Monodram Krystyny Jandy na podstawie wspomnień Sabiny Baral jest jednym z najgłośniejszych polskich spektakli ostatniej dekady. Przedstawienie zostało nagrodzone na najważniejszym krajowym festiwalu teatralnym. Premiera „Zapisków z wygnania” w Teatrze Telewizji odbyła się 6 maja w TVP1, a teraz spektakl jest dostępny na platformie TVP VOD.
O czym jest książka „Zapiski z wygnania”?
Spektakl w warszawskim Teatrze Polonia miał swoją premierę 9 marca 2018 r., z okazji pięćdziesiątej rocznicy wydarzeń marcowych 1968 r. Kilkanaście tysięcy osób pochodzenia żydowskiego zostało wtedy zmuszonych do emigracji z Polski. Jedną z nich była dwudziestoletnia wówczas Sabina Baral, mieszkanka Wrocławia, która razem ze swoją rodziną musiała opuścić kraj.
Po latach zdecydowała się opisać tamte wydarzenia i swoje emigracyjne losy w książce „Zapiski z wygnania”. „Emigracja to rodzaj pogrzebu, po którym życie trwa dalej” – przytacza Sabina Baral słowa Tadeusza Kotarbińskiego. Ten cytat zapowiada, co będzie treścią historii i w jakim tonie zostanie ona przedstawiona. Wspomnienia Baral są emocjonalną i refleksyjną opowieścią o tym, jak z historycznej konieczności przeobraził się jej świat.
Na jednym ze spotkań autorskich Krystyna Janda poznała pisarkę. Czytała publicznie fragmenty jej książki. Parę lat później wraz z reżyserką Magdą Umer zdecydowały się przygotować spektakl „Zapiski z wygnania” w Teatrze Polonia.
„Zapiski z wygnania” – monodram Krystyny Jandy
Spektakl to opowieść o dziewczynie, którą wypędziła własna ojczyzna. Przedstawia ponurą historię Sabiny Baral i jej najbliższych. W takim też tonie postanowiły utrzymać monodram jego autorki. Krystyna Janda wciela się w Sabinę Baral, opowiadając o tragicznych losach bohaterki. Wypowiada też kwestie napisane przez Baral w imieniu własnym, a także wszystkich tych, których losy nie zostały dotąd opowiedziane.
Słowa pisarki o dyskryminacji, która dotknęła ją ze strony Polaków w marcu 1968 r., stają się o wiele bardziej realne, kiedy na ekranie widzimy wyświetlone fragmenty wideo dotyczące czasów współczesnych. Spektakl wzbogacony został także o projekcje filmowe ukazujące tamte czasy. Widzowie mogą obejrzeć urywki kronik filmowych, cytaty przemówień urzędników partyjnych oraz fotografie i wypowiedzi skazanych na banicję. Swoistym komentarzem, kontrapunktem są fragmenty znanych piosenek ze słowami m.in. Juliana Tuwima, Agnieszki Osieckiej, Wojciecha Młynarskiego, Kadisz oraz wiersze Marii Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej, Wisławy Szymborskiej, Zbigniewa Herberta, które dopełniają tę wstrząsającą i wzruszającą historię. Krystyna Janda zagrała ten utwór ponad sto razy i nadal cieszy się on dużym zainteresowaniem. Teraz widzowie będą mieli okazję zobaczyć „Zapiski z wygnania” w Teatrze Telewizji.
W wywiadzie dla TVP Krystyna Janda podkreśliła, że telewizyjna wersja jej monodramu siłą rzeczy będzie różniła się od wersji teatralnej, choćby środkami wyrazu, którymi operuje. Więcej o telewizyjnej wersji spektaklu opowiada w wywiadzie wideo.
„Zapiski z wygnania” – nagrody
3 maja 2018 r. za rolę w spektaklu „Zapiski z wygnania” Krystyna Janda została uhonorowana Medalem im. Mordechaja Anielewicza przyznawanym przez Stowarzyszenie Żydów, Kombatantów i Poszkodowanych w II Wojnie Światowej dla uczczenia 75. rocznicy Powstania w Getcie Warszawskim.
Monodram z warszawskiego Teatru Polonia został nagrodzony w 2018 r. na najważniejszym polskim festiwalu teatralnym Boska Komedia. Jury przyznało „Zapiskom z wygania” główną nagrodę, a Krystyna Janda otrzymała statuetkę dla najlepszej aktorki pierwszoplanowej.
„Opierając się na literackich wzorach, aktorka ucieleśnia polityczne i humanistyczne treści, nie wykorzystując ani realistycznych bądź melodramatycznych mechanizmów, ani osądów. Jej głos – dosłownie i metaforycznie – wyraża głośny sprzeciw wobec faszyzmu, nie ferując żadnych wyroków” – skomentowali jurorzy nagrodzoną rolę artystki.
„Zapiski z wygnania” w Teatrze Telewizji
Po sześciu latach od scenicznej premiery sztuki „Zapiski z wygnania” zostały pokazane w Teatrze Telewizji. Monodram Krystyny Jandy w reżyserii Magdy Umer można obejrzeć w TVP VOD.
