. Procesor przesyła wówczas kod zatwierdzający do urządzenia w celu dystrybucji gotówki dopiero, gdy pieniądze zostaną przeniesione z konta użytkownika na rachunek bankowy hosta obsługującego.

Czytnik kart odczytuje informacje o koncie zapisane na chipie lub pasku magnetycznym. Większość dzisiejszych czytników obsługuje standard EMV, czyli Europay, MasterCard i Visa. Jest to obecnie światowy format transakcji kartami opartymi na chipach. Te tworzą unikalny kod dla każdej operacji.

Fizycznie proces pobrania gotówki opiera się o kasetę. To sejf, w której znajdują się banknoty. Po otrzymaniu od komputera odpowiedniego polecenia, właściwa ich ilość zostaje odliczona i wysunięta przez specjalną szczelinę.

Cały proces rozpoczyna się w momencie włożenia karty do czytnika kart. Na ekranie wyświetla się żądanie wprowadzenia kodu PIN za pomocą klawiatury. Jeżeli ten został wpisany prawidłowo, płyta główna pyta o rodzaj transakcji, która ma nastąpić.

W tym czasie transakcji płyta główna wysyła do serwera unikalny kod transakcji EMV, PIN i rodzaju żądanej transakcji do serwera za pośrednictwem karty sieciowej I/O oraz modemu. Te informacje są następnie wysyłane do wydawcy karty (czyli banku, w którym posiada się rachunek), aby ustalić, czy transakcja została zatwierdzona.

Zatwierdzenie lub odmowa jest przesyłana z powrotem do bankomatu za pośrednictwem sieci i procesora bankomatu. Każda kolejna transakcja przetwarzana jest w ten sam sposób. Jeżeli żądanie dotyczyło wypłaty gotówki, maszyna pobiera banknoty z kasety jeden po drugim. Jest to niezwykle czułe urządzenie, które określa, czy każdy banknot ma odpowiedni rozmiar i grubość, aby zapewnić wydawanie tylko jednego na raz. Uszkodzone lub sklejone są od razu wyczuwane i lądują w specjalnym pojemniku na odrzuty. Na koniec komputer wysyła do drukarki polecenie wystawienia paragonu za transakcję.