Kultura

„Primavera”, czyli „Wiosna”. Botticelli był malarzem kobiecego wdzięku

Obraz „Wiosna” Botticellego przedstawiający scenę alegoryczną, w której występują różnorodne postacie z mitologii i literatury. Centralną postacią jest Wenus, bogini miłości, otoczona przez trzy Gracje i Merkurego.
„Primavera” (ok. 1482), Sandro Botticelli. Galeria Uffizi we Florencji. Fot. Wikimedia Commons
podpis źródła zdjęcia

Sandro Botticelli to artysta, który posłużył się malarstwem, by zilustrować naturę budzącą się do życia w czasie nadchodzącej wiosny. Jego obraz „Primavera” dopełniają setki sklasyfikowanych gatunków roślin tworzących piękny ogród Wenus, jak również postacie, których pierwowzór odnajdziemy w mitologii. Jakie sekrety skrywa wiosenne dzieło włoskiego malarza?

Zobacz odcinek „Którędy po sztukę − Sandro Botticelli” w TVP VOD

Słynny włoski malarz wczesnego renesansu, Sandro Botticelli, urodził się w 1445 r. we Florencji jako Alessandro di Mariano Filipepi. Artysta początkowo kształcił się w warsztacie brata Antonia, który był złotnikiem. W wieku 25 lat otworzył własną pracownię, gdzie realizował zamówienia dla kościołów i florenckich rodzin z bogatych domów. Najpopularniejsze dzieła artysty to „Wiosna” i „Narodziny Wenus”.

Arcydzieło włoskiego renesansu

Malarski styl Botticellego określa się mianem poetyckiego. Sandro był niezwykle utalentowanym rysownikiem i portrecistą, który przedstawiał kobiety w bardzo realistycznym świetle, w pełni oddając ich naturalne piękno. Muzą Botticellego (zresztą nie tylko jego) była złotowłosa szlachcianka Simonetta Vespucci, której twarz możemy dostrzec na kilku dziełach artysty. 

Patrząc na „Wiosnę”, warto przede wszystkim zwrócić uwagę na dekoracyjne detale, które świadczą o precyzyjności, z jaką artysta podchodził do swoich prac. Niektóre z ujętych na płótnie drobnych elementów były nawet zdobione złotem.

Czy „Wiosna” to alegoria miłości?

Na obrazie „Wiosna” Sandro przedstawił Simonettę jako Castitas, czyli Czystość, jedną z trzech Gracji, w którą Amor celuje strzałą z łuku. Być może świadczy to o uczuciu, jakim malarz darzył włoską piękność, młodą szlachciankę z Genui.

Na planie pierwszym, w samym centrum wydarzeń Sandro umieścił matkę Kupidyna, czyli Wenus. To bez wątpienia najważniejsza postać, której znaczenie podkreśla łuk znajdujący się tuż za bohaterką dzieła. Rzymska orędowniczka miłości była niegdyś uznaną boginią wiosny i roślinności. Malarz przedstawił Wenus tak, że jej postać może kojarzyć się nam z Matką Boską. Bogini wydaje się błogosławić zarówno swój ogród, jak i tych, którzy się w nim znajdują.

Kwiaty potargał wiatr

Po prawej stronie na obrazie Botticellego stoi bóg wiatru zachodniego, czyli Zefir, który obejmuje swoją żonę, nimfę Chloris. Patrząc na nią, jesteśmy świadkami jej przemiany w Florę – niewiastę w ukwieconej sukni. Inspiracją do zaprezentowania jej postaci na płótnie mogła być opowieść o Chloris zawarta w „Metamorfozach” Owidiusza, z którymi malarz najprawdopodobniej się zetknął. W poemacie przeczytamy, że Zefir z miłości do nimfy oddał jej władzę nad roślinami. 
Z ust Chloris wydobywają się kwiaty, które tworzą suknię Flory. Fot. The Yorck Project/ DIRECTMEDIA Publishing GmbH/ Wikipedia
Z ust Chloris wydobywają się kwiaty, które tworzą suknię Flory. Fot. The Yorck Project/ DIRECTMEDIA Publishing GmbH/ Wikipedia

Flora w ogrodzie Wenus

Sandro przedstawił bohaterów obrazu na tle pomarańczowego gaju symbolizującego ród Medyceuszy. Ponadto „Wiosna” stanowi wyjątkowy zbiór botaniczny, jako że można zidentyfikować na nim około pięćset roślin, a w przypadku niektórych rozpoznać nawet konkretny gatunek. Wokół bohaterów dzieła Botticellego dostrzeżemy m.in.: pomarańcze, stokrotki, irysy, fiołki, róże, maki, chabry, jaskry, hiacynty czy niezapominajki.

Trzy piękności w zmysłowej scenie

Po lewej stronie malarz zaprezentował wspomnianą wcześniej Castitas w towarzystwie dwóch innych Gracji: przyozdobioną perłami Pulchritudo (Piękno) oraz niosącą na piersi broszkę Voluptas (Rozkosz). Wszystkie splotły dłonie, a ich falujące włosy i powiewające szaty z cienkiej, lejącej tkaniny pozostawiają w nas wrażenie, jakby Gracje tańczyły, ciesząc się w ten sposób z nadejścia wiosny.
Trzy Gracje. Scena z obrazu „Wiosna” Botticellego. Fot. The Yorck Project/ DIRECTMEDIA Publishing GmbH/ Wikipedia
Trzy Gracje. Scena z obrazu „Wiosna” Botticellego. Fot. The Yorck Project/ DIRECTMEDIA Publishing GmbH/ Wikipedia
Ostatnią postacią ukazaną na płótnie Botticellego jest rzymski bóg handlu, Merkury. W mitologii przedstawiony jest jako wynalazca instrumentów strunowych, co jednocześnie uczyniło go jednym z twórców muzyki. Na obrazie nie wydaje się jednak zainteresowany tańczącymi obok niego pięknymi Gracjami, w przeciwieństwie do Castitas, gdyż ona w skupieniu przygląda się boskiemu posłańcowi. Merkury trzyma w dłoni kaduceusz, którym zdaje się przeganiać chmury wiszące nad ogrodem Wenus.
Merkury trzymający w dłoni kaduceusz. Scena z obrazu „Wiosna” Botticellego. Fot. The Yorck Project/ DIRECTMEDIA Publishing GmbH/ Wikipedia
Merkury trzymający w dłoni kaduceusz. Scena z obrazu „Wiosna” Botticellego. Fot. The Yorck Project/ DIRECTMEDIA Publishing GmbH/ Wikipedia
Biorąc pod uwagę zachowanie postaci znajdujących się na obrazie, według wielu znawców sztuki „Primavera” nie jest alegorią miłości, lecz nawiązuje do nastrojów ludności w czasie udanych rządów Wawrzyńca Wspaniałego.

„Wiosna” dla medycejskiej rodziny

„Szał uniesień” Władysława Podkowińskiego po raz pierwszy pokazano na wystawie zorganizowanej 18 marca 1894 r. Fot. Wikimedia/ domena publiczna

„Szał uniesień”, czyli polskie arcydzieło. Obraz nieposkromienia i wolności

Kultura
Nie ma pewnej interpretacji „Wiosny” Botticellego, zwłaszcza biorąc pod uwagę, że to nie Sandro nazwał swój obraz „Primavera”, lecz zrobił to pewien histograf, Giorgio Vasari, który zajmował się opisywaniem twórczości włoskiego artysty. Trudno stwierdzić również, kiedy dokładnie powstało to dzieło, co tylko dodaje mu tajemniczości. Szacuje się, że artysta namalował go w latach 1477-1482.

W 1975 roku odkryto rejestr mogący świadczyć o tym, że „Wiosna” należała do Lorenza oraz Giovanniego di Pierfrancesco i miała wisieć we florenckim pałacu pierwszego z nich. Niektórzy twierdzą jednak, że Sandro namalował obraz na prośbę kuzyna Pierfrancesca, Lorenza de Medici po to, by ten mógł umieścić „Wiosnę” w swojej willi.

Dobre czasy minęły

Sandro Botticelli tworzył nowe kanony piękna, łącząc malarstwo z zainteresowaniami kulturą antyczną oraz symboliką zawartą w mitologii. Jego inspiracje zmieniły się jednak ok. 1490 r., gdy Florencję objęły społeczne i polityczne niepokoje związane z wystąpieniami dominikanina Savonaroli. Wpływ jego kazań na Botticellego można zauważyć w późniejszych dziełach artysty, do których przemycał osobiste rozterki oscylujące nawet wokół tragizmu.

Gdzie można podziwiać „Wiosnę”?

Oryginał obrazu „Wiosna” Botticellego obecnie znajduje się w Galerii Uffizi we Florencji, gdzie na własne oczy można zobaczyć wiosenne dzieło włoskiego malarza.


Źródła:


niezlasztuka.net

legalnakultura.pl

przewodnik-po-florencji.pl

PG
Więcej na ten temat