Dramat „Apocalypto”, który Mel Gibson wyreżyserował w 2006 r., jest jedną z nielicznych produkcji kinowych opowiadających o zagadkowej cywilizacji Majów. Film, dość wiernie odwzorowujący rytuały i historię wspomnianej kultury, wzbudził zarówno kontrowersje, jak i zachwyt wśród filmowców takich jak Martin Scorsese, Quentin Tarantino czy Spike Lee. Dzieło można obejrzeć w TVP VOD.
Łapa Jaguara (Rudy Youngblood) jest młodym wojownikiem i członkiem pokojowo nastawionego do świata plemienia żyjącego w dżungli. Ma żonę o imieniu Siedem (Dalia Hernandez), z którą wspólnie spodziewają się dziecka. Pewnego dnia mężczyzna wybiera się razem z ojcem Krzemienne Niebo (Morris Birdyellowhead) i swoimi kompanami na polowanie. Tuż po złowieniu zwierzyny wszyscy wracają do wioski, ale po drodze ich niepokój wzbudzają napotkani ludzie uciekający przed wojną i zniszczeniami.
Następnego ranka na wioskę napada oddział Majów, któremu przewodzi Zerowy Wilk (Raoul Max Trujillo). Mężczyźni z plemienia zostają zamordowani przez brutalnego wojownika nazywanego Środkowe Oko (Gerardo Taracena). Łapa Jaguara ukrywa swoją żonę i nowo narodzonego synka, a następnie zostaje schwytany i zmuszony do długiego marszu przez dżunglę. Mija po drodze zniszczone wioski i ludzi trawionych nieznaną chorobą. Napotyka również tajemniczą dziewczynkę, która przepowiada koniec cywilizacji Majów.
Tuż po dotarciu do celu Łapa Jaguara i inni jeńcy mają być złożeni w ofierze bogom. Życie wojownika zostaje oszczędzone wskutek przypadku. W momencie, kiedy ma zostać zabity, dochodzi bowiem do zaćmienia słońca. To nie oznacza jednak, że przeżyje. Ma bowiem zostać celem ćwiczebnym dla strzelców. Niespodziewanie udaje mu się uciec i zabić jednego z oprawców. Teraz zrobi wszystko, aby wrócić do ukochanej i dziecka, ale po piętach depcze mu pościg rozwścieczonych wrogów.
„Majowie byli dla nas o wiele bardziej interesujący”
Film Mela Gibsona powstał z powodu zainteresowań reżysera, który jest pasjonatem historii, w szczególności starożytnej i średniowiecznej. Pomysł na „Apocalypto” opracował razem ze scenarzystą i współproducentem „Pasji” Farhadem Safinią.
„Zaczęliśmy rozmawiać o tym, co robić dalej, a mówiąc konkretniej, spędziliśmy dużo czasu na dyskusji o filmach akcji. Rozmowy te w zasadzie przekształciły się w szkielet »Apocalypto«”. Chcieliśmy nakręcić obraz o pościgu, tak naprawdę nie faszerując go technologią czy maszynami, ale rozbierając do najbardziej intensywnej formy, jaką jest człowiek walczący o życie, a jednocześnie wracający do czegoś, co jest dla niego ważne” – powiedział Safinia w jednej z rozmów.
Nieco dalej dodał, że mieli do wyboru ukazanie w swojej historii obrzędów i zwyczajów Azteków lub Majów.
,,Majowie byli dla nas o wiele bardziej interesujący. Możesz wybrać cywilizację krwiożerczą lub pokazać cywilizację Majów, która była tak wyrafinowana, posiadająca ogromną wiedzę z zakresu medycyny, nauki, archeologii i inżynierii. Jednak tu także trzeba naświetlić ich brutalną naturę i rytualne okrucieństwo, które praktykowali. O wiele ciekawszy byłby świat, w którym można byłoby zbadać, co się stało z ich cywilizacją
– zauważył scenarzysta.
Filmowcy zdecydowali jednocześnie, że dialogi będą prowadzone w języku Majów używanym na półwyspie Jukatan. „Myślę, że usłyszenie innego języka pozwala widzowi całkowicie zawiesić własną rzeczywistość i wciąga go w świat filmu. A co ważniejsze, kładzie to również nacisk na kinową oprawę wizualną, która jest swego rodzaju uniwersalnym językiem serca” – wyjaśnił Gibson.
„Przesiąknięty adrenaliną”
Film okazał się kasowym sukcesem i zarobił ponad 120 mln dolarów w kinach na całym świecie. Tym samym jego zysk wyniósł około 80 mln dolarów. W większości zebrał pozytywne recenzje od krytyków, choć jednocześnie wzbudził wiele kontrowersji. „To znakomicie sfilmowany, choć bezlitośnie krwawy film o niegdyś wielkiej cywilizacji” – napisano w krytycznym konsensusie portalu Rotten Tomatoes.
Z kolei Michael Medved przyznał „Apocalypto” ocenę maksymalną, nazywając obraz Gibsona „przesiąkniętym adrenaliną filmem o pościgu”, który jest również „porywającym doświadczeniem wizualnym”. Produkcja wzbudziła entuzjazm również u kilku wybitnych reżyserów. Martin Scorsese pochwalił ją i określił jako „wizję”. „Wiele dzisiejszych obrazów nie porusza tak niepokojących obszarów jak ten, mówiący o znaczeniu przemocy dla utrwalenia tego, co nazywa się cywilizacją. Podziwiam obraz Mela za szczerość, ale także za siłę i kunszt realizacji”.
Quentin Tarantino w swojej ocenie posunął się jeszcze dalej niż twórca znakomitych filmów, takich jak „Chłopcy z ferajny” czy dostępny w TVP VOD „Wilk z Wall Street”. „Myślę, że to arcydzieło. To był prawdopodobnie najlepszy i najbardziej artystyczny film roku” – powiedział reżyser. Jeszcze pochlebniejszą ocenę wystawił Edward James Olmos: „Czuje się całkowicie zaskoczony. To prawdopodobnie najlepszy film, jaki widziałem od lat. Jestem pod wrażeniem”.
Także Spike Lee nie szczędził produkcji pochwał, a następnie w 2013 r. umieścił „Apocalypto” na swojej prywatnej liście najważniejszych filmów wszech czasów. To samo uczynił kilka lat później brytyjski reżyser Edward Wright. Co ciekawe, obraz bardzo spodobał się również Meksykanom. W specjalnie przeprowadzonej ankiecie 80 procent respondentów mieszkających w Meksyku stwierdziło, że jest to produkcja dobra lub bardzo dobra.
Amerykańska Akademia Filmowa uznała, że „Apocalypto” zasługuje na nominacje do Oscara. Film walczył w kategoriach: najlepsza charakteryzacja, najlepszy dźwięk i najlepszy montaż dźwięku. Złotego rycerzyka nie udało mu się zdobyć, ale otrzymał szereg innych prestiżowych nagród i kolejnych nominacji do nich na całym świecie.
RS
Źródła:
Nicole Sperling. With help from a friend, Mel cut to the chase. The Washington Post (15.12.2006)
Apocalypto First Look. WildAboutMovies.com (26.05.2007)
Robert W. Welkos Gibson dives in. Los Angeles Times (13.11.2006)
Interview with Quentin Tarantino, FilmInk, 01.08.2007
