Wielu widzów na pewno pamięta ostatnią dekadę PRL – narodziny Solidarności, stan wojenny, a później pierwsze wolne wybory w roku będącym tytułem przedstawienia. Młodsza część publiczności kojarzy ten okres z kronik telewizyjnych czy innych ekranowych produkcji. Na jego temat powstały również książki, różne publikacje, a nawet spektakle. Jednak żaden teatralny twórca nie opowiedział o tych zdarzeniach w taki sposób, jak zrobili to autorzy inscenizacji „1989”.

Narodziny opozycji i upadek komunizmu w Polsce zostały ukazane oczami głównych bohaterów sztuki. Są nimi trzy rodziny opozycjonistów: Frasyniukowie, Kuroniowie i Wałęsowie. To oni na scenie przedstawiają, jak wyglądała walka z aparatem ówczesnej władzy. W obsadzie pojawiają się też inne istotne postaci z tamtych czasów, jak choćby Czesław Kiszczak, gen. Wojciech Jaruzelski czy Henryka Krzywonos – słynna motornicza gdańskich tramwajów.

Autorzy przedstawienia przyznają, że jedną z głównych inspiracji do napisania teatralnego tekstu o Solidarności był broadwayowski musical „Hamilton”. Bohaterem tego spektaklu jest Alexander Hamilton – jeden z ojców założycieli Stanów Zjednoczonych. Lin-Manuel Miranda – autor sztuki „Hamilton” – przez wielu był skazywany na porażkę. Jednak musical o Alexandrze Hamiltonie okazał się ogromnym sukcesem; niektórzy uważają go wręcz za rewolucyjny. Amerykańska wersja stała się inspiracją dla polskich twórców teatralnych.

Inscenizacja „1989” ma bardzo odważną i nowoczesną formę. Widzowie nie oglądają kolejnego przedstawienia muzycznego, w którym aktorzy śpiewają. Zamiast tego odtwórcy głównych ról rapują. Rap jest głównym gatunkiem w kompozycjach napisanych do „1989”. Jednak autorzy nie poprzestali wyłącznie na jednym stylu. W musicalu pojawiają się także klasyczne melodyjne refreny, śpiew ludowy, bigbit czy utwory, które swoim brzmieniem przypominają disco polo.

Twórcy sztuki eksperymentują z klasyczną formą muzycznego spektaklu. Z tego powodu przedstawienie „1989” jest uznawane za przełomowe w swoim gatunku. Cieszy się również ogromną popularnością wśród widzów. Bilety na każdy pokaz zazwyczaj znikają zaraz po tym, jak tylko się pojawią w sprzedaży.

W spektaklu występują aktorzy Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie. W postaci Danuty i Lecha Wałęsów wcielili się Karolina Kazoń oraz Rafał Szumera. Władysława i Krystynę Frasyniuków zagrali Mateusz Bieryt oraz Katarzyna Zawiślak-Dolny (dublerką w tej roli jest Agnieszka Kościelniak). Rolę Jacka Kuronia wykreował Marcin Czarnik. Pierwszą żonę tego bohatera, Grażynę, odtworzyła Magdalena Osińska, a drugą, Danutę – Julia Latosińska.

Pomysłodawcą musicalu i współautorem sztuki jest Marcin Napiórkowski. Scenariusz do niej napisał razem z Mirosławem Wlekłym i reżyserką przedstawienia Katarzyną Szyngierą. Muzykę do inscenizacji stworzył Andrzej „Webber” Mikosz – kompozytor, producent muzyczny i inżynier dźwięku, który związany jest ze sceną rapową. Od wielu lat współpracuje z raperem Łoną.

Przedstawienie „1989” jest koprodukcją Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie i Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego.

Musical był wyróżniany na wielu prestiżowych wydarzeniach teatralnych. Jego twórcy zdobyli główne nagrody na Międzynarodowym Festiwalu Teatralnym „Kontakt” w Toruniu oraz w ramach 12. edycji konkursu o Nagrodę Teatralną im. Stanisława Wyspiańskiego. Spektakl otrzymał również nagrodę specjalną jury podczas 16. edycji Międzynarodowego Festiwalu Teatralnego Boska Komedia w Krakowie.

Reżyserka Katarzyna Szyngiera dostała Paszport „Polityki” za „tworzenie teatru mądrego, odważnie i z humorem idącego w poprzek podziałów społecznych i środowiskowych. Za reżyserię musicalu, który być może zbudował pozytywny mit, a na pewno dał nadzieję”.

Podczas XXIII Festiwalu „Dwa Teatry” w Sopocie twórcy „1989” otrzymali wiele nagród, w tym statuetkę dla najlepszego spektaklu telewizyjnego.

Telewizyjna inscenizacja przedstawienia, zrealizowana w krakowskim Teatrze im. Juliusza Słowackiego, zostanie wyemitowana w poniedziałek 9 września o godz. 20:30 w TVP1 i będzie dostępna za darmo w serwisie TVP VOD.