Trzeci odcinek filmowej adaptacji powieści Stefana Żeromskiego obejmuje lata 1885 - 89. Marcin przyjeżdża na Boże Narodzenie do domu. W drodze, jak prosiła mama, składa wianek ze świeczką i biało - czerwoną wstążką na mogiłce pod krzyżem w lesie. Ojciec mówi enigmatycznie, że spoczywa tu samotny człowiek, Józef dodaje: zginął w powstaniu. Nadchodzi wiosna, na błoniach za miastem kilku gimnazjalistów próbuje strzelać ze starego pistoletu. Przyłapani na gorącym uczynku trafiają do szkolnej kozy, są pełni obaw, czy będą ich "rżnęli przez spodnie czy na gółkę". Borowicz przyznaje się, że strzelał, ale "bez prochu". Rozbawiony tym oświadczeniem dyrektor odstępuje od zamiaru wyrzucenia chłopców ze szkoły. Nieoczekiwanie w gimnazjum pojawia się Józef, pilnie zabiera chłopca do domu. Matka bardzo kaszle, jest coraz słabsza. Syn towarzyszy jej do końca. Mija lato, zima, i znów wiosna. Gdy w kolejną rocznicę śmierci matki chłopak przyjeżdża do domu, jest poruszony widokiem ojca - siwego, postarzałego, pogrążonego we wspomnieniach. Marcin, już jako dorastający młodzieniec (rolę przejmuje Łukasz Garlicki), jest gotów pozostać z nim w domu, czemu ojciec stanowczo się sprzeciwia. Józef odwozi pupila do Kielc. Rozpędzony powóz mija chłopaka, który - rad nierad - pieszo podąża w tę samą stronę, z drewnianą skrzynką na plecach, w mundurze gimnazjalisty. Wędrowca podwozi do miasta uprzejmy młody szlachcic. Tu, w zamożnym domu syn fornala Andrzej Radek dostaje posadę korepetytora, w zamian za dach nad głową i jedzenie. W gimnazjum nasila się rusyfikacja. Nocą na stancji odbywa się rewizja, policja konfiskuje polskie książki i wręcza poczciwej Przepiórzycy listę książek zakazanych, na której widnieją nazwiska Mickiewicza, Słowackiego, Krasińskiego, Mochnackiego. Nowy inspektor Zabielski łaskawym okiem spogląda na uczniów, którzy bywają w rosyjskim teatrze. Fetuje zwłaszcza Borowicza, proponując mu założenie koła naukowego propagującego panslawizm. Marcin z zapałem przygotowuje się do publicznego wystąpienia, w obecności dyrektora i grona pedagogicznego wygłasza referat o perspektywach Związku Zjednoczonych Słowian. SYZYFOWE PRACE (3) Serial obyczajowy, 52 min, 6 odc. , Polska 1998 Scenariusz na motywach powieści Stefana Żeromskiego i reżyseria: Paweł Komorowski Zdjęcia: Wiesław Zdort Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Aktorzy: Marcin Wołek, Łukasz Garlicki, Bartek Kasprzykowski, Joanna Szczepkowska, Franciszek Pieczka, Andrzej Wichrowski, Krzysztof Wakuliński, Zofia Kucówna, Andriej Dawidow, Walentin Gołubienko, Michał Pawlicki, Bogusław Sochnacki, Igor Kaszincew, Andrzej Kozak, Gustaw Lutkiewicz, Rafał Królikowski, Alicja Bachleda - Curuś i inni