Arteterapia, czyli terapia przez sztukę, jest coraz bardziej popularną metodą wsparcia procesu psychologicznego i rewalidacyjnego. Wykorzystując różnorodne formy ekspresji artystycznej, pomaga ludziom bardziej zrozumieć siebie, wyrazić emocje oraz poprawić samopoczucie. Jakie są metody arteterapii i kto może z niej skorzystać?
Czym jest arteterapia?
Arteterapia jest formą terapii, która wykorzystuje różne rodzaje sztuki jako narzędzia terapeutyczne. Opiera się na założeniu, że proces tworzenia i interpretacji dzieł sztuki rozwija umiejętność autoekspresji, jednocześnie wspierając w odkrywaniu i przetwarzaniu emocji, myśli i doświadczeń.
Jednym z najważniejszych pionierów współczesnej arteterapii jest Adrian Hill, brytyjski nauczyciel sztuki. Hill był pierwszą osobą, która użyła terminu „arteterapia” w latach 40. XX wieku. Po raz pierwszy Hill zetknął się z korzyściami płynącymi z procesu twórczego, gdy sam przebywał jako pacjent w sanatorium. Zauważył, że tworzenie prac plastycznych wpływa pozytywnie na samopoczucie. Jego obserwacje i praktyka doprowadziły do uznania potencjału sztuki jako środka terapeutycznego.
W Polsce z kolei to profesor Stefan Szuman jako pierwszy napisał artykuł dotykający istoty arteterapii, a dokładniej bajkoterapii, pt. „Wpływ bajki na psychikę dziecka”.
Co daje nam praca ze sztuką?
Arteterapeuci są specjalistami, którzy posiadają wiedzę z zakresu zarówno psychologii, jak i sztuki. Ich rola polega na aktywnym towarzyszeniu pacjentom w procesie twórczym, pomagając im zrozumieć swoje dzieła i związane z nimi emocje. Tak jak podkreśla arteterapeutka Anna Sikorska, sztuka jest w tego rodzaju terapii potrzebna, aby dostrzec to, co jest głęboko w nas zakorzenione i często niewypowiedziane.
„To nie jest magia. To jest terapia” – podkreśla ekspertka w rozmowie do cyklu „Medycyna holistycznie”. Arteterapeuta nie ogranicza się do samodzielnej interpretacji pracy pacjenta. Jego rolą jest skonfrontowanie tego, co widzi np. na obrazie, z tym, co o swoim dziele mówi jego autor. Dlatego też podczas terapii sztuką bardzo istotna jest rozmowa.
Istotnym aspektem arteterapii jest również to, że sam efekt dzieła nie jest tak ważny, jak akt tworzenia. Już dawniej zaznaczał to Arystoteles w „Etyce nikomachejskiej”: „Owóż wszelka sztuka łączy się z powstawaniem i wynalazczym obmyślaniem tego, by powstało coś z rzeczy, które mogą i być, i nie być, i których źródło tkwi w wytwarzającym, a nie w wytworze”.
Techniki arteterapii
Na arteterapię składa się kilka różnych dziedzin sztuki. Należą do nich:
Plastykoterapia (plastyka, malarstwo, rzeźba, grafika)
Plastykoterapia, znana również jako terapia sztukami plastycznymi, wykorzystuje m.in. techniki takie jak malarstwo, rysunek czy rzeźba. Pacjenci mają możliwość tworzenia dzieł, które odzwierciedlają ich wewnętrzne przeżycia, myśli i emocje. Proces tworzenia umożliwia przełamywanie schematycznego myślenia i rozwija spontaniczność. Dla wielu osób malowanie lub rysowanie staje się formą medytacji, w której mogą się zatracić i odnaleźć wewnętrzny spokój. Plastykoterapia jest szczególnie pomocna dla dzieci, którym często łatwiej wyrazić uczucia poprzez obrazy niż słowa.
Choreoterapia
Choreoterapia, czyli terapia tańcem i ruchem, koncentruje się na wykorzystaniu ciała i ruchu jako formy ekspresji. Poprzez taniec pacjenci mogą wyrażać swoje uczucia, uwalniać napięcia i uczyć się „słuchać swojego ciała”. Choreoterapia pomaga w budowaniu pewności siebie oraz we wzmacnianiu więzi społecznych, szczególnie gdy jest prowadzona w grupach. Ruch może okazać się wspierający w przetwarzaniu i uwalnianiu nagromadzonych emocji w sposób bezpieczny i kontrolowany.
Muzykoterapia
Od wieków ludzkość docenia potężny wpływ muzyki na emocje i stan psychiczny. Uczestnicy muzykoterapii mogą grać na instrumentach, śpiewać, komponować utwory lub po prostu słuchać muzyki. Taka forma terapii jest często stosowana w pracy z osobami cierpiącymi na depresję, zaburzenia lękowe, a także w rehabilitacji, wspierając procesy poznawcze i motoryczne.
Dramatoterapia
Dramatoterapia, czyli terapia z wykorzystaniem technik teatralnych, pozwala pacjentom na eksplorację swoich emocji i doświadczeń poprzez odgrywanie ról, improwizację i tworzenie scenariuszy. W bezpiecznej przestrzeni terapeutycznej pacjenci mogą wyrażać swoje uczucia, testować nowe zachowania i przepracowywać trudne doświadczenia. Dramatoterapia wspiera rozwój umiejętności społecznych, budowanie zaufania oraz wzmocnienie poczucia własnej wartości.
Biblioterapia (bajkoterapia)
Biblioterapia wykorzystuje literaturę jako narzędzie terapeutyczne. Czytanie książek, wierszy, opowiadań czy nawet bajek terapeutycznych pomaga pacjentom identyfikować się z bohaterami, co może prowadzić do lepszego zrozumienia własnych problemów i emocji. Literatura dostarcza inspiracji, wsparcia i poczucia, że nie jesteśmy osamotnieni w naszych doświadczeniach. Terapeuci często zachęcają swoich pacjentów do pisania, będącego formą autoekspresji i samopoznania i wspiera twórcze myślenie.
Dla kogo przeznaczona jest arteterapia?
Według jej prekursora, Adriana Hilla, arteterapia może działać wspierająco w pracy z osobami chorymi, zaburzonymi psychicznie czy osobami z niepełnosprawnościami, ale także z osobami zdrowymi, np. w celach relaksacyjnych. Z powodzeniem korzystają z niej dzieci i dorośli. Tu wiek, płeć i stan zdrowia nie mają znaczenia.
Programy arteterapeutyczne cieszą się coraz większym zainteresowaniem i są wykorzystywane w instytucjach szkolnych, szpitalach, klinikach i sanatoriach.
Funkcje arteterapii i wszystko, co warto o niej wiedzieć
Czy aby korzystać z arteterapii, trzeba mieć talent artystyczny? Jakie korzyści zdrowotne może dać nam kontakt ze sztuką? Te i inne kwestie związane z terapeutyczną rolą sztuki rozwija arteterapeutka Anna Sikorska w naszym wideo z cyklu „Medycyna holistycznie”. Zapraszamy serdecznie do oglądania!
KNZ
Źródła:
https://arttherapy.org/
http://dlibra.bu.uz.zgora.pl/Content/71687/4_jozefowski_praktyka.pdf
