Kolej, mimo że jest najstarszym lądowym środkiem masowego przewozu ludzi i ładunków, wciąż ma się świetnie i dostosowuje się do współczesnych potrzeb podróżnych. Wydawało się, że w erze superszybkich samolotów i nowoczesnych samochodów elektrycznych pociągi staną się reliktem przeszłości. Jednak rzeczywistość pokazuje coś zupełnie innego. Dzięki inwestycjom z funduszy unijnych kolej w Europie przeżywa nowy złoty wiek.
Transport kolejowy łączy ludzi, miasta i kraje od blisko 200 lat. To jeden z najważniejszych środków komunikacyjnych w historii ludzkości, który w XIX w. zmienił świat i walnie przyczynił się do rewolucji przemysłowej i urbanizacyjnej. Transfer osób oraz przewóz surowców stał się prosty jak nigdy wcześniej. Gospodarka zaczęła się rozwijać znacznie szybciej i na niespotykaną dotąd skalę. Choć w XX w. transport drogowy i lotniczy zaczęły konkurować z koleją, to jednak wciąż była ona podstawowym środkiem masowego przewozu ludzi i towarów.
Jak było przed wejściem Polski do UE?
Na przełomie lat 90. i na początku XXI w. podróże polską koleją dalekie były od komfortu, jaki znamy dziś. Wyjazdy, zwłaszcza w okresie letnim, stanowiły prawdziwą próbę wytrzymałości i cierpliwości. Przestarzały tabor oraz wiekowa infrastruktura przyczyniały się do bardzo częstych, niekiedy nawet regularnych opóźnień.
Latem wagony bez żadnej klimatyzacji, pamiętające jeszcze często czasy, kiedy nasi dziadkowie chodzili do pracy z teczkami, pękały w szwach. Ci, którym nie udało się zdobyć miejsca siedzącego, musieli stać w wąskich korytarzach prowadzących do przedziałów. Pasażerowie tłoczyli się na niewielkiej przestrzeni. Nie było to wygodne, ale sprzyjało nawiązywaniu znajomości. Ludzie rozmawiali ze sobą, wymieniali się czasopismami i dzielili życiowymi historiami w czasie jazdy przypominającej małe trzęsienie ziemi na torach.
Wielkim wyzwaniem stawało się dla podróżnych korzystanie z bardzo zaniedbanych toalet. Wielu z nich wolało poczekać do końca jazdy, byle tylko uniknąć konieczności zmierzenia się z nadzwyczaj niekomfortowymi warunkami. Na starych dworcach na wszystkich czekali miejscowi handlarze z kanapkami, herbatą, kawą, ciasteczkami czy popularnymi napojami gazowanymi i gazetami.
Osoby pamiętające tamte czasy wiedzą ponadto, że kiedyś istniały też przedziały dla palących. Dym papierosowy przenikał do innych części pociągu, co znacznie uprzykrzało podróż. Nie brakowało również lokalnych artystów, którzy umilali (lub zakłócali) czas drogi swoją muzyką. O wagonach ciszy nikt wówczas nawet nie myślał – jazda pociągiem odbywała się w hałasie, a dźwięki rozmów, stukot kół, muzyka z harmonii i odgłosy wstrząsów były stałym elementem każdej wyprawy. Trzeba jednak przyznać, że atmosfera – choć daleka od komfortu – miała swój specyficzny urok, który wielu niekiedy wspomina z nostalgią.
Nowa era podróży pociągiem. Zeroemisyjność i wygoda
Także dziś kolej odgrywa kluczową rolę w transporcie. Tak jest szczególnie w Europie i Unii Europejskiej, która inwestuje duże pieniądze w rozwój infrastruktury ułatwiającej połączenia pomiędzy krajami i będącej symbolem zrównoważonego postępu na naszym kontynencie. Technologia i zaawansowane, nowoczesne rozwiązania wprowadziły kolej w nową erę. Współczesne pociągi oferują bardzo komfortowe warunki podróży i nie zanieczyszczają środowiska. Mogą również rozwijać duże prędkości, co czyni je alternatywą dla lotów samolotem.
Wiele osób uważa ponadto, że taka forma przemieszczania się jest przyjemniejsza od pozostałych środków komunikacji. Amerykański powieściopisarz Paul Theroux, wielki miłośnik podróży po świecie, jeszcze w 1975 r. napisał o tym w książce „Wielki bazar kolejowy. Pociągiem przez Azję. [Orient Express]”:
Pociąg jest ruchomym targowiskiem, któremu nie sposób się oprzeć, bazarem na kółkach, który porusza się w doskonałej niezależności od krajobrazu, i w miarę nabierania prędkości poprawia ci nastrój. Potrafi ukoić nawet w najokropniejszych okolicznościach – w przeciwieństwie do samolotu, w którym przerażony człowiek poci się z niepokoju, do autobusu, w którym mdli go od spalin, i samochodu, w którym cierpi katusze z powodu ciasnoty i paraliżu. Jeżeli pociąg jest duży i wygodny, nie musisz myśleć o celu podróży – wystarczy miejsce w kącie przedziału, by stać się jednym z tych, którzy nie ustają w ruchu, suną po torach i nigdy nie docierają do celu; nawet nie czują, że powinni – jak ten szczęśliwy Włoch, który przeszedł na emeryturę i dzięki darmowym biletom w ogóle nie wysiadał z pociągu [1].
Ile zainwestowano w kolej w latach 2004-2023?
Mając porównanie z czasami, kiedy Polska nie należała do Unii Europejskiej możemy zobaczyć, jak bardzo kolejowa infrastruktura zmieniła się na przestrzeni lat. W latach 2004-2023 łączne nakłady na rozwój kolei wyniosły blisko 116 miliardów złotych [2]. Tak zawrotna inwestycja była możliwa do zrealizowania w naszym kraju m.in. dzięki środkom pozyskanym z Funduszy Europejskich. Pieniądze przyczyniły się do modernizacji blisko 17 tys. kilometrów torów oraz zakupu 600 wagonów i 100 nowoczesnych lokomotyw [3].
Obecnie mamy bardzo wygodne i rozwijające duże prędkości pociągi Pendolino oraz inne, które pozwalają na szybkie i przyjemne przemieszczanie się po całej Polsce. Trasę z Warszawy do Krakowa pokonujemy w mniej niż trzy godziny, droga ze stolicy do Gdańska odbywa się w podobnym czasie. W większości przypadków wysoki jest też komfort podróży – strefy ciszy, darmowe Wi-Fi, eleganckie wagony restauracyjne oraz czyste toalety. To wszystko sprawia, że jeździmy koleją w prawdziwie europejskim standardzie.
Krajowy Plan Odbudowy. Miliardy dla polskiej kolei
Tempa rozwoju Unia Europejska ani Polska nie zamierzają zwalniać. W ramach Krajowego Planu Odbudowy nasz kraj otrzyma aż 18 miliardów złotych na modernizację pociągów i inne inwestycje mające na celu m.in. poprawę parametrów szybkości jazdy [4].
Dzięki współfinansowaniu UE w nieodległej przyszłości Polacy będą przemieszczać się zeroemisyjnym taborem. Warto dodać, że zabierze on nas również do miejsc, w których dotychczas połączeń nie było. W budowie są już bowiem nowe dworce w różnych regionach, do których kolej wcześniej nie dojeżdżała. Planowane jest również zwiększenie częstotliwości kursowania pociągów na głównych kierunkach.
Europejscy i polscy decydenci mają ambitną wizję: pociągi mają stać się środkiem transportu pierwszego wyboru dla podróżnych z całego kontynentu. Dzięki nowym inwestycjom możemy liczyć na oszczędność czasu i pieniędzy, a jednocześnie przyczynić się do ochrony naszej planety. W nadchodzących latach kolej z pewnością umocni swoją rolę w europejskim systemie komunikacyjnym.
Lokomotywy i wagony wracają na szczyt – i nic nie wskazuje na to, że ten trend miałby ulec zmianie. Unia Europejska aktywnie go promuje m.in. poprzez różnorakie programy, takie jak DiscoverEU. Co roku w ramach wspomnianej inicjatywy tysiące młodych Europejczyków otrzymują bilety na bezpłatne przejazdy po całym kontynencie. Od uruchomienia DiscoverEU w 2018 r. skorzystało z tej okazji blisko 300 tys. osób [5].
RS
Mat. źródłowe:
[1] Paul Theroux. „Wielki bazar kolejowy. Pociągiem przez Azję. [Orient Express]”, wyd. polskie 2023
[2] https://www.plk-sa.pl/o-spolce/biuro-prasowe/informacje-prasowe/szczegoly/tak-polska-kolej-zmienila-sie-dzieki-srodkom-unijnym-fotorelacja-9653
[3] https://www.gov.pl/web/infrastruktura/taniej-koleja-do-europy-w-rocznice-20-lecia-obecnosci-polski-w-unii-europejskiej
[4] https://www.gov.pl/web/infrastruktura/srodki-z-kpo-na-kolej-wydamy-efektywnie
[5] https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/pl/ip_24_5007
