Rok 1890. Koledzy z gimnazjum mają za złe Marcinowi jego działalność na rzecz ruchu panslawistycznego. Gdy dyskusja dotyczy "pożałowania godnych zamętów" w Polsce w XVIII i XIX wieku, jak powstanie kościuszkowskie czy listopadowe, jeden z kolegów atakuje Borowicza wprost - o styczniowe zapytaj swego ojca, bo mojego zabili. Andrzej Radek nadal pracuje jako korepetytor, dorabiając pisaniem prac za bogatych kolegów, którzy spędzają wesoło czas na tańcach i hulankach. Paniczykowie wyśmiewają niezgrabnego, nieobytego chłopaka, drwią z jego porwanych portek i suchego chleba na śniadanie, przedrzeźniają wymowę, ośmieszają w oczach profesorów. Podczas lekcji matematyki, gdy Jędrek nieudolnie kreśli na tablicy figurę geometryczną, któryś rzuca szyderczą podpowiedź: ady k'sobie! Dochodzi do bójki. Radek dotkliwie rani najokrutniejszego żartownisia i zostaje usunięty z gimnazjum. Marcin z daleka obserwuje kolegę, skamieniałego z rozpaczy przy szkolnej bramie, której już nigdy nie przekroczy. Faworyt inspektora prosi go o wstawiennictwo u dyrektora. Rzeczywiście, dzięki interwencji profesora Zabielskiego, który przedstawia Radka jako "wielkiego entuzjastę panslawizmu", dyrektor przebacza chłopakowi. Wakacje Marcin spędza w domu, biega z fuzją po polach i lasach. Ojciec prosi Józefa, żeby nie opowiadał chłopcu o powstaniu, jednak Marcin sam podczas polowania dostrzega w lesie opuszczone mogiły. Józef odczytuje nazwiska - swego brata Jana i wszystkich chłopców z ich oddziału. W Kielcach koledzy podziwiają wyczyn Marcina, który nie bał się wystąpić w obronie Radka. Zapraszają Borowicza na tajne zebranie w starym młynie, nazywają go Wallenrodem. Marcin zaczyna rozumieć całą złożoność sytuacji młodzieży poddawanej coraz ostrzejszej rusyfikacji. Przeżywa to bardzo osobiście, bo zakochuje się w pięknej Birucie, córce zruszczonego Polaka w carskiej służbie. Serial dla młodych widzów, 52 min, 6 odc. , Polska 1998 Scenariusz na motywach powieści Stefana Żeromskiego i reżyseria: Paweł Komorowski Zdjęcia: Wiesław Zdort Muzyka: Jerzy Matuszkiewicz Występują: Łukasz Garlicki, Bartek Kasprzykowski, Franciszek Pieczka, Andrzej Wichrowski, Krzysztof Wakuliński, Zofia Kucówna, Walentin Gołubienko, Alicja Bachleda - Curuś, Andriej Dawidow, Gustaw Lutkiewicz, Łukasz Witt - Michałowski, Marcin Przybylski, Jakub Papuga i inni