Barbara Hendricks, amerykańska śpiewaczka operowa i wokalistka jazzowa, przyznała niegdyś: „Jazz musi się przede wszystkim czuć. (…) W jazzie ukryte jest to samo, co u Mozarta – na przykład bardzo prawdziwe, szczere ludzkie emocje”. Przedstawiamy jazzowe produkcje, które można obejrzeć w TVP VOD.
Jazz to gatunek muzyczny, który narodził się pomiędzy 1890 a 1900 rokiem w Nowym Orleanie jako połączenie muzyki ludowej oraz artystycznej i rozrywkowej. Zdaniem niektórych ekspertów w dziedzinie jazz nie powinien uchodzić za styl muzyczny, ponieważ jest jedynie pewną formą interpretacji. Pierwszymi twórcami gatunku byli przeważnie potomkowie niewolników, którzy nie znali nut, stąd też jazz charakteryzuje się dużą swobodą aranżacji oraz tendencją do improwizacji.
Magia jazzu
Amerykański wirtuoz trąbki i lider grup jazzowych, Miles Davis, wypowiedział niegdyś słowa:
,,Najpierw to zagram, potem powiem ci, co to jest.
Wybitni muzycy jazzowi
Z Nowego Orleanu, miasta narodzin jazzu, pochodził wokalista i trębacz Louis Armstrong, który upowszechnił gatunek na całym świecie i do dziś uważany jest za jednego z najbardziej rozpoznawalnych twórców jazzowych. Na kartach historii jazzu jako mistrzowie gatunku zapisali się również m.in.: Billie Holiday, Frank Sinatra, Michael Bublé, Nina Simone, Ray Charles, Ella Fitzgerald, Norah Jones, Chet Baker czy John Coltrane.
Do czołowych polskich twórców jazzowych należą m.in: Urszula Dudziak, Krzysztof Komeda, Tomasz Stańko, Zbigniew Namysłowski, Leszek Możdżer i Michał Urbaniak.
Jazzowe produkcje w TVP VOD
Chcąc zgłębić historię oraz sztukę jazzu, warto sięgnąć po produkcje filmowe i telewizyjne, które w mniejszym lub większym stopniu nawiązują do tego wyjątkowego gatunku. Kilka z nich można obejrzeć na platformie TVP VOD. Poniżej przedstawiamy parę tytułów, które mogą zainteresować muzycznych entuzjastów i nie tylko.
„Miłość” to film Filipa Dzierżawskiego z 2012 r. Opowiada o historii i reaktywacji zespołu Miłość, jednej z najważniejszych polskich formacji jazzowych lat 90. ubiegłego wieku. Działalność Miłości wspominają w dokumencie: Tymon Tymański, Mikołaj Trzaska, Leszek Możdżer, Maciej Sikała, Jakub Staruszkiewicz, Piotr Metz, Monika Żukowska, Kamil Sznurkowski.
„Jazz na Kalatówkach” to film Roberta Kaczmarka z 2018 roku, który przypomina początki jazzu katakumbowego w pierwszej połowie lat 50. Pierwszy Jazz Camping Kalatówki z 1959 roku wspominają jego pierwsi uczestnicy, m.in.: Jan Borkowski, Krystyna Ciernia-Morgenstern, Andrzej Dąbrowski, Katarzyna Gärtner, Grażyna Hase, Wojciech Plewiński, Rosław Szaybo, Andrzej Idon Wojciechowski.
„Urszula Dudziak: Życie jest piękne” to film Beaty Postnikoff z 2008 roku. Opowiada o Urszuli Dudziak, polskiej wokalistce jazzowej, która zdobyła międzynarodową sławę. Artystka wspomina swoją młodość, początki drogi artystycznej, pobyt w Stanach Zjednoczonych, małżeństwo z Michałem Urbaniakiem i przyjaźń z pisarzem Jerzym Kosińskim. Obraz uzupełniają wspomnienia oraz wypowiedzi rodziny Dudziak, a więc m.in. siostry i córki artystki.
„W rytmie Kuby” to amerykański film dokumentalny T.G. Herringtona z 2018 roku. Produkcja zawiera liczne sceny z występów Preservation Hall Jazz Band, zespołu jazzowego z Nowego Orleanu założonego przez Allana Jaffe’a na początku lat 60. Muzycy postanowili powrócić do swoich korzeni. Droga zaprowadziła ich na Kubę, gdzie w 2015 roku odbyli trasę koncertową.
„Hybrydy – stare śmieci” to polski film Tadeusza Pikulskego z 2003 roku opowiadający o tym, jak rodziła się legenda Hybryd. W Hybrydach grano w brydża i bilard, dyskutowano, przede wszystkim jednak od samego początku królował tam jazz. Na Mokotowskiej grywali Zbigniew Namysłowski i Krzysztof Komeda. Śpiewała Wanda Warska, a wkrótce dołączyły do niej dwie wokalistki jazzowe, Fryderyka Elkana i Urszula Dudziak. Klub dość szybko stał się miejscem elitarnym, w którym – oprócz studentów – można było spotkać także znanych aktorów, pisarzy i dziennikarzy.
„Easy Rider” to film Grzegorza Brzozowicza z 2017 roku. Na dokument o Tomaszu Tłuczkiewiczu, dyrektorze festiwalu Jazz Jamboree i prezesie Polskiego Stowarzyszenia Jazzowego, składają się archiwalne zdjęcia oraz z życia wzięte anegdoty przytaczane przez bohatera filmu. O swojej przyjaźni z Tłuczkiewiczem oraz o jego zasługach dla polskiego jazzu opowiadają m.in.: Tomasz Stańko, John Porter, Urszula Dudziak, Milo Kurtis i Zbigniew Namysłowski.
„Pan na Księżycu” to film Jana Sosińskiego z 1993 roku, który przybliża sylwetkę Andrzeja Zauchy, tragicznie zmarłego wokalisty jazzowego. Życie i twórczość artysty przywołują jego znajomi i przyjaciele, a ich wspomnienia ilustrowane są fragmentami utworów muzycznych, materiałów filmowych oraz spektakli teatralnych.
„Poza czasem” to film Orena Movermana z 2014 roku. Główny bohater to bezdomny mężczyzna, który od miesięcy żyje na ulicach Nowego Jorku i ledwie wiąże koniec z końcem. Stracił dokumenty, a jego dumny charakter nie pozwala mu na proszenie o pomoc. Gdy wydaje się, że nie ma już szansy na odmianę losu, George poznaje niezwykłego człowieka, dawnego muzyka jazzowego. Mężczyzna daje mu nadzieję, ale stawia przed nim ogromne wyzwanie. George ma znaleźć swoją córkę, którą w przeszłości porzucił, i odnowić z nią relacje.
„Excentrycy, czyli po słonecznej stronie ulicy” to film Janusza Majewskiego z 2015 roku. To niezwykła historia jazzmana, który u schyłku lat 50. XX wieku powraca z Anglii do Polski. Wraz z grupą ekscentrycznych muzyków zakłada swingowy big-band. Gdy gwiazdą zespołu zostaje Modesta, wspólnie odnoszą wielki sukces. Muzyk szybko traci głowę dla uwodzicielskiej i tajemniczej femme fatale.
„Mrówcze szlaki” to film Stanisława Kokesza z 1956 roku. Głównym bohaterem jest tu gatunek zwany amazonką (Polyergus rufescens), który w mrówczym świecie jest odpowiednikiem zbójeckich hord Huna Attyli. Napady armii amazonek na gniazda łagodniejszych gatunków mrówek przypominają sceny z najlepszych filmów batalistycznych. Dramatyczność filmowych obrazów podkreśla specjalnie skomponowana muzyka autorstwa słynnego jazzmana Jerzego „Dudusia” Matuszkiewicza wykonywana przez sekstet Krzysztofa Komedy, co jest dodatkowym walorem tego niezwykłego filmu.
Na koniec polecamy kronikę, której celem jest popularyzowanie historii na ekranie telewizorów: „Filmowa kronika Telewizji Jazz”. W tej wieloodcinkowej produkcji nie zabraknie publicystyki muzycznej. Drugim nadrzędnym celem programu jest popularyzowanie nowych autorskich kompozycji oraz aranżacji, które będąc zgromadzone w jednym miejscu, tworzą bezpieczną, uporządkowaną przestrzeń dla młodzieży.
