Dzieje igrzysk olimpijskich sięgają starożytnej Grecji w 776 r. p.n.e. i obejmują ponad tysiąc lat tradycji, którą przerwano dopiero w 393 r. n.e. Wznowiona w 1896 r. w Atenach olimpiada odrodziła się ponownie za sprawą Pierre’a de Coubertina, francuskiego historyka i miłośnika kultury antycznej. Dzięki niemu zawody te stały się nie tylko symbolem sportowej doskonałości, lecz także świętem promującym pokój, człowieczeństwo oraz jedność narodów na całym świecie.
Historia nowożytnych igrzysk olimpijskich oficjalnie rozpoczyna się wraz z zawodami zorganizowanymi w 1896 r. w Atenach. W rzeczywistości wspomniane zmagania sportowe były wyłącznie ostatecznym owocem wieloletnich działań kilku osób i prób ponownego zorganizowania olimpiady. Te na poważnie zaczęto podejmować, kiedy w 1821 r. Grecja wywalczyła niepodległość, uwalniając się spod wieloletniej niewoli Imperium Osmańskiego.
O idei wskrzeszenia igrzysk jako pierwszy napomknął poeta, powieściopisarz i dziennikarz Panagiotis Soutsos w wierszu „Dialog umarłych”. Utwór, w którym duch Platona z przerażeniem i nostalgią patrzy na swoją zniszczoną ojczyznę, został opublikowany w 1833 r. „Gdzie są wasze teatry i marmurowe posągi?/ Gdzie są wasze igrzyska olimpijskie?” – pyta w jednym z fragmentów filozof.
W 1856 r. nawoływania literata zainspirowały Evangelisa Zappasa, bogatego greckiego kupca z Rumunii. Ten napisał list do rządu w Atenach, w którym obiecał sfinansować organizację olimpiady. Władze się zgodziły i 18 października 1859 r. odbyły się pierwsze zawody z udziałem sportowców z Grecji i Imperium Osmańskiego. W późniejszych latach potomkowie handlarza współfinansowali również renowację odkopanego w 1869 r. Stadionu Panatenajskiego. W rok po jego odnalezieniu, po wielu tysiącach lat przerwy, zorganizowano na nim igrzyska. Trybuny mogące pomieścić 30 tys. widzów wypełniły się do ostatniego miejsca.
Odrodzenie igrzysk olimpijskich. „To jemu zawdzięczamy wskrzeszenie”
Tymczasem od 1850 r. zawody odbywały się również w Anglii, w miasteczku Wenlock. Było to wydarzenie małej rangi. Za ideą stał doktor William Penny Brookes. Lekarz uważał, że aktywność fizyczna znacznie poprawia zdrowie, i zainicjował konkurencje sportowe w celu promowania moralnego, fizycznego i intelektualnego rozwoju mieszkańców miasta i okolic Wenlock, a zwłaszcza klasy robotniczej, poprzez zachęcanie do rekreacji na świeżym powietrzu i przyznawanie corocznych nagród na spotkaniach publicznych za umiejętności w ćwiczeniach sportowych i biegłość w osiągnięciach intelektualnych i przemysłowych.
W 1859 r. chirurg dowiedział się, że w Atenach odbyła się olimpiada, i wysłał 10 funtów dla najlepszego biegacza zawodów. Wkrótce zaczął rozszerzać swój krąg działania na inne miejscowości, a impreza stawała się coraz bardziej popularna. Trzydzieści jeden lat później na zawody przyjechał Pierre de Coubertin, który od 1888 r. walczył o możliwość organizacji międzynarodowych igrzysk olimpijskich. Lekarz i historyk zafascynowany kulturą antyczną wkrótce się zaprzyjaźnili. Jeśli igrzyska olimpijskie, których współczesna Grecja nie była jeszcze w stanie wskrzesić, przetrwały tam do dziś, to zawdzięczamy to nie Grekowi, a dr. W.P. Brookesowi – napisał później Francuz w artykule opublikowanym w krajowej prasie.
Następnie wspólnie nawiązali kontakty z organizatorami zawodów w Grecji i rządem w Atenach. Władze przychyliły się do ich propozycji, aby przeprowadzić olimpiadę w 1896 r. Na jej potrzeby powołano istniejący do dziś Międzynarodowy Komitet Olimpijski (MKOL). Niestety Anglik nie doczekał rywalizacji. Zmarł zaledwie cztery miesiące przed zawodami w Atenach w wieku 86 lat.
Ateny 1896. Tak wyglądały pierwsze igrzyska
Letnie Igrzyska Olimpijskie Ateny 1896 odbyły się w dniach 6-15 kwietnia. W zawodach konkurowało 14 reprezentacji narodowych, w skład których weszło 241 sportowców. O medale walczyli w czterdziestu trzech konkurencjach i dziewięciu dyscyplinach, a dokładniej w lekkoatletyce, kolarstwie, podnoszeniu ciężarów, szermierce, gimnastyce, strzelaniu, pływaniu, tenisie i zapasach. Ceremonię otwarcia osobiście poprowadził król Jerzy I. Inaugurację olimpiady obejrzało na żywo 80 tys. osób. Monarcha wygłosił długie przemówienie, które zakończył słowami: Ogłaszam otwarcie pierwszych międzynarodowych igrzysk olimpijskich w Atenach. Niech żyje naród. Niech żyje naród grecki.
Tuż po tym przed trybuną honorową przemaszerowały drużyny z dziewięciu krajów. Temu pochodowi towarzyszył skomponowany przez Spyridona Samarasa hymn olimpijski. Utwór ten grany jest do dzisiaj przy inauguracji i zakończeniu zawodów, a w 1960 r. uznano go za oficjalną pieśń olimpiady. Słowa napisał poeta Kostis Palamas. Tak dziś, jak i wtedy wykonywany jest on przez chóry. Jego tekst stanowi poruszające nawołanie do zjednoczenia ludzkości oraz uczciwej rywalizacji, podkreśla także potrzebę bycia szlachetnym.
Nieśmiertelny Duchu Antyku, czysty ojcze/ Piękności wielkiej i prawdziwej,/ Zejdź, zjaw się i zabłyśnij tu/ W chwale twej ziemi i nieba./ Wznieć zapał godnych walk/ Biegu, zapasów i dysku/ Uwieńcz świeżą gałązką ciało,/ Uczyń je żelaznym i szlachetnym./ Pola, góry i morza lśnią z tobą/ Jak biało-czerwona ogromna świątynia,/ Do której, Nieśmiertelny Duchu Antyku,/ Biegnie twój czciciel, każdy naród.
Olimpiada, w której udział wzięli wyłącznie sportowcy amatorzy, okazała się wielkim sukcesem. Igrzyska przyciągnęły uwagę mediów z całego świata. Prasa codziennie relacjonowała przebieg zawodów, w których prawdziwy popis dały reprezentacje Stanów Zjednoczonych i Grecji. Ekipa z Ameryki Północnej wywalczyła jedenaście złotych medali, siedem srebrnych i dwa brązowe. To pozwoliło przybyszom z USA wygrać klasyfikację medalową przed reprezentacją gospodarzy, która zdobyła wprawdzie dwadzieścia sześć krążków więcej niż przeciwnik, ale o jeden mniej ze złota.
Pierwsze nowożytne igrzyska olimpijskie. Kto wywalczył najwięcej medali?
Wielką sławę zdobyli wówczas dwaj Niemcy: Hermann Weingärtner (trzy złote medale, dwa srebrne i jeden brązowy w gimnastyce) oraz Carl Schuhmann (trzy złote trofea w gimnastyce i jeden w zapasach). Podczas uroczystości zakończenia uznano ich za najlepszych sportowców olimpiady Ateny 1896. Jednak to nie oni byli pierwszymi zwycięzcami rywalizacji w czasach ery nowożytnej, ale Amerykanin James Brendan Connolly, który okazał się najlepszy w trójskoku.
Tuż po samym wydarzeniu i ceremonii zamknięcia, która odbyła się 15 kwietnia, wielu sportowców wyraziło opinię, że chciałoby wracać do Grecji co cztery lata, aby walczyć o kolejne nagrody. Takie rozwiązanie nie spodobało się Pierre’owi de Coubertinowi. Francuz uważał, że zawody powinny za każdym razem odbywać się w innym mieście i innym kraju.
W jego ocenie było to zgodne z duchem olimpijskim, który powinien łączyć ludzi z całego świata. Marzył ponadto, aby kolejne igrzyska odbyły się w jego kraju. Tak też się stało. W 1900 r. zorganizowano je w Paryżu. Teraz stolica Francji będzie gościć najlepszych sportowców po raz trzeci w historii. Mimo upływu ponad stu lat od chwili, kiedy wskrzeszono olimpiadę, ponownie zorganizowane zostaną zgodnie z ich pierwotną myślą przewodnią. Istotą igrzysk nie jest zwyciężyć, ale wziąć udział. Nie musisz wygrać, bylebyś walczył dobrze – tak od początku brzmi motto najstarszych zawodów świata.
RS
