W 2024 r. minęło dokładnie 20 lat od momentu, gdy Polska stała się pełnoprawnym członkiem Unii Europejskiej. To idealny czas, by zastanowić się, czy decyzja o przystąpieniu do wspólnoty była właściwa. Czy 77 proc. osób, które zagłosowało na „TAK” w referendum akcesyjnym, zorganizowanym w czerwcu 2003 r., miało rację?
1 maja 2024 r. minęły już dwie dekady, odkąd Polska została jednym z 27 państw wspólnoty zamieszkanej przez blisko 450 milionów ludzi. Żyją oni w różnych krajach, często mających nawet rozbieżne interesy, ale podzielających wspólne wartości zgodnie z mottem Unii Europejskiej, które brzmi: „zjednoczeni w różnorodności”.
Dwadzieścia lat obecności w UE było dla nas wszystkich okresem pełnym wyzwań, wielkich zmian i modernizacji, które wpłynęły zarówno na ekonomię oraz infrastrukturę państwa, jak i na życie przedsiębiorców, pojedynczych osób i rodzin. Tak dla naszej ojczyzny, jak i dla nas samych akcesja do unijnej rodziny zapowiedziała zmiany.
Jak było przed wejściem Polski do Unii Europejskiej?
Aby poznać odpowiedź, wystarczy przypomnieć sobie, jak wyglądała Polska w latach 90. i na przełomie tysiącleci. Miała ona niewątpliwie specyficzny i niepowtarzalny klimat. Transformujące się państwo przechodziło od socjalistycznego, centralnego planowania do kapitalizmu. Był to okres obfitujący w kontrasty – z jednej strony wszyscy uzyskaliśmy nowe możliwości, a z drugiej przed całym krajem stanęły bardzo poważne wyzwania.
W chaosie przemian pojawili się bowiem oszuści wykorzystujący do nieuczciwego wzbogacenia się luki w przepisach. Narodziła się również mafia. Młodziutkie państwo i jego jeszcze niedoświadczone służby mundurowe oraz nieukształtowany system prawny nie umiały sobie z nią ówcześnie poradzić. Walka z przestępczością zorganizowaną okazywała się bardzo trudna i często tragiczna w skutkach.
Jednym z symboli tamtego okresu były również przestarzała kolej i dziurawe drogi. Infrastruktura, przez lata zaniedbywana, nie nadążała za dynamicznie rozwijającym się krajem. Nawierzchnie pełne ubytków stały się codziennym wyzwaniem dla kierowców, a podróżowanie po drogach wymagało zarówno cierpliwości, jak i wzmożonej uwagi. Trasy szybkiego ruchu i autostrady dopiero planowano, większość wyjazdów na dłuższe dystanse trzeba było pokonywać drogami krajowymi, najczęściej jednopasmowymi.
W obliczu dużych trudności gospodarczych i biedy, z jaką zmagał się nasz kraj, wielu Polaków szukało nadziei na lepsze jutro poza granicami ojczyzny. Popularne – zwłaszcza wśród mieszkańców mniejszych miejscowości, w których panowało bardzo wysokie bezrobocie – stały się wyjazdy na „saksy”, czyli do pracy sezonowej w Niemczech i innych krajów Europy Zachodniej. Tam nasi rodacy pracowali (bardzo często bez żadnych umów) na budowie czy roli, otrzymując o wiele większe wynagrodzenie w obcej walucie, niż zarobiliby w Polsce. Marki, franki czy guldeny pozwalały na budowę domów, remonty, zakup samochodów, a także wsparcie rodziny w kraju.
Trudno również nie zauważyć, że byliśmy zupełnie uzależnieni od Rosji w kwestii dostaw gazu i energii, a Moskwa nieustannie szantażowała nas możliwością „zakręcenia kurka”. Jednocześnie na arenie międzynarodowej pozycja Polski była dość przeciętna, a wielu zachodnich polityków uważało nasze państwo za kraj o małym znaczeniu dla świata.
Miliardy dla Polski. Tyle dała nam obecność w UE
W 2024 r. znajdujemy się w zupełnie innym miejscu naszej historii i w innej rzeczywistości. Nasz kraj jest nowoczesny i dynamicznie się rozwija, a członkostwo w Unii Europejskiej odegrało w tym kluczową rolę. Mamy olbrzymi terminal LNG w Świnoujściu, który pozwala – zgodnie z danymi podanymi przez portal internetowy Operatora Gazociągów Przesyłowych Gaz-System SA – na odbiór do 6,2 miliarda metrów sześciennych gazu ziemnego rocznie [1]. Jego budowa kosztowała krocie, ale niezależność od Rosji jest dziś więcej warta niż jakiekolwiek pieniądze. Inwestorzy uzyskali na uruchomienie go ponad 888 milionów złotych dofinansowania z Unii Europejskiej [2].
W zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego Polski kluczową rolę odgrywa również Baltic Pipe, dzięki któremu importujemy rocznie ponad 10 miliardów metrów sześciennych gazu ziemnego z Norwegii. Łączna wysokość dotacji z UE na Baltic Pipe wyniosła, jak wskazano na stronie internetowej Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w Polsce, prawie 267 milionów euro, czyli ponad 1,2 miliarda złotych [3].
Te kwoty – choć mogą robić olbrzymie wrażenie – bledną w obliczu środków, jakie Polska otrzymała na rozwój infrastruktury drogowej. Według informacji podanej 30 kwietnia 2024 r. przez Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad, w ciągu ostatnich dwudziestu lat dzięki m.in. środkom pozyskanym przez nasze państwo z Unii Europejskiej zbudowaliśmy około 5200 kilometrów dróg. Większość z nich to autostrady i drogi ekspresowe. Wsparcie Funduszy Europejskich wyniosło ponad 104 miliardy złotych [4]. To realnie przełożyło się na bezpieczeństwo jazdy i prawie trzykrotne zmniejszenie liczby wypadków na naszych drogach.
Również dzięki dotacji zmieniła się polska kolej. W latach 2004-2023 przeznaczono na jej modernizację więcej niż 116 miliardów złotych. Tylko nieco mniej niż połowa tej kwoty – około 57 miliardów złotych – pochodziło z Funduszy Europejskich. Wybudowano ponad 17 tysięcy kilometrów torowisk oraz zakupiono ponad 600 wagonów i 100 nowoczesnych lokomotyw [5]. Wiele z nich skonstruowano bądź nabyto za pieniądze przyznane przewoźnikom w ramach inicjatyw takich jak Program Infrastruktura i Środowisko (obecnie Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko), Program Polska Wschodnia (obecnie Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej) czy program CEF „Łącząc Europę” (Connecting Europe Facility).
Wymienione wyżej inwestycje nie mogą jednak równać się z dopłatami dla rolników. Podczas dwóch dekad obecności Polski w Unii Europejskiej otrzymali oni ponad 78 miliardów euro dofinansowania [6]. Uzyskane środki przeznaczono nie tylko na modernizację gospodarstw rolnych, ale również na poprawę jakości życia na terenach wiejskich. Dotacje pozwoliły zarówno właścicielom wielkich zakładów, jak i małych rodzinnych gospodarstw na inwestycje w nowoczesne maszyny, technologie oraz innowacyjne metody upraw.
Łącznie – jeżeli policzymy różnorakie programy, dofinansowania i wsparcie – do końca 2023 r. otrzymaliśmy z UE 245,5 miliarda euro. W tym samym czasie w ramach składki członkowskiej wpłaciliśmy 83,7 miliarda euro. Łatwo policzyć, że nasz kraj jest ponad 161,8 miliarda euro na plusie [7].
Polska w Unii Europejskiej. Jaka będzie przyszłość?
To oczywiście jedynie wymierne korzyści. A co z pozostałymi, których nie da się przeliczyć na pieniądze? Dzięki przynależności do Unii Europejskiej możemy podróżować bez przeszkód i paszportów po większej części naszego kontynentu. Teraz wycieczka do Włoch czy Francji jest bardzo prosta.
Wystarczy wsiąść w auto, samolot lub pociąg i po prostu udać się na miejsce. Młodym ludziom zapewne trudno będzie to sobie wyobrazić, ale jeszcze dwie dekady temu wyjazdy do innego kraju nie były takie proste i kosztowały naprawdę dużo pieniędzy. Mało kto mógł sobie pozwolić na spontaniczne podróże lub bardzo popularne obecnie zagraniczne wypady na weekend, które dziś dla wielu Polaków są codziennością.
Takie wyjazdy dają milionom ludzi możliwość nie tylko zwiedzania, ale także poznawania różnych kultur, nauki języków obcych i poszerzania horyzontów. Z kolei studenci mogą korzystać z programów wymiany studenckiej, jak np. Erasmus Plus, które oferują młodym ludziom szansę na naukę i pracę w innych krajach, co znacząco wzbogaca ich doświadczenie życiowe i zawodowe. Wielu z nich wraca do Polski odmienionych, z pomysłem na siebie, otwartym podejściem do świata oraz otwartym umysłem.
Ostatnia z wymienionych zalet jest warta znacznie więcej niż jakiekolwiek środki finansowe. Młode pokolenie, które korzysta z możliwości, jakie daje członkostwo w Unii Europejskiej, będzie w nadchodzących dziesięcioleciach kształtować oblicze Polski. Dzięki zdobytym doświadczeniom, umiejętnościom i otwartości na świat będzie ono budować kraj nowoczesny, innowacyjny, pełen różnorodnych perspektyw i wartości.
To, co dla wielu może być tylko codziennością, dla młodych ludzi jest inspiracją do działania, szansą na rozwój i podstawą do budowania lepszej przyszłości. W ten sposób nie tylko korzystają oni z korzyści płynących z przynależności do europejskiej rodziny, ale również przyczyniają się do dalszego rozwoju i umacniania pozycji Polski na arenie międzynarodowej.
Zatem, patrząc na minione dwadzieścia lat, widzimy, że korzyści wykraczają poza liczby – są one głęboko zakorzenione w codziennym życiu, aspiracjach i marzeniach przyszłych pokoleń.
RS
Mat. źródłowe:
[1] https://www.gaz-system.pl/pl/terminal-lng/informacje-o-terminalu-lng.html
[2] https://pois.inig.pl/
[3] https://poland.representation.ec.europa.eu/news/gazociag-baltic-pipe-otwarty-2022-09-27_pl
[4] https://www.gov.pl/web/gddkia/wspolnota-europejska-i-polskie-drogi
[5] https://www.plk-sa.pl/o-spolce/biuro-prasowe/informacje-prasowe/szczegoly/tak-polska-kolej-zmienila-sie-dzieki-srodkom-unijnym-fotorelacja-9653
[6] https://poland.representation.ec.europa.eu/news/20-lat-polskiego-rolnictwa-w-ue-2024-04-19_pl
[7] https://www.parp.gov.pl/component/content/article/86342:swietujemy-dzien-europy
