Albert Einstein wyznał niegdyś, że gdy miał dwadzieścia lat, głowę zaprzątała mu miłość. Potem kochał już tylko rozmyślać – całe życie zastanawiał się, dlaczego to właśnie on sformułował zasadę względności. Był geniuszem o niepohamowanej ciekawości, który uważał, że najpiękniejszym, co możemy odkryć, jest tajemniczość.
Narodziny i wczesne lata Alberta Einsteina
Albert Einstein to jeden z największych fizyków wszech czasów, który przyszedł na świat 14 marca 1879 r. w niemieckim mieście Ulm. Paulina i Hermann Einsteinowie powitali swojego syna w domu przy Bahnhofstrasse B nr 135. Po ponad dwóch latach rodzina zamieszkała w Monachium, miejscu urodzenia jedynej siostry Alberta, Marii (Mai) Einstein. Paulina interesowała się muzyką i gdy jej pierworodny był jeszcze dzieckiem, zachęciła go do nauki gry na skrzypcach. Z kolei Hermann, pokazując Albertowi kompas, zaszczepił w nim ciekawość świata oraz fascynację różnymi wynalazkami. I tak oto pięcioletni wówczas Einstein po raz pierwszy zainteresował się nauką, kontynuując edukację w domowym zaciszu.
,,Ważne jest, by nigdy nie przestać pytać. […] Nigdy nie trać świętej ciekawości. Kto nie potrafi pytać, nie potrafi żyć
Upadki i wzloty początkującego geniusza
Gdy Einstein poszedł do szkoły, szybko okazało się, jak wiele jest w stanie pojąć. Choć odnosił liczne sukcesy i był jednym z najlepszych uczniów, zrezygnował z nauki w Monachium, co wiązało się z wyjazdem rodziców do Mediolanu. W 1895 r. uzyskał pozwolenie na wcześniejsze (był o dwa lata za młody) podejście do egzaminu wstępnego na Politechnikę Federalną w Zurychu (ETHZ), jednak jego starania zakończyły się fiaskiem, ponieważ słabo wypadł na egzaminach z przedmiotów humanistycznych. Kolejny rok spędził na przygotowaniach do matury, którą zdał z bardzo dobrymi wynikami, szczególnie z fizyki i matematyki.
,,Uczony jest człowiekiem, który wie o rzeczach nieznanych innym i nie ma pojęcia o tym, co znają wszyscy
W wieku 17 lat Albert Einstein zrzekł się obywatelstwa niemieckiego, najprawdopodobniej w celu uniknięcia służby wojskowej. W tym czasie udoskonalał swój eksperyment myślowy, który mógł przyczynić się do powstania jego późniejszych teorii, w tym do stworzonej w 1905 r. szczególnej teorii względności (STW). Duży wpływ na dalsze życie Einsteina miała także jego znajomość z serbską fizyczką i matematyczką Milevą Marić, którą Albert poznał w czasie studiów na ETHZ, gdzie ostatecznie został przyjęty w październiku 1896 r.
Albert Einstein – osiągnięcia prywatne i zawodowe
Studencka znajomość Alberta i Milevy przerodziła się w miłość, której owocem była córka o imieniu Lise. Niestety Einstein prawdopodobnie nigdy jej nie poznał, gdyż jego partnerka na czas porodu w 1901 r. udała się do Serbii, a następnie oddała dziecko do adopcji.
W ciągu kilku miesięcy Albert zdał egzaminy końcowe, uzyskując dyplom wykładowcy nauk ścisłych, opublikował swoją pierwszą pracę naukową o zjawisku kapilarnym i przyjął szwajcarskie obywatelstwo. W przerwie od nauczania zajmował się badaniem ruchu materii względem eteru oraz kinetyczną teorią gazów, która była tematem jego pracy doktorskiej. W 1902 r. przeniósł się do Berna, gdzie udzielał korepetycji i został ekspertem technicznego trzeciej klasy w Szwajcarskim Urzędzie Patentowym. Rok później wziął ślub z Milevą, a w 1904 r. urodził się ich pierwszy syn Hans Albert, który poszedł w ślady ojca i został wybitnym uczonym. Kolejny potomek Einsteinów o imieniu Eduard przyszedł na świat dopiero w 1910 r.
Annus mirabilis, czyli cudowny rok Einsteina
W 1905 r. Albert Einstein opublikował kilka przełomowych prac. Sformułował m.in. szczególną teorię względności (STW), która zakłada, że prawa fizyki są takie same dla obserwatorów poruszających się ze stałą prędkością względem siebie. Za fundament tej teorii uznajemy równanie E=mc², które opisuje związek między masą (m), energią (E) a prędkością światła (c) podniesioną do kwadratu. Einstein wyjaśnił także efekt fotoelektryczny, dowodząc, że światło może zachowywać się jak fala cząstkowa, co przyczyniło się do rozwinięcia teorii kwantowej. W tym samym roku Albert wyjaśnił i opisał ruchy Browna, będące efektem termicznego ruchu cząsteczek, które w wyniku kolizji z cząstkami otoczenia zmieniają swój kierunek oraz prędkość. Ostatnie z tych odkryć było istotne dla potwierdzenia teorii atomowej.
,,Problemem naszego wieku nie jest bomba atomowa, lecz serce ludzkie
Od najszczęśliwszej myśli do ogólnej teorii względności
W 1907 r. Einstein sformułował zasadę równoważności, nazywając ją „najszczęśliwszą myślą swojego życia”, ponieważ pomogła mu w przedstawieniu najważniejszej z prac w całym jego dorobku. Mowa o ogólnej teorii względności (OTW), która zakłada, że grawitacja nie jest siłą działającą na odległość, tylko wynika z zakrzywienia czasoprzestrzeni przez masę. W 1915 r. Einstein dostarczył tym samym rewolucyjnego spojrzenia na jej naturę, a sama teoria stała się fundamentem dla dzisiejszego pojmowania ogólnych zasad ruchu planet, gwiazd i innych masowych obiektów w kosmosie.
,,Rzec można, że odwieczną tajemnicą świata jest jego poznawalność
W kolejnych latach Einstein napisał pięćdziesiąt artykułów naukowych, wydał książkę popularyzującą teorię względności, opublikował prace na temat kosmologii i fal grawitacyjnych, napisał również o promieniowaniu Plancka, przewidując istnienie emisji wymuszonej, czyli zjawiska umożliwiającego budowę laserów.
Życie z Elsą Einstein. Rozdział podróżniczy
W 1917 r. Einstein mocno podupadł na zdrowiu. Wielkim uczonym opiekowała się wówczas jego kuzynka Elsa, z którą w 1919 r. połączyły go więzy małżeńskie. Od jakiegoś czasu nie mógł porozumieć się z Milevą i ostatecznie wziął z nią rozwód. Z drugą żoną często podróżował – najpierw wykładał w USA, potem wypłynął do Wielkiej Brytanii, gdzie powtórzył amerykański sukces i został doktorem honoris causa. W trakcie pobytu w Anglii dowiedział się, że planowano na niego zamach, dlatego na kilka miesięcy wyjechał do dalekiej Azji. W tym czasie Einstein został uhonorowany Nagrodą Nobla.
Albert Einstein postanowił, że nie wróci już do Niemiec, gdy na początku 1933 r. naziści doszli do władzy. W październiku zamieszkał z żoną w Nowym Jorku, a po siedmiu latach został zaprzysiężony jako obywatel Stanów Zjednoczonych. Elsa Einstein zmarła w grudniu 1936 r.
Ostatnie lata Alberta Einsteina
Niesłusznie twierdzi się, że list, który Einstein wysłał do Roosevelta w sierpniu 1939 r., był bezpośrednią przyczyną zainicjowania projektu Manhattan. Gdy ówczesny prezydent Stanów Zjednoczonych zlecił budowę bomby atomowej, uczony przyznał, że choć temat był mu bliski, nigdy nie brał udziału w pracach nad tą bronią.
,,Gdybym tylko wiedział, powinienem był zostać zegarmistrzem
– komentarz Einsteina dotyczący jego roli w skonstruowaniu bomby atomowej. [3]
W ostatnich latach życia cierpiał na bóle w górnej części brzucha spowodowane tętniakiem aorty, który rósł stopniowo aż do pęknięcia, co spowodowało śmierć uczonego. Albert Einstein zmarł 18 kwietnia 1955 r. Po sekcji w szpitalu w Princeton patolog pozwolił sobie przekazać mózg Alberta do dalszych badań z nadzieją, że kiedyś naukowcy odkryją tajemnicę jego geniuszu. Następnie ciało Einsteina zostało poddane kremacji, a popioły rozsypano w nieznanym miejscu.
Albert Einstein to „bodaj najgenialniejszy uczony wszech czasów”, a przynajmniej tak wypowiadał się o nim słynny brytyjski fizyk Stephen Hawking.
Źródła cytatów:
1 i 2. Janusz Fedirko, Einsteiniana, „Alma Mater” nr 114, maj 2009, s. 80.
3. „Przekrój”, wydania 1–13, Krakowskie Wydawnictwo Prasowe, 1999, s. 43.
